De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

Hendrik Willem Mesdag.

Nu een lach, dan een traan; zoo zonneschijn, dan regen, een Maartsche bui gelijk; zoo is nu eenmaal het leven, en zoo is het ook gesteld met den inhoud van onzen ‘Huisvriend’.

Verleden week wijdden wij een woord van innigen weemoed aan den, helaas, veel te vroeg ontslapen tooneelspeler Willem van Zuylen, en nu willen we met een dankbaar hart huldigen den grooten kunstschilder Hendrik Willem Mesdag.

Deze beroemde kunstenaar vierde Zaterdag 23 Februari zijn zeventigsten verjaardag. Als schilder heeft hij evenwel lang dien leeftijd nog niet bereikt, want tot zijn vijf-en-dertigste jaar hanteerde hij de pen, inplaats van het penseel, en hielp hij ijverig mee om de belangen van zijns vaders zaken, die te Groningen gevestigd waren, te bevorderen. Wel teekende hij zoo wat voor liefhebberij, en werd hij in zijn pogen geleid door den Groningschen teekenmeester den heer Buys en later door den directeur van ‘Pictura’, de academie in zijn geboorteplaats, maar in die dagen had men zoo weinig vertrouwen in Mesdag's talent als schilder, dat, toen men vernam hij voorgoed zijn kantoorkruk voor den schildersezel wilde verwisselen, vele zijner vrienden, en zelfs Jozef Israëls moet hebben uitgeroepen: ‘Hoe kan de kerel zoo dwaas wezen!’

Het was dan ook een niet weinig vermetel besluit om op een leeftijd, waarop anderen dikwijls reeds lauweren geoogst hebben, een van de moeilijkste loopbanen te beginnen.

Eerst vestigde hij zich te Oosterbeek, waar hij het voorrecht had met J.W. Bilders in aanraking te komen. Al spoedig verhuisde hij evenwel met zijn vrouw, die zijn streven in de kunst met grooten ijver aanmoedigde, naar Brussel, waar hij zijn vriend en geestverwant Alma Tadema ontmoette, en daar hij zich voornamelijk op het schilderen van landschappen wilde toeleggen, had hij ook veel omgang met Gabriël, De Haas en Roelofs.

Op een tentoonstelling in ‘Pulchri’ liet hij wel eens proeven zien van zijn pogen, maar zij beloofden toen nog weinig voor de toekomst. Hij deed evenwel ijverig zijn best, en zou het waarschijnlijk toch niet ver in de kunst gebracht hebben, was het niet dat hij in 1868 op zijn jaarlijksche reis naar Groningen plotseling was komen te staan voor zijn element, de zee, bij Norderney, waarheen hij een uitstapje maakte, en waar hij weken achtereen bleef vertoeven, om er studies te maken van lucht en water.

Als gevolg hiervan vertrok hij in het begin van 1869 naar Den Haag. Eerst betrok hij een woning in de Anna Paulownastraat, van waar hij spoedig verhuisde naar zijn tegenwoordig verblijf aan de Laan van Meerdervoort, waar zijn atelier en dat van zijn geniale vrouw S. Mesdag - Van Houten, waar vooral ook zijn Museum in den loop der jaren een wereldreputatie verwierven. Maar zijn werkplaats was het strand van Scheveningen.

In 1870 zond hij twee doeken naar Parijs, het Scheveningsche strand bij winter en de blinde klippen van de Noordzee. Dit laatste was het eerste van zijn werkelijke kunstwerken. Hij was de eerste landgenoot, die de zee zag, zooals ze was, en ze schilderde, zooals hij ze zag. In 1870 werd zijn werk bekroond en door Chaplin aangekocht. Het briefje, dat Mesdag van dezen ontving, bewaarde hij steeds als een relequie. Na dien tijd zendt de groote schilder jaarlijks twee doeken naar het Parijsche Salon, en steeds worden ze bewonderd.

