De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

[p. 177]

‘Mieke's jung’,
door Ed. Thorn Prikker.

Mieke was eertijds in dienst geweest bij ‘den rijkdom’ en had, vooral nadat ze, jong nog, weduwe geworden was, heel wat geld opgespaard. Bij een adellijke familie, als een erfstuk, dat van geslacht op geslacht overging, in dienst, had ze bovendien een gemakkelijk leventje geleid, dat haar behalve het hooge loon, veel verval en dikwijls nog het een of andere buitenkansje opbracht, dat haar in staat stelde telkens weer

de hindoe-tweelingzusjes radica en doodica. (Zie blz. 179.)

opnieuw naar de spaarbank te gaan om een sommetje te laten schrijven bij de hoofdsom, waarvan nooit iets afgenomen werd. Was ze jarig, ze kreeg geld; was mevrouw jarig, ze kreeg geld, kermis, nieuwe-jaar, partijen... telkens kreeg Mieke geld, telkens een handvol zilver, dat in Mieke's verbeelding achter het loket in het postkantoor met dien vriendelijken meneer er achter, aangroeide tot een bergje, waar het - wonderlijk proces, waarvan Mieke nooit het wezen heeft kunnen doorgronden - rente van rente maakte, kleine guldentjes en kleine rijksdaaldertjes baarde, die zich weer voegden bij den grooten hoop.

Mieke was oud geworden in dienst van de familie. De oude mevrouw had ze zien sterven; toen was ze bij de jonge mevrouw in dienst gegaan, die nu ook al op jaren begon te komen, en al tamelijk groote kinderen had. Mieke had haar volk altijd trouw gediend en rustig haar gemakkelijk leventje geleid, haar aandacht verdeelende tusschen den pot, dien ze te koken had, wat ergernis over het doen en laten der jongere dienstboden, die het overige werk in huis moesten doen, genegenheid en vertrouwelijke zorg voor haar mevrouw, en later voor de dochter, die ze als kind had gekend en eindelijk ook wat aandacht gevende aan haar spaarbankboekje, waarop haar eigendommen stonden geregistreerd, waarop in cijfers, die ze nauwelijks lezen kon, het bergje stond afgebeeld, dat achter het loket op het postkantoor, onder de hoede van dien vriendelijken meneer, zoo wonderdadig jaar en jaar nieuwe rijkdommetjes baarde, die daarna weer op hun beurt in het kraambed kwamen, zonder dat Mieke er iets voor deed!

Haar spaarbankboekje was al oud; ze bezat het al vóor haar huwelijk. Dat huwelijk... 't was een domme streek van haar geweest met dien kerel te trouwen, nadat hij zich - zooals ze het vol ergernis wel eens uitdrukte - vet gegeten had in haar keuken. Ze was bovendien eigenlijk ook al te oud geweest om nog te trouwen, en mevrouw had het haar zóó afgeraden. - ‘Mieke, Mieke,’ had ze gezegd

[p. 178]

(de oude mevrouw was 't, die over haar moedertje speelde, terwijl Mieke het later over de jonge mevrouw zou doen). ‘Weet wèl wat je doet. Je hebt hier een goed leventje, nooit zorgen en je toekomst is verzekerd. Wat hoef je je nou aan allerlei wederwaardigheden bloot te stellen? Wat doe je nou op je eigen wieken te willen drijven? Weet wel waar je je spaarduitjes aan waagt! Heusch, de mannen zijn zoo slecht, en die waar je nu mee trouwen wilt - nu ik zal geen kwaad van hem zeggen, maar....’ Mieke had toch haar zin gedaan; ze had, onder tranen, afscheidgenomen van haar mevrouw, een sommetje had ze aan het postkantoor gelicht, en toen had ze het spaarbankboekje aan mevrouw te bewaren gegeven, om zeker te zijn dat haar ‘appeltje voor den dorst’ niet een anders keel zou laven. Toen was ze getrouwd; mevrouw had haar nog een mooi cadeau gegeven in haar huishouden, die goede, beste mevrouw! Mieke begon telkens weer te huilen als ze aan haar dacht. Enfin, de scheiding was niet voor zoo heel lang geweest; de eerste maanden van haar huwelijk was alles goed gegaan; haar man was op zijn werk gebleven en had geregeld zijn loon thuisgebracht, en hoewel het Mieke wel wat moeilijk geleek zoo zuinig te moeten zijn met de boter en alles klaar te moeten maken zonder eieren - ze had zich daarin zoo goed mogelijk geschikt; ze was blij eens eindelijk haar eigen baas te wezen in 't kleine huisje, waar de nieuwe meubeltjes vriendelijk glommen; het was dan toch ook de bestemming van een mensch, gehuwd te zijn.... Maar het duurde niet lang of haar man vertoonde zich in zijn ware gedaante; hij begon haar te verwaarloozen en ging na zijn werk dikwijls nog naar de kroeg; eerst kwam er een gulden tekort op het loon, dat hij 's Zaterdags thuisbracht, toen twee, toen nog meer, en eindelijk was hij eens een Zondag over weggebleven van zijne vrouw en kwam hij 's Maandagochtends zonder een cent op zak terug.

