De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

‘Mieke's jung’,
door Ed. Thorn Prikker.
(Vervolg en slot van blz. 179.)

‘Beste, lieve moeder!

Na lang rondgezwalkt te hebben op de wijde zee, kom ik eindelijk weer eens in Holland terug. Ik hoop u daar in goede gezondheid nog te zien. 't Is lang geleden dat ik vertrok, hé? En in dien tijd is er heel wat gebeurd. Maar ik ben de oude toch nog, en ik hoop dat u de oude ook nog zult wezen. Ik hoop als ik in Holland terug ben, voorgoed aan wal te blijven en met u nog veel gelukkige dagen te mogen slijten....’

En veel meer nog had Mieke voorgelezen aan de verwonderde buurtjes, die, als beweeglijke kippetjes rond een kraaienden haan, stonden toe te luisteren, met de hoofden knikkende, en mummelende met de tandelooze lippen als gold het een groote eetpartij. En toen Mieke gedaan had, begonnen ze opeens allen te praten, elkander hunne gedachten mededeelende over het buitengewone geval:

‘Gut, Heeremetijd! Je zoon zoolang weg geweest en nou weer terug! Wel, wel, je zou zeggen, hoe is 't mogelijk! Ja, ja, 's Heeren wegen zijn wonderbaar en er valt geen muschje van het dak of... Joodemie, wat 'n geluk voor je, je zoon terug en zoo onverwacht!... De neef van mijn mans-zuster, die met de sergeant-majoor getrouwd is, die heeft een achternicht, die óók... Ja, Gut, je zou jebedoen. Dat moet je niet uitvegen... Zooveel jaren toch, 't is me 'n scheiding!... Nou, maar die achternicht van mijn manszuster... Dat is nog niks bij die trompetter van de veld, die bij mijn dochter komt, die heeft 'n oom, die... Ja, ja, de Heer beschikt alles ten goede!... 's Jongen, die zoon van-je, hoe lang is-ti nou weg geweest?... De mensch wikt en God be... Ja, ja... Gut, wat 'n geluk voor je...

't Was inderdaad een geluk voor Mieke, dat haar overstelpte, haar heur zinnen bijna verliezen deed. ‘Haarjung’ terug! En dat zoo gauw, zoo opééns, over veertien dagen zou zijn schip aankomen aan de De Ruijterkade; aan dàt adres moest ze dan maar schrijven waar ze was. Hij zou haar dan zoo spoedig mogelijk komen opzoeken. Aan de mogelijkheid dat zijne oude moeder dood kon zijn, had hij klaarblijkelijk niet gedacht, en zij dacht er ook niet aan. Mieke ging aan hare mevrouw het nieuws vertellen en die verheugde zich hartelijk over deze blijde uitkomst.

De veertien dagen, die ze nog te wachten had, waren een harde tijd voor Mieke, die niet veel opwinding gewoon was en nu letterlijk geen oogenblik op haar plaats kon blijven zitten. Het portret van den jongen met het matrozenpakje had ze bij zich, het verliet haar niet meer, sinds ze het uit zijn graf, den bijbel, gedolven had, en ze sprak er telkens van, niet ophoudende hem, dien het voorstelde, te prijzen. En de andere oudjes, haar buurtjes, liepen bedrijvig heen en weer, haar vertellende óók van familie-leden, die zoolang weggebleven waren in den Oost of - een droevig trekje kwam om den mond - nòg niet terug waren. En in al die oude hoofdjes, door witte neepjes-kapjes omkranst, kwamen de oude herinneringen van vervlogen tijden weer op, groote en kleine vreugden uit vroeger dagen en ook veel, héél veel geleden smart. Hier en daar glinsterde een oud oog, als brandde het levensvuur er helder in op, als wilde het een jong leven gaan voeden; maar elders boog een rug onder een grijzen omslagdoek dieper nog en menig oud oog, dat strak onder het ooglid bolde, liet een traantje, zuchtend weggepinkt door eene verdorde hand, terwijl de andere manhaft nog schijnend den knop van eene groene paraplu omknelde, zonder welke de oudjes nooit uitgingen. 's Levens ongeval had hen onverwacht zoo dikwijls aangetast; nu voor de wreedheid van het leven beschut, was het hen een gewoonte 't onheil der natuur te verwachten, ook bij helderen zonneschijn. - De mondjes mummelden, wijl stille traantjes, resten slechts van veel tranenvloeden vroeger geweend, langs de berimpelde wangen naar beneden dropen, en knikkend keken de buurtjes elkander aan, als wilde elk het de andere zeggen: ‘ja, ja, 's levens woestenijen ken ik ook’ - en ze dachten aan een dooden man, aan een dood kind, aan dood geluk...

