Indische Letteren. Jaargang 6

[p. 136]

Het bekende schilderij van Jef Last door P.A. Begeer (Letterkundig Museum Den Haag) met op de achtergrond onder andere de opschriften DIGOEL en BAPA TERE - een bekende beul uit het vroegere Batavia.

[p. 137]

Jef Last, de ‘Digoeldichter’
Joop van den Berg

Schrijver-dichter Jef Last (1898-1972) heeft een aantal raakpunten met Indisch-Nederlandse letterkunde. Van 1950 tot 1954 verbleef hij, onder meer als cultureel adviseur van ex-president Soekarno, op Bali en publiceerde hij een aantal boeken met een Indonesische achtergrond, zoals Djajaprana (1954), Bali in de kentering (1955) en Zo zag ik Indonesië (1956).

Voor de tweede wereldoorlog was Last in ons land vooral bekend om zijn romans en novellen met sterk socialistische, anti-imperialistische en anti-militaristische tendenzen, hoewel dat laatste hem overigens niet verhinderde actief deel te nemen aan de Spaanse burgeroorlog.

In de jaren dertig richtte Jef Last niet alleen het oog, maar ook zijn pijlen op het koloniale beleid in Nederlands-Indië. Zo verscheen in 1933 het bundeltje De koperen ploert (dat voor de prijs van 10 cent te koop was op socialistische bijeenkomsten) met een aantal militante strijdliederen over het kamp Digoel. Boven-Digoel op Nieuw Guinea was het concentratiekamp waar vanaf 1927 tot 1943 opstandige Indonesiërs gevangen werden gehouden. Door deze, en andere publikaties, werden de namen Digoel en Last sterk met elkaar verbonden. Zó zelfs dat op het bekende portret van Last door P.A. Begeer (in het Letterkundig Museum in Den Haag) in de achtergrond naast de opschriften Marx en Lenin ook staat: Digoel en Bapa Tere (een bekende beul uit Batavia). Van die zogenaamde Digoelverzen nu een keuze met de aantekening dat de verzen, mogelijk, op de huidige lezer een wat pathetische en goedkope indruk maken, maar welke strijdliederen zijn daar geheel vrij van?

[p. 138]

Het bundeltje strijdliederen De koperen ploert (1933) van de hand van Jef Last, te koop op linkse bijeenkomsten voor de somma van 10 cent.

[p. 139]

Het digoel Wilhelmus
(Vrij naar Marnix van St. Aldegonde).

Wilhelmus van Nassauwe,
zing ik omdat het moet,
den vaderland getrouwe
dat dronk mijn broeders bloed.
De knechten van Oranje
lieten mij ongedeerd,
de rechter zei, 'k verban je
opdat je ginds krepeert.

In Blanda's vrees te leven
heb 'k niet genoeg betracht,
daarom ben ik verdreven
en werd ik hier gebracht.
De heerschers, die regeeren,
kozen als instrument
in dienst der suikerheeren
van Rhemrev's regiment.

Mijn schild ende betrouwen
zijt gij niet, ‘groote heer’,
voortaan zoo wil ik bouwen
slechts op mijn volks verweer,
dat het toch vroom mag blijven
vol strijdlust t' aller stond,
de tyrannie verdrijven
die mij het hart doorwondt.

[p. 140]

Nieuwjaarsgebed der kapitalisten.

Geef ons, o Heer,
spionnen meer,
kanonnen meer
en Digoel!

En geef ons, Heer,
ter Uwer eer,
de galgen weer
en Digoel!

O, schenk hen, Heer,
de lijdzaamheid
en 't wijs beleid
der Digoel!
En maak, O Heer,
dat steeds kastijdt
hun vrijheidstrijd:
de Digoel!

O schenk ons, God,
een beter lot
en vetter pot,
en Digoel!
Zoo worde, God,
hun hoop geknot.
Gij voert hen tot
De Digoel!

[p. 141]

Digoel-digoel

Waarom ik over Indië schrijf
en niets van mijn eigen land?
Daar ginds werd het lijf van mijn maats de schijf
voor het wapen in heerschers hand!

Daarginds slaat de rottan, en vol zit de cel
want zij plantten de roode vaan.
Wij vinden het prachtig en prijzen hun wel
maar wat hebben wij gedaan?

Wat deert ons de vent die daar ginds krepeert
in de hel van het Digoel-oord?
Als de koningin dertig jaar jubileert
is de wereld toch zooals het hoort!

Wij hebben wel zorg, maar wij hebben nog brood
en zoolang houden wij ons maar stil
wat heb je nou aan een voorbarigen dood
als de baas het toch een keer zoo wil?

Wij vinden het prachtig, die kerels daar
in hun bittere opstandigheid
maar we laten ze rustig, jaar na jaar
in hun barre verlatenheid.

Het is wel beroerd, maar wij zijn nog gezond
en wat heb je aan al dat misbaar?
Met het geld van de steun kom 'k voorloopig nog rond
en mijn aardappeltjes worden wel gaar.

Wij zijn socialist! wis en drie! op éen Mei
maar je moet niet te veel van ons wenschen
als er een lolletje is zijn wij er bij
maar elk ideaal heeft zijn grenzen.

En zie je, de daad der opstandigheid
moeten andren maar voor ons bedrijven
want wij kiezen liever de landerigheid
waar je gezond bij kunt blijven.

Zoo staat het in Holland. En daarom, vrind
denk ik steeds aan die Indische makkers.
Waar 't bekvechten ophoudt en 't strijden begint
daar zijn wij, in Holland, maar stakkers.