De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 337]

Het merkteeken
door M. de Vries.

‘Een kindje met blauwe oogen,
Dat zit op mijn schoot, heel stil,
Het wacht op de wondere sprookjes,
Die ik het vertellen wil.

Haar vingertjes, klein als garnaaltjes,
Omvatten mijn handen zacht;
Ze zoekt met haar oogen de mijne,
Stil - trouw, als een hondje dat wacht.’

Else van Brabant.

Kleine Ellie met haar blauwe oogen en goud-blonde krullen, - ‘rood’ zeggen degenen, die niet van Ellie houden, - zat in de hierboven zoo treffend juist geschilderde houding op mijn schoot. Maar zij zou mij dien dag niet hooren vertellen, want ik keek naar dat lieve gezichtje, naar die fijne blauwe aârtjes aan de blanke slapen, naar heel dat brooze wezentje, maar zulk een schat voor de moeder, die zij verloren had, en mijn oogen vulden zich met tranen en mijn stem weigerde mij den dienst. En toen kleine Ellie, die blijkbaar evenals het kindje in het gedichtje, mijn droefheid zag, maar ze niet voelde of begreep, het wachten moede, zich van mijn schoot liet glijden, moest ik haar ‘nog even kussen’ eer ik haar naar het spelletje liet gaan, dat mijn vertellen vervangen zou.

Het was ruim een jaar, dat ik Ellie kende, en eveneens een jaar, dat ik op zekeren keer bij haar bijkans stervende moeder zat. We hadden over het kind gesproken, of beter gezegd na enkele woorden van haar, had ik al gedaan wat in mijn vermogen was, om rust te geven aan het wezen daar vóór mij, het wezen met den koortsgloed op het gelaat en den zenuwachtig

spelende kinderen.

vertrokken mond. Maar het mocht mij niet gelukken; sterker en sterker pinkten de oogleden en in vertwijfeling bleven de uitgeteerde vingers plukken aan den zakdoek, die in haar nabijheid lag.

Niet enkel de stoffelijke belangen van haar lieveling konden zulk een doodsangst verwekken. Ik boog mij tot haar en vroeg zacht: ‘Wil u het mij niet zeggen?’

Zij sloot even de oogen en deed een vergeefsche poging om te spreken; maar eindelijk daar hoorde ik het: ‘Zij zal goed zijn, niet waar, en rein, mijn lieve kleine Ellie?’ Een smartkreet was het, een uiting van het folterendst wee, en de spanning, waarin mijn antwoord werd afgewacht, was verschrikkelijk om aan te zien. Wat ik had moeten beginnen als ik de meening van sommigen over kleine Ellie had gedeeld? Maar ik keek in de oogen, die met zulk een angst op mij gevestigd waren, de oogen van een moeder, die in haar laatste zoo smartelijke levensuren, meer nog dan door eigen lijden, gemarteld werd door de bekommernis over het zieleheil van haar kind. En tevens kwam het mij voor den geest, hoe in andere oogenblikken uit diezelfde oogen mij een reinheid had tegengeblikt, als uit de oogen van kleine Ellie zelf, en terwijl ik haar hand in de mijne nam, kwam het mij met overtuiging over de lippen: ‘Een kind met zulke oogen kan niet slecht worden! God zal niet gedoogen, dat een kind van zulk een moeder te gronde gaat!’

‘Neen! neen!’ weerde zij, en in haar hevige gemoedsbeweging ontrukte ze mij haar hand, ‘ik ben niet goed! Ik heb mij gekant tegen de liefde mijner ouders,.... ik heb hun wellicht den dood gedaan!.... Hun waarschuwingen heb ik in den wind geslagen, hun voorspellingen heb ik niet geteld, en uitgekomen zijn ze, allen!.... Allen,’ herhaalde ze nog eens dof voor zich heen; de reactie trad in. ‘En Ellie is een kind van mij!.... en van hem.’ De eerste heftigheid herhaalde zich nog eenmaal in dien wanhoopskreet, maar de drie laatste woorden werden bijna fluisterend uitgesproken. Het was de eerste maal en tevens zou het de eenige zijn, dat Ellie's moeder, in het spreken met mij, een beschuldiging inbracht tegen haar echtgenoot.

