De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

[p. 169]

Het Huwelijk van den Heer Van Brederode met Louise Christina van Solms in 1638,
door A J. Servaas van Rooijen.
(Vervolg en slot van blz. 163.)

Voor den schoorsteen stond een troonhemel van rood velours met goud passement en franje.

Aan een der einden van de kamer stond het bruidsbed, eveneens van rood velours, met goud passement en gouden franje, gevoerd met rood satijn, terwijl ‘la couverture ou courtepointe piquée et pendante’ van

een lief echtgenoot. (Zie blz. 171.)

dezelfde stof was.

Daar er gediend werd in een kamer, gelijkvloers gelegen met dit bruidsvertrek. trok het gezelschap daarheen door twee andere vertrekken. De Prins van Oranje leidde de bruid, en de Ambassadeur van Frankrijk de Koningin van Bobeme.

‘La table estoit mise dans ceste salle aulte, le long de l'une de parois depuis un bout jusques à l'autre où est la cheminée.’

Daar was een troonhemel van zwart velours met goud passement opgehangen, welke het einde van de tafel overdekte.

Nadat de bruid, thans jonge vrouw, daaronder had plaats genomen, met de koningin rechts, en haar gemaal links van haar, volgden naast de koningin de prinses van Oranje, de prinses van Boheme, de gravin van Nassau en de prinses van Portugal, zijnde de voornaamste geparenteerden van de bruid.

Dan namen plaats in 't midden van de tafel, met een open plaats tusschen beiden, de ambassadeurs van Frankrijk en van Venetië, en daarna dame de Machaut en demoiselle van Nassau, de graaf van Solms. de twee demoiselles van Nassau, de heer de Machaut, de heer van Beverweert, en de heeren van Opdam, Aerssen en Noordwijk, die leden der Staten zijn.

Aan de andere zijden waren gezeten de Paltzgraaf, zijn tweede zuster madame Louise, de gravin douairière de Hanau, de gravin van Culembourg, prins Rupert, een andere prinses van Portugal, en in 't midden van de tafel tegenover den ambassadeur van Frankrijk, de prins van Oranje, en vervolgens naar lager de gravin van Culembourg en Willem van Nassau, de dames Aerssen van Sommelsdijk, en van Noordwijk, de graven Hendrik van Nassau van Noord-Holland en Willem van Nassau, zijn broeder, de gouverneur van Friesland, de Rhijngraaf en zijne zuster, en de gravin van Livestein.

In 't geheel zaten aan ongeveer 35 à 36 personen. De schrijver verontschuldigt zich indien hij soms abuizen heeft gemaakt in de titels of in de rangorde aan tafel, wat wij ook doen wat betreft de namen.

De koningin werd gediend ‘avec l'essay fait dans une tasse ou soucoupe dorée’, door een edelman, die, de knie gebogen, neerlag gedurende den tijd, dat zij dronk.

De prinses van Oranje ‘l'estoit sans essay’, maar met een kristallen beker, en het overige gezelschap met gewone glazen en schotels, en de voornaamsten hunner door edellieden, zooals de ambassadeur van Frankrijk, de prins van Oranje, de paltzgraven en de prinsessen van Boheme, waarbij de edellieden in het bijzonder bij den oudsten der paltzgraven zich zeer diep bogen bij het aanbieden van het glas.

Na het souper ging men naar de kamer der jonggehuwden, en teruggaande door de eetzaal naar de balzaal, waarvan de wanden versierd waren met tapijtwerk van groote waarde, afkomstig uit het huis te Buren, waarop voorgesteld waren de Paus, de kardinalen en de prelaten der R. Cath. kerk.

De koningin, de prinsessen van Oranje en van Boheme en de prins met de ambassadeurs waren gezeten onder een geel satijnen troonhemel, afgezet met andere kleuren, welke zich verhief bij den schoorsteen.

De bruid danste den eersten dans met haar bruidegom; daartoe liet zij zich den langen sleep van haar bruidskleed afhaken.

Toen het dansen geëindigd was, waartoe alle dames van qualiteit waren genoodigd, en waaraan de schoonsten deelnamen, werd een ‘collation’ gediend; ‘de confitures seches conserves et gros citrons doux à grands bacins pleins que

[p. 170]

des hommes les plus forts portoient un pour un à grand peine.’

Daarna leidde men de jonggehuwden naar hun kamer, waar men een half uurtje bleef praten. De koningin vertrok het eerst en het andere gezelschap volgde haar. Het was toen zoowat twee uur.

‘Le lendemain de la nopce le marié feit le present marital à sa femme qui ne fut point un chasteau ni un carosse d'or, comme celuy que le mary de Venus lui donna pour le prix de son pucellage, mais der perles et des pierreries jusques à la valeur de douze ou quinze mille escuz.’

Des avonds soupeerde het jonge paar aan het Hof, en des Zaterdags dineerden de jonggehuwden bij den prins en de prinses van Oranje, ‘qui les defrayerent tousiours la dedans jusques au Mardy ensuivant 16 du mois.’

