De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 3

De hoofdstad der Duitsche Zuidzee-Eilanden.
Met illustratiën.

Wie kent ze? Wie heeft ze gezien? Wie heeft zelfs ooit haren naam gehoord? In geografische werken en schoolboeken is ze nog niet als hoofdstad te vinden, want als zoodanig bestaat ze nog maar een jaar. Ook in de naaste toekomst zal zij op kaarten en in boeken wel moeilijk te vinden zijn, daar zij hoofdstad

herbertshöhe.

is, niet naar aanleiding van haar grootte. Het kleinste dorp in Duitschland zal waarschijnlijk meer blanke inwoners bevatten dan deze hoofdstad, Herbertshöhe genaamd, van waaruit een gebied, bijna zoo groot als geheel Pruisen, bestuurd wordt. Daarbij komt nog dat de bijbehoorende eilanden zoover in den Stillen Oceaan van elkaar verspreid liggen, dat zij een oppervlakte beslaan als West-Europa, van Petersburg naar Gibraltar, of van Sicilië naar Schotland!

Er zijn zeventien jaar voorbijgegaan, sedert voor de eerste maal de Duitsche vlag op een dezer eilanden geheschen werd; na verloop van tijd kwamen er andere eilandengroepen, groote archipels, en een stuk van Nieuw-Guinea bij. Op dit laatste gedeelte wonen slechts enkele honderden blanken, meest mannen, en maar vijf of zes vrouwen, zoodat deze geheele bevolking gemakkelijk in een Duitsche kazerne zou kunnen geherbergd worden.

Er zijn ook oorzaken te over voor deze spaarzame blanke bezetting. Als men van Nieuw-

[p. 77]

Guinea komend de dreigend zich omhoogverheffende bergen, de hooge vulkanen op de beide hoofdeilanden Nieuw-Pommeren en Nieuw-Mecklenburg in de verte ziet opdoemen,

de bijenkorf, rotsen in de blanchebaai.

dan denkt men onwillekeurig aan de vreeselijke gebeurtenissen, die hier sedert de aankomst der eerste blanken zijn afgespeeld; den tot op den huidigen dag voortdurende bloedigen kamp met de wilde, vijandig gezinde inboorlingen, hun aanvallen op de nederzettingen der blanken, de slachting van talrijke Europeanen, verder het verschrikkelijk uiteinde der avontuurlijke expeditie van den Franschen markies De Rays, die hier een Nieuw-Frankrijk vestigen wilde, wat den ondergang van de meeste zijner tochtgenooten ten gevolge had; verder de bloedige oneenigheden der blanke handelaars zelven, de onmenschelijke slavenjachten van Spaansche, Engelsche en Amerikaansche schepen, om arbeiders te rooven voor de mijnen en plantages in Australië, Hawaï en Fidschi.

Al deze gebeurtenissen hadden niet plaats in eeuwen, maar in slechts enkele tientallen jaren, en daarbij komt nog overal op alle groote eilanden van dezen archipel, zelfs in de onmiddellijke nabijheid van de nederzettingen der blanken, de afschuwelijke menscheneterij. Jacht op menschen en het verslinden der ongelukkige slachtoffers, alleen uit trek naar menschenvleesch! Zoo werden eens op listige wijze langs de kust in de buurt van de Duitsche regeeringsstandplaats, veertien menschen van hun eigen stam aan speren geregen en gebraden; de schrijver van dit verhaal zegt, dat bij zijn komst op Herbertshöhe juist een zwarte arbeider van het Nieuw-Guinea-gezelschap opgegeten was.

En onder deze kannibalen zou ik komen, om hier te wonen en reizen in het binnenland te ondernemen, zoo gaat de schrijver verder. Wij waren het smalle Georgkanaal binnengevaren, dat de beide hoofdeilanden van den Bismarck-Archipel van elkaar scheidt; op den zuidelijken oever van het

mioko, de oudste handelsonderneming in de duitsche zuidzee.

