Indische Letteren. Jaargang 23

Huwelijksadvertentie Louis Couperus en Elisabeth Baud in Het Vaderland (1891). Uit: G. Borgers e.a. (samenst.). Louis Couperus. Schrijversprentenboeken, no. 9. 3^e dr. 's-Gravenhage 1980.

[p. 127]

Een dienblad vol verhalen
De jeugd van Elisabeth Couperus-Baud in Indië
Sophie Zijlstra

Elisabeth Couperus-Baud is in Indië geboren en opgegroeid, op dertienjarige leeftijd ‘repatrieerde’ zij naar Nederland. Tijdens haar huwelijk met Louis Couperus is ze er twee keer teruggekeerd. In een interview dat ze in 1951 gaf, zei ze: ‘Ik houd zo zielsveel van Indië...’.¹ Haar oude dag heeft ze in een pension in Den Haag gesleten. In ‘fatsoenlijke armoede’ zoals men dat toen noemde. De rechten van zijn boeken had Couperus tijdens zijn leven aan zijn uitgever verkocht² en het geld dat Elisabeth bezat, had zij grotendeels verloren omdat de bank waar zij het gebracht had, Scheurleer en Zonen, eind jaren dertig van de twintigste eeuw failliet gegaan was.³

Voor de roman Mevrouw Couperus, die ik gebaseerd heb op haar leven, heb ik uitgebreid onderzoek gedaan naar haar jeugd in Indië. Een jeugd die gekenmerkt wordt door verhuizen en reizen, avontuur en onzekerheid. En verdriet. Zij heeft daar een broertje en een zus verloren. En haar vader.

Er waren wel gelukkiger tijden zoals de periode wanneer zij, met het hele gezin, bij haar grootvader dokter A.J.D. Steenstra-Toussaint inwoont. Hij was, tot aan zijn dood, 1e stadsgeneesheer van Batavia. Ze speelt in die tijd met Louis Couperus, dan 10 jaar oud, in zijn huis op het Koningsplein. De grote mensen slapen, de westmoesson is gekomen, al dagen regent het onophoudelijk, de twee kinderen maken met klosjes en pillendoosjes verhalen op grote dienbladen.

Om inzicht te krijgen in haar jeugd, heb ik de maatschappelijke carrière van haar vader, Jan Carel Willem Ricus Theodorus Baud, een man met veel initialen, gevolgd. Op die manier kwam ik erachter waar Elisabeth wanneer gewoond heeft. Dit is grotendeels gelukt, dankzij de informatie die het Bataviaasch Handelsblad verstrekt over aankomende en vertrekkende passagiers en de advertenties waarin venduties⁴ worden aangekondigd. Bovendien worden personen met een ambtelijke functie in de Regeringsalmanak voor Nederlandsch-Indië genoemd. De vader van Elisabeth is een periode ambtenaar bij het Binnenlands Bestuur geweest waardoor hij eenvoudig te volgen was. Wanneer hij in 1874 ontslag neemt, verdwijnt de zekerheid over zijn be-

1 Elsevier 13 oktober 1951, ‘Mevrouw Couperus kijkt terug’.

2 Bastet 1989, p.693.

3 Elisabeth Couperus-Baud, de vrouw achter de schrijver. Den Haag: Louis Couperus Museum, 2001, p.3.

4 De aankondiging van een vendutie, openbare verkoop van huisraad, werd meestal in de krant geplaatst samen met een lijst van de te koop aangeboden spullen als ook datum en tijdstip van de verkoop.

[p. 128]

zigheden. Zo zorgvuldig mogelijk heb ik de periode die daarna volgt, in trachten te vullen.

Bawean

Op 30 oktober 1867 wordt Elisabeth Wilhelmina Johanna Baud in Batavia geboren. Zij is vernoemd naar haar grootmoeder Elisabeth Wilhelmina Petronella Couperus, een zuster van de vader van Louis Couperus inderdaad. Deze grootmoeder is de echtgenote van dokter Steenstra-Toussaint bij wie Elisabeth later woont wanneer haar vader naar Deli vertrokken is.⁵ Deze tante, en hier raakt de lezer wellicht het spoor al bijster, is ook de vrouw naar wie Couperus Leonie van Oudijck uit De stille kracht (1900) gemodelleerd heeft. Ze is gescheiden van haar man en met haar zonen naar Parijs vertrokken en daar overleden. Omdat zij en haar dochter op dezelfde Franse generaal verliefd werden. Maar dit terzijde.