[p. 338]

Een hevige hoestbui schokte het uitgeputte lichaam, en toen ik een poosje daarna haar moest verlaten, lag ze in de verdooving, die voor zulke zieken slapen heet.

Weer kwam ik bij haar; ze was nog sterk verminderd, sedert ik haar had gezien, maar zielevrede lag op haar gelaat. ‘Neen! ik kon gerust zijn, zij zou zich weer niet zoo opwinden. God was haar genadig geweest.’

In de stilte van den nacht, nadat ze uren had liggen peinzen en zich zorgen had gemaakt over.... zooveel en over kleine Ellie, had ze een visioen gehad. Ze was weer in haar gewone omgeving geweest en ze had bij het bedje gestaan van haar lieveling. Haar Ellie sliep zoo gerust als een gezond kind slapen kan, een blosje kleurde de anders bleeke wangen en van haar uit ging de reine vrede van het kind. Maar na een oogenblik van zoet aanschouwen reet de vertwijfeling opnieuw het moederhart vaneen. Ja! daar lag haar klein meisje, nog was het vlekkeloos, nog konden Gods engelen niet reiner zijn! Maar de toekomst, de geaardheid, de omstandigheden?.... Een wilde begeerte maakte zich van haar meester om het kind weg te voeren, ze wist niet waarheen, maar weg moest het, ver buiten het bereik van het kwaad! Reeds boog zij zich over het ledikantje, toen haar een hand op den schouder werd gelegd.

‘Laat af!’ zoo sprak een zachte stem, en opziende ontwaarde ze een vrouw met een liefelijk gelaat. Maar zij, vertoornd omdat ze in haar voornemen werd gestoord en tevens in de meening verkeerende, dat in die schoone gedaante het kwaad zich aan haar voordeed en haar zijn prooi wilde betwisten, vroeg hartstochtelijk, terwijl ze de armen beschermend uitstrekte boven het hoofdje van haar lieveling: ‘Vrouw, wie zijt gij, en welk recht hebt gij om u te stellen tusschen mij en mijn kind?’

‘En wie zijt gij,’ zoo klonk het droef terug, ‘en welk recht hebt gij om u te stellen tusschen God en het kind, dat Hij u gegeven heeft, en u te keeren tegen dienzelfden God, Dien gij in uw smart zoo zwaar miskent?’

Haar armen waren machteloos nedergevallen, een beving had haar geheele lichaam bevangen, en op de knieën gezonken had ze gesmeekt: ‘Vergeving, Heer!’ Toen was ze een bezwijming nabij geweest, maar ze had een zacht geruisch gehoord en koelte werd haar toegewuifd. Een kleine engel was tot haar nedergedaald, een engel met het gelaat van het jongske, dat ze door den dood verloren had. Met zijn zacht handje had hij haar hand gevat en zoo waren ze opwaarts gezweefd, al hooger en hooger, al verder en verder van de aarde en van Ellie. Maar ze had de hoop met zich genomen, dat God zou waken over het dochtertje, dat ze achterliet, en zoo bleef het nog slechts haar bede, dat Hij in Zijn oneindige goedheid te Zijner tijd te niet mocht doen den vloek van het geslacht, waaruit dat kind geboren was. Met de grootste inspanning, telkens stokkend en dikwijls bijna onverstaanbaar, had Ellie's moeder haar droom verhaald. En haar aanhoorende had ik er woorden tusschen moeten voegen en zinnen voleindigen, om het in zijn geheel in mij te kunnen opnemen, maar de overtuiging had haar uit de oogen gelicht en een wondere glans zich over haar gelaat gespreid.

Het zou de laatste maal zijn, dat ik haar hoorde spreken; reeds den volgenden morgen vernam ik, dat zij heengegaan was. ‘Weggezweefd aan de hand van haar jongske,’ dacht ik.

Uit de ziekeninrichting, waarin ze haar laatste levensdagen had doorgebracht, werd ze begraven. Door een der ramen staarde een paar betraande oogen de lijkkoets na; maar een verpleegster behoort den levenden, dus werden die tranen ijlings weggewischt.

* _* *

Eenige dagen na het overlijden van Ellie 's moeder zat ik tegenover de zuster van Ellie's vader.