kanaal moest Herbertshöhe liggen en met begrijpelijke spanning keek ik met den verrekijker naar de steil afloopende kust en de zich voor mij uitstrekkende, met eilanden bedekte oppervlakte der zee. Aan den rechterkant verrezen de eilanden van de Nieuw-Lauenburger groep met het kleine eiland Mioko, aan welks strand, door de morgenzon beschenen, de witte gebouwen van de oudste handelsonderneming schitterden. Juist vóór het schip doken de beide met bosschen beplante Eredner-eilanden uit de donkerblauwe zee op en daarachter verhieven zich de drie beroemde vulkanen van het Gazellen-schiereiland. Aan hun voeten en nauwelijks een paar scheepslengten van deze nog steeds werkende en rookende vulkanen, ligt het kleine eiland Matupa met de villa's en pakhuizen der Hamburger Zuidzee-firma Hernsheim. Zuidelijk van Matupi ligt het Gazellen-schiereiland, tot Nieuw-Pommeren behoorend, waaromheen de schoone, met eilanden bedekte Blanchebaai en waaruit twee buitengewoon schilderachtige, met de hutten der inboorlingen voorziene rotsen steil vooruitsteken. Deze hutten hebben den bijnaam van ‘bijenkorven’.

Aan de kust van het Gazellen-schiereiland moet de hoofdstad Herbertshöhe liggen; het vasteland is zoo nabij, dat wij iederen boom kunnen onderscheiden van de kokosplantages, die zich van het zeestrand verheffen tot het hooge plateau, waaruit in de verte de steile kegel van den Varzinberg in de wolken reikt. De verre horizont daarachter wordt door de langgerekte keten der woeste, nog onbegane Baininbergen aan het oog onttrokken.

In dit onafzienbare palmenwoud, dat zeker een rijk jachtterrein vormt voor de bloeddorstige kannibalen, verheffen zich op kleine, groene, open plekken, talrijke plantershuizen en bungalaws, velen langs de kust, anderen op zachte glooiingen of op het plateau zelf, en het verwonderde mij ten zeerste dat zij daar zoo aan den weg lagen, zonder eenige beschutting tegen de woeste inwoners.

In het midden van dit zeldzaam schoone tropische landschap verheft zich, omgeven door talrijke andere gebouwen, in verblindend wit, een trotsche, groote kerk, geflankeerd door twee hooge torens. Een kilometer meer naar het Westen liggen, in de schaduw van slanke palmen en donkergroene broodboomen, eenige kleine houten hutten, ongeveer op dezelfde wijze gebouwd als de bescheiden chanties der goudzoekers in de Amerikaansche rotsgebergten. Een lange vlaggestok, met de zwart-rood-witte vlag eraan, steekt er boven uit. Deze weinige huisjes vormen de hoofdstad van het gebied; men is in Herbertshöhe.

Op het breede wateroppervlak wordt het bij aankomst der boot levendig; in verschillende roeibooten komen de blanke inwoners der gansche kust en de omliggende eilanden, uit wellicht veertig Duitschers, twee Franschen en een Engelsche bestaande, naar de boot gevaren, want deze vormt de eenige gemeenschap van het gebied met de buitenwereld. Alle twee maanden komt zij ééns hierheen om de post, handelswaren, passagiers en levensmiddelen te brengen en een dergelijke lading weer mee te nemen.

Alle twee maanden slechts ééns! Welk een vreugde voor de blanken, die op deze buitenposten wonen, die slechts na een onafgebroken reis van circa 8 weken te bereiken zijn. Alle regeeringsbeambten en zendelingen, de handelaars en planters, evenals de officieren en manschappen van de hier af en toe landende oorlogsschepen, zien vol verlangen uit naar de lang ontbeerde berichten van huis, naar brieven, couranten, pakketten enz.

Zelfs de gouverneur van het gebied verschijnt, en weldra heerscht op de schoone, statige boot der ‘Noordduitsche Lloyd’ een gezellige drukte. In de eerste kajuit gaat het vroolijk toe. IJs is in deze tropen nog onbekend, en de

[p. 78]

stoomboot heeft haar ‘Dortmunder’, ‘Münchener’ en ander kostbaar vocht liggen op ijs, dat uit Singapore wordt meegebracht. De kapitein staat in zijn hut, en deelt als St. Nicolaas de gaven rond zich uit. De een wacht uit Singapore terug zijn jachtgeweer, dat hij vier of zes maanden geleden er ter reparatie heeft heengezonden, een tweede zijn horloge, de derde een paar laarzen of een bril.

