De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

José's verloofde.
Door Jo M.
(Vervolg van blz. 272.)

De slag was zoo geheel onverwacht geweest, zoo ontzettend plotseling; zij had hem zóó liefgehad, hem verafgood, zij was blind geweest voor al zijn gebreken, zij had onbeperkt in hem geloofd, hem vertrouwd, zich geheel aan hem overgegeven, zooals slechts vrouwen met een edel karakter, als zij, doen konden.

En nu was hij voor haar verloren, hij was niets, niets meer voor haar, een arm zwak schepsel, dat nooit haar bewondering was waardig geweest....

Vroeg in den morgen kwam men haar wekken. Het jonge meisje, dat zij dien nacht gelogeerd had, sprak luid, men kon haar in de gangen hooren. Zij had zeker koorts, zij zag er zoo verhit en ellendig uit, en of de juffrouw niet eens wilde komen.

José stond haastig op en begaf zich naar het aangrenzend vertrek, waar haar kleine beschermelinge lag.

Tilly zat recht overeind in haar bed; haar oogen stonden verwilderd en zij zag bloedrood.

Toen José binnentrad, begon zij te zingen.

‘Ga liggen,’ zei José teeder tot haar, maar het meisje begon luid te lachen en bood weerstand. ‘Haal dokter Ponsen,’ zei zij tot het dienstmeisje, ‘ik zal hier bij haar blijven.’

Toen dokter Ponsen, hun huisdokter - een jonge man nog, met sympathiek, ernstig voorkomen - binnentrad, behoefde hij niets te vragen.

Nu begreep hij, dat de ‘praatjes’ op waarheid berustten.

In een plotselinge opwelling van medelijden en hartelijke genegenheid stak hij José de hand toe en drukte haar stevig.

‘God zegene u,’ zeiden zijn oogen en meer, doch José wendde droevig haar gelaat af en wees naar haar patiënte.

‘Maak haar beter,’ zei zij. ‘Meer vraag ik niet.’

Toen liet zij hem alleen en bad om het herstel van haar jeugdige beschermelinge - haar mededingster.

* _* *

[p. 278]

Drie weken lang zweefde Tilly tusschen leven en dood.

Arme Tilly! Zij had aan den rand des grafs gelegen en voelde nu langzaam haar krachten terugkeeren... en met kracht keerde ook het gevoel van smart, het besef dat de toekomst voor haar niets goeds meer bevatte, weer.

‘Tilly,’ zei José op een zonnigen morgen. ‘Het is nu drie weken geleden, dat gij hier tot mij kwaamt. Zijt gij nu sterk genoeg met mij over “zaken” te spreken? Mijnheer Langdale heeft iederen dag naar u gevraagd.’

Tilly, die nog uiterst zwak was, begon te schreien.

‘Neen,’ snikte zij, ‘neen. Ik zal heengaan, en wanneer hij mij niet meer ziet, zal hij mij spoedig genoeg vergeten zijn en zich bewust zijn hoe verkeerd hij heeft gehandeld door ons beiden te bedriegen. En dan... zult u hem vergeven en zal alles in orde komen.’

‘Luister, Tilly, spreek nu eens verstandig. Al zou Henri mij weer kunnen beminnen en mij zijn vrouw wenschen te maken, dan toch zou mijn antwoord neen zijn, omdat ik weet, dat hij nooit zóóveel van mij zou kunnen houden als van u.’

‘U hebt hem niet langer lief?’

‘Neen, Tilly, en gij behoeft mij ook niet meer te beklagen.’

Het meisje richtte zich op haar elleboog op.

‘Neen, neen, toch moet ik weg. Het verschil in stand... nooit tevoren had ik het gevoeld, maar sedert ik u ken, geloof ik niet, dat ik hem ooit gelukkig zal kunnen maken.’

‘Maar Tilly, gij wilt hem toch zien en hem dit zelf zeggen?’

‘Neen, neen, ik kan niet,’ vervolgde zij hartstochtelijk. ‘Hij heeft mij nooit toebehoord. Laat mij heengaan en hem nooit weerzien!’

Een uur later verliet zij haar, met de belofte voor haar uit te zien naar een gepaste betrekking, en veertien dagen later, vroeg in den morgen, nam het meisje afscheid van haar beschermvrouw, welke zij onder hevig gesnik vaarwelkuste.

Toen Tilly vertrokken was, schreef José Henri een briefje met het verzoek even bij haar te komen. Zij schrikte op het zien van zijn veranderd gelaat en vriendelijk stak zij hem de hand toe.

