De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

Overwonnen.
Door Thérèse van Arendsberg.

‘Dag grootpa, dag grootma. Wel foei, is me dat loopen! Ik ben geheel buiten adem, maar gelukkig toch nog juist voor het slaan van twaalven thuis.’

Met deze gejaagde, op verontschuldigenden toon geuite woorden, treedt de twaalfjarige Ernestine van Manen de gezellig verwarmde woonkamer binnen, waar hare grootouders, de heer en mevrouw Van Riemhuizen, reeds aan de koffietafel hebben plaats genomen. De doorgaans zoo bleeke wangen van het jonge meisje zijn thans, blijkbaar ten gevolge van inspanning, hoogrood gekleurd, en de donkere, geestdriftvolle oogen tintelen van opgewektheid en levenslust.

‘Maar kindje, waartoe zoo hard te loopen?’ voegt de oude dame haar vermanend toe. ‘Je weet toch hoe nadeelig dit voor je is, vooral met dien scherpen oostenwind. Je hebt toch waarlijk tijd genoeg om kalm naar huis te wandelen, daar de school precies om halftwaalf uitgaat. Of had mijn in vrijheid gedresseerd kleindochtertje soms weer straf?’

‘Neen, grootma, dat is heusch de reden niet, maar ik heb een grooten omweg moeten maken, en daarbij was de spoorbrug juist open, toen ik die passeeren moest. U weet wel, grootma, dat ik u onlangs verteld heb dat het dochtertje van de weduwe Verlinden, die op den hoek van de Pauwsteeg woont, sedert eenige weken ook bij ons op school gekomen is, natuurlijk tot ons aller verontwaardiging. Verbeeld u, het kind van eene doodarme weduwe op onze departementale school, waar alleen meisjes uit den deftigen stand thuis behooren! Het schijnt dat mijnheer Riemens zich voor dat kind interesseert en, door voor haar het schoolgeld te betalen, de arme weduwe in staat stelt, haar voor onderwijzeres op te leiden.

Natuurlijk hebben we allen, van den eersten dag af, het malle wicht dood verklaard, en nooit een enkel woord met haar gesproken, en verbeeld u, terwijl ik nu straks bij het uitgaan der school bezig ben om mijn mantel aan te trekken, komt Betsy Verlinden in eens op mij toe en zegt met haar akelig pieperig stemmetje:

Ernestine, mag ik met u medegaan? onze weg loopt toch denzelfden kant uit, en ik gevoel me zoo duizelig, dat ik angstig ben om alleen dat heele eind te loopen.’

‘U begrijpt wel, grootma, dat ik toen een uitvlucht moest verzinnen, en daarom zeide ik haar dat ik eerst nog eene boodschap moest doen aan het andere eind van de Breestraat, want wat nog het ergste van alles was, Annie van Rhen, dat schatrijke meisje, bij wie ik onlangs eens gevraagd ben, ofschoon zij anders bijna met niemand omgaat, stond er juist bij toen Betsy mij aansprak. Als ik nu met haar was medegegaan, zou Annie me stellig nooit meer onder hare kennissen willen rekenen.’

‘Ernestine, schaam je toch!’ viel de oude heer Van Riemhuizen haar thans ruw in de rede. ‘Kind, ik kan je niet zeggen, hoeveel pijn je woorden mij doen. Ben jij de dochter van onze lieve Louise, van haar, die stervend ons vroeg om haar eenig kind tot ons te nemen, en op te voeden tot eene zachte, lieve en godvreezende vrouw? Wie heeft je die ellendige gevoelens van misplaatsten hoogmoed en onmeedoogenheid ingeplant? Toen jij je vader op zeer jeugdigen leeftijd moest missen, bleef ook jou moeder als eene arme weduwe achter, want haar pensioen bedroeg slechts f 400 per jaar, en het was slechts doordien zij ons eenig kind was, en bijgevolg al het onze haar toch eenmaal zou toebehooren, dat zij kon blijven leven op denzelfden voet als tijdens het leven van uw vader.