Na eenige inleidende woorden had ik mijn verzoek gedaan; mocht ik Ellie van tijd tot tijd zien, haar voor een paar uren bij mij hebben? De mooie vrouw in het kostbare kleed en in die weelderige omgeving lachte. Ik moest het haar niet kwalijk nemen, dat ze precies sprak zooals ze het meende, want dat was zoo haar gewoonte, zei ze, maar ze had mij ongestoord laten praten en zou me met genoegen nog langer aangehoord hebben, omdat ik zoo grappig naïef was. Zulk een uitzondering op den gewonen regel! Ellie van tijd tot tijd zien, Ellie voor een paar uren bij me hebben, en ik vroeg dat met een gezicht, alsof Ellie een prinses was en ik dus een groote gunst verzocht. Welnu! ik mocht Ellie zien en haar bij me hebben ook, zoo dikwijls en voor zooveel uren als ik verlangen zou. Er waren maar een paar dingen, die zij in dit geval betreurde, vervolgde ze, zonder mij aan het woord te laten komen, namelijk dat ik niet wat ouder was en - hier aarzelde ze even - vooral ook niet wat rijker, want als haar doorgaans zoo goed gezicht op den mensch haar ook thans niet bedroog, dan zag ze in mij iemand van de stof, waarvan pleegmoeders worden gemaakt. Echte onvervalschte pleegmoeders, wezens, die in haar overdreven gevoeligheid altijd veel verder gingen dan een werkelijke moeder, indien deze althans genoeg gezond verstand bezat, ooit zou doen.

Ik had moeite om me in te houden en tevens om mijn tranen te bedwingen, want naast de vrouw, die daar zoo achteloos in haar stoel lag en zich zoo wreed en cynisch uitte, verrees voor mij het beeld van haar, die voor elk bewijs, hoe gering ook, ja, voor ieder woord zelfs van genegenheid haar kind gewijd, zoo dankbaar was geweest. En in stille belofte boog ik het hoofd, ik zou gedenken, dat het ter wille van Ellie was, dat ik mij daar bevond.

‘U behoeft er niet verlegen onder te worden,’ klonk het vroolijk, - ik hief het hoofd op en keek de spreekster in het gelaat, - ‘want ik kan u zonneklaar bewijzen, dat sentimentaliteit niet enkel bij het vrouwelijk geslacht thuis behoort.’

‘Kent u mijn man?’ Ik schudde ontkennend het hoofd. ‘Op het oog volstrekt geen romanheld, dat kan ik u verzekeren!’

Zij lachte, dat scheen ze veel en gaarne te doen; ze had mooie gezonde tanden, maar haar lach was niet aangenaam om te zien.

‘En wat heb ik toch dikwijls veel te stellen om hem in het rechte spoor te houden!’ vervolgde ze.

Verbijsterd staarde ik haar aan. Eerst die toon, die manier van spreken tegen mij, die haar geheel vreemd was, - al had zij reeds in den aanvang beweerd, dat het haar was alsof ze mij persoonlijk kende, omdat zij met een mijner bloedverwanten op dezelfde school was geweest - en ging ze me nu plompverloren onthullingen doen uit haar echtelijk leven? Er moet iets van mijn gedachten op mijn gezicht te lezen geweest zijn. Ze schudde althans ontkennend het hoofd, lachte nog luider en zeide: ‘Neen! niet wat mezelf betreft, daar is hij gelukkig overheen, maar met de kinderen. Ik heb twee jongens moet u weten, twee ondeugende bengels, en als ik nu niet oppaste, zou hij ze geheel bederven. Wezenlijk! geen vrouw kan zich dwazer aanstellen, dan hij soms doet!

‘En tegenover dat kind van mijn broer gaat het denzelfden weg op, ja, erger nog! Toen ik om geld vroeg voor kleeren voor haar, gaf hij het veel gemakkelijker en kreeg ik ook veel meer, dan indien ik het voor mezelf of voor onze kinderen had gevraagd. Nu, goed dat ik het weet! Als dat zoo blijft, begrijpt u wel, dat Ellie nogal eens iets noodig zal hebben. Het is voor mij het eenige lichtpunt in de geschiedenis!’

