De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 361]

Het merkteeken
door M. de Vries.
(Vervolg van blz. 355.)

Na eenigen tijd was het met de vriendschap van Dirk weer in orde gekomen, zijn vriend was uit zichzelf weer op komen dagen.

Met Ellie ging het niet zoo voorspoedig! Nadat zij, zooals reeds is gezegd, eenige dagen in een hoekje had zitten schreien en het niet uit haar te krijgen was geweest, wat er eigenlijk

goede kameraden. Naar eene fotografie.

voorgevallen was, verscheen op zekeren keer de directrice van de dure meisjesschool, waarop Ellie's oom, zeer tegen den zin zijner vrouw, het kind tot dien tijd had laten gaan. De dame, die, volgens Ellie's tante, even slim als wars van ondeugd scheen te zijn, had ongelukkig genoeg alleen den goedgeloovigen heer des huizes aangetroffen, dien zij tot in de ziel geroerd had door haar tranen, alsmede door haar voorstel om Ellie, natuurlijk op allerlei onmogelijke uren, afzonderlijk les te geven, daar zij haar op de school niet kon houden. Reeds van verschillende zijden had men haar doen weten, dat als zij Ellie niet verwijderde, andere leerlingen haar ontnomen zouden worden... Toen hadden ze gewikt en gewogen om Ellie een poos naar buiten te doen, maar op de wijze, zooals mevrouw dat wou, wilde mijnheer het niet, en het einde van de historie was geweest, dat hun pupil in dezelfde stad in een minder deftige inrichting voor onderwijs te land was gekomen. Het scheen daar de jongejuffrouw echter niet te bevallen en vriendinnen had ze er niet gekregen. Nu kon dat Ellie's tante niet onaangenaam zijn, aangezien zij volgens haar verklaring aan Ellie alleen reeds genoeg had en zij daarenboven, hoe onbevooroordeeld zij ook was, toch in haar huis bezwaarlijk op gelijken voet de dochters van haar leveranciers zou kunnen ontvangen.

Voor twee personen had mevrouw die catastrophe voor zeer heilzaam gehouden, allereerst voor haar man met zijn onwrikbaar geloof in den mensch en zijn groote verdraagzaamheid voor iedereen, behalve voor zijn eigen vrouw, en ten tweede had het voorgevallene een goede les voor Ellie bevat.

De woorden harer tante had ze nooit geteld, integendeel; toen ze, nadat haar vader haar had bezocht, bijna opgetogen van buiten terug was gekomen en haar tante haar om haar dwaasheid braaf had uitgelachen, had ze uitdrukkingen durven bezigen, die veel op verwijtingen geleken. Ja, eindelijk was ze zelfs zoover gegaan van over het gevangenisgeld te spreken, dat haar vader gegeven had. Maar toen was de maat vol geweest. Mevrouw had haar terstond beduid, dat al had hij oneindig veel meer gebracht, nog bij lange na hun onkosten en groote opofferingen niet vergoed zouden zijn. En vervolgens had zij het ondankbare nest eens uitgelegd, op welke plaats haar vader dat geld verdiend had, zoodat zij voor zich het zelfs zaak had gevonden, om haar man van dat sommetje onkundig te laten.

Toen had Ellie al dadelijk geducht op haar neus gekeken; maar mocht ze nog aan de waarheid van haar tantes woorden getwijfeld hebben, dan had ze, toen slechts enkele dagen later de bom losbarstte, zich volkomen kunnen overtuigen.

Niet in ééns en ook niet altijd als ze met haar alleen was, had zuster Marie het bovenstaande van Ellie's tante vernomen. Dan in drift en dan weer met haar gewonen lach had mevrouw Jeanne het bij gedeelten gedebiteerd.

En den eenen keer had zuster Marie zich passend kunnen gedragen, maar op een anderen, dat God het haar mocht vergeven! bad ze, had ze door haar verontwaardiging zich laten verleiden tot woorden en handelingen, die beneden haar geweest moesten zijn! Vooral als Ellie zelf tegenwoordig was, of het tegen haar persoonlijk was gericht, werd Marie somtijds zoo geprikkeld, dat ze zich niet langer kon beheerschen. En zoo was het gebeurd, dat ze, weer wat tot besef gekomen, de oogen van het kind met bevreemding en - bestond dat slechts in haar verbeelding of was het

[p. 362]

werkelijk zoo? - tevens met teleurstelling op zich gevestigd zag.