‘Toen wij na haar overlijden, nu twee jaar geleden, u als ons eigen kind annnamen, hebben wij je dadelijk gezegd, dat wij voldoende gefortuneerd zijn om je een onbezorgde toekomst te verschaffen, maar dat je nooit moest denken dat je een rijk meisje bent, of je er op moogt laten voorstaan, dat je als ons eenig kleinkind van zelf meer voorrechten bezit dan kinderen uit een talrijk gezin. Ik had gehoopt dat je dit alles zoudt hebben ingezien, en dat het je tot nederigheid en dienende liefde zou hebben gestemd, waarin je lieve grootmoeder je op haar leeftijd nog zoo menigmaal een verheven voorbeeld geeft.’

‘Maar grootpa, u zult toch ook niet omgaan met menschen als juffrouw Verlinden,’ gaf Ernestine bits ten antwoord, ‘en grootma beperkt hare kennissen toch ook tot den deftigen stand; waarom wilt u mij dan dwingen met die malle Betsy naar huis te gaan?’

‘Kind,’ klonk het thans ernstig uit den mond van de oude vrouw, ‘ge begrijpt je grootvader niet, of wilt hem niet begrijpen. We verlangen niet dat je het dochtertje der weduwe Verlinden tot je vriendinnetje maakt, evenmin als de brave weduwe zulks zoude wenschen, want uwe wegen zullen daartoe in de toekomst waarschijnlijk zeer uiteenloopen, maar Betsy Verlinden is in de verste verte geen mal wicht, integendeel is zij een braaf en ernstig meisje, dat de zware en ondankbare taak van onderwijzeres wil aanvaarden, om daardoor later hare moeder te kunnen onderhouden. Door de edelmoedigheid van onzen predikant is Betsy in de gelegenheid gesteld goed onderwijs te ontvangen, wat haar van groot voordeel is. Het is nu de plicht van al hare medescholieren om haar gewoon als eene der hare te behandelen en met voorkomenheid tegemoet te treden, vooral daar Betsy, voor zoover ik haar ken, zichzelve nooit op den voorgrond zal plaatsen. Zoo ze je heden vroeg om met je naar huis te gaan, terwijl ze zich niet wel gevoelde, was het niet alleen zeer lomp, maar bovendien laag en onchristelijk van je, om haar dit te weigeren, en ik zal zelfs straks naar juffrouw Verlinden gaan om haar onze excuses over het onbehoorlijk gedrag van onze kleindochter aan te bieden.’

‘Maar grootma,’ waagde Ernestine nog eens in het midden te brengen, ‘de andere meisjes bleken er toch evenmin toe genegen te zijn, want verscheiden harer wonen immers ook dezen kant uit, en niemand bood zich aan om met haar op te wandelen, toen ik zeide dat ik eerst nog even naar de Breestraat moest om eene boodschap te doen.’

‘Dat bewijst alleen dat de andere meisjes even groote nesten zijn als gij,’ zeide de oude heer streng en hard. ‘Kind, je zult nog menig pijnlijk uur moeten doorworstelen, voordat je het lieve, eenvoudige meisje zult zijn, dat we ons als het zonnetje van onzen ouden dag hebben gedroomd. Denk niet dat je levenspad ook altijd uitsluitend over rozen zal gaan, en zelfs de rijkste der aarde zijn diep te beklagen, indien zij de kunst niet verstaan zich vrienden te verwerven.’

‘Maar grootpa, ik heb vriendinnen genoeg,’ gaf Ernestine nog altijd norsch ten antwoord, ‘en indien men mij met Betsy Verlinden zag loopen, zou dat mij veeleer kennissen doen verliezen, dan winnen.’

‘Ik hoop voor die meisjes dat jij jezelve omtrent haar

[p. 391]

oordeel vergist,’ zeide mevrouw Van Riemhuizen, om een eind aan het gesprek te maken. ‘Als je een jaar of wat ouder geworden zult zijn, vertrouw ik dat je zelf zult inzien, hoe hard en liefdeloos men soms op jou leeftijd is.’