Haar lachen begon mij onverdraaglijk te worden, en daar ik niet wist wat ik zou zeggen, bleef ik zwijgen.

Ze richtte zich een weinig op en keek me onderzoekend

[p. 339]

aan. ‘We zullen vooreerst wel voor het kind moeten zorgen,’ vervolgde ze ineens op geheel veranderden toon en terwijl er een zeer onaangename trek op haar gelaat verscheen. ‘Niemand kan er ons toe verplichten, dat behoeft geen betoog, maar wie zal het anders doen? Haar vader is er natuurlijk het naaste toe, maar geen sterveling weet waar hij is! Ongetwijfeld heeft hij zich weer in moeilijkheden gebracht, en dan laten zulke menschen, juist alsof het zoo behoort en zonder eenige gewetenswroeging, een ander met hun vrouwen en kinderen optrekken.

‘Met al hun zoogenaamd verstand, zijn de mannen in onze familie altijd heel dom geweest,’ hernam ze na een kleine pauze. ‘Zij houden geen rekening met de omstandigheden, gaan door dik en dun en Ellie's vader heeft op den koop toe een vrouw getrouwd, die hem volstrekt niet paste. Ik wil niets van mijn schoonzuster zeggen, al heb ik nooit van haar gehouden. Het mensch is dood en u schijnt met haar ingenomen geweest te zijn, maar niemand van ons heeft kunnen begrijpen, hoe hij er toe gekomen is om haar te nemen.

Ja! het had den naam, dat zij van een oom had geërfd. Nu! dat was werkelijk zoo, maar het scheen een bitter klein beetje te zijn.

Het was althans gauw genoeg op!

Maar wij hebben het er altijd voor gehouden, dat de allergrootste prikkel tot zijn doordrijven te zoeken was in den tegenstand, dien hij bij haar ouders ontmoette. Zóó is mijn broer, alles moet gebeuren, zooals hij het wil. Toen hij haar had, was de aardigheid er dadelijk af. Nu was mijn schoonzuster geen vrouw om zulk een man aan zich te boeien. Van al die lange gezichten was hij spoedig voldaan. Maar zij had niet zoo gauw genoeg van hèm! Het duifje, dat met al haar zachtheid haar wil er netjes had doorgedreven en zich tegen haar schijnbaar hemel en aarde bewegende familie had verzet, bleef, toen zij met hem getrouwd was, hem als een klis aan den hals hangen en haar vrome bloedverwanten lieten haar stil waar ze was. Wie weet hoeveel comedie er bij hun tegenwerking was geweest en hoe blij ze eigenlijk waren, dat het verliefde schepseltje vertrokken was. Zoo'n huisgenootje is zoo aangenaam niet!’

De lach begon weer te voorschijn te komen. Mijn bloed kwam hoe langer hoe meer in opstand! Ik hoorde niet meer wat ze zeide.

‘Zwijg, verkrachtster van de waarheid! Zwijg, doodenschendster!’ schreeuwde het in mij. O! als ik die Ellie in mijn nabijheid had gehad, het kind opgrijpen en met haar wegvliegen, al had ik er voor in de gevangenis of in een krankzinnigengesticht moeten komen, hoe gaarne had ik het gedaan!

Mijn zelfbeheersching begon mij te begeven; eensklaps stond ik op, midden in een zin van haar. Haar lach werd vervangen door een trek van teleurstelling; moest ze nu haar prooi ineens laten varen, haar vuige lastertaal staken? ‘Wat! ging ik nu al weg en over de eigenlijke aangelegenheid hadden we bijna nog niet gesproken! Zij had mij maar even een en ander verteld, anders was ze zoo mededeelzaam niet, maar haar schoonzuster had ongetwijfeld ook het hare ten beste gegeven en om een zaak te kunnen beoordeelen moest men hooren en wederhooren, niet waar?’

Het was uit met mij! ‘Uw schoonzuster,’.... begon ik, gloeiende van verontwaardiging.

