De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

De beroemdste Bibliotheken der wereld.
Met illustratiën.

De beroemdste bibliotheek ter wereld is op 't oogenblik waarschijnlijk wel die van het Britsch Museum te Londen.

Ze is evenwel niet de grootste of de oudste en er zijn ook niet zulke historische herinneringen aan verbonden als aan vele anderen.

De reden, dat zij eigenlijk aan het hoofd staat van de acht of negen mooiste bibliotheken op de aarde, moet meer toegeschreven worden aan het uitmuntend gebruik, dat er van hare schatten gemaakt werd, niet slechts door de bewoners van de Britsche eilanden, maar door de scholieren in het bizonder; verder door de voorbeeldige juistheid waarmeê de catalogi zijn samengesteld, en de moeite die men heeft gedaan om de boeken, zoowel van de oudere als van de nieuwe wetenschappen zoo volledig mogelijk te maken.

Deze beroemde Britsche bibliotheek heeft haar ontstaan te danken aan de belangrijke gift van 50,000 boeken aan de natie door Sir Hans Sloane, maar zij werd eerst met recht een volksbibliotheek toen in 1757 koning George II de onschatbare en reusachtige collectie boeken en manuscripten, die door zijn voorgangers, van den tijd van Henri VII af, verzameld waren, ten geschenke gaf.

Hiertoe behoorde ook de bibliotheek die het eigendom was geweest van aartsbisschop Cranmer en van nog andere beroemde Engelschen uit den tijd der middeleeuwen.

Later gaf nog een andere koning, George IV, aan de bibliotheek van het Britsch Museum de prachtige verzameling werken, die zijn vader George III gedurende zijn leven bij elkaar had gebracht, en welke hem meer dan 200,000 pond aan goud gekost had.

Dat edel geschenk van het jaar 1823 werd in 1846 gevolgd door dat van den R.H. Thomas Grenville, welke verzameling bestond uit 20,000 deelen. En door een wet, die voorschrijft dat een afdruk van ieder werk, dat in Stationer's Hall verschijnt, aan deze bibliotheek moet worden aangeboden, neemt de boekenverzameling in het Britsch Museum reusachtige afmetingen aan.

Wanneer de groote leeszaal met lezers gevuld is, dan is het een alleraardigst gezicht, en zelfs de onverschilligste bezoeker zal getroffen worden door de absolute stilte en den ernst, die hier in dit groote gebouw heerschen. De lange rijen boekenplanken, die een afstand van mijlen zouden vormen en welke gevuld zijn met de ruim 1,500,000 deelen, die de bibliotheek thans bezit, laten nooit na ieders bewondering af te dwingen. En die bewondering neemt nog toe, wanneer men er aan denkt dat de verschillende catalogi zoo uitstekend zijn samengesteld, dat het den bibliothecarissen of hun assistenten doorgaans maar een oogenblik tijd kost, om het gevraagde boekwerk te voorschijn te halen. In dit opzicht althans staat deze boekenverzameling aan het hoofd van de grootste bibliotheken ter wereld.

Het zou ons natuurlijk te ver voeren om een juiste opsomming te geven van al de kostbare werken, die de bibliotheek van het Britsch Museum bevat; maar op de verzameling oude Engelsche manuscripten mag zij met recht trotsch zijn, daar geen enkele andere natie zulk een volledige, rijke collectie van haar vroegste geschiedenis bezit.

De Angel-Saksische geschriften, die hier aanwezig zijn en waarvan er sommigen dagteekenen uit een tijdperk van 1200 jaar terug, worden haar door de moderne bibliotheken benijd.

Ook mogen zeker wel in de eerste plaats genoemd worden twee oorspronkelijke copieën van de Magna Charta, en ook treft men hier aan een van de vroegst bekende afschriften van de Ilias en een ander van de Odysseus, terwijl men er eveneens vindt het beroemde ‘Durham Book’, dat de Evangeliën bevat in het Latijn met aanteekeningen in het Saksisch, een boekwerk dat omstreeks het jaar 720 voltooid was. Welk een marktwaarde zou zulk een boek in den tegenwoordigen tijd wel niet hebben?

Dan moeten wij niet vergeten dat het Britsch Museum ook bezit de Codex Alexandrinus, welke een eenig manuscript is van den Griekschen bijbel, vóór het eind van de vijfde eeuw geschreven, en een eveneens eenig manuscript van de ‘Basilicon Doron’ van koning Jacobus I, door dezen vorst zelf geschreven.

