De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

Parijsche sprokkelingen
door Thérèse Hoven.
Met illustratiën.
(Vervolg en slot van blz. 318.)

Iets, dat meer vreemd dan mooi is te noemen, is la maison à l'envers; het deed mij denken aan een carnavalskostuum, dat ik eens te Nizza zag, nl. een wit gesteven jas en pantalon en een zwarte kraag en manchetten; een hooge witte hoed voltooide het pakje, terwijl er uit 't jaszakje een zwarte zakdoek stak en het overhemd geheel zwart was. Alles was omgekeerd.

Evenzoo 't genoemde huis, dat op zijn hoofd staat; men komt er in door een der schoorsteenen; waarschijnlijk werd het pannenbier er in den kelder geschonken.

De illusie van het omgekeerd staan wordt nog verhoogd door spiegels; de tuin is er bovenop. Het is een aardigheid, meer niet.

Lang vóórdat de Tentoonstelling zelfs maar begonnen was, werd al heel veel geschreven en gesproken over een miraculeusen verrekijker, die er zou komen en die het menschelijke oog tot op één meter van de maan zou brengen. Het overoude: ‘Loop naar de maan!’ zou dus in practijk worden gebracht op 1 meter na.

Er werd een monsterlens gemaakt en daaromheen een buis en daaromheen een lokaal en daaromheen alweer.... een gebouw en zoo kwam het Palais de l'Optique tot stand.

Men zou zich werkelijk in de Doge-stad wanen, zoo wemelt 't in Parijs van paleizen.

Natuurlijk moest ik die maangeschiedenis ook eens van nabij bekijken en betaalde ik een franc entrée, of juister, zou ik dien betaald hebben, als ik geen perskaart, die mij overal toegang verschafte, had gehad.

Heb ik u al verteld, benijdenswaardige thuisblijver, dat de verschillende extraatjes, die men hier en daar betaalt, wil men alles zien, te zamen tusschen de 70 en 80 francs bedragen? Er zijn een dertig à veertig van die vermakelijkheden, en ze zijn vrij wel overal op de tentoonstelling verspreid.

Doch ik zou u naar de maan brengen...

Ik ging dus binnen en kwam in een slecht verlichte ruimte, die steeds ruimer en slechter verlicht werd... eindelijk was het volslagen donker en... onmetelijk groot!

Natuurlijk; het licht is begrensd; de blik stoot zich overal tegen lijnen, kanten en voorwerpen, maar de duisternis niet... die heeft geen grenzen.

Ge beklaagt u dat ik afdwaal, ge verdenkt mij van een loopje met u te willen nemen - ge wordt ongeduldig, boos... ge eischt de maan... Volg mij dan maar... na een wijle in 't donker te hebben rondgedwaald zag ik, als in een aquarium, eenige bakken met glas er voor, doch in plaats van visschen, waren er alle mogelijke en onmogelijke vóórwereldlijke dieren in.

In andere bakken was de vorming der aarde te zien.

Dan weer donker, allergriezeligst; opeens riep een onzichtbare stem: ‘halt!’

Op den muur rechts begon iets te schemeren, weldra was er de afbeelding van een waterdroppel te zien, ettelijke duizenden malen vergroot.

Weer donker, weer voortloopen, weer halt; nu werd er een druppel bloed, natuurlijk zeer vergroot, voorgesteld.

Andermaal verder loopen in 't duister, halt houden en een soort van tooneeltje kwam opdoemen, waarop drie juffers, met gordijnen van lichtende tule behangen, een rondedansje deden, niet bijster interessant.

Weer verderop was er een zaal met holle en bolle spiegels te zien, een kunstmatige lachopwekking, waarvoor ik bedankte.

[p. 324]

Ik kwam om de maan te zien en begaf mij naar den grooten telescoop, maar de maan was er niet... en dat is juist de geschiedenis, men ziet een massa nonsens-dingen, verknoeit zijn tijd, en de maan, de grillige, de coquette, laat zich wachten. Ze laat zich niet vangen of zelfs maar naderen.

Het is, wat men hier een four noemt; wij zouden zeggen boerenbedrog.

In vertrouwen gezegd is dat een ondervinding, die men nogal eens opdoet; er zijn o.a. een massa opgekamde vermakelijkheden, die als men de reclame er af doet, niets anders dan kijkspelletjes zijn.

