Indische Letteren. Jaargang 16
(2001)– [tijdschrift] Indische Letteren–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 89]
| |
De geboorteakte van Maria Dermoût
| |
[pagina 90]
| |
 Maria in 1906. Een Indisch meisje?
| |
[pagina 91]
| |
Kort daarna, toen hij weer bij haar op bezoek was, werd hij na het drinken van een kopje koffie ziek en vóór de nacht was hij al dood. ‘Zo stierf de man dus in het kleine huis, zó, alsof hij er gewoond had.’Ga naar eind3 Misschien verwijst dit verhaal naar hetzelfde gerucht waarvan Van der Woude in een van zijn brieven melding maakt, en dat Kester Freriks van Rob Nieuwenhuys heeft gehoord.Ga naar eind4 Van der Woude: ‘Er circuleert in de familie [...] het sensationele verhaal, dat de vrouw van Ingerman, (haar moeder dus), zou zijn vergiftigd, en de mogelijkheid bestaat, àls M[aria] D[ermoût] een “voorkind” zou zijn geweest, dat ze in feite ouder zou zijn dan is opgegeven. Het gebeurde vaak genoeg dat voorkinderen gewoon door de Europese vrouw als kind werden opgevoed.’Ga naar eind5 Geen van beide biografen heeft het raadsel rondom Maria's geboorte kunnen oplossen, en de kans is groot dat het nooit zal worden opgelost. Aan de andere kant kan nader onderzoek nog wel het een en ander verhelderen. Zowel Van der Woude als Freriks zien een belangrijke aanwijzing voor de Indische afkomst van Maria Dermoût in het ontbreken van een geboorteakte en de afwezigheid van de naam van haar moeder in de opgave in het Nederlands Patriciaat. Kester Freriks schrijft hierover: ‘De oorzaak van al deze geruchten en gissingen moet, uiteindelijk, bij Frederik Ingerman zelf gezocht worden. Want waarom ontbreekt de naam van Anna Sophie Ingerman in het Nederlands Patriciaat, staat er alleen “dr. [= dochter] van Frederik Ingerman”?’Ga naar eind6 Freriks gaat ervan uit dat Frederik Ingerman zijn dochter bij haar geboorte liet opnemen in het Nederlands Patriciaat. Daar staat over haar het volgende: Helena Anthonia Maria Elisabeth Ingerman, geb. Sf. [= suikerfabriek] Tirto (res. Pekalongan) 15 juni 1888, dr. van Frederik Ingerman (Poerworedjo). Freriks verbaast zich over de aanduiding van de plaats Poerworedjo achter Ingermans naam, omdat die daar, voor zover hem bekend, nooit heeft gewoond.Ga naar eind7 Maar deze verbazing berust evenals zijn veronderstelling dat Ingerman zijn dochter bij haar geboorte heeft laten inschrijven bij het Nederlands Patriciaat op een misverstand. Een familie die zijn stamboom wil laten opnemen in het Nederlands Patriciaat moet daartoe in de regel zelf het initiatief nemen en zelf aan het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag de daarvoor benodigde informatie leveren. De gegevens over Maria komen voor in de genealogie van de familie Dermoût die in 1920 in het Nederlands Patriciaat is gepubliceerd. Dat betekent dat de familie Dermoût deze gegevens niet lang voor het verschijnen van dit deeltje van het Nederlands Patriciaat aan het CBG heeft verstrekt. Daarom staat achter haar naam en die van haar echtgenoot de plaats Poerworedjo, want daar woonden zij van 1916 tot 1918. In het CBG is over deze genealogie geen dossier of correspondentie | |
[pagina 92]
| |
bewaard gebleven en dus is er geen enkele reden om aan te nemen dat de informatie over de ouders van Maria Dermoût van Frederik Ingerman afkomstig is.Ga naar eind8 Intussen heeft Freriks onderzoek verricht in de archieven van Pekalongan en Poerworedjo, maar zonder resultaat. ‘Van der Woude’, schrijft Freriks, ‘deed in verschillende Nederlandse archieven naspeuringen naar de afkomst van Maria Dermoût-Ingerman. In Indonesië heeft hij nooit gezocht. Ik heb dat wel gedaan, maar zonder doorslaggevend resultaat.’Ga naar eind9 Nu is het niet helemaal waar dat Van der Woude geen enkel onderzoek heeft verricht in Indonesische