De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

Japan's schoolwezen.
Met illustratiën.

In de geschiedenis der volkeren is er geen enkel voorbeeld van een rijk, dat zich zoo snel ontwikkeld heeft als Japan. Nog eenige tientallen jaren geleden een feudaalstaat, streng voor het buitenverkeer afgesloten en met nauw begrensde bepalingen in het binnenland, ontstond er uit hem in den kortst denkbaren tijd een cultuurstaat, die de modernste inzichten huldigde, die zich zelfbewust in de rij der machtigste rijken drong, en er nu een voorname plaats inneemt.

Er viel natuurlijk heel wat te doen, alvorens dit langgewenschte doel bereikt was, en vóór alles werden er persoonlijke betrekkingen aangeknoopt met Europa, om op de snelste wijze zich eigen te maken, wat de bevolking van

eerbiedige in-ontvangstname van een diploma.

het zoo vlug vooruitstrevende rijk der opgaande zon van nut kon zijn.

Een klein leger van Japanners werd over de wereldzee

[p. 285]

gezonden om in fabrieken, werkplaatsen, kazernes, bureaux, scholen, universiteiten alles na te gaan en af te kijken, en een tweede leger van ambtenaren, leeraren, artsen, technologen, industrieelen, handwerkslieden en officieren werd van Europa naar Japan geroepen, om land en volk de

in de pauze: wij dansen om den moerbeiboom, kling-klang, moerbeiboom.

beschaving in de armen te voeren.

Deze maatregelen konden alleen dan slagen, wanneer de inwoners met de plannen der regeering meewerkten en wanneer, door goed onderricht, het pijl der volksontwikkeling hooger werd.

Naar voorbeelden, in het buitenland opgedaan, werd er een nieuwe schoolwet in 't leven geroepen, die in 1891 in werking trad en met veel succes werkte. Eveneens werden er op Europeesche wijze kinderspeeltuinen opgericht en scholen gebouwd, waar de kleintjes voor de volksscholen voorbereid werden. Op deze laatsten wordt onderricht gegeven in lezen enschrijven van Japansch en Chineesch schrift, in zedekunde, rekenen, aardrijkskunde en de geschiedenis van Japan, teekenen, zingen, gymnastiek, en op de meisjesscholen ook in naaien en andere vrouwelijke handwerken.

De scholen voor middelbaar onderwijs hebben door bijvakken en het onderricht in een vreemde taal (Engelsch of Duitsch) een meer uitgebreid leerplan; daarenboven zijn er nog handwerkscholen en scholen waar vreemde talen onderricht worden.

De schoolplicht bestaat voor drie jaar; de schoolleeftijd is van 6-14 jaar; de jaarlijksche schooltijd moet minstens 32 weken bedragen, en een dag heeft van 3-6 schooluren.

In de meeste gemeenten, die voor het onderhoud der school moeten zorgen, wordt het onderwijs gratis of tegen zeer geringe kosten gegeven. Ieder onderwijzer mag hoogstens 80 leerlingen hebben, en na ieder uur leeren is er een kwartier pauze. Voor de vorming der leeraren zorgen 50 seminaria. De bezoldiging der onderwijzers is helaas zeer onvoldoende; velen moeten zich met 180 gulden per jaar tevredenstellen, welk bedrag in de steden tot 600 gulden kan stijgen. Hierbij moet evenwel in aanmerking genomen worden, dat de levenswijze daar veel eenvoudiger is dan bij ons, en er ook voor kleeding en huur niet veel betaald hoeft te worden.

Iedere gemeente heeft een plaatselijk schoolbestuur, dat aan den prefect van een arrondissement voor de naleving der wettelijke voorschriften verantwoordelijk is. Schoolinspecteurs bereizen de verschillende provincies en doen mededeeling van hun bevindingen aan den minister van onderwijs, die de hoofdleiding in handen heeft. Deze samenstelling van het volksschoolwezen droeg zulke goede vruchten, dat bij de laatste indiensttreding van recruten slechts 15 percent van hen geen onderwijs genoten had.