Maar Mieke merkte van dat alles niets: ze maakte plannen. Ze zou haar jung van de boot gaan halen, ze zou zorgen aan de kade te zijn op het uur dat hij aankomen zou! Gelukkig dat ze nu in Amsterdam woonde; als ze bijvoorbeeld in Gelderland zat, had ze de heele reis nog moeten maken vóór ze hem begroeten kon. Ze zou hem maar niet schrijven en wilde zijn blijheid bij het wederzien heelemaal tegelijk genieten, heel de verrassing, die zich afteekenen zou op zijn gelaat in dat ééne oogenblik, dat ze hem om den hals zou vallen, verslinden, met den dorst in een heel

[p. 187]

leven vergaârd. Stuurde ze hem een brief, dan zou de verrassing niet zóó groot zijn... ze zou hem dus wachten aan de kade.

Den bepaalden dag vertrok ze, met een schoone neepjesmuts op, een nieuwen omslagdoek, waarin de plooien van het lange liggen nog zichtbaar waren, om, en de paraplu in de hand. 't Was zonnig weer, en rumoerig in de stad. Een heel eind loopen naar de kade! Gauw maar, flink aanstappen! Ze moest eens te laat komen!... Ze kwam niet te laat; wel wachtten er al lieden bij de aanlegplaats, en leunden sjouwerlui tegen bergen goed, ook wachtende de komst van het schip.

‘Of de Prins-Hendrik er al was, dat schip, waarmee Jan de Vries uit Indië kwam? Jan de Vries, dat was haar jung; ze had hem in geen twintig jaren gezien, en nou zou-di komen...’ zoo deed ze haar verhaal aan een meneer, die ook wachtte.

‘Daar komt-i al,’ antwoordde deze, wijzend op den grooten witten romp, die in de verte heel langzaam aan kwam drijven, bijna stillag achter het gewir-war van masten en touwen.

Mieke dacht dat het wel morgen kan worden, voordat de boot er zijn zou. Ze drentelde wat heen en weer, en aan ieder, die, toch niets te doen hebbende, naar haar luisteren wilde, vertelde ze van ‘haar jung’, dat twintig jaren weg geweest was, en toonde het portret, dat ze in de holte van haar hand verborgen hield.

‘Wat gaat dat langzaam,’ mopperde ze, terwijl ze naar de witte boot keek, die statig, maar log zich een weg baande tusschen de vele kleinere schepen. Maar zij naderde toch, en na een poosje had Mieke gelegenheid zich te verwonderen over dat ‘kleine ding’ - een stoombootje - dat dat groote gevaarte onder een nijdig sissen en blazen voorttrok.