De ontsteltenis daarover had Marie tot nadenken gebracht. Was ze bezig om zich in Ellie's schatting te verlagen? Zij, van de ouderen, behalve Ellie's oom, de eenige in wie het kind altijd vertrouwen had gesteld! En Ellie, och arme! was toch al het open kind, het hartelijke wezentje van vroeger niet meer! O, die somtijds wel wat onrustbarend ijdele, maar daarbij zoo vroolijke en welmeenende Ellie, met haar grappige invallen en haar aardige kuurtjes, waar was ze gebleven?

Slechts in den allereersten tijd in de vreugde over haar komst en later in de opgewonden buien, volgende op Ellie's stille uren, zag zuster Marie een zweem van haar terug. Was het geen overdrijving, kon zulk een jong kind werkelijk lijden en voelen, zooals zij in haar eigen smart dat veronderstelde? zoo vroeg zuster Marie zich af.

Maar indien zij dat niet kon, vanwaar dan bij tijden die stroeve trek om dien jeugdigen mond, vanwaar in het eene oogenblik die onnatuurlijke berusting en even later die bitse en dikwijls ongemotiveerde uitvallen?

‘Maak u over Ellie geen zorgen!’ zeide Ellie's tante eenige oogenblikken vóór Marie's vertrek. ‘Is er iets, at haar niet bevalt, welnu, dan is haar oom er nog, en hoe grooter zij wordt, hoe aangenamer het hem ongetwijfeld zal zijn om haar te troosten! Want o! die mannen, die in elken blik, dien hun vrouw naar een anderen man durft werpen, een doodzonde zien, denken voor zichzelf er zoo geheel anders over!’

Even later klemde Ellie zich aan zuster Marie, alsof zij haar niet meer los zou laten, en met een bewolkt voorhoofd en een trek van diepe droefheid op het gelaat, aanschouwde Ellie's oom die uitbarsting van bittere smart.

* _* *

En zoo bleef dan, lang nadat zij van Ellie's familie teruggekeerd was, bij zuster Marie Ellie's beeld zich stellen tusschen haar en haar werk, en in de stilte van den nacht en op haar eenzame wandelingen, altijd weer was het Ellie's lijden dat haar vervolgde. En Ellie's smart was het, die haar eerst tot een idée fixe en vervolgens tot... gewoonte dreigde te worden.

Maar of ze veel of weinig aandacht aan Ellie's aangelegenheden verleende, de tijd ging even snel voorbij en zoo groeiden de dagen tot weken en de weken tot jaren. Ellie's vader had in dien tijd slechts enkele keeren van zich laten hooren en Ellie was nog altijd bij haar familie.

‘Als je eenmaal zoo'n lastpost op je hals hebt gehaald, zie dan maar hoe je er van ontslagen raakt!’ zeide Ellie's tante, en inmiddels ging ze voort, om, zooals zij zelf het uitgedrukt zou hebben, van haar nichtje te halen, wat ze kon.

‘Ik zal ten minste zorgen, dat ze haar brood niet al te gemakkelijk in den mond steekt!’ zeide mevrouw Jeanne, nog lang eer Ellie volwassen was. ‘Als mijn man zijn zin had,’ zeide ze een paar jaren later, ‘werkte ik me halfdood en zat dat nest als een opgeprikte kapel op een stoel. Of, God zou het weten! haar oom, die voor mij nooit een oogenblik kan uitbreken, dan op uren dat het mij niet schikt, was met haar misschien eeuwig onderweg! “Zulk een jong meisje zich niet overwerken, het ongelukkige kind zooveel mogelijk van haar jeugd laten genieten,” en nog meer van zulke uitdrukkingen liggen in zijn mond bestorven, maar zijn vrouw zou hij wel willen beknibbelen op elke minuut, die zij voor zichzelf wil hebben, en op elk uur, dat zij niet aan die vervelende huishouding besteedt!’

En zoo geschiedde het, dat Ellie reeds vroegtijdig op huishoudelijk gebied zeer ervaren werd. ‘Naaien en strijken kan ze, al moet er voortdurend op toegezien worden, en als het noodig is koken ook,’ zeide haar tante, ‘en tennissen en fietsrijden behoeft ze niet te leeren. Iemand, wier voorland het is, om gedurende haar geheele leven ondergeschikt te zijn, heeft aan die soort van dingen niemendal. Dat zie je aan het dansen, met de lui mee heeft ze dat geleerd, maar er is geen sterveling, die er ooit over zal denken om haar op een partijtje te noodigen!