‘Wat moet dat nou? Waar moeten we nou de heele week van leven?’ had ze hem nijdig gevraagd.

‘Weet ik 't. Je zal nog wel wat spaargeld hebben, zooveel heeft ons huishouden niet gekost.’

Maar dat vertikte ze. Met liefde had ze wat van de spaarbank gehaald om zich in haar huishouden te zetten, maar toen ook besloten nooit meer iets te offeren. Zou ze 't nu doen om dien drinkebroer te eten te geven? Neen hoor, je weet nooit wat er nog van je worden kan; aan dat appeltje voor den dorst, dat daar zoo aardig stond te rijpen, zou ze voorloopig niet raken.

‘Dàt kan je begrijpen!’ had ze haar man geantwoord. Deze had toen maar zijn horloge naar den lommerd gebracht; een gedeelte van het geld kreeg Mieke, die zuchtend naar de groenvrouw ging om voor 't eten te zorgen.

Na dien eersten keer was 't al gauw een algeheele debâcle geweest in haar huishouden. Haar man had haar meermalen nog op zoo'n eenzamen Zondag getrakteerd, 's Maandags thuiskomende zonder geld. Mieke hield ‘haar poot stijf’; aan haar geld op de spaarbank raken wilde ze niet, en het gevolg was dat telkens weer een nieuw stuk uit het huishouden naar den lommerd verhuisde. Eerst de meubeltjes, toen het karpet, de klok, het keukengerij.... totdat op een goeden avond Mieke eenzaam in het leeggehaalde huisje zat, in het bezit nog slechts van haar bed.... waarin ze weldra zou moeten bevallen van haar eerste kind.

Wanhopig was ze naar mevrouw geloopen en had haar verteld hoe haar man alles verdronken had, hoe alles naar den lommerd was gebracht en hoe arm ze nu geworden was, en of mevrouw haar nu in godsnaam het spaarbankboekje maar wilde geven.

‘Zie je wel? Heb ik je niet gewaarschuwd?’ vroeg mevrouw, Mieke met haar oude, droeve oogen vriendelijk aanziend.

‘Ja, mevrouw, was ik maar bij u gebleven!’

‘En wat nu te doen?’

‘Ik heb hier altijd nog mijn spaarbankboekje.’

‘Neen, Mieke, dat zullen we nog maar wat bewaren; je weet niet wat er nog boven je hoofd hangt. Ik zal maar eens met je mee gaan en zien wat er voor je te doen valt.’

Tranen van dankbaarheid had Mieke geschreid over de goedheid van mevrouw, die ze, om haar althans op één manier haar erkentelijkheid te toonen, vroeg hoe 't met de nieuwe keukenmeid ging.

‘Slecht, Mieke; ik kan maar niet op slag komen, ik wou dat ik jou maar weer terug had.’

Ze waren bij Mieke's huisje aangeland. Mevrouw ging er binnen en zag de wreede waarheid. De moeilijkheid was nu niet zoozeer Mieke weer in haar boeltje te zetten, dan wel te zorgen dat Mieke's man het huisraad niet meer wegbracht. Ze zouden maar hopen! Mieke, die op ‘alle dag liep’, mocht in bed gaan liggen en een baker werd gehaald, een flinke vrouw, wie de taak opgedragen werd, zoo de echtgenoot van de kraamvrouw thuis mocht komen, hem zoodanig de waarheid en ook zijn plichten te zeggen, dat hij de handen van Mieke's eigendommen af zou houden. De baker, die zulke ‘akkefietjes’ wel meer beleefd had, beloofde zulks, en mevrouw ging na een vriendelijk afscheid heen.