Dien geheelen middag waren de beide grootouders onder den indruk van bovengemeld gesprek. Het griefde hen zoo, dat Ernestine blijkbaar het koude, hartvochtige karakter van haar vader had overgeërfd, in plaats van de zachte, edele natuur te bezitten, die hare moeder zoo algemeen geacht en bemind had doen zijn. Toen hunne lieve Louise destijds hare ouders in kennis had gesteld met het aanzoek, dat luitenant Van Manen haar had gedaan, waren deze geenszins ingenomen met hare keuze, en trachtten hunne dochter te overreden den jongen krijgsman een weigerend antwoord te geven, doch tevergeefs. Louise gaf gereedelijk toe, dat haar aanbidder een norsch uiterlijk had en dat zijn karakter streng, somtijds zelfs gevoelloos scheen te zijn, doch aan den anderen kant was hij iemand, die bekend stond om zijn strikte rechtvaardigheid en voorbeeldigen levenswandel, beide in haar oogen zulke verheven hoedanigheden, dat al het andere daarbij in het niet verzonk.

Hoewel aarzelend, eindigden de oudelui Van Riemhuizen alzoo met hunne toestemming te geven, en werkelijk was het huwelijk zeer gelukkig geweest. Van Manen had zijne vrouw oprecht lief en vertoonde daardoor haar slechts de goede zijde van zijn karakter, terwijl bovendien hare zachte, kalme natuur, altijd bereid om zich naar zijne wenschen te schikken, elk verschil van meening op de vriendschappelijkste wijze deed oplossen. Helaas, slechts vijf jaar mocht hun geluk duren. Op een kouden Decemberdag kwam Van Manen van den vroegdienst in de kazerne thuis met zware hoofdpijn en koude rillingen als van koorts; spoedig openbaarde zich eene hevige longontsteking, die zijn ijzersterk gestel dusdanig ondermijnde, dat hij reeds den tienden dag overleed. Louise had haren echtgenoot diep betreurd, en sedert dien tijd was hare gezondheid ondermijnd, totdat ook zij nu ruim twee jaren geleden aan een langzaam verval van krachten was bezweken, op haar sterfbed haar eenig kind aan de zorg en liefde der grootouders toevertrouwend, die volgaarne beloofden de kleine Ernestine voortaan als hun eigen kind te beschouwen.

Aanvankelijk verschafte het gezonde, levenslustige kind hun niets dan genot, doch naarmate zij zich meer thuis begon te gevoelen, openbaarde zich bij Ernestine langzamerhand eene groote dosis onverschilligheid, gepaard aan een gevoel van eigenwaarde, dat haar uit de hoogte deed neerzien op ieder ander, in hare oogen minder bevoorrecht medeschepsel. De liefde, welke hare grootouders haar bewezen, beschouwde ze als iets wat haar vanzelf toekwam, en het scheen geen oogenblik in haar op te komen, welk een beklagenswaardig lot haar deel zou zijn geweest, indien de oudelui Van Riemhuizen haar niet tot zich hadden genomen.

Haar voogd toch, een broeder van haren vader, had dadelijk na het overlijden van hare moeder als zijn meening te kennen gegeven, dat men Ernestine zoo spoedig mogelijk op kostschool moest doen, daar hij de grootouders te oud vond om zich met de zorg van een wild, opgewonden kind van tien jaar te belasten, en het was slechts op uitdrukkelijk verlangen van de oudelui zelven, dat hij had toegegeven om zijne pupil onder hunne hoede te plaatsen. Hij, die beter dan iemand anders het onbuigzame karakter van zijn broeder had gekend, besefte volkomen welke moeilijkheden de opvoeding van diens kind haren grootouders zou opleveren, en daarom achtte hij het zijn plicht hen van dien last te ontheffen. Toen zij echter vrijwillig aanboden om Ernestine van nu af geheel als hun eigen kind te beschouwen, gevoelde de voogd zich van een zware taak ontheven, en wenschte hij zijn nichtje van harte geluk met hare zoozeer verbeterde vooruitzichten.

Ofschoon zij zich norsch en stuursch van hare grootouders had afgewend, en dien middag naar school ging zonder hen als gewoonlijk met een kus goedendag te zeggen, gevoelde Ernestine toch zeer goed dat zij dien morgen liefdeloos en slecht had gehandeld.