‘Of ze graag zou gaan?’ - mevrouw Jeanne, die met een harer intiemen de zaak in kwestie behandelde, antwoordde op die vraag, dat als haar nichtje er maar wat van te doen had, zij ongetwijfeld dol op pretjes zou zijn. En dat het schaap bijzonder verzot was op mannen, was een uitgemaakte zaak. Zij kon haar ouden oom en haar eigen neven nog niet met rust laten. Dikwijls was dat zelfs stuitend geweest om aan te zien, en niet dan met groote moeite had Ellie's tante het zoover gebracht, dat men zich in haar tegenwoordigheid een weinig matigde.

En zoo boog Ellie zich over de toiletten, die ze voor haar tante in orde moest brengen; zij mat, paste en schikte en volbracht haar taak doorgaans zeer nauwkeurig. Maar er kwamen oogenblikken, dat de phantasie haar parten speelde; elke gedachte aan haar tante verdween dan en het werd een toiletje voor haar zelf, dat ze vervaardigde. Een toiletje voor een dergelijke partij, als haar neven haar wel eens hadden beschreven, een toiletje voor zulk een feestje of pretje, als waar zij met haar geheele wezen zoo naar hunkeren kon.

Maar weldra zou een schelle stem haar doen opschrikken uit haar overpeinzingen. ‘Zat ze weer te suffen en stuurde ze den boel weer in de war? Waar ter wereld moest de derde strook nu komen? Zag ze niet, dat ze met twee strooken de geheele beschikbare ruimte zou innemen? O, die onnadenkendheid en die groote onverschilligheid, die haar handelingen bestendig kenmerkten! Wat al misvormingen had ze er door te voorschijn gebracht!

‘Voordeel heette het en wegens het gezeur van zoo'n knorrepot als haar man, die in zijn kleingeestigheid op elken cent zag, nam mevrouw Jeanne er genoegen mede, maar welbeschouwd was dat geknoei in huis het paard achter den wagen! Een boel hoofdbreken en een boel schâ en nooit stond het je zoo goed als vroeger je toiletten je hadden gestaan, vroeger, toen alles nog op ateliers werd vervaardigd!’.... En je niet met je leeftijd hadt te kampen en je tevens niet verteerd werdt door wangunst op een jeugdiger wezen naast je!

Maar Ellie zat daar, en voor het oogenblik was haar lust tot uitgaan geheel verdwenen: ‘Als zij ook op partijen ging, nog meer kosten voor oom; en als ook zij 's avonds weg was, zou oom zich dan niet nog eenzamer gevoelen? Oom, wiens lichaam hoe langer hoe meer scheen te verzwakken en dien het tevens hoe langer hoe meer aan de kracht begon te ontbreken, om zich te verzetten tegen de verkeerdheden in zijn huis.’

* _* *

Van Ellie aan zuster Marie.

Lieve tante Marie,

U hebt mij gisteren alweer gevraagd, waarom ik u niet schrijf; maar na die paar regels kort na ooms overlijden ben ik er nog nooit toe kunnen komen, hoeveel behoefte ik ook gevoelde, mijn hart eens uit te storten.

O tantetje! wat mis ik oom, dien geduldigen en altijd zoo hartelijken oom, die steeds voor ieder een woord van deelneming en bemoediging had! Nooit zal ik hem meer zien, nooit meer mijn hoofd tegen zijn trouwe borst vlijen! Zelfs is me de troost ontzegd zijn beeltenis te beschouwen. Niet, dat ik zoo iets noodig heb, om mij zijn lief gelaat voor oogen te brengen, maar o! welk een kostbaar kleinood zou zijn portret mij zijn! Maar nooit was oom te bewegen zich te laten photographeeren, hoeveel moeite de jongens en ik dikwijls hebben aangewend om hem er toe te overreden!

[p. 363]

Waarom hij niet wilde? ‘Het zou een mooi portret zijn!’ zeide oom wel eens met zijn goedigen glimlach. ‘En die zich later mijner wil gedenken, zal dat evengoed doen zonder, als met zulk een plaatje,’ vervolgde hij op ernstigen toon.