De bibliotheek, welke den naam heeft het grootst aantal gedrukte boeken te bevatten, is die van Frankrijk, bekend onder den naam van ‘Bibliothèque Nationale’. Zij is natuurlijk in Parijs gelegen en kan er op bogen de grootste ter wereld te zijn. Zij is gehuisvest in een prachtig gebouw, maar in het Louvre is haar bakermat, daar koning Lodewijk XI begon met een kleine verzameling boeken te geven, waaraan de nationale bibliotheek haar ontstaan te danken heeft.

Sedert dien tijd heeft iedere Fransche koning het tot zijn plicht gerekend zooveel mogelijk pogingen in het werk te stellen om door vorstelijke geschenken deze bibliotheek zooveel mogelijk uit te breiden.

[p. 388]

Een ander feit, dat er veel toe bijdroeg om de ‘Bibliothèque Nationale’ een eereplaats onder bare zusteren te

ingang tot de bodleian-bibliotheek te oxford.

doen innemen, was, dat zij sedert 1617 het recht heeft op twee afdrukken van ieder werk dat in Frankrijk verschijnt.

Deze bibliotheek bevat op 't oogenblik niet minder dan 3,000,000 deelen, en dit aantal neemt nog dagelijks toe, maar de samenstelling der catalogi kan geen oogenblik vergeleken worden bij die van de bibliotheek van het Britsch Museum, en geen enkele bibliothecaris zou in staat zijn, nu nog met dit reuzenwerk een aanvang te maken.

Een van de belangrijkste en eveneens mooiste bibliotheken is die van Bodleian te Oxford. Zij ontleent haren naam

bibliotheek te birmingham.

aan den stichter, Sir Thomas Bodley, die haar in 1598 ten behoeve der universiteiten oprichtte, en sedert dien tijd hebben verschillende geslachten er toe bijgedragen om haar te maken tot wat zij op 't oogenblik is.

Sir Thomas Roe, aartsbisschop Laud, Rawlinaen en anderen hebben jaren geleden hun liefde tot de universiteit getoond door het aanbieden van prachtige geschenken in boeken of manuscripten.

De Bodleian-bibliotheek is nu gehuisvest in een gebouw, zijn inhoud en Oxford zelf volkomen waardig. Zij bevat 400,000 boekdeelen en manuscripten van onschatbare waarde. De bibliotheek staat open voor alle Oxfordsche studenten, maar alleen met bizondere toestemming van den bibliothecaris kunnen er boeken uitgenomen worden.

De ‘Koninklijke Bibliotheek’ te Berlijn is niet alleen de mooiste van alle Duitsche, maar ook een van de beroemdste bibliotheken ter wereld. Zij bezit een catalogus met een inhoud van 1,000,000 boeken en meer dan 30,000 manuscripten. Hare copieën van zeldzame of zeer oude werken zijn evenwel niet zoo eenig als die van het Britsch Museum, het Vaticaan of de Bodleian-bibliotheek.

Gelegen bijna in het midden van de stad, tusschen de rivier de Spree en ten Oosten van de beroemde straat ‘Onder de Linden’, dus dicht bij het keizerlijk paleis, verdient het, ook om hare grootte, in alle opzichten den naam van ‘Koninklijke Bibliotheek’. De Duitschers, die de meest boekenlievende natie ter wereld zijn, maken een ruim gebruik van hun nationale bibliotheek en zijn er bizonder trotsch op.

De keizer zelf stelt veel belang in haar bloei en vooruitgang en heeft er meer dan eens een bezoek afgelegd.

De oudste bibliotheek is ongetwijfeld die van het Vaticaan en waarschijnlijk bevat deze verzameling ook de kostbaarste boeken. Alleen het Britsch Museum kan in dit laatste opzicht met haar wedijveren.

Op één belangrijk punt verschilt de bibliotheek van het Vaticaan van alle anderen, namelijk, dat zij een privé bezitting is van den regeerenden Paus en alleen betreden kan worden met diens toestemming.

Nog een ander feit zal den bezoeker dadelijk opvallen, namelijk, dat er bij het binnentreden boeken noch manuscripten te zien zijn, daar ze geborgen zijn in geschilderde kasten, die zorgvuldig gesloten en nooit geopend worden dan met een daartoe verkregen toestemming.

De bibliotheek van het Vaticaan is klein te noemen, als men rekenschap houdt met het aantal boeken, dat ze in vergelijking van andere bibliotheken bezit. Zij bevat ongeveer 220,000 boekdeelen en 25,000 manuscripten, maar vooral onder de laatsten treft men zeer kostbare aan.

Men vindt er bijv. de eenig bekende copie van het Nieuwe Testament, geschreven voor het einde van de vierde eeuw; de oorspronkelijke Dante en de oudste van de thans bestaande copieën van Virgilius.