Het kloppertje daar binnen, dat niet zwijgt wanneer wij kwaad hebben bedreven, al zouden we het menigmaal o, zoo gaarne in slaap willen sussen, maakte haar voortdurend ontevreden op zichzelve. Zij wist dat alleen valsche schaamte haar zoo meedoogenloos de gevraagde hulp had doen afwijzen, en zij vroeg zich thans af, of er geen mogelijkheid zou wezen om haar geweten gerust te stellen, zonder zich evenwel met Betsy te encanailleeren. Den geheelen middag hield ze zich met deze gedachte bezig en daardoor was zij onder de lessen zoo afgeleid, dat juffrouw Groothuis, de onderwijzeres, haar meer dan eens eene berisping moest toedienen.

Toen de leerlingen om vier uur van hare zitplaatsen opstonden om hare boeken op te bergen, werd Betsy Verlinden plotseling andermaal door eene hevige duizeling aangegrepen, zoodat ze zich aan een der banken moest vasthouden, alvorens ze in staat was het lokaal te verlaten.

Juffrouw Groothuis ging dadelijk naar haar toe om te zien wat het was, waarop het meisje haar met haperende stem ten antwoord gaf, dat zij zich den geheelen dag al onwel had gevoeld, doch niet thuis had willen blijven, ten einde hare moeder niet te verontrusten.

‘Weet je wat, Betsy,’ zeide Annie van Rhenen, het rijke meisje waarover Ernestine dien morgen gesproken had, ‘mama laat mij met de coupé halen, daar ik de laatste dagen zoo verkouden ben en de wind vandaag zoo scherp is. Rijd jij nu met mij mede, het is voor mij slechts een kleine omweg, en dan behoef je je in 't geheel niet te vermoeien.’

‘O neen,’ fluisterde Betsy doodsbleek en gejaagd, ‘doe dat niet, het is veel te vriendelijk van je, maar heusch, ik pas niet in het rijtuig van je vader.’

‘Dwaas meisje, waarom niet?’ zeide Annie, vroolijk lachend Betsy bij de hand nemend. ‘Wij zijn immers schoolmakkers en ik ben overtuigd dat al de anderen je even gaarne zouden thuisbrengen als ik, maar omdat mama mij nu toevallig met het rijtuig laat halen, vind ik dat gij onder mijn geleide het gemakkelijkst thuiskomt. En nu geen bezwaren meer hoor, kameraadje! Hier is je hoed en mantel; geef mij je arm tot aan de poort en één, twee, drie - daar gaan we.’

‘En ik zal je boeken wel nadragen,’ bood een der andere meisjes vriendelijk aan.

‘Beterschap, Betsy! Zorg er maar voor spoedig weer geheel hersteld te zijn!’ riep juffrouw Groothuis de vertrekkende nog na.

‘Die arme stakkerd, wat ziet ze er uit! Het kind krijgt bepaald niet genoeg te eten en valt van zwakte in elkaar! Die Annie van Rhenen is toch een engelachtig schepseltje!’ Dit waren de uitroepen waarmede de overige jonge dames Betsy en Annie nastaarden, toen zij de poort uitgingen en in het haar opwachtende rijtuig plaats namen.

Alleen Ernestine van Manen zweeg. Zij gevoelde zich vernederd en diep ongelukkig. Juist ter wille van Annie van Rhenen was zij dien morgen zoo hard en liefdeloos jegens de arme Betsy geweest, en thans zag zij in, dat hare handelwijze haar veeleer van het zoo door haar gewenschte vriendinnetje zou vervreemden, dan dat ze haar nader aan elkander zou verbinden. Hoe verpletterend toch had Annie haar aangezien, toen ze zeide, overtuigd te zijn dat allen even gaarne als zij Betsy dezen dienst zouden willen bewijzen; ongetwijfeld had zij dus dezen morgen het leugenachtige voorwendsel doorzien, waarmede Ernestine het verzoek van haar ziek schoolmakkertje, om samen naar huis te gaan, afwees.