Eindelijk toch was de boot ter bestemder plaatse en ieder spoedde zich naar de plaats waar de opvarenden aan wal zouden stappen. De passagiers kwamen nu los en er vormden zich groepjes van aankomende en begroetende vrienden en familie-leden, die, na lange scheiding, elkander wederzagen. Mieke liep spoedig naar de rijen van aankomenden; telkens wierp ze een blik op het portret, om haar geheugen aan te vullen; ze zag matrozen op het dek loopen en keek aandachtig toe of hij er ook onder was. Ze zag ze in het touwwerk klimmen en bezig zijn aan den schoorsteen van het schip. Maar haar Jan zag ze niet... 't begon al leeg te worden op de kade; sjouwerlieden begonnen kisten en koffers uit te laden, hun vracht met een slag, die Mieke telkens deed schrikken, latende nedervallen; ze schreeuwden luid en liepen met groote stappen heen en weer, telkens de kleine figuur van het vrouwtje bedreigende. Mieke huilde bijna van teleurstelling; ze had zich opgesteld bij een hoop goederen, die op de kade lagen, en keek daar nog eens aandachtig naar het portret en dan weer naar de boot, waar zooveel matrozen rondliepen. Jantje zag ze niet.

Er kwam een man in uniform van het schip. Dien zou ze maar eens vragen.

‘Meheer, kent u ook Jan de Vries, dat is me zoon, die uit Indië gekomen is...’

‘Ja, De Vries, De Vries? Er zijn er wel drie of vier aan boord.’

‘Maar hier hebt u zijn portret. Herkent u hem niet? Hij is matroos.’

De meneer keek eens naar het portret.

‘Ja, ik geloof wel dat er zoo'n broekie aan boord is! Jan de Vries zegt u?’

‘Ja.’

‘En wat is het van je?’

‘Het is me'n zoon! Hij is zoolang weg geweest en ik wou hem nou eindelijk terug hebben.’

‘Nou, dan zullen we hem maar halen.’

De man ging het schip weer op.

‘Bootsman,’ klonk 't daar. ‘Roep den jongen, Jan de Vries, en zeg dat zijn moeder op de ka staat te wachten.’

Na een poosje, waarlijk, daar kwam hij. Mieke keek nog even naar het portret om zeker te zijn. Ja, 't zelfde mutsje op met de lintjes, dezelfde mooie kraag en 't zelfde gezonde jongens-gezicht.

‘Mien jung! Mien jung!’ riep ze, beide handen, waarin nog altijd het portret en de paraplu, vooruitstekend.

‘Wat nou?’ antwoordde de matroos, met een spottend lachje.

Maar Mieke lette er niet op; en met beide armen had ze hem om den hals gegrepen en ze zoende hem, zoende hem innig, terwijl een vloed van tranen, die schenen te breken door een lang weerhoudenden dam, haar gelaat bevochtigde. Het was het hoogste punt in haar oud leven, de oogst van een langen, eentonigen levensdag. En ze genoot ervan, ze genoot als een hongerige, die niet verzadigd wordt; ze proefde, keurend den smaak van het vleesch, dat háár vleesch was, ze dronk dorstende den adem van haar kind, dat zij had gebaard.

‘He, he, met je papieren tronie... schei uit; je trekt me kop bijna van me lijf,’ protesteerde de matroos, toen hij zich wat losgewerkt had.

‘Kom nou, mien jung, we gaan naar huis. Ik woon op een hofje, hier vlak bij, moet je weten!’ ze greep hem onder den arm, en dribbelend naast hem trok ze den jongen vol trots mee.

‘Wat zullen we nou hebben,’ riep deze tegen een paar makkers, die lachend hadden toegezien. Maar, nieuwsgierig en te goed van harte, om door de tranen van de oude vrouw niet bewogen te zijn, ging hij toch mee.

‘Vertel me nou eens, waar ben je al zoo geweest?’ vroeg Mieke onderweg.

‘Verder dan gij ooit komen zal, ouwetje.’

‘Ja, jung, wat heb je me lang op je laten wachten. Eigenlijk dacht ik dat je dood was. Maar nou ik je zoo weer voor me zie, net zoo as je op 't portret staat...’

Den matroos begon het nu wel wat erg te worden. Hij vroeg wat ze nu eigenlijk met hem doen wilde.