Elisabeth wordt precies vijftien maanden geboren nadat haar moeder van een overleden zoon beviel. Haar vader is sinds een klein jaar secretaris van de residentie Batavia, een startersfunctie bij het Binnenlands Bestuur voor veelbelovende, jonge mannen uit bekende Bataviase families.

Plotseling wordt de vader van Elisabeth ziek. In oktober 1868 wordt hij nog benoemd tot secretaris bij de plaatselijke schoolcommissie,⁶ een verplicht vrijwillige functie voor de secretaris van de residentie Batavia. In december van dat jaar staat onverwacht in de krant dat hij vertrekt als secretaris van Batavia,⁷ om vervolgens officieel een tweejarig verlof wegens ziekte naar Nederland verleend te krijgen.⁸

In beide secretarisfuncties wordt hij opgevolgd door jonkheer C.H.A. van der Wijck, die later gouverneur-generaal van Indië zal worden, de hoogst haalbare functie van het Binnenlands Bestuur. Wanneer Elisabeth en Louis in 1899 Indië bezoeken, zullen ze te gast zijn bij gouverneur-generaal Van der Wijck tijdens een bal in het paleis van Buitenzorg. Ik weet niet of ze geweten heeft dat hij haar vader destijds heeft opgevolgd, maar ze kenden elkaar in ieder geval wél.⁹

De enige tastbare herinnering aan het verblijf in Den Haag zijn de foto's die van haar ouders in een fotoatelier genomen zijn.¹⁰ Hij, een magere man met een gespannen, onrustige oogopslag; zij, een ernstige vrouw met een moederlijke uitstraling. Omdat het Suezkanaal er toen nog niet was, heeft de tocht naar Nederland, om Kaap de Goede Hoop heen, drie maanden geduurd. Elisabeth was toen anderhal.¹¹ Zij zal zich hier niets van herinnerd hebben.

5 Van Booven 1981, p.60.

6 Javasche Courant, 20 oktober 1868.

7 Javasche Courant, 11 december 1868.

8 Javasche Courant, l5 december 1868.

9 Bastet 1989, p.235.

10 Bastet 1991, p.18, foto 26 en 27. Met de opmerking dat de datering juni/juli 1869 zou moeten zijn. Want in 1866 was Ricus Baud commies kashouder te Buitenzorg en was hij niet met verlof in Nederland geweest. De foto's zijn in Den Haag gemaakt. Dat kan dus alleen in 1869 geweest zijn.

11 Van Booven 1981, p.60.

[p. 129]

Wanneer ze precies zijn teruggekomen, is niet bekend maar op 2 september 1871 wordt in Batavia Rica Jeanne Baud geboren, het zusje van Elisabeth die vernoemd wordt naar haar vader en moeder. Tussen Elisabeth en Rica zit er bijna 4 jaar leeftijdverschil.

Het is goed mogelijk dat het gezin in de periode tussen hun aankomst in 1870/71 in Batavia en hun vertrek in mei 1872 bij grootvader Steenstra-Toussaint gewoond hebben. Helaas kan ik dit niet met zekerheid zeggen. Ricus Baud lijkt volledig te zijn genezen wanneer hij benoemd wordt tot assistent-resident van Bawean, een eiland tweehonderd kilometer ten noorden van Soerabaja.¹² Het eiland wordt gedomineerd door een uitgestorven vulkaan in het midden van het eiland. Er is maar één woonplaats die ook Bawean heet en één smalle weg om van Zuid naar Noord te reizen. Op 15 mei vertrekt het hele gezin met de boot naar Soerabaja waarvandaan ze naar Bawean reizen. Over het verblijf van de familie Baud daar is niet veel bekend. Ze wonen er tot Ricus het bericht krijgt dat hij benoemd is tot assistent-resident van Meester Cornelis. Een ‘voorstad’ van Batavia.¹³ Hoewel hij voor dezelfde functie benoemd wordt als die hij al had en het in dat opzicht geen promotie is, is het toch een subtiele promotie omdat Meester Cornelis nu eenmaal hoger stond aangeschreven dan Bawean.