‘Gij zijt ziek geweest, vrees ik,’ zei zij.

‘Niet ziek, maar ellendige onzekerheid is erger dan ziekte.’

‘Ja, maar de onzekerheid is nu voorbij, ofschoon ik vrees, dat de zekerheid u meer ellende zal brengen dan gij vermoeden kondt. Ik heb met Tilly over uw huwelijk gesproken, maar zij gelooft nog steeds dat wij van elkander houden, en daarom is zij heengegaan. Neen, stil, maak mij mijn taak niet moeilijker nog. Zij weigert beslist u te zien, tenzij gij of ik bewezen hebt, dat wij niets meer voor elkander zijn.’

‘Gij bedoelt,’ vroeg hij heesch, ‘totdat gij of ik getrouwd zijt? José Carruthers, hoe kunt gij zoo wreed zijn? Maar ik zal weten, waar zij is, al moet het mij mijn leven kosten!’

Hij greep haar stevig bij den arm. Zij ontmoette zijn blik zonder eenige aarzeling en verdroeg zijn heftigheid als een heldin; maar toen zij sprak, was ieder woord een steek.

‘Denkt gij dat ik u bedrieg, Henri Langdale? Had ik dit kunnen voorzien, ik had u niet hier laten komen. Tilly is in veiligheid; zij wenscht slechts dat gij dit alleen weten zult en dat zij u nog liefheeft en u altijd zal blijven beminnen.’

Hij liet haar arm zinken, maar bleef haar aanstaren.

Op dàt oogenblik haatte hij haar, de vrouw, die hij eens had liefgehad en die nu de vrouw, die hij boven alles beminde, geholpen had van hem te vluchten.

‘Ik zal haar zoeken, al was het tot het eind dezer wereld, en wanneer zij in verkeerde handen mocht zijn gevallen door uw toedoen, dan zal ik het op u verhalen en gij zult de volle straf van uw zonde hebben te dragen.’

Zij zag naar hem met een zwak, treurig lachje.

‘Henri, ik ben dat arme kind meer genadig geweest, dan gij ooit waart, en daarom zie ik er van af mij te verdedigen.’

Hij sprak nog eenige bittere woorden tot haar en zij luisterde zonder een ooglid te bewegen, zonder eenig zichtbaar teeken van ontroering op haar lief gelaat; maar toen hij ten laatste vertrok, zonk zij met een kreet op haar knieën.

‘En dit was dus de man, dien ik liefhad?! O, God, vergeef het mij wanneer ik hem te hard beproefd heb vanavond.’

En misschien stierf toen het laatste sprankje liefde voor hem in haar hart weg.

Ja, Tilly was heengegaan en slechts José wist waarheen.

José leidde weer haar oude leventje, alsof er niets gebeurd ware. Zij bezocht haar arme gezinnen, vertroostte de zieken en kookte soep voor hen. Dokter Ponsen had zijn trouwe hulp weergevonden en bewonderde haar om haar moed en zelfopoffering. Zóó ging een jaar voorbij, een jaar van eenzaamheid, verdriet en ellende.

Op een avond, zeer laat nog, bezocht zij een arme, zieke vrouw, bij wie zij dokter Ponsen ontmoette.

Hij zag haar verwonderd aan en trachtte den somberen blik in haar oogen te ontsluieren.

‘Het is reeds laat, José,’ zei hij plotseling. ‘Mag ik u naar huis geleiden? Men zal zich over u bezorgd maken.’

Zij lachte droevig, terwijl zij hem naar buiten volgde.

‘Er moet u vandaag iets diep getroffen hebben,’ zei hij. ‘Wilt gij mij geen deelgenoot maken?’

‘O, neen, het zou zoo beuzelachtig lijken,’ antwoordde zij.

‘Gij zijt ongelukkig, José,’ barstte hij plotseling uit. ‘Laat mij spreken. Ik heb u reeds drie jaar lang bemind. Geef mij het recht u te beschermen en uw leven gelukkig te maken.’

Verschrikt, bedroefd staarde zij hem aan. Hij had zijn geheim zóó goed verborgen, dat verrassing en medelijden haar weerhielden te spreken.

Hij kreeg meer moed en vervolgde openhartiger.

‘O, houd op,’ kreet zij, ‘ik had hier nooit van gedroomd. Ik heb u als mijn besten vriend geacht, en u nu te verliezen zou mij zoo ongelukkig maken. Maar o... ik kan u niet antwoorden...’