De eerste hofmeester heeft ook zijn handen vol: hij moet bestelde boeken, medicijnen, nieuwe kleeren, eetwaren en duizenderlei andere zaken uitdeelen.

Herbertshöhe bestaat eigenlijk nog maar een goed jaar; het is nog geen stad, geen plaats, niet veel meer dan een naam. Met uitzondering der weinige houten hutten, waarboven de Duitsche vlag waait, bestaat het slechts uit de in het palmenwoud verstrooid liggende huizen. Er is geen apotheek, geen drukkerij, geen boek- en papierwinkel, geen dokter, kleermaker, schoenmaker of bakker; ja, in het gansche gebied der Zuidzee-eilanden, van de Westpunt van Nieuw-Guinea tot aan het verst verwijderde eiland van den Archipel, op duizenden kilometers in het rond, is geen enkele handwerksman te vinden! Alle kleine zaken, voor het levensonderhoud der inwoners benoodigd, moeten van het in drie weken over zee bereikbare Singapore komen; ieder kleedingstuk, dat versteld moet worden, ieder paar schoenen, ieder geweer, dat reparatie noodig heeft, moet, als de eigenaars het wenschen, met de alle twee maanden ééns

bij de vischvangst.

aankomende postboot naar Singapore gezonden worden, en als alles goed gaat, zijn die voorwerpen na eene afwezigheid van vier tot zes maanden weer in Herbertshöhe terug! Onder deze omstandigheden is het verklaarbaar, dat de vriendelijke officieren van de ‘Stettin’ gaarne bereid zijn niet al te groote voorwerpen van de inwoners mee te nemen.

Door een roeiboot komt men eindelijk aan de landingsbrug, die van de regeeringsgebouwen uit over de langs de kust loopende koraalrif zich ver over het diepe water uitstrekt. Eenige minuten later bevindt men zich op de hoofdplaats der toekomstige hoofd- en handelsstad van de Duitsche Zuidzee-eilanden. Langs een groot grasveld, waarop een reusachtige broodboom zijn schaduw werpt, staan de afzichtelijke Kanaken-vrouwen met hare koopwaren. Schuw gaan zij uit den weg als men nadert, om naar het naastbijgelegen houten huisje te gaan. Hiervoor verheft zich een vlaggestok met de lustig in den wind fladderende Duitsche vlag. Een breede houten veranda loopt om het huisje heen, en naderbij komend ziet men voor een venster de rijksadelaar met de woorden ‘Kaiserliches Postamt’. Men gaat binnen om naar het paleis van den gouverneur te vragen, wel een beetje verbaasd dat de keizerlijke post in zoo'n armzalige hut gehuisvest is. Maar de verbazing neemt nog toe als men u zegt: ‘Dit is het paleis van den gouverneur. Hij zit in de kamer hiernaast. Kom u als 't u blieft nader.’

Werkelijk! Al de takken van bestuur van dit verbazend groote gebied loopen ineen in dit huisje, dat de Kanaken, in hun gebroken Engelsch, den naam van ‘House paper’, (papierhuis) gegeven hebben, omdat er volgens hun inzicht, veel papier gebruikt wordt. Maar in waarheid wordt er in de hoofstad van het gebied meer verhandeld dan geschreven, en wordt er meer kruit en lood dan pen en inkt gebruikt. Waar men zulke slachtersbazen als de bewoners van Nieuw-Pommeren en Nieuw-Mecklenburg te regeeren heeft, daar doet men niet veel met geschreven verordeningen, en het is maar gelukkig dat de vier ambtenaarsplaatsen door zulke uitstekende menschen bezet zijn, als gouverneur Von Bennigsen en zijn staf.

In Europa zal men zich de regeering van dezen archipel wel eenigszins anders hebben voorgesteld. De bestuurder van een gebied, dat zoo groot is als Westelijk Europa, moest minstens zulk een fraai regeeringsgebouw hebben, als de Minister van een kleinen Duitschen staat - een flink bureau, met mooie tapijten en monumentale schrijftafel, aan welke mijnheer de gouverneur de verorderingen onderteekent, die een leger van beambten hem op een zilveren blad komt aanbieden.

