De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

[p. 385]

De geschiedenis van een Artikel
door Marius de Vroege.

‘Het is het Zondagje wel!’ zeide mijn huisjuffrouw eenigen tijd geleden, terwijl ze naar buiten keek, alwaar tot voor kort de regen bij stroomen was nedergevallen. ‘Alleen goed voor de kroegen en dat soort van gedoe, maar overigens is het voor menigeen een geduchte tegenvaller,’ besloot ze.

‘Adres aan mij!’ dacht ik. Toen het den vorigen avond zulk mooi weer was en wij in den tuin zaten van ‘Zomerrust’, een nieuwe onderneming even

zijn hoogheid de sultan van johore in staats-uniform.

buiten de stad, werden er natuurlijk allerlei plannen gemaakt voor den volgenden dag.

Willem Eepers wilde gaan fietsen, ik heb eigenlijk niet begrepen waarheen, maar het zal wel naar een plaats geweest zijn aan het andere einde der aarde, want naar dichterbij gaat Willem nooit.

Cris Haarman, die altijd tegen hem in is, stelde een spoortochtje voor. Wat hadt je nou aan dat eeuwige vermoeien, vroeg hij.

Koos Waterrot, wiens familienaam eigenlijk Van Bamel is, nam het natuurlijk geen oogenblik in bedenking, waarmede hij den tijd zou doorbrengen, want als hij niet met zijn heele lichaam in het water ligt, zit hij in een kano of een giek, dat wisselt zoo aanhoudend maar af.

Henri Veerhof scheen zoowat van alles te willen doen. Achtereenvolgens of tegelijk, dat valt moeielijk te bepalen, daar Veerhof's temperament vurig genoeg is, om hem - om het zoo eens uit te drukken - met één gedeelte van zijn lichaam te doen fietsen, terwijl hij met een ander bij Waterrot in de giek zit. Daarenboven was hij in staat om nog met een derde stuk het spoortochtje van Haarman mede te maken, schoon stilzitten zijn fort niet is en dat kleine gedeelte Veerhof dan door zijn groote ongedurigheid al de heele medereizigers wel tot wanhoop zou brengen.

Zijn willen strekt zich zelfs zoover uit, dat ik er volstrekt niet zeker van ben, of er na al het voorgaande nog niet een fragment van hem zou overblijven, dat een brandende begeerte koesterde, om te doen, wat ik deed. Maar daartoe kon dat eventueele fragment op dat oogenblik niet in verzoeking komen, want terwijl ze zoo om mij heen zaten te schermutselen en een ieder mij daarbij wilde pressen om juist aan zijn tochtje deel te nemen, kreeg ik opeens hevig het land aan al wat een vooraf gemaakt plan heet. ‘Een mensch is blij,’ dacht ik, ‘eens geheel vrij te zijn, en het eerste wat hij doet is zijn vrijheid vernietigen door een afspraak te maken. Laat het dus morgen eens gaan, zooals het wil!’ Natuurlijk was het mijn eerste zorg, dat besluit voor de anderen geheim te houden, want het liet zich begrijpen, dat als zij er de lucht van kregen, juist niemand minder vrij zou zijn, dan ik met mijn algeheele vrijheid.

Toen dan ook Veerhof met de grootste verbazing vroeg, of ik dan heelemaal niets zou doen, trachtte ik een geheimzinnig gezicht te zetten, waarop Cris Haarman de veronderstelling uitte, dat er weer ‘een artikel’ achter zat.

Nu zijn mijn artikelen, korte opstellen, die ik toen reeds sedert eenigen tijd af en toe aan een klein en zeer eenvoudig weekblad leverde, voor de meeste mijner vrienden van den beginne af geweest, wat de kleur rood is voor den stier, of eigenlijk nog erger, daar alleen het denkbeeld, dat ik een artikel moest schrijven, hen reeds woedend kon maken. Eepers beet dan ook terstond toe. ‘O!’ zeide hij, ‘gaat hij zijn tijd weer zitten verknoeien aan zoo'n ding, waar geen kop of staart aan is en waar je met geen mogelijkheid een touw aan kunt vastmaken! Toen hij laatst dat andere ding had geschreven, - ja, waar was het ook over? - was mijn ouwe maar niet te overtuigen, dat het uit was.... “Neen, jongen,” zei hij, “uit kan het niet zijn, want waar zou het dan eigenlijk op neerkomen?”’

