De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

Op reis,
door Frans Hoskorn.
(Vervolg van blz. 160.)

Eva had gekookt, de tafel gedekt. Otto had sigaren gerookt, uit het raam gekeken, gegeeuwd, geslapen, geloopen. 't Was hem een ware uitkomst toen Eva meldde dat er opgedaan zou worden. Ze zette alvast een flesch wijn op de tafel. Dat vertroostte weer, en met een vergenoegd gezicht nam Otto een poosje later plaats aan den disch tegenover zijn vrouw.

Op dat oogenblik ontwaakte Walter uit zijn langen slaap.

[p. 167]

Otto en Eva hielden zich of ze een druk gesprek voerden, en verwonderd zei Otto:

‘Hè, Lebois, wakker? Wel man, jij hebt me een dut gedaan!’ En Eva:

‘Zoo, zoo, meneer Lebois, dat slapen zal goedgedaan hebben. Kijk ik 's gezorgd hebben. U zal ook wel trek hebben, niet?’

Eerst keek Walter wat versuft; toen dwaalden zijne oogen rond, als zocht hij wat. Maar toen ook ineens was 't hem duidelijk dat hij hoorde praten en bij zich zag de twee menschen, die hem zooveel vriendschap bewezen; dat hij grooten dank verschuldigd was die twee, die hem geheel onbekend zijn leed hielpen verzachten, maar die hem nu aan zijn lot moesten overlaten.

Hij moest zich nu goed houden, want die twee moesten heen. Hij streek met de hand langs 't voorhoofd en zei langzaam:

‘'k Heb, geloof ik, lang geslapen! Mevrouw, hoe zal 'k voornamelijk u ooit genoeg kunnen danken voor zooveel moeite om mijnentwil!’

‘Ei wat, meneer Lebois, daarover praten we niet eens, kom u liever maar aan tafel, 'n glas wijn zal u goeddoen.’

Maar Walter wilde eerst wat toilet maken en Otto had al zijn welsprekendheid noodig om hem te overreden toch zóó te blijven, - zijn vrouw nam 't niet kwalijk, heusch niet! Eva hielp haar man, want ze wilde liever niet dat Lebois weer naar de achterkamer ging, waar ook de waschtafel stond; en eindelijk met nog vele excuses schoof Walter bij aan tafel, at en dronk en begon te praten.

‘'k Begrijp dat 'k eenige opheldering schuldig ben. Dat ge er niet naar gevraagd hebt, doet me goed. Ik kan u alles heel kort zeggen. Nelly was niet m'n vrouw. Ze was gehuwd en bezat 'n kindje, 'k geloof van twee of drie jaar, toen ik der meenam. Ik heet geen Lebois, ik voer 'n Hollandschen naam. 'k Ben niet getrouwd en woon bij m'n vader, ergens in Gelderland, 't doet er niet toe waar. 'k Ben eenige zoon. Ik kwam veel bij Nelly aan huis en kreeg der wanhopig lief. 'k Wist der te bepraten en ze ging mee. We trokken op reis als Franschen, maar’ (hij wendde zich met een mat lachje even uitsluitend tot Eva) ‘u had spoedig de Hollanders ontdekt, mevrouw! 'k Noemde der Constance, zoo heet 't kind. Dat kind wilde ze meenemen, maar op 't laatste oogenblik werd dat voornemen verijdeld. 'k Drong er ook niet op aan. In Rome wilden we gaan wonen, maar Nelly wou zoo graag Zwitserland door en op den Rigi zijn, waarvan ze zooveel had gehoord. Verder heb 'k 't niet gebracht. 'k Was nu op weg der terug te brengen naar der man en der kind, - dàt wilde ze, terug naar der kind, dàt was al der tobben, al der denken. Op de boot werd de toestand zoo erg, dat 'k besloot hier 'n huisje te huren, waar ze dan rustig kon herstellen, in 't vooruitzicht dat man en kind bij der kwamen. 't Mocht niet zoo zijn.’

Hij dronk zijn glas leeg.

Eva zag bleek, en hoe groot en hoe warm ook haar medelijden was met den zwaar beproefden man, kon ze de woorden niet inhouden:

‘Foei, meneer, 'n moeder van der kind te sleuren, wat heb je nou bereikt?’