Dien middag was Ernestine aan tafel buitengewoon stil

[p. 392]

Hare oogen, die dienzelfden morgen nog zoo vroolijk schitterden, stonden nu dof en droef, en toen hare grootmoeder haar vroeg, waarom ze zoo peinzend voor zich staarde, barstte ze plotseling in tranen uit:

‘Ach, grootma, ik ben zoo diep ongelukkig; ik weet dat u het me nooit zult kunnen vergeven, ik zie nu zelf in hoe liefdeloos mijn gedrag tegenover Betsy Verlinden was. Mijn ellendige trots alleen was het, die me zoo deed handelen; ik was bang dat Annie, op wier vriendschap ik zoo gesteld ben, niet meer met me zou willen omgaan als ik mij met Betsy inliet, daar deze van zooveel minder stand is, en nu was het straks juist de rijke Annie, die aanbood de arme stakkerd thuis te brengen, en nog wel met haar eigen rijtuig. Wat zullen die twee onderweg hunne woede tegenover mij hebben lucht gegeven, en natuurlijk wordt Betsy nu voortaan de lievelinge der geheele klasse, en ik zal “la bête noire” zijn.’

‘En niet zonder reden,’ zeide de oude heer Van Riemhuizen op strengen toon. ‘Ernestine, het zal eene harde les voor je zijn, maar je verdient haar, en ik hoop van harte dat je er je voordeel mee zult doen voor heel je volgend leven.’

‘Als ik jou was, mijn kind,’ bracht mevrouw thans in het midden, ‘dan ging ik nog van avond naar de weduwe Verlinden toe, om Betsy vergeving te vragen en je schuld volledig te bekennen. Het zal je moeite kosten, dat weet ik, maar je zult er later voor je zelf vrede bij vinden.’

‘O neen, dat nooit,’ gaf Ernestine norsch ten antwoord. ‘Betsy zou denken dat ik zoete broodjes kwam bakken uit angst, omdat al de meisjes nu op hare hand zijn. Ik moet eerst morgen op school eens zien met welke oogen ze mij aankijkt, want verbeeld u eens dat ik haar de hand der verzoening toestak en dat zij mij de hare weigerde?’

‘Dan hadt je slechts je verdiende loon,’ zeide de oude dame ernstig. ‘Kind, kind, leer toch je koppigheid en onverdraaglijken hoogmoed overwinnen, eer het voor altijd te laat is,’ vermaande zij.

Maar Ernestine was noch den volgenden morgen, noch vele dagen daarna in staat om uit Betsy's oogopslag haar vonnis te vernemen. Het arme kind bleef, ten gevolge van een hevigen aanval van bloedarmoede, gedurende geruimen tijd zoo zwak, dat het haar geheel onmogelijk was de lessen bij te wonen. Aan versterkende middelen ontbrak het haar echter thans niet langer. Mevrouw Van Rhenen, en andere dames door hare dochtertjes ingelicht omtrent den toestand van haar schoolmakkertje, zorgden geregeld voor de toezending van eieren, bouillon en wijn, allen luxe-artikelen die de weduwe Verlinden onmogelijk zelf kon koopen. De jonge meisjes brachten de zieke beurt om beurt boeken, fruit en bloemen.

Op een middag even voor het aangaan der school stonden verscheidene der élèves geheimzinnig met elkander te fluisteren over eene verrassing die ze Betsy op haar verjaardag wilden bereiden, waartoe ze allen wat van hare spaarduitjes zouden afstaen. Plotseling zegt Annie van Rhenen met luide stem, terwijl ze Ernestine, die op een kleinen afstand van haar stond, veelbeteekenend aanziet:

‘Tine, waarom ben jij tegenwoordig toch zoo op je zelve, en ga je onze arme Betsy ook niet eens bezoeken? Je moet toch dagelijks meermalen haar huis passeeren; zij vraagt telkens naar je en verwondert er zich over dat jij de eenige bent, die zich nooit bij haar vertoont.’