Een merkwaardig werk schiep Mesdag in 1881, het panorama van Scheveningen, gezien van de toen nog bestaande Seinpostduin. Met medewerking van zijn vrouw en van de schilders De Bock en Breitner, arbeidde hij aan dat enorme doek gedurende vijf maanden, en toen het den 1en Augustus werd geïnaugureerd, wekte het de bewondering van artisten en leeken.

Het groote doek maakte een overweldigenden indruk. Het had niets van een der panorama's, waarvan men er in die dagen zoo velen zag verschijnen en verdwijnen. Veeleer gaf het den indruk van een machtig mooi schilderij van buitengewone grootte, waarvan het effect door de illusie van het mooie licht nog verhoogd werd. Aan groote doeken van Mesdag gewoon, verwonderde men zich niet over de afmeting van dit werk, en zoo is het gebeurd, dat dit panorama thans nog elken zomer genoten wordt als een der fraaiste scheppingen van den meester.

Wat Mesdag als president voor Pulchri Studio gedaan heeft, is velen bekend. Aan hem heeft deze confrerie zeker haar grooten bloei te danken; maar hij liet ook zijn hartelijke belangstelling blijken in alles wat met het Haagsche kunstleven in verband staat; in het welzijn van zijn kunstbroeders en van zijn medeburgers in het algemeen. Geen wonder dus, dat men hem zijn zeventigsten geboortedag tot een waren feestdag maakte.

* _* *

Zaterdagmorgen vroeg reeds begon het feest voor Mesdag; met zijn echtgenoote werd hij binnengeleid in een der zalen van ‘Pulchri’, die artistiek gedecoreerd was, geheel in den geest van den meester. Aan de wanden waren netten en andere vischattributen opgehangen, men had er een deel van zijn panorama doen voorstellen, ja zelfs dobberde er een visscherspink met aardig volkje bemand, op kunstmatige baren.

Het zou ons te ver voeren om in het breede uit te weiden over de wijze, waarop men Mesdag huldigde. Slechts in enkele hoofdtrekken willen we er melding van maken.

In allerhartelijkste bewoordingen sprak Jozef Israëls den jubilaris toe en bood hem uit naam van talrijke vereerders zijn eigen: buste aan, bestemd om in een der zalen van ‘Pulchri’ geplaatst te worden.

Het beeld is treffend gelijkend en vervaardigd door de bekwame hand van Ch. van Wijk.

Niet zonder ontroering zag men daarna Taco Mesdag voor zijn broeder verschijnen. Hij sprak tot den president van ‘Pulchri Studio’: Niet lang geleden had H.W. Mesdag hem het eere-diploma overhandigd, thans waren de rollen omgekeerd en bevond de oudere broeder zich in dien toestand.

Namens de leden en het bestuur van Pulchri bracht hij den president hartelijk dank voor hetgeen hij gedurende een reeks van jaren voor het genootschap en zijne medeleden is geweest, daarbij den wensch uitsprekende dat het gebouw,

[p. 140]

waarin hij thans feestvierde, volkomen moge beantwoorden aan de belangen van het Genootschap.

En als een klein bewijs der toegenegenheid en hulde der confrères reikte hij hem het diploma als Eerelid van ‘Pulchri Studio’ uit.

Ook de stad Groningen, Mesdag's geboorteplaats, kon niet nalaten een afgezant te zenden. Deze verscheen in den persoon van den heer Feith, lid van den gemeenteraad, die uit naam van de Groningsche burgerij den heer Mesdag een adres van hulde kwam aanbieden.

Jhr. Alberda van Ekenstein, lid der Eerste Kamer, bracht den grooten schilder de bul van het Eerelidmaatschap van ‘Pictura’.

Nog velen, zeer velen, voerden het woord en brachten geschenken aan, totdat last

hendrik willem mesdag.

not least, Minister Borgesius naar voren trad, en in sierlijke bewoordingen de groote hoedanigheden van Mesdag huldigde, er op wees, hoe ontzaglijk veel de Nederlandsche kunst aan hem verschuldigd is, en eindigde met te zeggen, dat ook de Koningin en de Regeering zijn groote verdiensten op prijs stelden, en het daarom H.M. behaagd had den heer Mesdag te benoemen tot commandeur in de orde van den Nederlandschen Leeuw.