Allen lachten. ‘Kerel! is het waar,’ vroeg Haarman, ‘heeft je vader den moed gehad om zoo'n stuk door te worstelen? Van harte gefeliciteerd, hoor!’ vervolgde hij, terwijl hij zich tot mij wendde en met veel beweging me de hand toestak, ‘Ik wist waarachtig niet, dat er ooit iemand anders een oog in dat krantje sloeg dan jij, en jij ook enkel nog maar als het werk van jezelf bevat!’

‘Neen,’ zeide Eepers lachende, ‘of het nog meer abonnees heeft weet ik niet, maar een kennis van mijn vader leest

[p. 386]

het. Zoodoende komt er ook wel eens een nummer bij ons, en nu heb ikzelf, laatst toen ik mijn voet verstuikt had, - je komt bij zoo'n gedwongen rust tot allerlei dwaasheden,’ voegde hij half verlegen er tusschen, - ‘dat ding, waarvan ik zooeven sprak, hier van De Vroege, ook eens ingezien, maar naar mijn idee konden ze dien keer dat vak evengoed opengelaten hebben en er een vraagteeken ingezet.’

‘Een nieuw denkbeeld!’ zeide ik stekelig, ‘even oorspronkelijk als de opmerkingen van mijn huisjuffrouw doorgaans zijn. Maar mijn artikelen mogen dan geen strekking hebben, één ding hebben ze dezen avond dan toch bewerkt: ze hebben - het mag wel aan den balk geschreven worden! - wel een kwartier lang Willem Eepers en Cris Haarman één lijn doen trekken.’

Toen had ik de lachers op mijn zijde, maar ikzelf was niet vroolijk gestemd, o hemel neen! Doorgaans verdroeg ik het nogal zoo geduldig als ze afgaven, op wat ik in de eenzaamheid van mijn kamer mijn letterkundigen arbeid noem. Ik trachtte dan mezelf er aan te doen twijfelen, of ze het wel zoo kwaad meenden, en nam als verzachtende omstandigheid aan, dat dat werk in onzen vrijen tijd mij inderdaad wel eens tot spelbreker maakte. Maar dien Zaterdagavond, toen er bij mij in de verste verte van geen artikel sprake was, maakten hun aanmerkingen mij kregel. Ik wond me meer en meer op. Was het nog niet voldoende, dat ze zonder eenig recht daartoe er beweging over maakten, als ik werkelijk wat moest of wilde schrijven; maar begon men nu zelfs zoover te gaan van mij om een denkbeeldig artikel aan te vallen? Ik fronste het voorhoofd en rookte er duchtig op los. Mezelf in een wolk, opdat men niet zou kunnen zien, dat ik in datzelfde oogenblik reeds over mijn artikel zat te broeien; het was Cris Haarman, die even later deze opmerking ten beste gaf. Toen was de maat vol! Ik smeet mijn pijp op de tafel, dat de stukken overal heenvlogen, en bulderde, dat het hun geen zier kon schelen, wat ik wel of niet verkoos te doen en dat ze het hart eens moesten hebben om den volgenden dag bij me te komen, dan zou ik... Ja! wat ik zou, weet ik eigenlijk zelf niet. Toen rende ik naar den uitgang. ‘Een artikel!’ hoorde ik nog. ‘Geen artikel!’ klonk het daarop uit den mond van Waterrot, die tot dat oogenblik bijna niet had medegesproken. ‘Wis en waarachtig een artikel!’ luidde het weer. Ik stond even stil en kneep mijn handen in elkaar, maar vond de kracht om mijn weg te vervolgen.

Toen kwam Veerhof mij nog na en het scheelde weinig of hij had een pak slaag gekregen, dat voor hem eigenlijk niet bestemd was, maar gelukkig bleef ik doorhollen alsof de duivel me op de hielen zat.

‘Zoo!’ zeide mijn huisjuffrouw, toen ik bij mijn tehuiskomst haar bijna omverliep, ‘hebt u al genoeg van het mooie weer? En u moet zeker nog aan het schrijven, dat u zoo'n haast hebt?’ Groote goedheid! daar begon die ook al! Een verstaanbaar antwoord kreeg ze niet en ik was in minder dan geen tijd boven, hetgeen haar wel in haar meening versterkt zal hebben.