12 Bataviaasch Handelsblad, 17 april 1872. De volledige tekst van de benoeming luidt: ‘Tot assistent-resident van Bawean (residentie Soerabaja), tevens vendumeester aldaar, de ambtenaar op non-aktiviteit, J.C.W.R.Th. Baud, laatstelijk sekretaris der residentie Batavia’. Hij heeft dus van december 1868 tot mei 1872 op non-actief gestaan.

13 Bataviaasch Handelsblad, 10 september 1873.

Presenteerbladen

Het gezin Baud keert terug naar Batavia en gaat wonen op Meester Cornelis, aan de Rawa Bunkee.¹⁴ Vader Ricus begint aan zijn nieuwe baan, Elisabeth, 6 jaar oud, zal ongetwijfeld naar school gegaan zijn en Rica, 2 jaar oud, wordt door een baboe verzorgd. Op 12 januari 1874 wordt broer Willem geboren.

Dan neemt de loopbaan van Ricus een verrassende wending, hij wordt eervol op eigen verzoek uit 's lands dienst ontslagen.¹⁵ Het blijft raden naar de reden van dit plotselinge ontslag. Was het Binnenlands Bestuur te star en eenzijdig voor Ricus? Kreeg hij opnieuw last van de ziekte die hem eerder het werken onmogelijk had gemaakt? Vragen waar ik geen antwoord op kan geven. Dat hij voorgoed afscheid neemt als ambtenaar, blijkt uit de krantenadvertentie waarin de lijst met goederen die te koop aangeboden worden, opgenomen is:

Vendutie op donderdag den 12 den maart aanstaande, ten huize van den heer J.C.W.R.Th. Baud, op Meester Cornelis (Rawa Bunkee) door Van Vleuten en Cox., van een geheel nieuwen inboedel, als:

14 Bataviaasch Handelsblad, 11 maart 1874.

15 Bataviaasch Handelsblad, l8 februari 1874.

[p. 130]

Solied Inlandsch meubilair, spiegels, een gymnastiektoestel, petroleum kroonen en hanglampen, porceleinen eet- en theeserviezen, glaswerk, Japansche kopjes, pleetwerk. Een revolver met toebehoren, Een Lefaucheux jagtgeweer met toebehoren. Een compleet costuum voor Assistent-Resident, een Engelsche kookkagchel, een stel staatsbladen van Nederlandsch-Indie en bijbladen op het staatsblad, en voorts alles wat tot een goed geordende huishouding behoort en een Americaine met beweegbare bok, een span tuigen voor sydneypaarden en een stel tuigen voor 4 kleine paarden.¹⁶

‘Een compleet costuum voor Assistent-Resident’! Het is duidelijk dat Ricus een punt achter zijn carrière bij het Binnenlands Bestuur gezet had. Hij verkoopt zijn pak, zijn nieuwe inboedel en maakt plannen voor een nieuwe betrekking terwijl het gezin inwoont bij grootvader Steenstra-Toussaint.

Inmiddels is Louis Couperus in Indië gearriveerd met zijn ouders, broers en zussen. Ze hebben hun intrek genomen in een groot, wit huis, met pilaren aan de voorkant, aan de Noordzijde van het deftige Koningsplein in Batavia. Couperus, 9 jaar oud, geniet van de zon en van de luxe van het grote huis met veel bediendes. Hij rijdt er in een bendi met een kleine vos ervoor die hij zelf mende.¹⁷ Hij ontmoet er zijn nichtje, Elisabeth Baud.¹⁸ Samen spelen ze wanneer de volwassenen overdag rusten.

Hij verzamelde allerlei kleinigheden waarmee wij dan samen ‘verhalen maakten’ maar ieder van ons maakte zijn eigen verhaal, zijn eigen roman. Alles was van onze gading: leege lucifer- en pillendoosjes, klosjes, linten. De ouders bezaten als alle families in Indië heel grote presenteerbladen, die namen wij in beslag om er onze verzameling op te kunnen doen ‘leven’. [...] Toen de presenteerbladen door de bedienden op hoog bevel ons afgenomen waren, doorzochten wij de kasten en nu was het een oude plank daaruit waarop alles werd geschikt. Dit speelen duurde lange tijd. [...] De oude heer wond zich er erg over op dat zijn zoon zich nog altijd met ‘die kinderachtige rommel’, (en dat was het eigenlijk ook), bezighield, dat hij nog niet wist wat hij moest worden, hij was veel te groot voor dat ‘onnozele gedoe’.