Men zou ook verwachten eene menigte menschen in de spreekkamer te zien antichambreeren, terwijl haastige beambten met akten onder den arm in een doolhof van kamers verdwijnen met opschriften op de verschillende deuren, als: Kaiserliches Gericht, Kaiserliche Kasse, Steuer verwalting, Secretareat enz., want men hoort immers altijd dat de koloniën te veel door assessoren en referendarissen geregeerd worden, en dat er meer geschreven dan practisch gewerkt wordt. Wie dat gelooft, zou zich beter op de hoogte van den toestand op deze menscheneters-eilanden moeten stellen en het ‘papierhuis’ betreden. Men vindt er twee kamers, ieder met juist voldoende ruimte voor twee tafels. In de eene kamer bevindt zich de Keizerlijke post, het havenbestuur, het secretariaat, het expeditie-kantoor, het archief enz.; in het tweede het gouvernement, het Keizerlijk gerechtshof en de bibliotheek. Een groot buitenverblijf heeft in den tegenwoordigen tijd een grootere ruimte van waaruit het bestuurd wordt, dan het Duitsche gebied in de Zuidzee, en toch gaat hier alles goed zijn gang. Ieder der vier heeren neemt een aantal ambten waar, en moet er een bizondere zaak beslist worden, dan wordt er niet geschreven of worden verordeningen in 't leven geroepen, maar de zaak zoo noodig met kruit en lood beslecht.

Daartoe staan den gouverneur slechts zeer primitieve hulpmiddelen ten dienste. Tot nu toe had hij geen eigen schip, maar moest gebruik maken van de nu en dan aanliggende handelsvaartuigen, om met zijn politiemacht tochten naar de naburige eilanden te ondernemen, en daar weer op een ander scheepje wachten, om terug te keeren. Deze politiemacht, bij elkaar ongeveer een zeventig man, bestaat uit gewapende Kanaken uit Nieuw-Mecklenburg of de omringende eilanden.

De ‘kazerne’ van deze zwarte soldaten bevindt zich in een der kleine houten huisjes, die achter het ‘regeeringspaleis’ op een groot plein gebouwd zijn, en die de ruilartikelen ter betaling der troepen en arbeiders - baargeld vindt men hier nog niet - en allerlei andere voorwerpen, waaronder ook straatlantaars, bevatten! Men denke daarbij evenwel niet aan een straatverlichting in Nieuw-Pommeren! Voorloopig branden er slechts lichten op den signaalmast en op de landingsbrug, tot groote verwondering der Kanaken, die niet begrijpen kunnen, waarom de Duitschers in den nacht, als toch alles donker is, licht laten branden.

Op het zooeven genoemde plein exerceerden juist de politiemanschappen. Bij de uniformen dezer zwarte kerels heeft men rekenschap gehouden met het klimaat en het bestaat

[p. 79]

hoofdzakelijk slechts uit - hun huid. Opdat zij zich evenwel voor keizerlijke soldaten zouden kunnen uitgeven, dragen zij een soldatenmuts op het kroeshaar en een lederen gordel om het naakte lichaam, waarop de rijksadelaar met de woorden ‘God met ons’ prijkt. Aan dezen gordel hangt ook de patroontasch.

Als deze soldaten in de ‘stad’ dienst doen, dragen zij om de heupen een rooden doek, lawalawa genaamd. Niet veel meer bedekking hebben ook hun Mary's - ieder vrouwelijk wezen heet bij de Kanaken Mary. Opdat de soldaten zich in de hoofdstad maar recht op hun gemak zouden gevoelen, is het hun namelijk veroorloofd ook hun Mary's uit hun land mee te brengen; ja, de verstandige gouverneur is nog verder gegaan. Om hen ook gedurende hun diensttijd van drie jaren aan het ‘papierhuis’ te binden, heeft hij, die zelf vrijgezel is, premies gesteld op de nakomelingschap. Iedere Mary ontvangt bij de geboorte van haren eersten staatsburger 40, voor den tweede 60 en voor den derde zelfs 80 mark - voor den korten gezichtseinder der Kanaken een heel vermogen.