Na dien dag geleidde de prinses de jonggetrouwde vrouw in haar karos, met den ambassadeur van Frankrijk, naar het huis van haar echtgenoot, waarheen zich ook de koningin, de prins van Oranje en de andere bruiloftsgasten begeven hadden.

De tafel in T-vorm was ingericht onder een troonhemel van rood fluweel, gevoerd met rood damast, en omzoomd met passement van satijn en franjes van roode zijde.

De koningin droeg nu diamanten in plaats van de paarlen op den trouwdag.

De jonge vrouw was gekleed in het zwart, en droeg de juweelen, haar door haar gemaal geschonken, waaronder ‘deux pendans d'aureille de diamans du prix de dishuict à vingt mille francs, accompagnés de la guirlande sur les cheveux de la chaine sur le devant du corps de la robe et de la boëte ou enseigne aussi de diamans au defaut de la gorge.’

De prins Palatin, ‘qui ce jour là estait botté et au lieu de la jarretiere de pierreries qu'il portoit sur le bas de soye le jour de la nopce, il portoit au defaut de la genoûillere de la bote ravallée un neud de taffetas bleu à deux feuilles pendans sur le milieu de la jambe; ayant au surplus le mesme cordon et marques de l'ordre d'Angleterre sur son habit qui estoit de couleur.’

De jonge man, als gastheer, liep van plaats tot plaats, eerst naar de Koningin en de Prinsessen, daarna naar den Prins en de Ambassadeurs, en zoo voortgaande naar ieder der gasten. Hij boog, ‘priant un chacun de faire bonne chere’.

Men dronk de gezondheid van elkaar; de heeren, ceremonieel, met ontdekten hoofde, ‘et maisme des particulieres entre les femmes et les filles’.

Er werd Rijnwijn geschonken; witte Fransche wijn en ‘clairet’; Bredaasch bier, en een drietal soorten bier uit deze streek.

De Koningin werd als gewoonlijk gediend door haar opperschenker, die vooraf proefde, en de knie zoolang gebogen hield totdat Hare Majesteit gedronken had.

Er waren evenveel gerechten als aan den bruiloftsdisch; twee vleezen, een ‘entremetz’, en twee ‘de fruit confitures liquides et puis confitures seches et conserves’, welke gediend werden in verguld zilveren schalen.

‘Les plats de viande estoient grands bacins de bisques et potages: puis de rostis six ou huict gros chapons, autant de grands lievres, une douzaine de perdrix; autant de phaisans, oyseaux les mieux aymés des Dames, et deux douzaines de petits poulets lardés proprement, autant de pigeonneaux; chaque sorte en pile et dans un plat à part. Il y eut aussi des saumons et des monstres de poisson servis pour la rareté, commes des hures de sangliers, des quartiers et pieces entieres de chevreil et de cerf, monstres de venaison: avec des piles de cinquantaines et centaines d'Oranges et de Citrons aigres pour l'entremets.’

In een nabijgelegen kamer werd onder het diner uitstekende muziek gemaakt, ‘de poches, luths et harpe ressemblant à celle que les Muses faisoient judisaux festins des Dieux’.

Ten slotte werd de Cid opgevoerd door de ‘troupe des comediens du Prince’, die daartoe uit Frankrijk waren overgekomen. Des nachts ten 1 uur scheidde het gezelschap.

De grootste verwachting was er van de tournooispelen.

Op last en voor rekening van den Prins van Oranje was daartoe een strijdperk ingericht op de ‘place neuve derriere la Cour’, met tribunes ter wederzijden.

Voor de jury, bestaande uit de graven Van Culenburg, Nassau en Solms, was een observatiepost opgesteld. Een dezer tribunes was overdekt, en had aan beide zijden open vensters.

De tweede liet twee passages vrij; de eene voor het binnenkomen der strijders; de andere als doorgang voor de koningin, de prinsessen, de prinsen en de ambassadeurs, naar de tribune van den prins, waarvan het dak en de wanden waren bekleed met groene serge, en versierd met de wapens der Nassau's, terwijl de ramen gesloten konden worden voor het mogelijke geval van wind, en het opwaaien van stof.

Verder waren overal tribunes geplaatst, die gelegenheid gaven aan 10 of 12.000 personen, om het schouwspel te zien. Deze plaatsen waren alle ingenomen; men betaalde een rijksdaalder per plaats. Langs de andere huizen van het Plein waren ook tribunes opgericht, en tot zelfs op de daken der huizen waren menschen geklommen, terwijl ieder beschikbaar plaatsje in de huizen was ingenomen. De gardesoldaten van den prins bewaakten de toegangen en droegen zorg voor de orde.

Op Vrijdag 19 Februari was ieder te 12 uur present, en vingen de ridderlijke spelen aan.

De aanvallende partij bestond uit vijf ridders, les Chevaliers Bataves. Als Maréchal de camp fungeerde kolonel Douchan. Vier staffieren, gekleed in incarnaat en blauw, gingen vooruit; daarna 10 trompetters en toen weer 10 staffieren, ‘les bras jusques au gan et les jambes jusques au brodequin couverts de noir et le visage noircy’, leidende, twee aan twee, vijf ‘chevaux de bague’. Deze paarden waren fraai uitgedost en opgetuigd, met dekkleeden en schabrakken. Een der paarden, dat van den commandant, muntte in pracht en praal uit boven de andere.