‘Och, mevrouw, hartstocht is 'n gevaarlijk ding. Was dat kind er niet geweest....’ Doch Eva viel hem in de rede:

‘Maar dat kind wàs er, en 't bestaan van dat kind had u de oogen moeten openen, moeten doen inzien 't gruwelijke van uw handelwijze!’

‘Niet zoo draven, kindje!’ waarschuwde Otto.

Toen stak Eva over tafel Walter haar hand toe, die hij even vatte.

‘Te veel eer, mevrouw,’ zei hij. ‘U schijnt openhartig te zijn en rondweg uw meening te zeggen. Doet u dat altijd?’ En Eva:

‘Waarom niet? 'k Trek m'n woorden ook niet terug. Met u de hand te reiken wil 'k gezegd hebben dat 'k niet 't voornemen had u te beleedigen, dat 'k werkelijk meelijden heb met u, want dat kan toch, nietwaar, ook al vind ik uw handelwijze leelijk?’

Otto, de belezen man, doch wel wat egoïstisch en wars van 't ongewone, wist niet of hij 't in Eva laken zou of prijzen, dat ze strijd aanbond tegen een man die hen eigenlijk met heel zijn roman onverschillig was. Naastenliefde vond hij een mooi ding om over te praten, en de vele geschriften daarover, die in den handel waren, prachtig en bepaald leerzaam, navolgenswaardig, maar hij had toch maar liever dat intermezzo gemist op zijn huwelijksreisje. Hij richtte 't woord tot Walter. ‘Lebois, m'n vrouw valt wat openhartig, dat 's nu wel 'n groote deugd, maar 'k verzoek die rondheid niet ten kwade te duiden, 't staat niet an ons je gedrag te beoordeelen. We hebben gedaan wat we konden om behulpzaam te wezen; we zouën al vertrokken zijn, maar je eigen toestand maakte 't ons onmogelijk. We hebben je niet zoo maar an jezelven willen overlaten. Laten we nou gelijk afscheidnemen (hij nam zijn glas op), want - er wacht voor mij thuis heel veel werk, en 'k wilde zoo graag 'n paar dagen an den Rijn nog toeven.’

‘Och, wat maakt ge 't u noodeloos moeilijk,’ viel Walter. nu uit, die gedurende 't praten van Otto al ongeduldig telkens had opgekeken en zijn glas onaangetast liet, ‘ge bent toch immers uw eigen meester, bent toch vrij! Omdat gij en uw vrouw me hebt geholpen als vrienden, achtte ik 't m'n plicht u eenigszins te zeggen wien ge die hulp hadt verleend. Hadt ge nu dat afscheid nog niet aangeroerd, dan had ik 't moeten doen. 'k Zocht echter nog naar de juiste termen om u daarbij niet te krenken; 'k wilde 't u zóó zeggen, dat ge zoudt begrijpen de ernstige redenen waarom 'k u moet verzoeken heen te gaan. Uw vrouw was openhartig; daar houd ik van - rondheid doet warm aan. Wat gij hebt gezegd, Ter Dicht, klonk zoo koud, zoo zakelijk. Vandaag nog fladdert ge met uw vrouw weêr voort, vrij als vogeltjes, opgewekt uw liedekens kweelend. 't Leven lacht u tegen, u wacht 'n vroolijk nestje, uw illusiën worden waarheid, en 'k gun 't u van ganscher harte. Ge hebt getoond althans te zijn 'n mensch met warm bloed, 'n uitzondering op zoovele koudbloedige Hollanders. Mij zijt ge een vriend geweest, maar toch, Ter Dicht, de apostel der conventie gluurt bij u om den hoek. Ik weet wel,’ vervolgde hij, bemerkend, dat Otto hem verwonderd aanzag, ‘'t gaat mij niet aan, maar 'k wil openhartig zijn, 'k móet openhartig zijn, 't doet me goed, die gedwongen geslotenheid heeft me lang genoeg gedrukt. 't Kan ook wezen dat 'k mistast, dat ge u zelven verwijt te veel vriendschap te hebben geschonken aan 'n u onbekende, die bovendien iets deed wat volgens de conventie onfatsoenlijk en onbehoorlijk is’ (hij lachte bitter). ‘Ik mag, ik wil ook uw vriendschap niet langer misbruiken, de rol van getuige wil 'k u niet toebedeelen. Ik zal nog heden staan als misdadiger tegenover mijn rechter, den man van Nelly. Ik zal beschuldigd worden m'n eerste en eenige liefde moedwillig te hebben vermoord. God weet 't, 'k wilde dat ik der behouden had. En als dat over m'n hoofd is gegaan, wat dan? Waarheen? M'n tehuis wil ik niet meer, kàn ik niet meer betreden, m'n naam en bestaan zijn weg, m'n leven is verloren, is noodeloos, is 'n onding geworden.’ Eva had tranen in de oogen, Otto draaide zenuwachtig zijn knevel op.

