De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

Uit de gummi-Districten van Brasilië.
Met illustratiën.

Voor den uit den Atlantischen Oceaan in de Amazone-rivier komenden reiziger opent zich een wereld van niet verwachte schoonheid. Dagen lang vaart het schip stroomafwaarts zonder dat het oog den oever

indiaan van de amazone-rivier.

ziet; eerst op den negenden dag kan men met een goeden kijker den stroom overzien, en heel in de verte wordt men vormlooze, op wolken gelijkende, donkere schaduwen gewaar: den oever.

Het doel van de reis is naar de nog in opkomst zijnde stad Manars, de hoofdstad van Amazone, den grootsten staat der republiek Brasilië. Overal zijn talrijke, donker gekleurde arbeiders, druk bezig met wegen, sorteeren, versnijden, inpakken en merken van een donkere massa. Deze massa, in bolronden of platten vorm, is gummi, het voornaamste export-artikel van Amazone.

Het product wordt evenwel niet hier, maar in de hoogere streken van den Amazonestroom en zijn zijrivieren gewonnen.

Op reis daarheen openbaart zich aan den reiziger al het tooverachtig schoone het oerwoud verheft zich een op palen gebouwde barak, die den bezitter van een gummidistrict toebehoort. Hier is het proviand opgeborgen voor de gummitrekkers, die uit de staten Rio grande del Norte, Pernambuco, Maranhao en Clara komen, en aan alle ontberingen gewoon en zeer weinig eischende lieden zijn. Hun lot is hard, want zij zijn niet veel meer dan slaven, die bij den ondernemer reeds in 't krijt staan vóór het werk nog begonnen is. Daarbij komt nog het moerassig klimaat, waaronder alleen de gezondheid van de allerkrachtigsten niet lijdt.

Het winnen der gummi geschiedt op de volgende wijze: De gummitrekker krijgt van den ondernemer een kleine ijzeren bijl, ongeveer een 50-tal half-ronde bekers (Tigellinha) en een aan een draagriem bevestigden ketel. Aldus uitgerust trekt hij naar het duistere oerwoud. Hier aangekomen moet hij op het hem aangewezen arbeidsveld het onderste hout der boomen wegkappen en een natuurlijken, zeer primitieven weg maken. Dan, wanneer de stammen blootgelegd zijn, begint het ‘tappen’. De gummitrekker maakt nu met een bijl op afstanden van 15 cm. van 40 tot 50 insnijdingen boven elkaar in den stam van den boom. Onder die insnijdingen bevestigt hij een der meegebrachte Tigellinha en deze vangen het uit de insnijdingen vloeiende, melkachtige sap op.

Als het sap ophoudt te vloeien worden de bekers in den voor dat doel meegebrachten ketel geledigd en dezelfde bewerking wordt aan den anderen kant van den boom her-

[p. 93]

haald. Gedurende den oogsttijd, die van 100 tot 110 dagen duurt, wordt dit proces aan denzelfden boom van 2 tot 3 maal herhaald, al naar gelang de meer of minder gunstige ligging van het district.

indianen van den naupohano-stam uit het gummi-district.

Gedurende dezen tijd heeft de gummitrekker lijden en ontberingen van allerlei aard te doorstaan. Onophoudelijk zweven er bij zijn werk bloeduitzuigende insecten om hem heen, die 's nachts door de beruchte muskieten afgelost worden, maar ook andere dieren uit het oerwoud trachten hem voortdurend het leven zuur te maken.

Als de avond aangebroken is, keert de gummitrekker naar zijn in de nabijheid van het arbeidsveld gelegen armoedige hut terug en dan begint het tweede deel van zijn werk. Hij ontsteekt een zooveel mogelijk rook verspreidend vuur en steekt daarnaast twee tegenover elkaar staande vorken in den grond, waarover hij een houten stok legt, die in het midden met de boommelk bevochtigd is. Deze stok wordt nu door den rook gedraaid en al spoedig wordt de melk kleverig en elastisch, - de rook heeft ze in gummi veranderd.

De melk wordt er voorzichtig zoolang overheen gegoten, totdat de kogel zoo groot is, dat de stok met moeite slechts gedraaid kan worden. De stok wordt er dan uitgetrokken en de kogel terzijde gelegd om te drogen; dan begint men aan een tweede en dit wordt zoolang herhaald totdat de melkvoorraad van één dag op deze wijze in gummi is omgezet. Doorgaans eerst omstreeks middernacht heeft de gummitrekker gelegenheid zich ter ruste te begeven. Al naar de marktprijs is, ontvangt hij van 3 tot 5 milreis (een rijksdaalder tot 3 gulden) voor een kilogram gummi.

Slechts een gering percentage der arbeiders houdt het bij den zwaren arbeid en de vreeselijke hitte van het klimaat uit. Van de uitgetrokkenen sterven er 40 pCt., en zelfs de overlevenden keeren uitgeput en ellendig, met afgetobde lichamen, naar hun haardsteden terug.

Het ligt evenwel in het plan van de Brasiliaansche regeering, in de gummi-districten op de plaats waar nu de ellendige hutten staan, een flinke technische inrichting te bouwen.