‘Gij behoeft uw vriend niet te verliezen,’ antwoordde hij snel. ‘Vergeef mijn vrijpostigheid. Laat alles weer zoo zijn als voorheen.’

Zij zag hem vol sympathie een oogenblik in de oogen.

‘Het is aan mij, u vergiffenis te vragen voor het verdriet dat, God weet, ik u aandoe. Ach, zie mij zoo niet aan. Het is niet omdat ik Langdale nog liefheb, dat is alles voorbij, afgedaan; doch ik ben teleurgesteld in den man. Mijn vertrouwen werd zoo wreed geschokt. Er bestaat voor mij geen liefde meer.’

‘Ik zal niet wanhopen,’ zei hij ernstig, ‘nu gij Langdale niet meer bemint.’

Zij waren haar huis genaderd. Eerbiedig kuste hij de hand, die zij naar hem uitgestoken hield.

‘Ach, dat ik hem liefhebben kon,’ murmelde zij, zich naar haar kamer spoedende.

* _* *

Een jong meisje stond bij een geopend venster met een brief in de hand naar buiten te staren.

Er lag een sombere trek op haar mooi, lief gelaat, hetwelk aan haar voorkomen iets interessants, innemends gaf.

Een oudere dame sloeg haar gade en vroeg zacht:

‘Toch geen slecht nieuws, Mathilde?’

Het meisje zuchtte.

‘Ik wilde dat ik neen kon zeggen, lieve mevrouw. Ik verkeer in een moeilijk geval. Ik weet niet wat mijn plicht is. U kent mijn geschiedenis, niet waar? En u kent juffrouw Carruthers? Gelooft u dat zij er de vrouw naar is tweemaal te beminnen?’

‘Dat kan ik niet zeggen, doch zij is een trotsche vrouw en Langdale's gedrag schijnt alle sympathie voor hem in

[p. 279]

haar gedood te hebben. Hoe komt gij zoo in eens op die gedachte?’

‘Door dezen brief. Zij schrijft mij een hartelijk, vriendelijk briefje. Zij zegt dat hij mij nog steeds liefheeft en dat ik alleen hem redden kan uit verderf.’

‘Daar heeft zij ongelijk in,’ antwoordde haar moederlijke vriendin haastig. Wanneer hij u werkelijk liefhad, zou hij trachten zijn leven uwer meer waardig te maken. Huw nooit een man om hem te verbeteren; het is een vergeefsche poging en gij zoudt altijd berouw over uw opoffering hebben. Doe uw brief maar weg en tracht er niet meer aan te denken. Ik zou bitter teleurgesteld zijn wanneer gij vanavond faaldet. Kom, nog één repetitie en dan geef ik u de rest van den dag present.’

Er zich niet van bewust, stond zij later boven voor haar spiegel en beschouwde zichzelf.

Wat was zij veranderd!

Twee jaren van omgang met beschaafde menschen hadden haar verfijnd. Zij was nu een dame, als dame gekleed, met zachte, blanke handen en een tenger, lief figuurtje.

‘Hij zou mij niet meer kennen,’ murmelde zij. ‘Zou hij mij nog liefhebben, of was het mijn hulpeloosheid, die hem het eerst in mij aantrok en zijn hart tot medelijden bewoog? O hemel! God vergeve mij, zoo ik slecht handel in uw liefde te weigeren. Het is om u en om harentwil.’

Haar gedachten gingen terug tot dien morgen vol ellende, toen zij van José afscheid had genomen. Haar oogen vulden zich met tranen.

‘Wat wilt gij gaan doen?’ had zij gevraagd.

‘Ik weet het niet. Er zal wel ergens werk voor mij te vinden zijn,’ had zij luchtig geantwoord. ‘Wanneer ik maar knap genoeg was, ging ik naar het tooneel.’

José had een oogenblik nagedacht en toen gezegd:

‘Wanneer ik u de middelen verschaf, Tilly, om uzelf in alle opzichten een waardige positie te veroveren, wilt gij mij dan beloven uw best te doen en profijt te trekken van het onderricht?’

Zij had haar toen van haar vriendin gesproken, een groot actrice, die wellicht wel een leerlinge zou willen opleiden; en nu, na twee jaar studie, zou zij voor het eerst in een ondergeschikt rolletje optreden.

Vreemd, dat zij juist dezen dag een brief van José moest ontvangen, die haar smeekte haar carrière op te geven en Henri gelukkig te maken.

‘Dat kan nooit meer,’ snikte zij. ‘Het zou laag zijn, nu, na alles wat zij aan mij gedaan heeft, haar laatste hoop op geluk haar te ontnemen.’