Op mijn kamer gekomen liet ik mij op een stoel vallen en schopte ik nijdig een tafeltje op zij, waarvan de poot mij in den weg stond. Of die handeling mij wat tot mezelf bracht of dat ik aan het einde van mijn adem was, in elk geval vergreep ik mij niet verder aan mijn onschuldigen inboedel, maar deed ik al spoedig het verstandigste wat ik in mijn omstandigheden kon doen: na mezelf de kleeren van het lijf te hebben gerukt, plofte ik op mijn bed neder.

* _* *

Den volgenden middag zat ik met mijn hand onder het hoofd bij de tafel. Na haar opmerking omtrent het weer had juffrouw Belt, mijn huisjuffrouw, de kamer weder verlaten. ‘Ja, wel een geduchte tegenvaller,’ galmde het nog in mij na, en welbeschouwd voor mij slechts voor een klein gedeelte veroorzaakt door den regen, al had die regen in al mijn ellende onbetwistbaar een groote rol gespeeld.

Ja, in al mijn ellende, want welk een dag en welk een toestand tevens om zoo'n raadsel te zijn voor jezelf! Welk een toestand om voortdurend zoo geslingerd te worden! Toen ik des morgens na het ontwaken geheel tot mijn bewustzijn was gekomen en ik mij dus volkomen herinnerde, wat er den vorigen avond was voorgevallen, rees de toorn weer in mij op. Zulke lammelingen, wat hadden ze er aan om mij altijd zoo te tergen met dat schrijven? Wien hinderde ik er mede? Hen stellig wel het allerminst, want ze hadden er immers geen van allen ooit een oog in willen slaan, behalve Eepers, zooals hij dan nu verteld had. Ja, had hij maar liever zijn mond gehouden. Maar Cris Haarman, die treiter, had het toch eigenlijk weer aan den gang gemaakt. Die Cris was eeuwig en erfelijk bezig om de anderen er over op te hitsen, en och, dat kreeg hij doorgaans zoo gemakkelijk gedaan. Dezen keer had hij, wat dat betrof, eigenlijk nog weinig succes gehad; het gezelschap was te klein. Toen ik pas begonnen was met schrijven, hadden ze wel eens met hun achten of tienen op mijn werk zitten schelden. Jongen! dat was een buitenkansje voor hem geweest; ik herinnerde me nog zijn gezicht. Hij keek de anderen letterlijk de schimpscheuten van de lippen, en hoe zichtbaar zat hij zich tevens te verkneuteren in de wijze lessen, die mij door de gematigden werden toegediend. Ik moest zulke dingen overlaten aan de mannen van het vak. Waar moest het heen als wij, die ons allen wijdden aan handel of nijverheid, ons gingen afgeven met zaken, waarvan we geen zier verstand hadden? Onze gedachten aftrekken van ons eigen werk, daarvoor dus ongeschikt worden en een prul blijven in het andere.

Liet ik er mij waarachtig nooit anders aan gelegen liggen dan in mijn vrijen tijd? Hij, die aan het woord was, glimlachte met een wijsheid, zoover boven zijn jaren, en vroeg op zulk een meewarigen toon hoelang die beteugeling zou duren, dat het mij de opmerking ontlokte, dat zijn oude heer het hem niet zou kunnen verbeteren.

En als ik nu nog wat moois schreef of wat pittigs, opperde een ander, die een aartsliefhebber is van gemeene romans en vieze verhandelingen, maar die almachtige wijsheid, wat had men daar nu aan?

‘Almachtige wijsheid!’ smaalde een derde, ‘al wat Marius de Vroege weet, weten wij ook.’

Veerhof had bij die gelegenheid gedaan wat hij ook nu weer gedaan had: hij had zitten schelden op het schrijven in het algemeen. Henri Veerhof met zijn grooten aanleg voor alles waarbij lichaamskracht en vlugheid van beweging worden vereischt; Henri Veerhof met zijn vlug uiterlijk en even vlugge manier van spreken, legt steeds een onoverwinnelijken afkeer aan den dag voor al wat lezen en schrijven heet.

Alles zal en wil hij altijd met een ander meedoen, voor alles gloeit hij, maar zoodra hij van iets hoort, waar een pen bij te pas komt, zet hij een gezicht als gold het iets heel verachtelijks. Terwijl ze dan ook dien Zaterdagavond weer over mijn werk zaten te snateren, merkte hij op den toon van het diepste afgrijzen aan, dat hij zich niet kon begrijpen, hoe ik mij met zoo iets kon ophouden.