‘Maar wat er ook gebeuren moge, El,’ zeide oom op een der laatste avonden dat wij samen thuis waren, ‘geef je nooit over aan het zoo troostelooze en levenbedervende tobben over dingen, waaraan toch niets te verhelpen valt. Je hebt geestkracht, kind, gebruik die en neem het leven niet te zwaar op; al schijnt het nog zoo donker om ons heen, altijd is er nog een lichtpunt te vinden.

‘Je bent nog zoo jong en mij altijd zulk een zonnetje geweest; God geve, dat voor je zelf de zon ook schijnen zal! Neen! ga nu niet schreien, lieveling! Ik begrijp eigenlijk niet, wat mij er toe brengt om zulke ontboezemingen te houden! Misschien een gevolg van de vermoeidheid; het was vandaag nogal druk op het kantoor.

En vertel me eens, wat jij al zoo gedaan hebt!’ vervolgde oom op opgewekter toon en merkbaar met de bedoeling om mij aan het praten en zoodoende in een andere stemming te brengen. Maar toen ik, om hem genoegen te geven, zijn vraag trachtte te beantwoorden, zat hij weldra ineengedoken en droomerig vóór zich te staren, en ach! wat zag hij er vervallen uit!

Nog geen week later hebben de jongens hem naar het kerkhof gebracht! Die arme jongens! ze hadden er het minst geen vermoeden op gehad!...

En toen, terwijl wij in groote droefheid zaten, is dat andere gekomen, dat vreeselijke gerucht, dat zich reeds door de geheele stad verbreid had, eer het onze ooren bereikte: Oom had er niet langer tegen op gekund en daarom de hand aan zichzelf geslagen. Er niet langer tegen op gekund.... ik zal de laatste zijn om die bewering teniet te doen; maar de hand aan zichzelf geslagen? God weet welk een leugen dat is! Van het oogenblik af, dat oom overvallen werd door die ongesteldheid, - volgens den dokter het einde van een kwaal, waaraan oom reeds lang lijdende geweest moet zijn, - tot aan zijn laatsten ademtocht, ben ik bijna onafgebroken bij hem geweest. Het waren slechts eenige uren, maar het heeft mij een eeuwigheid geschenen! O, tante, dat lijden en die vreeselijke benauwdheid! En dat in machteloosheid te moeten aanschouwen, ja! zich ter wille van den lijder nog met bovenmenschelijke inspanning te moeten bedwingen om het niet uit te gillen van wee! En toen kwam het einde; en ik wist wat ik verloor, maar ik dankte God, dat het einde gekomen was!

Dirk kon eerst den volgenden dag tehuis zijn en door een misverstand kreeg Tom de tijding van zijn vaders ziekte, toen oom reeds overleden was. Alzoo was Leo de eenige die bij het sterven tegenwoordig was. Die arme Leo! Toen het afgeloopen was, heeft hij geruimen tijd gezeten, blijkbaar zonder bewustzijn. En toen hij weer wat tot zichzelf kwam, waren zijn woorden: ‘Hij heeft geen woord meer kunnen spreken, Ellie, en nooit zullen wij zijn stem meer hooren!.. O, vader! hoe zullen wij het stellen zonder u?’

Ja! hoe zullen wij het stellen zonder hem? Uren bij uren, waarin ik werktuiglijk verricht, wat ik te verrichten heb, houdt mijn geest zich bezig met die vraag! Maar in verschillende opzichten gaat het leven inmiddels voort, alsof oom nooit bestaan heeft!

Zorgen van financieelen aard laat oom niet achter, al zal de huishouding niet op denzelfden voet voortgezet kunnen worden. Tante krijgt een jaarlijksche toelage en er is ook gezorgd, dat Leo en Tom hun studiën kunnen voltooien. Wie weet hoezeer de bovenmatige inspanning om ook nog voor dat alles te zorgen, ooms kwaal verergerd en zijn einde verhaast heeft! Lieve, zorgzame oom! die altijd aan anderen en nooit aan zichzelf dacht! Zag een der huisgenooten wat betrokken, of openbaarde zich een lichte ongesteldheid, aanstonds maakte oom zich ongerust, of er werd geneeskundige hulp ingeroepen; maar hoe menigmaal heb ik er tevergeefs op aangedrongen, dat oom voor zichzelf een dokter zou raadplegen! Ja, ééns zelfs, dat oom er weer bijzonder slecht uitzag, heb ik de stoute schoenen aangetrokken en onzen huisdokter op hem afgezonden. Maar oom lachte hartelijk om onze bezorgdheid en verklaarde, dat hij zich in geen enkel opzicht anders gevoelde, dan hij altijd deed. De leden zijner familie zagen er bijna geen van allen florissant uit, zeide hij, en toch was het een sterk geslacht.