archieven. Via het Algemeen Rijksarchief heeft hij navraag gedaan bij het Arsip Nasional in Jakarta, maar daar bleek de geboorteakte van Maria Dermoût niet bewaard te zijn.Ga naar eind10 Dat feit op zich is overigens niet verrassend, want het Arsip Nasional is nu eenmaal niet de aangewezen plaats om naar de geboorteakte te zoeken van iemand die in Pekalongan geboren is. Als het om archieven gaat is Nederlands-Indië net Nederland, en dus bevinden de bevolkingsregisters zich - als ze tenminste niet zijn verdwenen - in de archieven van de plaatsen waar de bevolking indertijd is ingeschreven. Even goed als men in Nederland iemand die in Deventer geboren is in het gemeentearchief daar en niet in het Algemeen Rijksarchief in Den Haag zal zoeken, is men voor het zoeken naar de geboorteakte van Maria Dermout aangewezen op Pekalongan. ‘In de archieven van Pekalongan en Poerworedjo’, schrijft Freriks, ‘is de geboorteakte onvindbaar. Veel bronnen uit de late negentiende eeuw zijn in Indië zoekgeraakt of vernietigd, “rata” zoals een Indonesische archivaris het verwoordde. “Weg”.’Ga naar eind11 Freriks heeft kennelijk met de verkeerde Indonesische archivaris gesproken, want de geboorteakte van Maria Dermoût bevindt zich nog steeds in het gemeentearchief van Pekalongan. De tekst ervan luidt: | |
Nummer zestienHeden den zestienden Juni achttien honderd acht en tachtig verscheen voor mij Karel Boogaard, gewoon ambtenaar van den burgerlijken stand te Pekalongan Frederik Ingerman oud twee en dertig jaren van beroep tuinopziener, wonende te Tirto, afdeeling en residentie Pekalongan die mij heeft verklaard dat ten zijnen huize te Tirto, afdeeling en residentie Pekalongan op Vrijdag den vijftienden Juni achttien honderd acht en tachtig des avonds ten zeven ure is geboren een kind van de vrouwelijke kunne uit Anna Sophia Halverhout zijn echtgenoote, aan welk kind zijn gegeven de voornamen Helena Anthonia Maria Elisabeth. Deze aangifte is geschied in tegenwoordigheid van Johannes Frederikus Albertus Westhoff oud zeven en veertig jaren, van beroep klerk op het residentiekantoor te Pekalongan, en Willem Toorop | |
[pagina 93]
| |
oud vijf en twintig jaren, van beroep klerk op het residentiekantoor te Pekalongan, beiden wonende te Pekalongan. Van welke aangifte deze akte is opgemaakt en na voorlezing onderteekend. De geboorteakte is dus terecht, maar daarmee is het raadsel over de afkomst van Maria Dermoût nog niet opgelost. Als Frederik Ingerman een dochter bij een andere vrouw had verwekt dat hij voor het wettige kind van hem en zijn echte vrouw had willen laten doorgaan, dan had hij dat op deze manier zonder enige controle kunnen aangeven. En er blijft genoeg raadselachtigs over omtrent de geboorte van Maria Dermoût. Vast staat dat een half jaar na haar geboorte Anna Sophia Halverhout is overleden, op 25 januari 1889.Ga naar eind12 Aan bloedvergiftiging, schrijven Van der Woude en Freriks.Ga naar eind13 Ook staat vast dat vanaf 1889 Frederik Ingerman in de Naamlijst der Europeesche inwoners van Nederlandsch-Indie niet langer voorkomt onder de inwoners van Pekalongan. En Maria zelf zou kort daarna naar Nederland zijn gestuurd, naar haar grootmoeder. Hoewel beiden zich op dezelfde bron beroepen - een aantekening op de achterkant van een fotootje van de kleine Maria - is zij volgens Van der Woude op dat moment één en volgens Freriks twee jaar oud.Ga naar eind14 In elk geval ging zij niet, zoals Van der Woude en Freriks beweren, naar haar grootmoeder Halverhout in Den Haag, want uit het Bevolkingsregister in Den Haag blijkt dat die daar pas op 17 juni 1907 is komen wonen.Ga naar eind15 En als Maria in 1889 of 1890 naar Nederland is gegaan, hoe lang blijft zij er dan? Er valt kortom nog heel wat onderzoek te doen, ook in de archieven in Nederland. |
|