Daar werd de deur opengestooten en er kwam een rumoerig groepje binnen, twee kleine jongens en een klein meisje. Ellie! maar niet Ellie zooals ik haar tot dien tijd had gezien, neen! een volslagen kleine lady! De woorden bestierven mij op de lippen. Als in den droom zoo gingen de opgewonden stemmetjes van de twee dreumesen mijn oor voorbij; als in den droom zag ik de wanhopige pogingen van de kinderjuffrouw om de kleinen mee te tronen. Hel op klonk slechts die eene stem, schetterde die lach mij in de ooren, hoorde ik de woorden, die van ieder ander mij onschuldig geklonken zouden hebben: ‘O, jongens! wat een drukte! Je moogt hier maar niet zoo binnen komen draven, dat weet je wel!.... Wat! een dame Ellie aangesproken en gezegd dat ze zoo lief was? Verbazend!.... En dat deed jelui genoegen, hè? Want ze zijn zoo met haar ingenomen; al even verliefd op haar als hun vader. Die neemt haar op zijn knie en zit haar dan soms heele poozen aan te staren! De mededinging begint voor mij nú al! Zij ziet er nu heel anders uit, niet waar? Ja, wij konden haar zóó niet laten loopen. Men houdt haar voor mijn eigen dochtertje. Ze lijkt meer op mij dan de jongens. Wil u eens wat zien?’ Zij nam het kind op den arm, zoodat het kleine gezichtje vlak bij haar eigen gelaat was. Ik huiverde! Ellie's oogjes kon ik niet zien, die waren op de ruches van haar tantes japon gericht. Zachtjes streek ze met haar handje over de kostbare stof en toen blijkbaar met hetzelfde welgevallen over de wang, die haar was toegekeerd. Goddank! ze werd neergezet!

‘Dadelijk gaan ze den boel bederven!’ klonk het, terwijl de vermeende verwarring aan de ruches hersteld werd.

‘Maar met dat al zou dat ding er wel komen, als ze maar groot was!

‘Wel te verstaan als ze tegelijk met die poppenoogen niet het karakter en het zwakke gestel van haar moeder heeft geërfd. Het laatste was nog minder; vroeg gestorven, vroeg bij God en onderwijl had men er hier geen last van!’ Bij die hemeltergende woorden was haar lach valscher dan ooit!

‘De vrouwen in onze familie komen er wel!’ Met hoeveel zelfbewondering kwam dat er uit. ‘De mannen in die familie: spel, drank en vrouwen; de vrouwen: doorbrengsters en echtbreeksters!’ nog kort geleden had ik die uitspraak gehoord. Ik huiverde opnieuw en haastte me om weg te komen. Vader in den Hemel, wees het kind nabij!...

‘Zóó bezet? Ellie, geef die dame gauw een kusje! Dáár zelfs geen tijd voor? Of durft u niet om hetgeen ik daar straks van de pleegmoeders zeide?’

O die lach!.... Goddank, de deur was toe!

* _* *

En dat alles was dan nu een jaar geleden. Een jaar lang had ik Ellie kunnen zien en haar bij me hebben zoo dikwijls en voor zoolang als de omstandigheden het toelieten.

Al spoedig na mijn eerste bezoek bij haar tante was het kind besteed geworden bij burgermenschen. Voor het oogenblik was dat de beste oplossing, werd me gezegd. Zonder Ellie was haar gezin haar toch reeds druk genoeg, verklaarde Ellie's tante, en daarenboven zou ze om dat kind met haar personeel in moeilijkheden komen. De kinderjuffrouw, die niet van de sterksten was, had tenminste al gezegd, dat hoeveel medelijden zij ook met de kleine had, de zorg voor Ellie, nog bij hetgeen ze reeds had te verrichten, haar op den duur niet zou passen. Daarbij waren de jongens tijdens Ellie's tegenwoordigheid veel moeilijker te regeeren dan anders, zoodat hun juffrouw soms geen oogenblik aan haar werk kon blijven.

En nu had de juffrouw wel de goedheid van te beweren, dat het nichtje niets kon helpen van de grootere levendigheid en onhandelbaarheid harer neven, zeide mevrouw, maar zij vond het toch maar beter om ‘de kleine onruststookster’ te verwijderen. Bij die menschen behoefde het kind ook niet zoo mooi gekleed te gaan, hetgeen in de kosten alweer scheelde.

(Wordt vervolgd.)