En nu is het op verschillende wijzen gebleken, dat oom reeds gedurende geruimen tijd zich van zijn toestand bewust is geweest, alsmede dat hij wist, dat er geen genezing voor hem was. Welk een geestkracht heeft die man alzoo getoond, geen enkele klacht is hem ooit over de lippen gekomen!.... Wat tante Jeanne betreft, dacht ik aanvankelijk, dat de treurige omstandigheden eenige toenadering tusschen ons tot stand zouden brengen, maar helaas! ik heb mij daarin bedrogen! Wij zijn verder van elkaar verwijderd dan ooit!

Maar lieve tante Marie, ik ben nu aldoor maar over mezelf en over mijn familie bezig geweest en ik vraag niet eens hoe u het maakt!

Wat heb ik na ooms dood veel aan uw werkkring gedacht! Hoe schoon moet die zijn, maar dikwijls ook hoe vreeselijk moeilijk! Voldoening, dunkt me, maar ook menigmaal teleurstelling en wanhoop! En die lieve, beste tante Marie, zoo trouw in al wat goed is, blijft maar volharden, o zooveel jaren reeds! Maar ik zie u dreigend den vinger opheffen en ik hoor uw stem vermanend: ‘Meisje, geen gevlei!’ Nu, tantetje, ik zal geen woord meer zeggen, want mijn tijd is zoowaar alweer om! Tot een volgenden keer dus! Als altijd:

Uw Ellie.

* _* *

Eenige maanden later zat Ellie op zekeren ochtend alleen in de huiskamer; haar oogen stonden flets en loomheid kenmerkte elk harer bewegingen.

Zij bracht de hand voor den mond en geeuwde. ‘Ze kon er maar niet aan wennen!’ zoo overwoog ze bij zichzelf.

‘Het was den vorigen avond weer zoo vreeselijk laat geworden, zeker drie uur eer alles in orde was! Hoe tante Jeanne dat uithield, al sliep ze doorgaans een gat in den dag, Ellie begreep er niets van! Zijzelf had er reeds zooveel mede te stellen en bij hen aan huis waren die bijeenkomsten dan nog maar een paar keeren in de week, zoodat zij de overige avonden op haar tijd naar bed kon gaan, maar voor haar tante werd het in het huis van anderen dan weer even laat. Het was toch een leven!’ Ellie keek op de klok en zuchtte en van de klok dwaalden haar oogen naar het ontbijt, dat ze reeds geruimen tijd geleden voor haar tante had klaargezet. Zij stond op en begaf zich naar de tafel. ‘Wat brandde het lichtje onder den theepot toch flauw!.... O! juist zooals ze dacht, er was bijna geen spiritus meer in het bakje. Zou ze het bijvullen? Maar als de vlam grooter werd, ging de thee misschien koken en dan kreeg ze, als tante Jeanne eindelijk te voorschijn kwam, de poppen aan het dansen!’

Ellie glimlachte ironisch: ‘Nu ja! of de thee kookte, de eieren te hard of te zacht waren, of dat er iets anders was, wat deed het er toe, de poppen dansten toch bijna altijd!’ De glimlach verdween, ‘Ja! de poppen dansten tegenwoordig haast voortdurend..... welk een leven was het toch!’ Thans gold die verzuchting haarzelf. ‘En tot hoelang zou het nog duren? Tot haar tante, met haar steeds menigvuldiger voorkomende aanvallen van razernij, in een krankzinnigengesticht terecht was gekomen, of Ellie zelf zich had doodgeërgerd? Tot de politie er achter kwam, hoe grof er bij haar tante werd gespeeld, of tot de man, die zich nu reeds de houding gaf van heer des huizes, besloot om met tante Jeanne te trouwen?’

(Wordt vervolgd.)