Zij schreef José dus, dat zij nooit met Langdale zou huwen, en sloot een briefje voor Henri in, met verzoek het voor haar te doen bezorgen.

Het bloed week uit zijn gelaat, toen hij het tooverwoord ‘Tilly’ als onderteekening van een aan hem gericht schrijven in een onbekende, fraaie dameshand las.

De Tilly, die hij kende, had een kinderhand gehad, wier taal en stijl veel te wenschen overlieten.

Zij schreef hem, dat zij met hart en ziel zich aan de kunst gewijd had en niets liever zien zou, dan dat hij met José huwde. Zij besloot haar brief met een oprechten wensch voor zijn geluk en teekende: ‘Uw vriendin’.

Hij had zijn verwrongen gelaat opgeheven en luid gelachen.

Zijn vriendin!

Hij had alles voor haar willen opgeven en zij had de liefde vergeten, die zij gezworen had dat eeuwigdurend zou zijn!

Had zij hem niet lief meer? En beminde José hem werkelijk nog?

Hij nam zijn hoed en zocht haar op.

‘Excuseer mijn bezoek,’ begon hij.

‘O, geen excuus. Ik heb zoo vaak gewenscht dat wij vrienden zouden zijn,’ zei zij vriendelijk. ‘Het is mij een groot genoegen, dat gij gekomen zijt.’

Haar blik was zoo vriendelijk, haar stem zoo oprecht, dat hij vervolgde:

‘Ik moet u eerst vergeving vragen, José, voor mijn onheusche behandeling. Ten laatste ben ik tot bezinning gekomen. Tilly heeft mij geschreven. Zij leeft voor de kunst, zegt zij. Zij hoopt dat wij, gij en ik, nog eens gelukkig zullen worden samen.’

‘Arme Tilly! Ik wist het wel, zij zal niet rusten, voordat ik goed en wel getrouwd ben en dus bewezen heb niets meer voor u te gevoelen.’

Hij lachte bitter.

‘Neen, dat niet; de schuld ligt alleen hierin, dat gij haar een verkeerde opvoeding hebt gegeven. Wilt gij mij zeggen, waar ik haar vinden kan?’

‘Ik mag niet, ik heb mijn eerewoord gegeven.’

‘Gij zijt allen gelijk!’ kreet hij teleurgesteld. ‘De hemel vergeve u uw hardheid...’

‘Neen, ik mag niet. Ik heb het haar beloofd. Zeg nu geen woorden, die gij niet verantwoorden kunt.’

Hij lachte even, kort.

‘O, wat kunt gij mooi praten! Wanneer gij haar schrijft, moet gij haar uit mijn naam zeggen, dat ik haar liever dood wist dan mij ontrouw en dat zij er door uw toedoen de schuld van is, wanneer ik den verkeerden weg opga.’

Toen hij vertrokken was, zonk José in haar stoel en weende, met het gelaat in de handen.

Toen dokter Ponsen eenige minuten later bij haar werd aangediend, vond hij haar met roodgeschreide oogen.

Hij haalde diep adem en stond een oogenblik onthutst.

‘Ik ben gekomen om u belangrijk nieuws mede te deelen. Ik wilde het u het eerste laten weten.’

‘Dank u. Het betreft dan natuurlijk uzelf?’

‘Ja, men heeft mij benoemd tot directeur van het groote ziekenhuis in Hyderabad.’

‘En... zult gij het aannemen?’ vroeg zij, terwijl haar hart ineenkromp bij de gedachten aan een scheiding.

‘Ik denk het wel. Ik was eerst wel van plan te bedanken, maar sedert ik de aanstelling ontving is er iets mij in de gedachten gekomen, dat mijn plannen en inzichten veranderd heeft. Ik geef niet veel op, weet gij. Ik heb een groote praktijk, maar zij betaalt slecht en ik houd... wel van verandering.’

‘Wij... ik zal u zeer missen,’ zei zij mat.

‘Wilt... gij mij zeggen te blijven?’

‘Ik heb er het recht niet toe.’.

‘Goed, dan blijf ik bij mijn besluit. Ik vertrek over drie maanden en ik hoop, voordat ik ga, de verzekering met mij te nemen van uw toekomstig geluk en uw blijvende vriendschap.’

Zij zag naar hem door een mist van tranen. Zij begreep hem niet goed.

‘Mijn vriendschap zult gij altijd hebben,’ murmelde zij.