Volgens Elisabeth zei Louis na die woorden van zijn vader:

De kindertijd is heen, als ze er dan niets van begrijpen, dan er maar nooit meer aan gedaan. En Louis, driftig, met één gebaar, streek alles boos weg. Nooit hebben wij dát spel samen meer gespeeld.¹⁹

16 Zie noot 13.

17 Een bendi is een tweewielig rijtuig. Zie ook Van Booven, 1981, p.61.

18 Elisabeth en Louis waren zeer nauw aan elkaar verwant, twee zusters van de vader van Louis waren de beiden grootmoeders van Elisabeth!

19 Van Booven 1981, p.63.

[p. 131]

Foto's afkomstig uit collectie van het Haagsch gemeentearchief.

Coquet

Voor Elisabeth moet het leuk geweest zijn om met dit vier jaar oudere neefje verhalen te bedenken. Zij zal, toen al, een inspiratiebron voor hem geweest zijn, wanneer je bedenkt wat zij in haar leven toen had meegemaakt en wat hij had meegemaakt. Hij had alleen nog in Den Haag gewoond, aan de Mauritskade. Heel beschermd, met een lief kindermeisje en een moeder die als een kloek voor hem zorgde. Een vader die al gepensioneerd was. Een zorgelozer bestaan dan dat van Elisabeth.

Louis heeft, veel later, over Elisabeth geschreven:

Wij zijn neef en nicht en hebben met elkaâr gespeeld: we hebben met elkaar gedanst op kinderbals; we bezitten nog onze kinderportretten: zij in een marqui-

[p. 132]

se-toiletje, een marquisetje van acht jaar, gepoeierd, met een moesje op de wang; ik als een page en ik herinner me nog het pakje, dat mijn zusters hadden gemaakt: zwart fluweel met satijnen crêvés en ik was erg trots op die eerste travestie.²⁰

Het bal heeft plaatsgevonden op 4 december 1875 in sociëteit De Harmonie. Er werd in kranten voor geadverteerd: ‘Gekostumeerd Kinderbal (kostuum verpligtend). Aanvang 's avonds half acht uur. H.J. Meertens, secretaris.’ Er staat nog een nota bene bij voor de ouders: ‘De directie doet beleefdelijk een algemeen en dringend beroep op de medewerking van Heeren Leden en hunne dames, om het Bal uitsluitend een Kinderfeest te doen zijn en blijven’.²¹ Je mag hopen dat de ouders erin geslaagd zijn zich te gedragen.

De vader van Elisabeth was op dat moment al in Deli waar hij werkte op een tabaksfabriek. Hij heeft het portretje van Elisabeth opgestuurd gekregen, kleurde het in en schreef er ondermeer bij: ‘Je bent weer zo coquet geweest op dat bal’.²²

Op 20 juni 1876 komt aan deze gezamenlijke kindertijd een einde wanneer Elisabeth met haar vader, moeder, Rica, Willem, John,²³ één gouvernante en acht bedienden naar Deli vertrekt.²⁴ Dat het leven in Indië in veel opzichten hard was, blijkt wel uit het feit dat zij grootvader Steenstra-Toussaint, die zo veel voor dit gezin gedaan heeft, ziek moeten achterlaten.

Tot het laatst heeft die zijn beroep als dokter uitgeoefend. Pas op 9 juni meldt het Bataviaasch Handelsblad: ‘Dr. Toussaint is ongesteld en verzoekt belanghebbenden zich te wenden tot de H.H. Doctoren, Van der Burg, Gutteling, Kloos en Westhoff’. Na een kort ziekbed overlijdt hij op 24 juni.²⁵ Het gezin Baud zit dan al in de binnenlanden van Deli.