‘Wel, je moet met me mee naar huis, en dan kan je altijd bij me blijven tot op je ouden dag, mien jung.’

‘Mien jung? Wat bedoel je daar nu eigenlijk mee?’

‘Nou, mien zeun, zouden jelui zeggen, geloof ik.’

‘Je zoon? Denk je dat mijn moeder zóó'n ouwe tante is als jij?’

‘Wel, jung, je bent het toch? Kijk maar naar het portret.’

De matroos bekeek het.

‘Ja, waarachtig, daar lijk ik wel een beetje op. Hoe kom je er aan?’

‘Wel, weet je dan niet, dat je me dat gegeven hebt toen je wegging van me?’

‘Wegging? Ik ben nooit bij je geweest!...’

Ze waren nu aan het hofje gekomen; de deur duwde Mieke open en de geheele kudde oude vrouwtjes ontving nieuwsgierig ‘Mieke's jung’, die wat verbaasd en met een gemompeld: ‘wat 'n ouwe tantes; ik wou net zoo lief dat ik in een keet met jonge meiden kwam’ - zich liet binnentrekken door de oude, die, zonder iets te zeggen, haar huisje opzocht, waar ‘haar jung’ op koffie met een koekje werd onthaald. Deze liet zich dat nieuwe avontuur welgevallen, al was 't een feit dat de comedie hem aardig begon te vervelen.

Buiten schaarden de bedrijvige buurtjes zich weer rond Mieke's venster; ze gluurden naar binnen, nieuwsgierig vooral naar den ‘jong kerl’ kijkend, die er wel wat erg jong uitzag om de zoon te wezen van zoo'n oud mensch. Ze praatten ijverig over het geval; hun mondjes mummelden weer en hun hoofdjes knikten gedurig bij het praten en met schokkige bewegingen vertelden ze elkander van óók zulk een

[p. 188]

wedervaren dat zij hadden beleefd. De zon trilde door het groen der pereboomen, op 't gras, waar hier en daar het rood van wat zomerbloemen gloeide; de witte muren glansden hun hellen schijn in de vermoeide oogen, die genoten van de stille kalmte in den oude-liedenhof, door hen bevolkt; en daarbij leverde het voorval met Mieke's jung, eindelijk nu eens een feit geworden, lang verbeid, een nieuw genot.

Opeens werd de poort weder geopend en een pootige manskerel van over de veertig, als bootsman gekleed, kwam binnen.

‘Woont hier een oude juffrouw De Vries?’ vroeg hij.

‘Ja, maar wat zou dat?’ riep een der oudjes hem toe, kijvende. ‘Nog meer manvolk hier op 't hofje? 't Is een schande! En dan zoo'n koddebeier als jij, die de deur maar opengooit en staat te schreeuwen! Wat motte de mense er wel van denken? 't Is hier een fersoenlijk hofje en geen matrozen-kroeg...’

‘Goddam, wat 'n ouwe ratelslang,’ bromde de matroos, en een zwaai nemend, joeg hij de kakelende oudjes uit elkaar, ‘als een school bruinvisschen, die je op een schot uit een negenponder trakteert’. Slingerend liep hij over de nette geel geschrobde straatsteentjes, die voor de huisjes lagen te pronken met hunne reinheid. Brutaal keek hij elk huisje binnen, tot hij eindelijk den witten kraag van den jongen matroos in de gaten kreeg.

‘Zoo, aap, wat doe jij nou hier?’ vroeg hij dezen.

‘Help! menschen, help!’ riep Mieke, bevreesd voor den gebaarden kerel, die, zoo dacht ze, haar jung kwam weghalen. ‘Je blijft van hem af, hoor, 't is mien jung...’ en ze wilde haar paraplu uit den hoek halen, om met slagen de waarheid van hare woorden te bevestigen.

‘Zoo, ouwe, ontvang je me zoo, heb je m'n brief niet gekregen?’