De doos met de versierselen der orde uit zijn rok te voorschijn halende en deze aan den gedecoreerde onder vreugdebetoon van de talrijke hoorders ter hand stellende, wenschte Mr. Borgesius den heer Mesdag met de koninklijke onderscheiding, eene die slechts weinigen ten deel valt, geluk.

En hem wijzende op de hooge beteekenis van die orde, ook bestemd tot erkenning van verdiensten voor wetenschap en kunst, gaf de Minister er de beteekenis aan van eene huldiging in en met Mesdag van de geheele Nederlandsche schilderschool, waaraan hij zijn leven wijdde.

Aan de toejuichingen, die op deze toespraak volgden, kwam bijna geen eind, maar nauw waren zij even verstomd of het zangkoor onder leiding van den heer Wirtz, dat zich al reeds vroeger had doen hooren, hief een fragment aan uit Haydn's ‘Schepping’, waarvan Israëls de woorden gemaakt had.

Voor dat huldebetoon van al die dames, heeren, vrienden, kunstbroeders, genootschappen en regeeringsmannen in korte woorden dank te betuigen, was geen gemakkelijke taak. Dit voelde de meester dan ook. En daarom, zich tot allen richtende, bepaalde hij er zich toe te zeggen, dat hem geen oogenblik in zijn leven aangenamer was dan door een man als Israëls in zoo sierlijke woorden te worden begroet. Dank bracht hij aan den Nederlandschen schilder, die zich aan het hoofd heeft gesteld van de commissie om hem deze ovatie te brengen. Ten tweede dankte hij ‘Pulchri Studio’, dat hij zoo liefheeft; voorts den vertegenwoordiger der gemeente Groningen. Die hulde had hem diep getroffen, en leverde het bewijs hoe de kunst ook geëerd wordt in kleinere steden des lands. Hij verzocht Mr. Feith zijn dank over te brengen aan den Raad en het Bestuur der stad. Hij dankte ook eerbiedig de Koningin en de Regeering en den Minister voor diens sierlijke rede en hij hoopte dat 't hem gegeven zou zijn nog lang werkzaam te blijven voor de eer van 't vaderland, voor de schilderkunst en voor ‘Pulchri’, voor wier bloei hij zou blijven ijveren. Allen, die tot de ovatie meewerkten, dankte hij hartgrondig, - nog een krans van de Maatschappij St. Lucas van Amsterdam werd hem aangeboden.

Hiermede was het officieele gedeelte van het feest afgeloopen en werd er van 2-4 uur receptie gehouden, waarvan velen gebruik maakten om persoonlijk hun opwachting te komen maken. Het stroomde gelukwenschen en telegrammen, waaronder een van Alma Tadema, dat den jubilaris bizonder aangenaam was.

* _* *

In de nog niet geheel voltooide kunstzaal van ‘Pulchri’ werd 's avonds het feest in meer intiemen kring voortgezet.

Familieleden, vrienden en vereerders van Mesdag, ten getale van 225, vereenigden zich daar aan een maaltijd.

Al dadelijk bij het binnentreden wachtte den jubilaris een verrassing, want bij de borden prijkte een menu, door niemand minder dan Alma Tadema geteekend.

(Door welwillendheid van een der aanzittenden zijn wij in de gelegenheid gesteld den lezers een afbeelding hiervan aan te bieden.)

Alma Tadema was door ziekte van zijn vrouw verhinderd persoonlijk te komen, maar zooals de groote teekenaar het zich gedacht had, ging het ook werkelijk dezen avond toe.

Telkens en telkens weer werden de glazen opgeheven om Mesdag te huldigen, en werd er menig warme ovatie gebracht.

Om elf uur stond men van tafel op, en bewoog Mesdag zich onder de aanwezigen, op de prettige manier hem zoo eigen.

De dag van den 23sten Februari zal den heer Mesdag stellig onvergetelijk blijven, want het is slechts enkelen uitverkorenen vergund, zoo gehuldigd te worden.