Het bedrijf waar de vader van Elisabeth voor werkt heet ‘The two rivers’ en ligt onder Medan op Sumatra, vlakbij Brastagi. Tussen twee rivieren in. Een oom heeft daar een plantage waar tabak verbouwd wordt en het idee is dat Ricus Baud de onderneming te zijner tijd zal overnemen. Hij begint als administrateur. Ze wonen er in een huis

hoog op palen, van hout - andere huizen waren van bamboe, en het huis stond op een soort landtong in de rivier, met water aan alle kanten. Daarom heen de schuren, dan de velden, en rondom ons het woud, de geheimzinnigheid, de verlatenheid... Ook al was het druk om ons: de opzichters, de oppassers, driehonderd koelie's... Tusschen driehonderd koelie's waren wij, enkele Europeanen, verlaten... Dichtbij aan den rivier woonde een zonderling, een Franschman, een ex-

20 Couperus 1993, p.52. In ‘Kindersouveniers’ (opgenomen in Couperus. De zwaluwen neergestreken (1993) vertelt Elisabeth aan Louis verhalen uit Deli die Louis heeft opgeschreven.

21 Bataviaasch Handelsblad, 4 december 1874.

22 Van Booven 1981, p.64.

23 John William Baud was op 10 mei 1875 geboren.

24 Bataviaasch Handelsblad, 20 juni 1876.

25 Bataviaasch Handelsblad, 29 juni 1876.

[p. 133]

plorateur in een klein huisje, heel alleen, en tussen ons huis en het zijne was een klein kerkhof: daar was zijn vrouw begraven, en daar is mijn broertje begraven...²⁶

Broertje John, oud anderhalf, stierf op 27 januari 1877 aan nekkramp. Elisabeth vervolgt haar verhaal:

Zoo vreemd stil somber, dat kleine kerkhof zo vlak bij... In het woud, diep, hadden de Bataks zich teruggetrokken...Het was wel gepacificeerd, zoals dat heette, maar telkens stonden zij op, de Bataks, tegen de Kompenie, die hun land had afgenomen, en dan ondernamen zij roof en moordtochten... telkens werden er moorden gepleegd. [...] Onder ons huis, tuschen palen, waarop het voor de vocht was gebouwd, was... de gevangenis. Soms werd er een onwillige koelie voor de nacht opgesloten. Dan hoorde ik hem beneden mij vloeken, gillen, schreeuwen, stampen, trappen... Ik rilde van den angst in mijn bedje...

En het wordt nog doller, er wordt 's nachts een pluk bebloed haar aan een van de palen voor het huis gespijkerd, het is een beleefde waarschuwing, de Bataks hebben honger, ze vragen ‘de grote meester’ op die manier om rijst. Meteen wordt er rijst het woud in gezonden, naar de Bataks.

Haar vader is gek op het temmen van woeste paarden, keer op keer wordt Elisabeth bij hem op de bok gezet, het kind staat doodsangsten uit en haar vader zegt: ‘Niet bang zijn, kleine, nooit bang zijn...’²⁷ In de categorie ‘ongelukken met een rijtuig’ heeft zij dan ook alles meegemaakt: paarden die op hol slaan, assen die breken, bendi's die omkiepen.

Eens is er een grote amokpartij bij haar in de buurt en de administrateur van de tabaksonderneming wordt met vrouw en kinderen in koele bloede vermoord. Zijn kinderen worden eerst gemarteld omdat de moordenaars op zoek zijn naar geld. Een van de employés vlucht, bloedend als een rund, naar het huis van Elisabeth's ouders en vertelt daar in geuren en kleuren wat zich heeft afgespeeld. Zelf zegt Elisabeth hierover:

En toch, hoewel ik bang was, vond ik het ‘interessant’... Ik was een romanesk kind en vond het ‘interessant’... Toen wij later op Buitenzorg woonden, vond ik het leven bleek, en zonder belang, en zonder emotie, zonder spionnen als tijgers verkleed, zonder bloedige waarschuwingen aan onze deuren, zonder moord, zonder brand, en ik verlangde terug naar het huis op de landtong bij de rivier, daar ginds in Deli...²⁸

26 Couperus 1993, p.53. Zie noot 20.

27 Couperus 1993, p.54. Zie noot 20.

28 Couperus 1993, p.55. Zie noot 20.

[p. 134]

Gymnasium Willem III

Met Elisabeth in Deli, kunnen we kijken hoe het Louis vergaat in Batavia. Hij is dan begonnen op het Gymnasium Willem III in de eerste klas. De oudere broer van Louis, John Ricus jr. merkte over Louis en hun vader op:

Toen wij in 1872 naar Indië terugkeerden, kwam ik al zeer spoedig in Gouvernementsdienst als ambtenaar bij het Binnelandsch Bestuur en moest Louis eigenlijk pas beginnen. Onze vader was in de grond van zijn hart een literator, grondig op de hoogte van zijn Latijn en Grieksch, en evenzoogoed bekend met andere talen: Fransch, Duitsch, Engelsch, Italiaansch en bovendien Maleisch. Mag ik hieruit de conclusie trekken dat de aantrekkingskracht die de schone letteren later op Louis uitoefende, hereditair te noemen is? Daarentegen stond Louis met meetkunde en algebra, met natuur- en scheikunde reeds in zijn jeugd op zeer gespannen voet.²⁹

In die tijd werden de resultaten van de leerlingen van het gymnasium Willem III in de krant gepubliceerd. Louis ging van de eerste naar de tweede klas voorwaardelijk over met een herexamen voor cijferkunst.³⁰ Dat de vader van Couperus zich niet zo druk had hoeven maken om zijn jongste zoon is achteraf makkelijk praten!

Toen de oudste zonen eenmaal goed en wel bij het Binnenlands Bestuur begonnen waren, vond de oude heer dat er aan het verblijf in Batavia een einde gekomen was. Op 16 april 1878 wordt er vendutie gehouden in het statige huis aan het Koningsplein, waar ‘een fraaijen inboedel’ te koop wordt aangeboden. De meest opvallende stukken wil ik de lezer absoluut niet onthouden zoals daar zijn: fantasie stoelen, ijzeren één- en twee-persoonsledikanten, een toilet duchesse, een grote collectie zang- en pianomuziek, alles ingebonden, van de meest bekende componisten, een weinig gebruikte Europese landauer en tot slot (dikgedrukt) een koe met kalf.³¹ Op vrijdag 20 april vertrekken Couperus, echtgenote en één kind³² terug naar Holland. Voor Louis betekent dat afscheid van Elisabeth, die nog in Deli woonde, de zon en een onbezorgd bestaan.

29 Van Booven 1981, p.27.

30 Bataviaasch Handelsblad, 13 augustus 1877.

31 Bataviaasch Handelsblad, 11 april 1878.

32 Bataviaasch Handelsblad, 24 april 1878.

De laatste jaren

In 1879 keert het gezin Baud terug uit Deli. Vader Ricus heeft er niet de toekomst gevonden die hij had gedacht. Ze installeren zich in Buitenzorg. Ik heb niet kunnen

[p. 135]

Gymnasium Willem III. Uit: Frédéric Bastet. De wereld van Louis Couperus. Amsterdam 1991.

achterhalen of de vader van Elisabeth in zijn laatste Buitenzorgse jaren een functie vervulde en welke functie dat geweest is. Op 30 augustus wordt daar nog een dochter, Wilhelmina, geboren. Zij is dertien jaar jonger dan Elisabeth. Het gezin telt dan, na het verlies van John in Deli, opnieuw vier kinderen. Het heeft niet lang zo mogen zijn. Op 4 juli 1882 overlijdt Rica, op tienjarige leeftijd. Kort daarna slaat het noodlot opnieuw toe, de vader van Elisabeth overlijdt op 1 januari 1883 in Buitenzorg op 44-jarige leeftijd. Hij laat zijn gezin in zorgelijke financiële omstandigheden achter. Voor het laatst wordt de inboedel verkocht en uiteindelijk verlaten op 4 april 1883 mevrouw Baud, geboren Toussaint, twee kinderen (Willem en Wilhelmina) en mejuffrouw Baud (Elisabeth) Batavia. De Indische jeugd van Elisabeth is ten einde.