Vijf pages te paard, in dezelfde kleuren gekleed, droegen de schilden hunner meesters, en een vaantje, met dezelfde wapenspreuk als op het schild; een vijftal ridders te paard droegen de lansen, en waren in dezelfde kleuren gekleed.

Op deze laatsten volgde een zegekar van azuur met zilver, en het devies: Antes muerto que mudado, zijnde het devies van den commandant, dat de letters C D L S omgaf, de initialen van Louise Christine De Solms.

Deze zegekar werd schijnbaar getrokken door zes leeuwen, maar eigenlijk gezegd gedragen door mannen daarin verborgen. De leeuwen verzinlijkten ‘l'armoirie des ancians Seigneurs des Bataves Comtes de Hollande Progeniteurs du Chef: et que l'Empereur Charles V, voulant faire un Royaume des provinces des Pays Bas resolut qu'il aurait nom le Royaume des Lyons,’ In de kar waren vier ridders gezeten, onder wie de heer van Brederode, en zij werd omringd door een twaalftal staffieren.

In een tweede zegekar, getrokken door zes nagemaakte witte eenhoorns, zaten tien muzikanten, eveneens gekleed als de pages, waarop te voet volgden tien hoboïsten, ‘vestus de longues casaques ou robes comme ou depeint Orphée et qui par leurs sons meslés au couvert du chariot precédent ouvroyent l'air pour l'emplir d'harmonies,’ en den trein sloten ‘des Tenans pour la laisser libre aux assaillans’. De vijf Chevaliers Bataves droegen de namen Bator, Classicus, Arminius, Civilis en Mandrubace.

De Assaillauts of verdedigers waren verdeeld in vijf groepen: les Chevaliers Mores, les Chevaliers Theutons, les Chevaliers Romains, le Chevalier des Larmes, en les Chevaliers du Dromedaire et Chymiques.

De eerste groep bestond uit zes personen: Almanzor, Tin-

[p. 171]

darache, Abdelmelec, Zalmandor, Abindarae en Algazair. Marechal de Camp was le sieur de Sandelan, die gevolgd werd door zes groote staffieren, ‘vestus d'estoffe rayée à l'Irelandoise comme les ancians Gaulois et Germains portoient les sayes dont ils couvraient leur nudité.’ Vervolgens kwamen een tamboer te paard, ‘batant de deux Atabales’, en 16 trompetters, ‘dont les deux derniers avoient par dessus leur noir, des Casaques de gaze ou toille d'or, et le reste de leur habit comme les autres quatorze qui estoient vestus d'un Pantalon de soye noire, le visage noir, la perruque frisée, le bandeau les pendans d'oreille les carquans ou cercles du cou du gros des bras et des jarretieres, et la touaile ou voile environnant les reins et le ventre pour couvrir la honte, d'estoffe jaune et dorée.’

Daarna 12 hoboïsten te voet, 8 pages te paard, twee aan twee in de kleuren van hun meesters, dragende de schilden met de wapenspreuken, en zes Moorsche ruiters met de lansen.

Dan reed de Prince Palatin, schitterend uitgedost, in de rechterhand houdende den wereldkloot, ‘qui est la marque de grand Maistre de l'Empire que porte l'Electeur Palatin au coronnement des Roys des Romains et ès autres Solemnités et ceremonies de l'Empire’, gevolgd door zijn broeder prins Rupert, en de heeren Van Obdam, Belinghem en Belinsy, waarachter reden hunne ‘Estaffiers’, als Mooren gekleed, evenals de trompetters. Al die heeren hadden ook zwartgemaakte aangezichten.

De 12 paarden voor het ringsteken gingen twee aan twee, terwijl daarachter reden op witte ongetoomde paarden 30 Mooren met lansen, waaraan banderoles.

Zij werden aangevoerd door een die den zwarten standaard droeg, waarop een leeuw van goud, in een doolhof, waarvan hij den uitgang zoekt, met de woorden Quà potero.

Verder kwamen tal van andere ridders met hun gevolg, zooals vijf Chevaliers Theutons, vier Chevaliers Romains, le Chevalier des Larmes, les Chevaliers du Dromedaire et Chymiques, allen rijk uitgedost en een schitterenden stoet vormende.

Op een sein van Prins Frederik Hendrik begon de strijd.

De ring, geschonken door de jonggehuwde vrouw, hing aan een paal, waarop in blauw de naamcijfers L. en S.

Achtereenvolgens waren andere geschonken ringen de prijs, en deden de ridders wonderen van behendigheid om elkaar de overwinning te betwisten.

Het tournooi moest, daar het laat werd, onderbroken worden, en toen werd een collation gebruikt ten huize van den heer Huygens. De strijd zou op 23 Februari worden voortgezet.

Op deze en dergelijke wijzen wisten de groote heeren in de 17e eeuw, en voornamelijk de heer Van Brederode, het geld onder de menschen te brengen.