De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 4

[p. 61]

Een Kerstavond,
door B. Triphook Hayward.

De laatste dagen van het jaar! Bij wien roepen ze niet duizenden herinneringen uit het verledene terug? Herinneringen, die onzen mond doen glimlachen, onze oogen doen vreugdestralen, maar ook helaas zulke, die ons een traan ontlokken en ons eenigen tijd in weemoed doen herdenken. Die laatste dagen van het jaar, brengen ze niet iets weemoedigs met zich? Eene stemming tot afscheidnemen vervult als het ware ons hart, en een bang terugdenken en vragen: ‘wat gaf ons het oude jaar, hoeveel ontnam het ons en... wat zal ons het nieuwe brengen? Vreugde of smart, geluk of bitter verlies?’

Er was een tijd, waarin wij ons bij de naderende jaarswisseling zulke vragen niet stelden, een tijd, waarin wij meenden dat de toekomst met elken dag schooner werd, een tijd, waarin het veld onzer droomen een menigte bloesems droeg, terwijl wij met gelukzalig ongeduld het ontluiken

kamer voor zeewaterbaden voor babies in een hospitaalschip.

dier bloesems verbeidden, om ons aan hun geur te verdooven; maar die tijd is voorbij voor ons ouderen van dagen, de een na den ander vielen de knoppen verwelkt ter aarde, slechts enkelen bloeiden hier en daar, met angst bezield dat de ruwe wind, die hunne broeders vernielde, ook hen treffen zou. En wij, die zulke bloesems vallen zagen, staan met treurig vragend harte stil bij het naderen van elk nieuw jaar, vouwen lang de handen en vragen ons onwillekeurig af: wat zal de toekomst ons brengen? Zullen de enkele knoppen onzer hoop verwelken of bloeien?....

Maar dan ook treden wij opnieuw moedig de jaarswisseling tegemoet en vinden kracht en steun in de waarheid der woorden: de herinnering aan met moed doorleefde lijdensjaren behoort tot de kostbaarste bezittingen der menschen.

Onder de vele herinneringen, die het ‘Kerstfeest’ bij mij wakker roept, is er eene, die mij ook nu weder zoo duidelijk te binnen valt, dat ik ze u hier vertellen wil.

't Is reeds jaren geleden; mijn krullebol vertoonde nog niet de eigenaardige peper-en-zoutkleur, waarmede hij zich thans tooit, toen ik, voor zaken de provincie Noord-Holland bereizende, door omstandigheden zeer tegen mijn wil, genoodzaakt werd de Kerstdagen te Amsterdam te vertoeven, ver van mijn ‘tehuis’, waar ik anders geregeld de laatste dagen van het jaar doorbracht. Gelukkig bezat ik te Amsterdam een ouden vriend, bij wien ik wist altijd welkom te zijn. Wij correspondeerden reeds sedert jaren niet of zeer weinig met elkander; slechts bij enkele gewichtige gebeurtenissen bracht de post ons wederkeerig een teeken van leven. Kwam ik echter een enkele maal te Amsterdam, dan wist ik bij nacht en ontijd bij mijn ouden academievriend Max Heiberg welkom te zijn. Ik was er gaarne; een recht gezellig - en wat meer zegt - gelukkig gezin, geheel een Duitsche huishouding, een huiskamer waarin men zich terstond op zijn gemak gevoelde. Max had zijn vrouwtje in Duitschland gevonden. Haar vader, weduwnaar, was sedert naar Amerika vertrokken, waar 't hem zeer naar den wind ging. Drie kinderen, een meisje en twee jongens, droegen het hunne bij tot een waar huwelijksgeluk, want een huis zonder kinderen is als een klok zonder klepel.

Elsa, zijne vrouw....

Er zijn menschen, die, onbewust, voor alle overigen tot middelpunt worden, zoodra zij verschijnen, veel minder door hun uitmuntenden geest dan door eene aantrekkelijkheid van hun innerlijk wezen, die zich, evenals harmonische klanken, niet gemakkelijk laat beschrijven.