‘Ik had liever,’ zeide hij, ‘eer ik daar mijn tijd aan verdeed! En zoo'n pennelikker, zoo'n boekwurm, wat is dat voor een figuur? Ik heb er nog nooit een gezien daar fut in zat! Als je met het een of ander het eens tegen hen opneemt, of je geeft ze uit aardigheid een stootje, onmiddellijk moeten ze het afleggen. En als jij nou maar met die gekke dingen voortgaat, waarachtig Marius, dan wor-je net zoo! Want hoe wou je kracht in je lichaam houwen, als je altijd met zoo'n pen in je hand zit te soezen?’

Zijn stem was dof geworden en in zijn toon viel op het

[p. 387]

laatst meer medelijden waar te nemen dan verontwaardiging. Daarbij was zijn blik zoo meewarig geweest, dat Waterrot, die aldoor maar zat of liever lag te dampen als een kalkoven, zich half had opgericht en hem met een spottend lachje had aangekeken.

Ja, Waterrot,... Als die zich er zoo van overtuigd hield dat ik geen artikel dacht te schrijven, waarom had hij dan niet eerder mijn partij genomen en hoorde ik hem, eerst toen ik woedend wegliep, zijn opinie ten beste geven? Is het niet steeds zijn wachtwoord, dat men mij vrij moet laten? ‘Laat hem!’ heeft hij van het begin af gezegd, als er over mijn schrijven werd gesproken, ‘het zou mijn verkiezing niet wezen, maar als hij er nu plezier in heeft... wel! als ik het maar niet behoef te lezen.’ En op een anderen keer, dat hij minder zacht gestemd was, besloot hij een dergelijke rede met de woorden: ‘Het gaat jullie toch geen weerlicht aan ook!’

Maar nu den vorigen avond had hij maar in zijn stoel gelegen, alsof alles hem hetzelfde was. Gemakzucht, anders niet! Zwemmen, roeien, dikwijls zich bovenmatig inspannen, maar als Koos van Bamel daarmede had afgedaan, wie of wat ter wereld was er dan in staat om beweging in hem te brengen? Neen, als hij je plechtanker moest wezen!... Bitterheid heerschte er in mij.

Toen begon ik wat meer om mij heen te kijken. Gerechte hemel wat regende het! Als het zoo bleef zou ik met mijn duur gehandhaafde vrijheid niet veel uitrichten. Maar - ik grijnsde even - mijn vijanden ook veel pleizier.... Mijn vijanden? Ja zeker! of moesten dat nu nog mijn vrienden heeten? Mooie vrienden, die iemand zoo behandelden! Het kon mij niet schelen, al zag ik ze nooit weer! Woedend keek ik naar buiten en hooger en hooger steeg weer mijn toorn. Ja, zoo ging het goed! Toe maar! harder nog die regen! Donder, bliksem, hagel, storm, een leven, dat hooren en zien verging en tevens een weer, dat ze geen van allen een voet buiten de deur konden zetten! Zoo moest het worden, zoo zou het eerst recht naar mijn genoegen zijn; dan konden ze zich vermaken, die lammelingen!.... ‘Arme jongens!’.... Arme jongens, wie zei dat daar?.... Het blaadje begon te keeren. Was het welbeschouwd zoo erg, wat ze gedaan hadden? Moesten ze daarvoor gestraft worden in hun eenigen vrijen dag? Kon Haarman niet heel wel zonder kwade bedoeling die veronderstelling geuit hebben, aangaande het schrijven van een artikel, en was het Willem Eepers misschien niet meer te doen geweest om te plagen, dan dat hij werkelijk gemeend had wat hij zeide? En al had hij het gemeend, wat maakte dat dan nog uit; was een iegelijk verplicht om mijn werk te loven? Ik was op dat punt ook zoo vreeselijk gevoelig, al trachtte ik bestendig mezelf op te dringen, dat ik dat niet was. Wat had ik mij dan ook nu weer onredelijk boos gemaakt, wat was ik uitgevaren! Als men het goed bezag, geheel buiten verhouding van hetgeen er was gezegd. Als ik de vrienden weer sprak, zou ik dan ook.... De vrienden weer spreken? Ik had mijn schepen achter mij verbrand! die dwaze bedreiging, dat ze het eens moesten probeeren om mij te naderen, stond immers elke toenadering in den weg?