Hij was anders niet zenuwachtig en ook niet spoedig buiten gevecht gesteld waar 't aankwam op redeneeren, maar hij gevoelde dat hij zijn gedachten, die hij niet wilde uitspreken, maar al te duidelijk had opengevouwen, en die gedachten waren geweest vol eigenbelang, hij moest 't zichzelven bekennen, en dat hinderde hem en maakte hem beschaamd.

Walter had zich onder 't spreken opgewonden; steeds heftiger wordend voer hij voort:

[p. 168]

‘Gij gaat verder en verder 't licht tegemoet, ik zink weg in 't duister. 'k Weet niet waarheen, - alles is mij afgenomen met haar. Geld heb 'k genoeg, o ja! m'n naam heeft klank door half Europa, maar aan dien naam zal kleven 't woord “misdadiger”, misschien “moordenaar”, - dat doet de conventie! 't Is me onverschillig, - onverschillig of iemand 't me niét of wèl tot 'n misdaad aanrekent wat 'k gedaan heb! Alléén tegenover der man zal 'k staan als 'n schuldige, daarna is alles uit!’

Weêr lachte hij bitter en ging voort, als sprak hij tot zichzelven:

‘Wie heeft meer recht op haar, die man of ik? Hij, met 'n stoet bedienden, gehoorzaam aan der bevelen, ik, die weken achteréén niet één nacht voldoende rust heb gehad, ik, die op der wenken vloog als 'n slaaf, ik, die bedelde om 'n lachje, 'n goed woord als 'n kind, die der heb opgepast als 'n moeder! De wettige man komt, die heeft recht, recht met de wet in z'n hand, zóó wil 't nu eenmaal de conventie. De menschen zijn dood voor me, 'k heb ze niet meer noodig! O, versta me goed,’ vervolgde hij, weêr eensklaps 't woord richtend rechtstreeks tot Otto en Eva, ‘u ben ik dank schuldig, veel, veel dank, - maar geloof me, 'k had 't zelfde gedaan voor u en 'n ander als gij deedt voor mij, en 'k zou niet geoordeeld hebben. Zoolang 'k nog leef, misschien nog jaren, misschien nog maar uren, zal ik u dankbaar zijn! Laat me nu alleen, vaarwel, veel geluk in uw verder leven!’

Hij zakte inéén op zijn stoel en eenzelfde verdooving als op den morgen sloot hem de oogen.

Otto en Eva hielpen hem bij, 't ging nu wel wat vlugger.

Ze moesten heen, ze wilden heen, - ze durfden niet!

Eva bracht hem weder aan 't praten, sprak hem moed in, zei hem dat hij toch weêr in de maatschappij kon treden! En hij antwoordde mat:

O ja, mevrouw, kùnnen - alles kan! maar ìk kan niet alles!’

Nu zouden ze dan heengaan.

Otto, de opgewonden man die toonde een edel karakter te hebben, gaarne zijn woorden vergevend en gedreven door innig medelijden, had op de lippen ‘ga met ons’, maar sprak 't niet uit; hij stelde integendeel voor nog wat te blijven, indien 't Lebois aangenaam was; hij en zijn vrouw zouden wel zorgen. Hij zei nog meer, - Otto was wat in de war geraakt.

Walter vatte beider handen en zag hen vast in de oogen:

‘Mevrouw, Ter Dicht, 'k gevoel dat ge 't goed meent, maar laat me nu alleen. 'k Heb u m'n naam en woonplaats verzwegen, want m'n vader leeft nog, zooals ik reeds zei; ge zijt immers niet nieuwsgierig, ge wilt toch niet per sé weten wie 'k ben? Wilt ge straks 'n man, die hard gewerkt en velen op wetenschappelijk gebied heeft vóórgelicht, als 'n schuldige zien, ge kunt blijven, mij is 't om 't even. Maar was uw vriendschap waarachtig oprecht, woudt ge enkel 'n ongelukkige bijstaan, overtuig me dan door heen te gaan, en als 't u mogelijk is en ge mij dien dienst nog wilt bewijzen, verlaat dan dit stadje, ga elders overnachten, - en nog wat, - doe geen moeite omtrent mij iets te willen weten, - wilt ge me dat beloven, mevrouw, Ter Dicht?’