't Was eerste Kerstdag 5 uur en bar weer, toen ik te Amsterdam aankwam.

Een sneeuwstorm joeg door de nog druk bevolkte straten en maakte het gaan dubbel moeilijk; vooral om hoeken van pleinen en bij 't passeeren van sluizen was men nu en dan genoodzaakt laveerenderwijze voorwaarts te gaan, om niet geheel van de been te geraken.

Toen ik na veel inspanning de gastvrije woning op een der hoofdgrachten bereikt had, trad juist iemand de voordeur

op het dek der ‘emma abbot’.

uit, zoodat ik onaangediend en zonder te schellen naar binnen stappen kon.

‘Dat treft,’ sprak ik tot mijzelven en was dubbel verheugd mijne vrienden plotseling te kunnen verrassen. Ik hing mijne besneeuwde overjas in de gang op en trad terstond naar de mij zoo welbekende gezellige huiskamer, die ik zonder aan te kloppen met een vroolijk ‘goedenavond’ binnentrad.

Max zat alleen bij den half uitgedoofden haard en keek om, toen hij mijn stem hoorde. Zijn gelaat kwam mij zeer verouderd voor en het scheen mij toe, dat hij geschreid had, welk vermoeden mij bevestigd werd, toen ik bemerkte dat hij zijne oogen afwischte. Hij stond langzaam op, trad met gebogen hoofd naar mij toe, vatte mijn hand en sprak met doffe stem:

‘Mijn vrouw is dood.’

‘Dood! Elsa dood? 't Is niet mogelijk!’

[p. 62]

‘Verdronken.’

‘Verdronken? Waar? Wanneer?!’

Ik moest mij neerzetten, zóó knikten mijne knieën. De ontzettende tijding had mij dermate doen ontstellen, dat spreken mij onmogelijk was. Geruimen tijd zaten wij stilzwijgend tegenover elkander. Toen ik eindelijk opstond, mijn vriend de hand op den schouder legde en zuchtend sprak: ‘arme kerel!’ barstte de ongelukkige Max in tranen los en snikte als een kind. Die tranen gaven hem de zoo noodige ontspanning en boden mij gelegenheid weder eenigszins op mijn verhaal te komen na den doorstanen schrik. Langzamerhand werd het den armen Max mogelijk zich weer zoover te herstellen, dat hij met zachte stem tot mij, die tegenover hem gezeten was, aanving:

‘Voor een vijftal maanden geleden ontvingen wij bericht uit New-York van het overlijden mijns schoonvaders, met de mededeeling, dat hij, met uitzondering van eenige legaten aan bedienden, vrienden en instellingen van philanthropischen aard, zijn eenig kind, mijne vrouw, tot algeheele erfgename van zijn vrij aanzienlijk vermogen had nagelaten. De notaris, die ons een en ander berichtte, een goede vriend van den overledene, tevens diens executeur in den boedel, verzocht ons mede in dat schrijven, hem omgaande te willen mededeelen, of ik voornemens was tot de regeling der zaken naar New-York te komen, dan wel aan hem eene algeheele procuratie te verleenen. Ik was tot het laatste gestemd, doch mijne Elsa vatte plotseling het denkbeeld op, de reis te maken. Ge hebt haar goed gekend, mijne onvergetelijke vrouw; ge weet hoe Elsa, zoo klein als ze was, zich toch altijd in alles zelve wist te redden, hoe flink en ferm, hoe degelijk zij was. Mij was 't onmogelijk in mijne betrekking als rijksambtenaar een driemaandelijksch verlof te verkrijgen, en hoewel ik mijne vrouw niet verheelde, hoe ongaarne ik zag, dat zij alleen de reis maakte, wist zij met hare eigenaardige, schalksche welsprekendheid mij toch eindelijk eene toestemming te ontlokken en werd er besloten, dat zij met de eerstvolgende gelegenheid zou vertrekken, zoo spoedig mogelijk te New-York alles regelen en nog vóór de Kerstdagen terug wezen zou, waartoe, zooals wij samen hadden berekend, ruimschoots tijd zou zijn.