‘Ik heb wel een brief gekregen, maar niet van jou. Dàt is mien jung. Kijk, hier staat hij op 't portret.’

‘Je zou 't verd... óók zeggen, als je 't niet beter wist,’ bromde de bootsman aangedaan. En hij keek, met iets raars in zijn oogen, de oude vrouw aan.

‘Heb je dat al dien tijd bewaard, ouwe?’

‘Ja, ik dacht wel dat hij terug zou komen. En kwam hij niet terug, dan was het toch een aandenken.’

‘En heb je haar daar nou mee bedonderd, flauwe aap! Je moest je schamen, een oud mensch,’ riep de bootsman tegen den jongen matroos.

‘Ik heb niets gedaan,’ antwoordde deze, met een benauwd gezicht. ‘Ze heeft me meegenomen, en ze zei dat ik haar “jung” was...’

‘Nou, dat ben je toch,’ riep Mieke.

‘Wel nee, ik ben je jung, zooals je 't noemt. 't Is mijn portret!’ verklaarde de bootsman.

‘Nee, maar, je ziet 't toch duidelijk. En ik ben wel oud, maar ik weet toch nog heel goed hoe mijn jung er uitzag toen hij wegging. Ik zal het nooit vergeten.

‘Nou, ja, de jongen lijkt wel wat op mij, toen ik dien leeftijd had... maar je begrijpt toch, dat iemand niet altijd dezelfde blijft. Als je 20 jaar op zee bent, krijg je toch wel eens averij en zoo...’

‘Is het je moeder, vader?’ vroeg nu de jonge matroos, die de zaak begon te begrijpen, aan den bootsman.

‘Ja, jongen; maar ze gelooft het niet.’

De geheele hofjes-gemeente had zich nu voor het huisje verzameld, en het nogal luide gevoerd gesprek afgeluisterd. De hoofden knikten, de monden mummelden; men was in een geanimeerd gesprek.

Mieke wist niet wat ze er van zeggen moest. Wel begreep ze langzamerhand, dat haar zoon, in die 20 jaar van hun scheiding, wat veranderd moest zijn, en dat hij toch niet eeuwig den leeftijd van dien jongen snuiter kon behouden. Maar deze... hij beantwoordde zoo geheel aan de herinnering die ze had bewaard; al die jaren had hij zoo voortgeleefd in hare gedachten, dat ze, nu ze hem vóór zich had, hem niet anders noemen kon, dan ‘mien jung’.

‘Maar ouwetje, begrijp dan toch...’ begon de bootsman weer te pleiten.

‘We zullen naar mevrouw gaan, die moet het maar uitmaken,’ zoo sneed Mieke kordaat alle verdere discussie af.

Zij in 't midden en de twee matrozen ieder aan een kant, trok men naar mevrouw, die ze vriendelijk ontving en Mieke's verhaal glimlachend aanhoorde. Mieke bepleitte de zaak van den jongen matroos; deze was haar ‘jung’, het portret wees het immers uit.

‘Neen, Mieke, ik geloof dat je je vergist,’ antwoordde mevrouw. ‘Als ik het goed begrijp, dan is de bootsman je zoon, en de jonge matroos je kleinzoon.’

‘Kleinzoon?’ vroeg Mieke, nu verwonderd over die bemiddelende oplossing, het hoofd wat scheef om beter 't antwoord te vernemen: ‘Dus toch “mien jung”.’

‘Ja, dat wèl; 't zijn allebei je zoons; de een is de zoon van den ander.’

* _* *

Nu was Mieke tevreê. Ze stond weer op en met de matrozen ging ze terug naar het hofje.

‘Ik heb nu twee jungs, in plaats van één,’ riep ze tegen de buurtjes, die nog altijd waren saamgeschoold. ‘Mien jung en 't jung van mien jung.’

De mondjes mummelden weer; en de oude oogjes zagen toen na een ougenblik drie geslachten, eindelijk, na lange scheiding, in Mieke's kamertje vereend.