Ze beloofden het en hartelijk drukten ze Walter's handen ten afscheid, plotseling 't voelend dat ze dien man eerden en waardeerden in zijn groot karakter.

Toen gingen ze heen.

't Werd avond.

Nevel had als een dekkleed zich gespreid over den Rijn, had zich gehangen tusschen de boomen, zweefde om de Felsen en versnelde de vallende duisternis.

Walter had zich voor 't venster gezet en tuurde in den nevel. Hij was nu geheel kalm.

Hij stond op, ging de tuinkamer binnen en zag neêr op de schoone doode, lang, heel lang.

Plots schrikte hij op.

Een rijtuig hield stil. Spoedig daarop rinkelde de schel.

Snel bukte hij zich, drukte voor 't laatst een langen kus op de verstijfde lippen, verschikte even den blonden haartooi, beet zich de lippen stuk om toch kalm te zijn, kalm, en begaf zich weêr naar de voorkamer.

‘Kalm nu, Walter, kalm nu!’

Hij wás kalm.

De kamerdeur werd geopend en tegenover hem stonden Le Village en Duinwal.

Even boog Walter 't hoofd, zijn lichaam schokte; toen richtte hij zich hoog en keek beide heeren onversaagd in de oogen.

Ze zwegen.

Le Village, driftig, zenuwachtig, draaide zijn stok met gouden knop in de hand, Duinwal zag onrustig rond. Graag had hij gezegd: ‘Zoo, Walter, hoe gaat het?’ - maar de woorden stokten in zijn keel.

Ze zwegen.

Eindelijk, met heesch-schorre stem, bracht Le Village uit:

‘Waar is m'n vrouw?’

En afgemeten, als gold het een zaak die hem niet aanging, koud als ijs antwoordde Walter:

‘Nelly is van nacht gestorven.’

Eén oogenblik stond Le Village roerloos, als van den donder getroffen, - toen plotseling met bliksemende oogen, en sissend de woorden: ‘dood - moordenaar - onmensch - kwâjongen’ - stoof hij aan op Walter, en zijn stok striemde Walter's gezicht.

Duinwal omvatte den woedenden man en trok hem terug, angstig opblikkend naar den grooten, sterken Walter. Maar hij vergiste zich.

Walter was bij den eersten stokslag inééngekrompen, maar hij zei niets, hij deed niets. Hij week geen stap. Dadelijk weêr richtte hij zich op en stond daar kalm, 't bleeke, thans bebloede gelaat boven 't boordeloos gescheurde overhemd, als een martelaar. Hij hief den linkerarm, wees naar de geopende tusschendeuren, en even koud en rustig gelaten als ware hem niets geschied zei hij:

‘In die kamer ligt ze!’

Le Village wankelde naar de tuinkamer, Duinwal en Walter hoorden zijn geklaag en gejammer.

‘Ongelukkige Walter,’ zei Duinwal, ‘had je der zóó lief! kerel, kerel, hoe jammer!’ Toen blikte hij in Walter's verwrongen gelaat en uit de volheid van zijn hart voegde hij er bij:

‘Kom, Van Oudenwoude, trek 't je zoo niet an, we zullen 't wel bijleggen, ik neem je meê terug. Je vader weet van niks!’

Karel Duinwal wenschte goed en wel zich weêr op Soos; met dingen als hier gaande waren kon hij niet overweg, bij treurige gelegenheden kon hij nooit goed uit zijn woorden komen.

Walter schrikte op bij 't woord vader en gaf ten antwoord:

‘Dat 's goed, meneer Duinwal, heel goed.’

Zijn stem had een geheel anderen klank dan te voren, het koude was weg, ze klonk droevig, aangedaan, als kropte er iets in de keel, dat met inspanning werd weggeslikt. Hij vervolgde:

‘'k Wou dat ie me dood had geslagen, dan was 't inééns uit.’

(Wordt vervolgd.)