‘Hoe meer de dag van haar vertrek naderde, hoe meer ik tegen hare reis opzag; ja, meermalen wendde ik pogingen bij Elsa aan, van haar reisplan af te zien, doch telkens tevergeefs. Zij lachte mij uit, daarbij als 't ware zegevierend het reeds genomen plaatsbiljet voor de overvaart omhooghoudende, terwijl ze mij daarmede, bij wijze van kastijding, gekscherend om de ooren sloeg. Heden is 't juist vier maanden geleden, dat ik haar naar Vlissingen vergezelde, van waar zij verder de reis aanvaardde. Een opgeruimd telegram, terstond na hare aankomst, meldde mij hare voorspoedige reis, en per eerstvolgende post ontving ik een langen brief, waarin veel over de regeling der zaken, opgetogenheid over de wereldstad en het bericht, dat een en ander zeker spoedig zou zijn geregeld en zij niet twijfelde nog vóór de Kerstdagen terug te kunnen zijn. Haar tweede brief bevestigde deze tijding en behield de mededeeling, dat zij met de eerstvolgende mail naar Holland afreizen zou per stoomschip “Alice”.’

Al sprekende had Max uit zijn bureau een pakje papieren genomen, waaruit hij, bij den haard teruggekeerd, een paar dagbladen ontvouwde, die hij mij voorlegde, vervolgende:

‘Ik kan u niet zeggen, hoe ik in gedachten de terugreis met haar maakte, temeer daar een onweêrstaanbaar voorgevoel mij dagelijks hoe langer hoe meer kwelde. Het maakte mij tot werken ongeschikt, benam mij de noodige nachtrust, deed mij zelfs ten onrechte de lieve kinderen beknorren, en hoezeer ik die gedachten ook van mij wierp, toch bleef mij het angstig denkbeeld vervolgen, dat ik mijne lieve vrouw niet terug zou zien.’

‘Toen ik nu in de daar voor u liggende courant onder de scheepstijdingen las, dat de “Alice” de reis naar Holland aanvaard had, kunt ge u voorzeker begrijpen, met welk verlangen ik de dagen telde, die ons nog van elkander scheidden. Misschien wel voor de honderdste maal had ik uitgerekend en opnieuw nagerekend, dat Elsa den 21sten December bij ons terug kon zijn, en zag ik met angstig verlangen dien gelukkigen dag tegemoet, totdat deze noodlottige courant mij helaas de vreeselijke tijding bracht, dat mijn angstig voorgevoel was bewaarheid.’

Met deze woorden wees Max mij het ontzettende bericht, uit New-York gemeld, dat de ‘Alice’ ten gevolge eener aanvaring met man en muis in volle zee was gezonken, tevens den naam der opvarenden meldende, waaronder ik mede zag opgenomen: ‘Mevrouw Elsa Heiberg, op reis naar Holland.’

Ik was in den laatsten tijd zeer ambulant geweest en had dientengevolge niet geregeld de dagbladen gelezen, door welke toevallige omstandigheid mij deze vreeselijke gebeurtenis moest ontgaan zijn.

Mijn vriends mededeeling had mij dermate geschokt, dat ik behoefte had aan frissche lucht en ik mij voor eenige oogenblikken in de gang begaf, voorgevende de kinderen een bezoek te gaan brengen, daar ik Max niet te veel wilde doen blijken hoezeer ik ontsteld was.