En toen was het geslinger met vernieuwde hevigheid begonnen en aan mijn algeheele vrijheid had ik niet meer gedacht, behalve in het oogenblik, waarin ik door het een of ander toevallig daarop gekomen, had overwogen, welk een schoone gelegenheid zich nu voor mij aanbood om naar de kerk te gaan. Ze waren thuis er zoo op gesteld, dat ik het kerkgaan niet zou veronachtzamen, doch hoe weinig kwam er doorgaans van in! Maar wat zou er onder deze omstandigheden van terechtkomen? Een zucht van verlichting ontsnapte mij toen ik ontwaarde, dat het er ook reeds te laat voor was.

Een poosje daarna besloot ik te gaan lezen. Ik kon het me nu zoo gemakkelijk maken als ik wilde. Een boek en een sigaar en niemand om me te storen, hoe dikwijls had dat, te midden mijner werkzaamheden, mij als een volmaakte staat van rust toegeschenen. Maar nu!.... tot driemaal toe sloeg ik een mijner lievelingswerken open, maar telkens dansten de letters mij voor de oogen en bij den vijfden of zesden regel raakte ik de kluts geheel kwijt.

Het was me een heele verademing toen het tijd werd voor het koffiedrinken, maar hetgeen me werd voorgezet wou me maar niet bevallen. Ik vond het brood zoo droog en aan de boter was een smaak, dien ik er nog niet aan had geproefd, ook dien morgen bij het ontbijt niet, want in de stemming, waarin ik toen verkeerde, had ik niet eens geweten of ik wel of geen boter op mijn brood had genomen. Op het Zondagsche extraatje, een vleeschgerecht, dat anders met genoegen door mij werd tegemoet gezien en tot het laatste stukje gretig werd verorberd, behaagde het mij bij deze gelegenheid het woord zoolleer toe te passen. En wat was alles toch door en door eenvoudig, inderdaad bij sober af! Dikwijls had ik tegen mijn vrienden, die nu mijn vrienden niet meer waren, er op geroemd, ja zelfs er op gebluft, dat ik het met mijn kosthuis zoo best had getroffen, maar wat had het welbeschouwd te beteekenen? Toen de juffrouw even later bij het wegruimen van den boel me vroeg of het me nogal had gesmaakt, was mijn antwoord dan ook lang niet zoo opgewekt en voor haar kookkunst ook veel minder vereerend dan gewoonlijk.

En daar zat ik nu met de hand onder het hoofd en de ziel onder de armen! ‘Slapen!’ dacht ik en ik begaf mij naar de canapé. Toen ik mij daarop had uitgestrekt, hield ik met geweld eenigen tijd de oogen gesloten, maar de gewenschte verdooving wilde niet komen. Om beurten defileerden ze vóór mij heen, Eepers, Haarman, Waterrot en vooral ook Veerhof, die me nog het meeste van allen was tegengevallen. Want hoe was ik niet telkens opgesprongen als ik de huisschel hoorde overgaan en had ik vol verwachting naar de kamerdeur gekeken. Maar er was geen Veerhof verschenen, geen Veerhof om met een: ‘Kom kerel! wees niet mal!’ of een dergelijk gezegde mij mee te tronen naar de anderen, die, naar ik me overtuigd hield, hier of daar elkander in alle gezelligheid zaten te troosten over het weer.

Het weer! - ik sprong overeind - het regenen begon straks al aardig te verminderen en als ik me niet vergiste was het thans geheel opgehouden. Voor het raam gekomen zag ik dat mijn veronderstelling juist was; wel droop het nog van daken en uitstekken, maar in de plasjes midden op straat maakte geen enkele druppel meer kringetjes.

Zou ik nu uitgaan en mijn verdriet wegloopen in een flinke wandeling?

Misschien keerde ik dan wel zoo opgemonterd terug, dat ik bij de jongens kon aanloopen en zeggen: ‘Ziezoo! daar ben ik weer, de bui is over!’

Maar ik was den geheelen ochtend tehuis geweest en er was niemand gekomen, en nu zou men het juist zien, als ik weg was kwamen ze misschien en dan liepen we elkander mis. Het beste was dus om nog een oogenblik te wachten.

* _* *

Maar het oogenblik werd een uur en zelfs nog wat er bij, en zoo zat ik nog altijd voor het raam, toen de brievenbesteller naderde met de middagpost, die er toen Zondags nog was.