Eigenlijk gelijkt deze wereldtentoonstelling 't meest op een groote artisjok, met veel omhaal van bladeren en weinig substantie.

Als de omhaal weg was gelaten en men ons enkel het zaakrijke gedeelte had voorgezet, zouden we er meer van kunnen genieten en zouden we meer nut hebben van hetgeen we zagen. Nu verknoeit men te veel tijd.

Zoo was ik eens een ochtend op het Trocadero-gedeelte

de paviljoens op de nederlandsch-indische afdeeling.

bij den pont Alexandre, ook een clou; het is werkelijk een prachtige brug, die mij aan de Hooge Sluisbrug te Amsterdam deed denken, maar er zijn veel meer beelden en versieringen, o.a. vier groepen, die nu nog heel opzichtig zijn, doordat ze pas verguld zijn. De lantaarnpalen zijn van brons en elke ballon is een kunststuk op zichzelf.

Ik trok dan die prachtige brug over en bevond mij op de Place du Trocadero; een groot gebouw drong zich aan mij op: ‘Het paviljoen van Madagascar’. Eerst een verzameling planten, dieren en merkwaardigheden, in trouwe niet zeer merkwaardig, en dan een panorama en niet minder dan twaalf diorama's, de laatste de gevechten der Franschen in 1895 voorstellende en eindigende met de inneming van Tananariva. Zulk een twaalfvoudige herinnering van een kolonialen oorlog is wel wat machtig. Het geheel was, eerlijk gezegd, niet de moeite waard.

Dichtbij is een Russisch dorp, maar niet zoo volledig en een geheel vormende als zijn Zwitsersche collega. Er is een Kremlin met een hoogen toren, allerlei boerenwoningen, waarin alle mogelijke voortbrengselen van het groote Russische rijk te zien zijn, o.a. een aanzienlijke verzameling speelgoed, door boeren gemaakt.

En nu komt weer een clou, ditmaal werkelijk uit buiten 't gewone bestaande.

We zijn in Rusland, treden een flink gebouw binnen en zien voor ons een luxe-trein, zooals er tegenwoordig op alle groote lijnen zijn. Wij stappen in en zien, dat deze wel bizonder weelderig is ingericht; de slaap-, rook- en zitkamers zijn zoo elegant mogelijk en de eetkamer is allergezelligst met kleine tafeltjes, keurig gedekt en met bloemen versierd. Werktuiglijk gaan we zitten. Een heerlijk menu, geheel à la Russe, wordt ons voorgediend.

De trein schudt gelukkig niet erg, 't ratelen der wielen is 't eenige, wat er ons aan herinnert dat we in beweging zijn, en dan ook het veranderende landschap.

Als we de reis beginnen, zijn we te Moskou, in de oude Czarenstad, dan sporen we voorbij begroeide heuvels, met hier en daar een dorp tusschen 't groen in. Langzamerhand wordt de streek dor en verlaten; we trekken steppen door, waar niets groeit en waar niets ook aan de menschenmaatschappij herinnert, tot we opeens masten zien en daken van huizen; we naderen Vladivostock, een groote havenstad. Nog eenige omliggende dorpen stoomen we voorbij, dan weer een vlakte en de eeuwige steppen, waarvan Irkoutsk de eentonigheid verbreekt. Dan merken we gaandeweg, dat we in een andere omgeving komen; we zien den grooten muur, die China aan de noord- en westzijde tegen de invallen der Barbaren moet beveiligen. Dan doemen er Pagoda's en huizen voor ons op... we zijn in Peking; ons dessert is geheel Chineesch en wordt ons zelfs door gestaarte kellners gebracht. De trein houdt stil, we stappen uit en bevinden ons in een Chineesch theehuis, met lantaarns versierd.

En wat is er gebeurd?

Wij zijn blijven zitten, doch hebben een beweegbaar panorama voor onze oogen zien voorbijgaan; we zijn van Moskou naar Peking getrokken, zonder van onze plaats te gaan. Het is een optische illusie, die nog vergroot wordt, doordat het rijden van den trein wordt meegemaakt. De geheele geschiedenis duurt een groot half uur en 't is werkelijk aardig,

[p. 325]

aardiger dan het maréorama, dat op het Champ de Mars vertoond wordt.