Toen ik een half uur later weer de huiskamer betrad, scheen mijn gelaat een opgeruimde stemming te verraden, 'tgeen Max toeschreef aan de blijde gezichtjes der kinderen, die ik zooeven verlaten had. Die lieve kleinen hadden nog geen recht begrip van hun geleden verlies, maar waren, niettegenstaande hunne diepe rouwkleeding, zeer opgeruimd, in blijde, gespannen verwachting, met ongeduld het oogenblik verbeidende, waarop zij de groote voorkamer zouden mogen binnenstormen om den Kerstboom te zien, hoofdzakelijk door de goede zorgen der trouwe dienstmaagd vervaardigd. Max had den haard bijna geheel laten uitgaan en zat nog in dezelfde houding, waarin ik hem kort te voren verlaten had. De noodlottige couranten lagen nog geopend vóór hem, en met diepen weemoed staarde hij op een goed gelijkend portret zijner lieve vrouw, dat naast hem op tafel lag.

‘Komaan, vriend! het hoofd omhooggehouden, hoe zwaar de slag ook valt,’ sprak ik tot hem, mij tevens alle moeite gevende, het sprankje vuur in den haard te doen opflikkeren. ‘Mij dunkt,’ zoo vervolgde ik, ‘ge hebt door die nieuwstijdingen nog geen afdoend bewijs, dat Elsa mede omgekomen is. Ge weet, ik ben altijd optimistisch gestemd, zelfs bij de ernstigste omstandigheden in ons leven, en herhaal: alle courantenberichten kan men niet onvoorwaardelijk gelooven.’

‘Tracht mij niet met ijdele hoop te troosten,’ zuchtte Max, ‘dat maakt mij nog ongelukkiger; mij is de noodlottige tijding voldoende zekerheid voor mijn onherstelbaar verlies. God! ware nog alleen het aanzienlijke vermogen haars vaders teloorgegaan, maar ten minste haar dierbaar leven voor ons gespaard gebleven!’

‘Zie, Max, het vuur is behouden,’ hervatte ik, ‘hoor hoe gezellig het brandt, en nu, laat ons nog eens met verstand de kans bespreken, die mijns inziens voor Elsa's redding is aan te voeren. Ik hecht niet onvoorwaardelijk aan dagbladberichten en zie volstrekt nog niet de onmogelijkheid in, dat Elsa niet onder de opvarenden behoorde.

Juist wilde Max mij in de rede vallen, toen de deur met drift geopend werd en de oudste der kinderen, een zesjarig meisje, het evenbeeld harer moeder, het vertrek binnenstormde, door de broertjes gevolgd, uitroepende: ‘Papa, kom nu toch mee, Mina zegt de Kerstboom brandt, en ik zie geen kans meer om de broers uit de kamer te houden.’

‘Niet waar, papa,’ viel de vijfjarige Gerrit hierop in; ‘zus heeft door 't sleutelgat gekeken, maar ik ben niets nieuwsgierig.’ En de jongste, driejarige Janneman trok aan vaders jas en riep: ‘Paatje! paatje! lichies zien, lichies zien!’

Die kinderen, ze waren ook mij een uitkomst, want het kostte mij alle krachtsinspanning te verbergen, wat er in

[p. 63]

mij omging. Met Gerrit aan de hand verliet ik de kamer, terwijl mijn ongelukkige vriend met zijn jongste op den arm volgde, nadat ik hem meermalen daartoe had moeten aansporen. De levenslustige Ida was ons reeds ver vooruitgesneld, zoo hard zij loopen kon.

Welk een tal van lichtjes, met kwistige hand aangebracht tusschen het donkere, geurige dennengroen van den Kerstboom, die statig aan het eind der groote kamer prijkte en bijna den zolder van het hooge vertrek beroerde. Welke contrasten troffen hier mijn oor en oog. Hier de vroolijke, jubelende kreten der lieve kleinen, in volle verrukking over den zoo smaakvol versierden boom, daar naast mij de arme Max, weemoedig voor zich starende en nu en dan met moeite een snik weerhoudende. Behalve de oude, getrouwe dienstmaagd, die voor de geopende deur had post gevat, verwelkomde ons de dokter des huizes, die ons vertelde hoe hij, toevallig voorbijkomende, door de oude Mina was binnengeroepen om den Kerstboom, haar werk, te zien en zich in de kindervreugde te verheugen.