‘Heeft ze dat gezegd?’ vraagt Ernestine gejaagd, terwijl ze zich haastig bij het groepje voegt. ‘Is het heusch waar, Annie, dan ga ik van middag na vieren dadelijk naar haar toe. Ik dacht dat Betsy boos op me was en dat had ik ook ruimschoots verdiend, dat weet gij het beste, Annie, want gij stondt er bij toen ik haar dien morgen zoo lomp behandelde. Ik had al zoo lang naar haar toe willen gaan, maar....,’ en bij deze woorden vulden Ernestine's oogen zich met tranen, ‘ik durfde niet.’

‘Nu gij zelf er over begint, Tine,’ hernam Annie van Rhenen thans op zachten toon, ‘wil ik je wel zeggen dat ik destijds je onmenschelijke hardheid je zeer kwalijk heb genomen, en zelfs de andere meisjes voor je heb gewaarschuwd; maar ik bemerkte de laatste dagen dat je berouw hadt over je gedrag van dien morgen, daar je met zooveel belangstelling luisterde als wij aan juffrouw Groothuis vertelden hoe het met de zieke ging. Maar wat Betsy zelve betreft, dat lieve, zachte schepseltje heeft van 't eerste oogenblik af je handelwijze niet alleen vergoelijkt, maar zelfs tegenover mij verdedigd. Tracht dus je trots geheel te overwinnen, en wees ook vriendelijk tegen juffrouw Verlinden, want die arme vrouw heeft wel wat hartelijkheid noodig.’

‘Mijn trots behoef ik niet meer te overwinnen, Annie,’ zeide Ernestine bewogen. ‘Ik heb al sedert lang ingezien dat Betsy veel hooger staat dan ik, en uwe woorden van zooeven zijn daarvan een doorslaand bewijs. Van nu af aan zal het mijn hoogste streven wezen om te trachten de vriendschap van dat edele meisje te winnen, en ik hoop dat gij allen mij dan ook weder in genade zult willen aannemen.’

Verscheidene weken zijn sedert dien namiddag verloopen. De heerlijke Meimaand deed hare intrede met bloemen en geuren en het was of de geheele natuur, uit haar winterslaap ontwaakt, schooner was dan ooit te voren.

Ook Betsy Verlinden schijnt als het ware herboren, nu we haar op hare oude plaats in het schoollokaal terug vinden. De matwitte kleur van haar gelaat is nu vervangen door eene gezonde rose tint, en dezelfde oogen, die vroeger zoo dof en onbewust in de verte staarden, zijn thans even levendig als die van andere kinderen van haar leeftijd.

Sedert hare ziekte is ook hare verhouding tot de andere meisjes zoo geheel verschillend met vroeger; niemand denkt er ooit meer aan, dat zij het kind eener behoeftige weduwe is, allen behandelen haar als haars gelijke en bij het verlaten der school hoort men menigmaal vragen:

‘Betsy, ga je meê?’ of ‘Betsy, ben je klaar, dan gaan we samen.’

En even nederig thans, nu men blijkbaar op haar gezelschap gesteld is, als in den tijd toen men haar als eene paria beschouwde, heeft Betsy steeds voor iedereen een vriendelijk woord gereed en verklaart zich ook altijd bereid om degene, die met minder vlugge hersenen is bedeeld, met haar huiswerk te helpen. Zoo toch alleen kan zij, zegt ze menigmaal, iets afdoen van de groote schuld, die zij aan al hare schoolmakkertjes heeft, voor al de hartelijkheid die zij haar in hare ziekte hebben betoond.

Ofschoon zij haar uiterste best doet om niemand harer eenige bijzondere voorkeur te betoonen, zoo gevoelen allen toch dat Ernestine van Manen hare verklaarde gunstelinge is. Met haar helderen, scherpen blik heeft het edele meisje reeds spoedig weten te ontdekken welk offer Ernestine heeft gebracht aan de vooroordeelen, die haar van hare jeugd af aankleefden; zij beseft hoe zwaar die strijd haar moest vallen, en thans is Betsy op hare beurt trotsch op de vriendschap van het eens zoo ongenaakbare meisje, dat ten slotte, geleerd door de stem van haar geweten, zichzelve heeft overwonnen.

Breda, 1900.