Een brievenbesteller wekt verwachtingen, dat is een onomstootelijke waarheid. Zoodra ik den man ontwaarde begon ik dan ook mijn kansen te berekenen. Maar als het de tijd niet is om van je familie een brief te krijgen en je hebt geen krediet genoeg om maanbrieven te ontvangen, dan is voor iemand, die ongeveer bij niemand bekend is dan bij eenige vrienden, die met hem in dezelfde stad wonen en hem zeer dikwijls spreken, de kans op een brief over de

[p. 388]

post niet groot. Maar ik had gebrek aan afleiding, en hoop en verwachting vullen ook den tijd, hoe zou ik anders het laatste uur doorgekomen zijn? Dus hoopte, verwachtte en berekende ik, maar dat alles werd overheerscht door verbazing, toen ik den brievenbesteller werkelijk regelrecht op ons huis zag aankomen. In een oogwenk was ik bij de kamerdeur en van de kamerdeur aan de trap, inderdaad voorbarig genoeg, want kon de brief niet voor juffrouw Belt geweest zijn? Wat wist ik van haar kansen? Maar wat ik wèl wist, of beter gezegd: wat ik kon verwachten was, dat er tusschen het aanschellen van den besteller en het oogenblik, waarop de brief mij overhandigd zou worden - gesteld althans, dat hij voor mij was - allicht eenige tijd zou verloopen, aangezien mijn huisjuffrouw in zulke zaken nooit overhaast te werk gaat.

‘Als het eenmaal in huis is, loopt het niet weg,’ zegt ze. Indien ik dus in mijn gewone doen was geweest, zou het me zeer verwonderd hebben, dat zij, terstond nadat ze zich had overtuigd, voor wien de brief bestemd was, zonder dat ze mij zag, aanstalte begon te maken om hem naar boven te brengen. Maar ik was dien Zondag nu eenmaal niet in mijn normalen toestand, dus sloeg ik geen acht op haar ongewone voortvarendheid. Ikzelf was ook vlug, want in een wip was ik bij haar onderaan de trap en even gezwind keerde ik met den buit terug.

Dat er vervolgens weinig tijd verliep, eer ik den brief had geopend, is gemakkelijk te begrijpen, maar men zou zich moeielijk een denkbeeld kunnen vormen van de aandoeningen, die mij daarna bestormden. Daar stond ik en in mijn hand hield ik een schrijven van den redacteur - ik had op datzelfde oogenblik wel voor hem door het vuur willen gaan! - aan wiens blad ik tot dien tijd slechts af en toe iets had geleverd. En in dat schrijven werd - welke woorden zouden mijn gewaarwording kunnen schetsen? - mij, Marius de Vroege, het uitzicht geopend om vaste medewerker te worden! Bij wijze van examen had ik een paar vragen te beantwoorden en tevens een opstel te maken, waarvoor het onderwerp mij werd opgegeven, ‘Kapitaal en Arbeid’ luidde het, en daaronder las ik de toelichting: ‘Kapitaal tegenover arbeid. De zegen van het kapitaal en de zegen van den arbeid.’

Kapitaal en arbeid... lang zouden ze leven! - ik zwaaide het papier boven mijn hoofd - Welk een stuk zou ik daarvan maken!

‘Heb je dat ding van De Vroege al gelezen?’ - Neen niet ‘dat ding’, zoo noemde Eepers mijn verhandelingen immers altijd? - Nu dan! ‘heb je dat stuk van dien meneer De Vroege al gelezen?’

‘Ja zeker! kranig geschreven, hoor! Is hij familie van die De Vroege's hier of daar vandaan?’

‘Niet dat ik weet.’

En dan: ‘Daar is waarachtig de post alweer. Weer een brief van een redactie: ‘Mijnheer, mogen we uw stuk overnemen?’ of: ‘Zou u genegen zijn om mede te werken aan ons blad?’.... Moet ik nog eens over denken, je kunt toch maar niet voor iedereen klaarstaan!....

En toen een poosje daarna, hoe waar, hoe echt, die gedachten! Gauw even opschrijven, later weet je het je nooit meer zóó te herinneren: ‘De zegen van het kapitaal: individueel, m.a.w. slechts de vraag in welke handen het kapitaal zit. Zoo ook de zegen van den arbeid: behoudens de onmiskenbare kracht, die er in het algemeen van den arbeid uitgaat, zal de zegen van den arbeid afhankelijk zijn, dus zich laten bepalen door het wezen van den arbeider.’ Die dubbele zin in het laatste gedeelte wou me niet bevallen, en zooals ik het daar zag staan, liet ook het geheel mij onbevredigd. Het leek me althans niet zoo onwederlegbaar, zoo overweldigend, als het mij bij de eerste gedachte had toegeschenen. Maar enfin! dat was van later zorg!