De wonderen van het Vaticaan zijn werkelijk talloos, en het is niet zeker dat er onder de vele manuscripten nog niet zeer kostbare zijn, welke men niet eens kent; want de catalogiseering van deze oude bibliotheek is altijd zeer onvoldoende geweest en er zijn in de kasten nog vele boeken, die nooit gerangschikt in de catalogi opgenomen zijn.

Men zegt dat aan Nicolaas den Vijfde de eer toekomt van een begin gemaakt te hebben met deze bibliotheek, maar de eigenlijke stichter was Sixtus IV, die zijn eigen uitge-

[p. 389]

breide boekenverzameling voegde bij de reeds bestaande, en sedert dien tijd is de bibliotheek van het Vaticaan voortdurend in omvang toegenomen door de geschenken van rijke katholieken, die meestal zeldzame en kostbare boekwerken gaven, welke betrekking hadden op den Bijbel, en wanneer deze schatten eens goed werden nagegaan, zou men zeker menig belangrijke ‘vondst’ doen.

Voor hen, die toestemming verkrijgen, staat de bibliotheek open van 12 tot 3 uur; zij bevat mooie portretten van eenigen der Pausen en vele curiositeiten en geschenken, door dezen en hun opvolgers gegeven.

Een van de grootste bibliotheken vindt men in Rusland, een rijk, dat den naam heeft in opvoeding en beschaving bij vele landen ten achter te staan. Maar de Keizerlijke Bibliotheek te St. Petersburg is een inrichting, waarop de Russen met recht trotsch mogen zijn.

Uiterlijk is de Keizerlijke Bibliotheek een groot, log, massief gebouw, met weinig fraais, maar inwendig is het uitstekend ingericht

de school-bibliotheek te harrow.

voor het doel om het tot een echte volksbibliotheek te maken, en vele andere Europeesche steden zouden hier een voorbeeld aan kunnen nemen. De boeken zijn bizonder goed gerangschikt en ook de catalogi zijn uitstekend in orde.

De Keizerlijke Bibliotheek van Rusland dateert uit het jaar 1700 en bezit nu ongeveer 1,855,000 boekwerken en 26,000 manuscripten. Dit zijn geen geringe getallen voor een zoogenaamd nog ‘in duisternis gehuld’ land, en de inwoners van St. Petersburg maken er een ruim gebruik van. De Czaar en Czarina stellen ook veel belang in haar bloei en geven dikwijls raad en hulp in zaken de bibliotheek betreffende.

Rusland is zoo vooruitgegaan onder de regeering van den tegenwoordigen Czaar, dat er een bepaling bestaat dat iedere jongen boven de twaalf jaar, wanneer hij het voor zijn studie noodig heeft, van de boeken der bibliotheek gebruik mag maken.

Het kostbaarste wat de St. Petersburgsche bibliotheek bevat is de Codex Sinaiticus, die niet alleen van onschatbare waarde, maar ook werkelijk eenig is; men is er dan ook zeer zuinig op, en zelfs de hoogst geplaatste personen mogen er niet dan met eene bizondere permissie gebruik van maken.

Amerika's mooiste bibliotheek onder de soorten, die wij hierboven beschreven hebben, is ongetwijfeld die van Harvard College.

De Rev. John Harvard stichtte de bibliotheek tegelijk met de school, door op het eind van de zeventiende eeuw 300 boekdeelen en 779 pond aan geld ten geschenke te geven.

Sinds dien tijd is de Harvard Bibliotheek steeds in uitgebreidheid toegenomen, totdat ze nu in het hoofdgebouw een kwart millioen en in de bijgebouwen ongeveer 110,000 boekdeelen bezit.

Zij staat open voor al de studenten van de school, en hoewel men er niet de schatten aantreft, die in de Europeesche bibliotheken gevonden worden, gaat zij in dit opzicht toch steeds vooruit, daar rijke Amerikanen haar dikwijls met kostbare geschenken vereeren.

De beide mooiste bibliotheken van openbare scholen vindt men in Engeland, te Eton en Harrow; de laatste komt evenwel den eerepalm toe.

De ‘Vaughan-Bibliotheek’ te Harrow is een prachtig gebouw en biedt uit hare vensters heerlijke vergezichten aan over uitgestrekte landen. Haar schatten bestaan in boeken en kostbare curiositeiten.

In glazen kasten treft men aan manuscripten van Byron, Sir Robert Peel, Lord Palmerston en andere beroemde mannen uit den ouden tijd, terwijl kostbare copieën van klassieken en zeldzame oude bijbels hier bewaard en op hoogen prijs gesteld worden.