* _* *

Het was de avond vóór zijn vertrek. Hij zou bij de Carruthers dineeren en den avond doorbrengen.

Na tafel ging José's vader naar zijn studeervertrek en liet de beide jongemenschen in elkanders gezelschap achter.

Het was een goddelijke Meiavond en de jonge dokter smeekte haar, met hem in den tuin te gaan wandelen.

Zonder een woord te zeggen ging zij hem voor en wachtte tot hij zou spreken.

‘De scheiding is nu zeer nabij. Het zal mij verwonderen of gij mij een weinig missen zult... of gij er om geeft, dat ik heenga.’

‘Niemand zal ooit de plaats vullen, die gij achterlaat,’ zei zij eenvoudig, terwijl het hart haar in de schoenen zonk.

[p. 280]

‘Gij weet welke hoop ik gevoed had. Ik zal u er niet weer mede lastig vallen. Ik vraag u slechts mijner nu en dan te herinneren. Wanneer gij mij toe wildet staan u te schrijven, zou ik zeer dankbaar zijn.’

Waarom kon zij toen niet spreken?

Het was alsof een ijskoude hand haar op het hart gelegd werd. Aandoening overmeesterde haar, maakte haar sprakeloos.

‘Mag ik hopen, dat gij mijn brieven zult beantwoorden?’

‘Ja, ja, o ja!’

in den kersentijd. Naar de schilderij van E. von Bergen.

zei zij snel. ‘Ik zou het niet kunnen verdragen, dat gij geheel en al uit mijn leven zoudt zijn verbannen. Ik heb niet zooveel vrienden, dat ik er een missen kan.’

Hij maakte zich meester van een harer handen.

‘Gij zult mij alles schrijven, niet waar, lieve? Alles wat u gelukkig maakt, boezemt mij belang in. Ik dank u voor al de gelukkige uren, die gij mij bezorgd hebt, en ik zal blijde zijn eens te vernemen, dat gij het huis zijt betreden van den een of anderen goeden man die u liefheeft, zooals gij verdient te worden bemind.’

Hij kon de gedachte aan Henri Langdale dat oogenblik niet verdragen, en toch wist hij dat er op het oogenblik geen ander kon zijn die hem in den weg stond.

Haar stilzwijgen beteekende voor hem zekerheid...

Hij kon niet raden hoe groot de strijd was met haar trots.

Zij had het willen uitgillen hoe lief zij hem had, maar zij durfde niet.

‘En u, dokter Ponsen,’ begon zij op onvasten, treurigen toon, ‘hoe zal ik u danken voor al uw vriendelijkheid. Gij zijt mijn trouwste vriend geweest en ik kan u niets vergelden; uw herinnering zal steeds bij mij in dankbaarheid leven. Ik zal bidden voor uw welzijn...’

Zij stonden een oogenblik stil.

‘Het wordt laat,’ zei hij, ‘en de avonden zijn nog koel. Wilt gij mij hier vaarwelzeggen, vóór wij weer binnengaan? Ik heb nog veel te doen en gij moet uw gezondheid niet overschatten. Zeg mij vaarwel, José, voor het laatst...’

Zij was doodsbleek en trilde over al haar leden. De hand, die hij in de zijne hield, was ijskoud geworden als in den dood.

‘Vaarwel,’ murmelde zij werktuiglijk, terwijl de tranen haar langs de wangen stroomden.

In dat oogenblik vergat dokter Ponsen zijn voornemens.

Hij drukte haar in zijn armen, kuste haar op voorhoofd, lippen en oogen, en droomde een oogenblik dat zij zijn geliefde was door leven en dood.

Zij trilde, kromp ineen onder zijn hartstochtelijke omarming en verlangde naar den dood.

Zóó sterven, in de gelukkige wetenschap bemind te zijn!

Hij liet haar los; zijn gelaat was bleek als het hare....

‘Vaarwel, hartelief... vaarwel!’

Zij wilde hem naloopen, hem toeroepen: ‘Blijf, ik wil de uwe zijn!’ Maar haar mond bleef gesloten en zij stond als aan den grond genageld.

‘Blijf!’... Maar dokter Ponsen hoorde haar niet meer; spottend weergalmde de avondwind haar smartelijke bede.

‘Blijf!’ fluisterde de wind.

‘Blijf!’ tjilpten de vogels.

‘Blijf!’ kabbelden de golfjes achter haar in het water.

Blijf! Blijf! Maar dokter Ponsen vervolgde met gebogen hoofd zijn weg.

En hij ging... hij bleef niet...

(Slot volgt.)