Mieke voelde zich zalig in het nieuwe beddegoed, waarvan mevrouw, onuitputtelijk goed, haar had voorzien, en wachtte geduldig de komst af van den nieuwen wereldburger, zijn vader onderwijl naar de maan wenschend.

Met het een ging het beter dan met het ander; Mieke beviel na een paar dagen van een flinken jongen, die, kraaiend in de handen van de baker spartelde toen de vader binnenkwam. Beiden, baker en bakerkind, gaven daarop zulke blijken van wel-ontwikkelde stemorganen, dat de vader het geraden vond 't huis maar weer te verlaten; en sinds dien dag heeft Mieke hem nooit weergezien.... Het spaarbankboekje was dus ongeschonden bewaard gebleven.

Intusschen moest Mieke, hersteld, aan den kost zien te komen voor haar en haar kind. Ze probeerde voor de menschen te wasschen en uit werken te gaan. Maar aan dien zwaren arbeid, die niet veel opleverde, was Mieke niet gewend en diep berouwde ze den stap, dien ze, niet wetend wat het leven van eene werkmansvrouw was, had gedaan.

Ze dacht dikwijls terug aan de woorden van haar goede mevrouw, en ze eindigde met deze weder te raadplegen. Weldra bleek toen beider geheime wensch, dat Mieke haar oude plaats weder innemen zou, en de ongeschikte dienstbode, die nu deze innam, weer zou vervangen. ‘Fiat,’ zei Mieke, hoewel het haar smartte van haar jongentje te scheiden, dat nu ergens zou worden besteed; haar ‘volk’ echter trok haar ook aan, en het duurde niet lang of Mieke zorgde weer vol ijver voor mevrouws middagmaal, waarbij ze naar hartelust weer het eier-rek en den boterpot kon belagen. De eenige stoornis in Mieke's nu weer zalig bestaan was het overlijden van de oude mevrouw, diep beweend door Mieke, die nu in den dienst van de jonge mevrouw overging. Voor het overige bleef haar leven 't zelfde, ze bleef koken voor het gezin dat ze bediende en sparen voor den ouden dag en ook, een beetje wel, voor haar kind. Deze groeide op tot een jongeling, flink en levenslustig, wel eens wat al te levenslustig en met een onoverwinnelijke voorliefde voor de zee. Toen hij 15 á 16 jaar geworden was moest hij naar zee; Mieke raadpleegde haar mevrouw, die ditmaal geen raad wilde geven; de jongen teekende voor matroos, en vertrok, zijne moeder alleen achterlatende een portret, waarop hij in zijn flatteerend pakje stond afgebeeld. Een-, tweemaal kreeg Mieke nog brieven van hem uit Indië en andere verre gewesten; eens stuurde hij haar een cadeautje, een fraai kopje en een theepotje van chineesch porselein, dat Mieke in haar keukenkast te pronk zette; na een jaar echter vernam ze niets meer van haar kind en Mieke werd oud in het geloof, dat ‘haar jung’ - zooals zij, van Geldersche afkomst, hem noemde - overleden was, ergens op een verre zee. Ze troostte zich met de

[p. 179]

gedachte aan het gemakkelijke leventje dat ze leidde, al bewaarde ze het portret, dat de jongen haar gelaten had, als eene reliquie, waarvan ze nooit, nooit zou willen scheiden, en dat - zeide ze - met haar begraven moest worden; het was het eenige intieme dat ze op aarde bezat, de eenige herinnering aan haar ongelukkig huwelijk; ze verborg het in haar bijbel, het schoonste graf, dat zich voor een gedachtenis aan den verleden tijd denken laat.

Mieke begon oud en stumperig te worden onder al die bedrijven; rond haar groeide weder een nieuw geslacht: de kinderen van haar jonge mevrouw, die haar ‘oude Mieke’ gingen noemen; heur haar werd grijs, haar rug kromde zich en haar oogen konden bij het koken niet goed meer zien; eens had ze peper in plaats van zout in de aardappelen gedaan, op een anderen keer wilde ze met alle geweld de moten zalm in de pan braden. ‘Mieke wordt kindsch,’ zei mevrouw. ‘Ouwe Mieke, ouwe Mieke, ouwe Mieke moet op stal,’ zongen de kinderen vroolijk.