Voor elk der kleinen waren verscheidene groote en kleine geschenken aanwezig, en zelfs op een tafeltje uitgespreid lag een kostbaar stel hermelijn, kort geleden door Max gekocht, om daarmede zijne Elsa te verrassen. De zesjarige Ida, die ons even te voren zoo hard was vooruitgesneld, was achter den Kerstboom schuilgegaan, van waar zij nu langzamerhand het groen naar links en rechts terzijde boog, zoodat haar heerlijk, rein engelenkopje daartusschen zichtbaar werd, terwijl zij een stuk papier naar voren hield, waarop met groote letters geschreven stond:

Hope on hope ever!
Elsa.

En voordat de goede Max den tijd had, tot de ware bezinning te geraken, was Elsa's gelaat een kort oogenblik naast dat harer dochter zichtbaar geweest, en terstond daarop uit haar schuilplaats te voorschijn tredende, snelde Elsa op haren man toe, die haar met een luiden vreugdekreet in zijn armen opving - - - -

Wederzien! Wie beschrijft een weerzien, dat hijzelf zóó verlangd, zóó weinig verwacht en zóó ondervonden heeft als mijn goede vriend op dien Kerstavond?!

Het komt mij voor, op zulk een oogenblik moet men de wereld om zich heen vergeten, zich in vreugdetranen baden. En de goede dokter en ik, wij zagen gelukstralende oogen achter vochtige wimpers; wij zagen hoe een lief gezicht zich vlijde aan een manlijke borst, en vingen de lispelende klanken op: ‘Nooit weer scheiden!’ - ‘eeuwig geluk!’

Was ons dit niet mede een oogenblik der reinste gelukzaligheid? En Mina, die nog steeds in den deurpost toefde, had haar gelaat in den bonten boezelaar verborgen en snikte luid. Voorzeker weende ook zij geene bittere tranen.

Een uur later zaten wij weder in de gezellige huiskamer, die mij nu weder dezelfde als in vroegere jaren toescheen. Wat was die kamer veranderd in een uur tijds!

‘En Elsa's redding?’ hoor ik u vragen.

Zooals zij geschreven had, was haar voornemen - wat zij ons nu mondeling bevestigde - om met de ‘Alice’ terug te reizen.

Een paar dagen vóór de afreis voelde zij zich ongesteld en besloot, op raad van een ontboden medicus, nog ééne mail te wachten en met de eerstvolgende boot, die zes dagen later vertrekken zou, de terugreis te aanvaarden. Zij schreef Max eenige regelen, deze tijding behelzende, en verzond dien brief met de ‘Alice’, terwijl zij het geluk had haar plaatsbiljet aan eene dame over te doen. De naam ‘mevrouw Elsa Heiberg’ bleef door toeval op dat biljet onveranderd; en de arme vrouw, die met de ‘Alice’ vertrok, op Elsa's naam reizende, behoorde mede onder de vele ongelukkige slachtoffers.

Te Amsterdam aankomende, bezocht Elsa terstond den huisdokter, daar zij vermoedde, dat haar Max de schipbreuk der ‘Alice’ had vernomen en ook zijne vrouw als verloren betreuren zou. In overleg met dien dokter werd nu het ‘Kerstboomplan’ gesmeed, waarvan ik gelukkig getuige mocht zijn.

Behoef ik nog te zeggen, hoe recht gelukkig die Kerstavond door ons allen gevierd werd?

Als ge ooit mijne nederige woning betreedt, zult ge in mijn werkkamer aan den wand een papier in lijst vinden, waarop geschreven:

Hope on hope ever!

En deze woorden roep ik ook u toe, bij de laatste dagen van het jaar.