.... Het onderwerp al veelvuldig behandeld, moeielijk iets van te zeggen, dat niet reeds gezegd was.... Och ja, zoo was het met alles, maar het kwam immers maar aan op de manier? En of het over het geheel moeielijk was, des te grooter het succes.

Zou ik maar eens vast een kladje maken? - Ik zocht al naar ander papier.

‘Tik, tik,’ hoorde ik op mijn kamerdeur, thans niet in mijn verbeelding maar in de werkelijkheid. Op mijn: ‘Binnen!’ verscheen juffrouw Belt. Ze had straks er al over willen spreken, zeide ze, doch ze had bemerkt, dat ik haast had om mijn brief te lezen. Maar nu ik dien wel uit zou hebben, kwam ze even vragen of ze me het eten een half uur vroeger mocht brengen. Dat zou haar met den Zondag zooveel schelen en ik was nu immers toch tehuis.

O zeker! het kwam mij zelfs heel goed uit. ‘Hoe eerder maar hoe beter,’ dacht ik, ‘dan is het maar afgeloopen. Dat verwenschte eten kwam er ook altijd tusschen!’

Even later stond het maal reeds op de tafel. Ik slokte het een en ander naar binnen. Was het goed of mankeerde er wat aan? Ik proefde het niet. Kapitaal en arbeid; de zegen van het kapitaal en de zegen van den arbeid, er bestond op dat oogenblik voor mij niets anders.

Een poosje daarna zat ik te schrijven, ik schreef tot zeer laat in den avond, toen was ik stijf.

Ik nam mijn hoed en liep de straat op. Hier en daar passeerden mij menschen; zonder besef keek ik naar hen. Een vrouwspersoon zeide iets tegen mij, ik verstond haar niet. Geen kwartier vroeger had ik sociale toestanden behandeld en uit eigen waarneming het een en ander aanschouwelijk voorgesteld, maar thans liep ik als wezenloos door een wereld, die mij vreemd was.

* _* *

Den volgenden morgen kwam Veerhof al vroeg bij mij en des avonds bevond ik me bij Haarman op de kamer. Het was zijn beurt om ons clubje te ontvangen.

‘Had ik nu toch een artikel geschreven? Wel verdraaid!’ verder kwam Waterrot niet. De anderen lachten, Veerhof als een boer die kiespijn heeft.

En daar kwam het er uit! Zóó althans heb ik het begrepen. Toen Veerhof dien Zaterdagavond terugkwam, nadat hij mij was nageloopen, wilde hij plompverloren Cris Haarman te lijf, maar Waterrot trok hem met een ruk terug.

‘Halt!’ zeide hij, ‘als dat noodig was, was het al lang gebeurd, maar jij hebt niet te vechten voor een storm in een glas water, want als het dat bij hem niet was, had Marius zelf hen immers bij hun vodden gepakt? En dan zou ik hem met pleizier geholpen hebben om ze hun deel te geven.’

De anderen snaterden er natuurlijk tegen in: ‘Dat gezanik met die artikelen ook altijd!’

‘Dat gezanik met die artikelen? Dat is enkel jullie bedrijf en niets anders! Als je zelf niet met dat getreiter begonnen waart, zou je van geen artikel gehoord hebben. De kerel heeft op dit oogenblik evenveel plan om een artikel te schrijven, als’... - Waterrot zocht naar een passende vergelijking, - ‘wel! als ik!’

Eepers en Haarman konden aan geen bedaren komen van het lachen: Waterrot en een artikel, het denkbeeld was hun te machtig.

Veerhof keek nog als de nacht. ‘Kijk zulke kerels zich nou eens allemachtig dwaas aanstellen,’ bromde hij.

‘Ze kunnen voor mijn part lachen, zooveel ze willen,’ zei Waterrot, ‘ik blijf er bij: Marius de Vroege is niet van plan om morgen een artikel te schrijven. Als Marius morgen een artikel schrijft, zal ik het jullie van a tot z voorlezen, daar!’

‘Aangenomen!’ klonk het.