Tegenwoordig zijn er ongeveer 30 staatsscholen, 30,000 volks- en middelbare scholen en 2000 bizondere scholen, die met elkaar meer dan 4 millioen leerlingen hebben, waarvan een groot derde deel tot het vrouwelijke geslacht behoort.

In Tokio en Kioto heeft men een universiteit, waar bizonder veel werk gemaakt wordt van de Duitsche taal; zoo wordt bijv. de geneeskunde slechts in het Duitsch onderricht, en ook de examens worden in die taal afgenomen. Ook op de gymnasia, op de cadetten- en krijgsscholen wordt als vreemde taal naast Engelsch ook Duitsch onderwezen.

Aan scholen voor blinden en doofstommen ontbreekt het in Japan niet, evenmin als aan particuliere inrichtingen waar onderwijs gegeven wordt in handel, landbouw en industrie.

In vele der scholen voor elementair onderwijs worden, evenals bij ons, jongens en meisjes toegelaten. De kleinen doorleven menig droevig uur, als zij met inkt en penseel gewapend de moeilijke en verdraaide teekens moeten namaken, die de onderwijzer hun voordoet; want de Japansche taal is uit den woordenschat der allereerste bewoners en voor een overwegend deel uit de Chineesche taal samen-

[p. 286]

gesteld. Om te kunnen lezen moet men minstens drieduizend van zulke teekens kennen; de geleerden evenwel beschikken er over heel wat meer. Ontelbare beleefdheidsvormen worden in woord en schrift aangewend en vereischen langademige zinnen. Evenals het Chineesche schrift wordt het van onder naar boven, en van achter naar vóór gelezen, zoodat de eerste bladzijde van een Japansch boek voor ons het laatste is. Sedert langen tijd is men bezig de moeilijke, saamgestelde Japansche schriftteekens door Latijnsche te vervangen. Een desbetreffende verordening is onlangs afgekondigd; met de invoering ervan wil men bij de hoogescholen beginnen, om langzamerhand tot de middelbare en volksscholen af te dalen. Met deze stellig zeer groote hervorming zal Japan zijn laatsten samenhang met de Chineesche beschaving, waaruit in den beginne de Japansche ontstaan is, verbreken, en zal daardoor nog meer dan voorheen het geval was, zich bij de Westersche beschaving aansluiten.

De Japansche kinderen, die anders op straat zoo vroolijk ronddartelen en even vroolijk en overmoedig zijn als onze jeugd, zijn op school bizonder beleefd en onderdanig. Leelijke streken met de onderwijzers, wien bovendien lichamelijke kastijding verboden is, komen nauwelijks voor; daarvoor is ook de achting voor volwassenen te diep bij de jeugd ingeworteld.

Men kan dit zien op een onzer plaatjes, waar met een diepe buiging een meisje een diploma van de onderwijzeres in ontvangst neemt. Over het algemeen zijn de Japansche leerlingen zeer oplettend en vlijtig en maken goede vorderingen; het eergevoel is bij hen hoog ontwikkeld, en dit komt het onderwijs zeer ten goede.

Met de opvoeding der meisjes was het eenige jaren geleden in Japan niet al te best gesteld. In den laatsten tijd is dat anders geworden, dank zij de bemoeiingen van keizerin Harukaa ‘Lente’, de gemalin van den Mikado.

In de grootere steden vindt men tegenwoordig hoogereen opvoedingsscholen voor meisjes, waar ook vreemde talen geleerd worden en men veel waarde hecht aan lichamelijke ontwikkeling. Bij de naar Europeesch voorbeeld plaats hebbende gymnastische oefeningen vervangen lichte japonnetjes de bonte, nationale kleeding, wier rijkdom aan kleuren een aardig effect maakt. Men doet gemeenschappelijke spelletjes, en zooals op een onzer plaatjes te zien is, kennen de Japansche meisjes ook onzen rondedans.

Ook denkt men over de oprichting van een universiteit voor vrouwen; zelfs oefent een vrouwelijke advocaat, mevrouw Telsino te Tokio, haar beroep uit.... Men ziet, in dit opzicht is Japan ons de baas, en rent met zevenmijlsvaart de beschaving tegemoet.