Tijdsbalk

7 oktober	1865	Huwelijk: Jan Carel Willem Ricus Theodorus Baud, ‘Ricus’ met Johanna Wilhelmina Petronella Steenstra Toussaint, ‘Jeanne’
30 juli	1866	Geboren: de levenloze zoon van Jan Carel Willem Ricus Theodorus Baud, commies kashouder te Buitenzorg en Johanna Wilhelmina Petronella Steenstra-Toussaint
22 december	1866	Benoemd tot secretaris der residentie Batavia, J.C.W.R.Th. Baud
30 oktober	1867	Geboren: Elisabeth Wilhelmina Johanna Baud, Batavia
15 december	1868	Verlof verleend wegens ziekte aan J.C.W.R.Th. Baud
2 juni	1869	Elisabeth is met haar ouders aangekomen in Nederland
2 september	1871	Geboren: Rica Jeanne Baud, Batavia
17 april	1872	Benoemd tot assistent-resident van Bawean, J.C.W.R.Th. Baud, ambtenaar op non-activiteit

[p. 136]

15 mei	1872	Gezin Baud vertrekt naar Bawean
2 januari	1873	Louis Couperus arriveert in Batavia met zijn familie
10 september	1873	Benoemd tot assistent-resident van Meester Cornelis, J.C.W.R.Th. Baud
14 oktober	1873	J.C.W.R.Th. Baud arriveert uit Bawean
12 januari	1874	Geboren: Willem Baud, Meester Cornelis
18 februari	1874	Op eigen verzoek eervol ontslagen uit 's lands dienst, assistent-resident van Meester Cornelis, J.C.W.R.Th. Baud
12 maart	1874	Vendutie ten huize van de heer J.C.W.R.Th. Baud, Meester Cornelis, het gezin trekt in bij grootvader van Elisabeth, dokter A.J.D. Steenstra-Toussaint
einde	1874	Vader van Elisabeth vertrekt naar Deli, zonder zijn gezin, om te gaan werken voor B.B Association The two rivers
10 mei	1875	Geboren: John William Baud, Batavia
4 december	1875	Gekostumeerd kinderbal waar Elisabeth en Louis samen dansen
20 juni	1876	Vertrek naar Deli: J.C.W.R.Th. Baud, echtgenote, 4 kinderen, 1 gouvernante en 8 bedienden
24 juni	1876	Dr. A.J.D. Steenstra-Toussaint overlijdt in Batavia
27 januari	1877	John William Baud overlijdt in Deli
28 februari	1877	Huwelijk: Gerardus Johannes Petrus Valette met Geertruida Johanna Couperus
13 augustus	1877	Louis Couperus voorwaardelijk over met een herexamen voor cijferkunst op Gymnasium Willem III, Batavia
16 april	1878	Vendutie ten huize van de weledgestrenge heer mr. J.R. Couperus, Koningsplein, hoek Gang Secretarie
20 april	1878	Vertrokken passagiers, Couperus, echtgenote en 1 kind
30 augustus	1879	Geboren: Wilhelmina Jacobina Theodora Baud, Buitenzorg
4 juli	1882	Rica Jeanne Baud overlijdt in Buitenzorg
1 januari	1883	J.C.W.R.Th. Baud overlijdt in Buitenzorg
31 januari	1883	Vendutie ten huize van wijlen de weledelgestrenge heer J.C.W.R.Th. Baud
4 april	1883	Vertrokken uit Batavia, mevrouw Baud, geboren Toussaint, 2 kinderen en mejuffrouw Baud

Bibliografie

Bastet, Frédéric. Louis Couperus. Een biografie. 3^e dr. Amsterdam: Querido, 1989.

Bastet, Frédéric. De wereld van Louis Couperus, Amsterdam: Querido, 1991.

Booven, Henri van. Leven en werken van Louis Couperus. Herdr. Den Haag: BZZTôH, 1981. (1^e dr. 1933).

Couperus, Louis. ‘Kindersouveniers’. In: De zwaluwen neergestreken. Amsterdam/Antwerpen: L.J. Veen, 1993.

[p. 138]

Sophie Zijlstra (geboren in Den Haag in 1967) studeerde Sinologie in Leiden. Ze was reisleidster in het Verre Oosten en woonde en werkte in Kaapstad (Zuid-Afrika). In 2007 debuteerde ze met de roman Mevrouw Couperus (uitgeverij Contact). Sinds 2007 is ze lid van de Medisch Ethische Toetsingscommissie van het Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam. Momenteel werkt ze aan haar tweede roman, wederom vanuit een historisch perspectief, die eind Zoog bij dezelfde uitgever zal verschijnen.