‘En als hij er geen schrijft, wat doen wij dan?’ vroeg Eepers.

[p. 389]

‘Trakteeren,’ zei Haarman.

‘En zelf meedrinken, neen maat! zoo kom je er niet af! Als De Vroege morgen geen artikel schrijft, neemt jij en Willem samen voor een heel jaar abonnement op zijn krant. Of je het ding leest of niet, dat kan me niet schelen, maar hij heeft in dat opzicht al zooveel herrie van jullie gehad, dat hij dan dat pleiziertje er wel van hebben mag. Wat er enkel maar jammer van is, dat het hemzelf geen voordeel aanbrengt.’

Het was natuurlijk Waterrot, die aan het woord was.

Even later was de weddenschap geheel geregeld. Daarbij is voor mij het eenige punt, waarin ik geen licht heb kunnen krijgen, hoe Henri Veerhof zichzelf zoo heeft kunnen verloochenen, om indien Waterrot verloor de helft van diens taak op zich te nemen.

Als het vechten was, of fietsen, of roeien, of wat dan ook! maar voorlezen!.... Het gaat zuiver mijn begrip te boven! Maar hoe dat zij! de partijen waren alzoo gelijk verdeeld. Voor de eerlijkheid van de weddenschap moest ik natuurlijk den geheelen dag aan mijn lot overgelaten worden.

‘Nou! het is mijn eigen stomme schuld,’ zei Waterrot, toen men mij de zaak had uitgelegd, ‘ik kon waarachtig vooruit wel bedacht hebben, dat hij juist door al dat gemaal, allicht er toe zou komen om het te doen. En den heelen dag niet uitgeweest!... De hemel sta ons bij! het ding kan de halve krant wel beslaan!’ Zijn ontzetting was zoo ongeveinsd, dat wij allen in den lach schoten, Veerhof niet uitgezonderd.

Toen sprak ik Waterrot van de mogelijkheid, dat dit artikel niet gedrukt zou worden - na den vorigen dag had op dat punt mijn oordeel zich aanmerkelijk gewijzigd - maar met dat vooruitzicht scheen Haarman meer ingenomen te zijn dan hij.

‘Daar heb je de post,’ zei Eepers even later. ‘Wanneer breng je mij ook eens zoo'n minnebriefje, hartedief?’ vroeg hij aan het dienstmeisje.

‘Met Sint Juttemis,’ luidde het vaardige antwoord.

‘Zoo'n groote dikke brief! als het veertien dagen later was en ik kreeg er zoo een, zou de schrik me om het hart slaan,’ bepeinsde ik. ‘Daar is mijn manuscript al terug! zou ik denken.’

‘Leeuwendammer Weekbode,’ las Waterrot van de enveloppe, terwijl hij den brief aan Haarman overhandigde. ‘Daarbij vergeleken zal die krant van Marius nog wel een reusachtig blad zijn,’ merkte hij aan. ‘Dat Leeuwendam ken ik toevallig, het is een gat, daar geen gat meer achter ligt. Wat heeft er tegenwoordig al niet een krant!’

Haarman kleurde tot in zijn hals, maar sprak geen woord.

Eepers keek naar hem en van hem naar mij en zeide: ‘Ik wou, dat ik met Waterrot had meegedaan!’

Een poosje later kreeg ik bericht, dat ik als vaste medewerker was aangenomen en mijn artikel werd geplaatst; maar van succes daarmede heb ik niets bespeurd. Alleen zei Waterrot, die er niet af te brengen was geweest om zijn woord niet gestand te doen en die, wegens de onverwachte verplaatsing van Henri Veerhof naar een andere stad, het heele artikel had voorgelezen, dat het wat de lengte betrof hem medeviel en dat zoo'n ding werkelijk niet half zoo dwaas was, als hij zich had voorgesteld.

Haarman, die sedert dien bewusten Maandagavond het bestendig had ontweken, om met me in gesprek te komen, gaf daarop, blijkbaar met overwinning op zichzelf, de opmerking ten beste, dat Waterrot eerst zou bespeuren, hoe moeielijk zoo iets was, als hijzelf het eens wilde beproeven. Hij - Cris Haarman - moest bekennen bij verschillende pogingen op dat gebied schipbreuk te hebben geleden, en dus wist hij het hij ondervinding.

De anderen waren over die schrijverij van hem een en al verbazing; Eepers en ik reikten hem de hand.