Ouwe Mieke moet op stal! Ze begreep het zelve ook. Op een dag vroeg ze heel resoluut aan mevrouw het spaarbankboekje, met vele nieuwe postjes aangevuld, terug; ze wilde nu eens weten hoeveel ze had en wat ze er mede uitrichten kon; de tijd van oogsten was gekomen. En Mieke oogstte op raad van mevrouw een plaats in een hofje, waarvoor ze een deel van haar kapitaaltje afstond, terwijl ze de rest staan liet voor nòg later dagen. Mieke kreeg in het Elisabeth's hofje een kamertje met een bed en een kastje, waarop ze haar Chineesche serviesje te pronk zette, en een tafeltje, waarop naast haar thee- of koffiegerei haar bijbel lag, stil graf van oude herinneringen. En Mieke kreeg een neepjesmutsje op haar grijze hoofd, dat nu van achter een paar bloempotjes zat te koekeloeren naar de binnenplaats van het hofje, waarop een paar mooie oude pereboomen een grasveld overschaduwden, dat stukken linnengoed droeg door Mieke's oude buurtjes daar te drogen gelegd.

Mieke was tevreê; aan ‘haar jung’ dacht ze alleen als ze toevallig zijn portret in den bijbel vond; naar mevrouw ging ze elke week, blijde begroet door haar en de kinderen, die rond haar sprongen en tot Mieke's vreugde vertelden, dat de nieuwe meid een ‘akelig nest’ was, lang niet zoo goed als Mieke; en mevrouw bevestigde dit laatste. Om Mieke's mond kwam dan een lachje, 't zonnelachje dat bij ouden van dagen terugkaatst van een zoet, schuldeloos verleden.

Mieke was gelukkig geweest, en Mieke was nòg gelukkig op haar hofje, met haar neepjeskapje op. Ze zat rustig in haar kamertje en koekeloerde naar wat haar buurtjes - oude vrouwtjes óok met neepjeskapjes op en grijze omslagdoekjes om - deden.

* _* *

Eens op een Zondag - ze kwamen pas uit de kerk en de oudjes liepen nog wat op de binnenplaats van het hofje rond - was de groene poort met den klopper, die nooit gebruikt werd, wijd opengegooid en een groote man, met een tasch opzij en een pet op, een brievenbesteller, was met lange stappen het hofje binnengeloopen en had toen geroepen: ‘Mieke de Vries, woont die ook hier?’ - ‘Mieke de Vries, Mieke de Vries’ - hadden verscheidene piepende en knarsende, kraaiende en lispelende oude vrouwtjes-stemmen geklonken. - ‘Mieke de Vries?’ - had deze het hoofd vragend over haar deur gestoken. - ‘Bent u Mieke de Vries? Een brief voor u uit.... uit....’ hij keek even naar de enveloppe, ‘Marseille, geloof ik.’ Ontsteld had het oude vrouwtje den brief aangenomen uit de handen van den brievenbesteller, die met haastigen stap het hofje weer verlaten had. ‘Een kopje koffie?’ - had de oude hem nog nageroepen, maar hij had het niet eens verstaan. Mieke was toen met haar brief, die heelemaal met stempels en bijschriften van post-ambtenaren overdekt was, weer naar binnen gegaan, en daar had ze hem onder beven en aarzelen geopend. Lang en ongeduldig had ze toen naar haar bril moeten zoeken, die vlak voor haar op de tafel lag; en toen was ze den brief, die veel gezworven had, aan 't lezen gegaan. Sommige neepjeskapjes, die nieuwsgierig aan haar raam waren komen staan, hadden gezien hoe ze zat te lezen, den brief ver van haar oude oogen, en de lippen bewegende als sprak ze hardop. Wat erin stond hadden ze echter niet kunnen vernemen, en ze wachtten nu bij troepjes of er ook nog wat blijken zou. Opeens was Mieke werkelijk weer voor den dag gekomen en zij, anders niet erg mededeelzaam, was midden op het grasveld gaan staan met den brief in de hand, en nog iets dat de anderen herkenden als een portret. Mieke had toen net gedaan of ze eene redevoering wilde gaan houden; maar ze had er niet méér uit kunnen krijgen dan een stamelend uitgesproken: ‘Mien jung, mien beste jung, hie kummt eindelijk teruug.’ En daarop was ze zoo verschrikkelijk gaan huilen, dat een der vrouwtjes een glas water was gaan halen, en vele anderen hunne eau-de-colognefleschjes ontkurkt hadden en om haar zakdoek hadden gevraagd. Maar Mieke had daar niet van willen weten; ze had zich vermand, en een houding aannemende als de voorlezer in de groote kerk, was ze met haar vèrziende oogen begonnen te lezen:

(Slot volgt.)