't Is zoo ver, vervelend zoo'n eind loopen! O, maar dat hoeft niet.... er is een electrische tram, die den bezoeker

ingang van de rue d'alger.

van het eene gedeelte naar het andere brengt. Er zijn pousse-pousse, zooals men ze in Japan ziet en die ook hier, evenals in hun vaderland, door een man getrokken worden, verder zijn er rolstoelen en... alweer een groote attractie, een clou, om het Parijsche woord nog eens te gebruiken, de plateforme roulante, ook wel pont-mobile genaamd, de rolbaan.

Circa anderhalve manshoogte van den grond is op palen een weg gemaakt, ongeveer 4 M. breed, in drie voetpaden verdeeld; het eerste staat stil, het tweede beweegt zich langzaam verder en het derde iets vlugger.

Men gaat langs een trap naar boven; in 't geheel zijn er elf, en komt op het niet beweegbare gedeelte terecht. Van daar gaat men op 't tweede en dan op 't derde, zoodat men zich geleidelijk aan de snelle beweging went; hier en daar staan stokken, waaraan men zich kan vasthouden om van 't eene gedeelte op 't andere te komen.

Dit drievoudig voetpad is om een groot gedeelte van de tentoonstelling heen gebouwd, zoodat men er tevens een goeden blik op de verschillende terreinen en gebouwen door krijgt. Men blijft gewoon staan (op het derde gedeelte) en wordt zoo voortbewogen.

Na een 35 minuten ongeveer is men weer aangeland op de plaats, waar men er op is gegaan.

Men heeft ook des rampes mobiles in verscheiden gebouwen; dat zijn trappen of hellingen, die hetzelfde werk doen als de pont mobile. Men gaat er op staan en ze brengen u naar boven; het is een Amerikaansche uitvinding; in Parijs werd dezelve voor 't eerst toegepast in het mode-magazijn ‘Le Louvre’, onder den naam van tapis roulant. Men zag een looper voor zich, ging er op staan en werd zoo naar boven gebracht, dan weer een en weer een, tot vijf toe; deze vijf loopers deden er en doen er nog den dienst van trappen of lift. Ze zijn heel practisch, doch hebben één nadeel, nl. dat ze enkel voor 't naar boven gaan gebruikt kunnen worden.

O ja, we zouden naar het maréorama gaan; ik durf er u bijna niet heen te brengen, het is zoo onaesthetisch!

Ge komt binnen, na uw franc entrée te hebben betaald, en gaat naar boven, langs een beweegbare trap, evenals op een schip. Dat is de voorbereiding, want boven gekomen, bevindt ge u werkelijk op het dek van een stoomboot, ge hoort den misthoorn, de stoomfluit en... voelt de zee!

Langzamerhand neemt de beweging toe, en komt een storm opzetten; het schip schommelt verschrikkelijk en de gure wind blaast u in 't gezicht; de ellende wordt nog vergroot door een fiksche regenbui, waartegen het zeil, dat over het dek heen is gespannen, u slechts gedeeltelijk beschermt. Men moet wel een oude zeerob of een geroutineerde zeereiziger zijn om 't niet te kwaad te krijgen, maar dat is minder, dat hoort er nu eenmaal bij. Eigenlijk gezegd is dat de heele aardigheid, namelijk om den bezoeker den indruk te geven van op zee te zijn en, op een kunstmatige manier, het beruchte zeekwaaltje bij hem op te wekken.

Men zal moeten bekennen, dat de Franschen er, in geest en beschaving, niet op vooruitgaan.

Om onpartijdig te zijn, moet ik u iets beters laten zien en wel het stéréorama; daarvoor moeten we weer teruggaan naar het Trocadero. Men ziet voor zich, op doek gebracht, de Middellandsche Zee met al de groote havens van Algerië, die langzamerhand voor 't oog opdoemen, terwijl de zee er, nu eens met lachend kabbelende golfjes, dan weer met geweldig schuimende baren, tegenaan rolt. Het voorste gedeelte is horizontaal en beweegbaar, de achtergrond is verticaal en trekt langzaam voorbij. Allerlei booten en bootjes geven een relief aan 't water; de verlichting is werkelijk artistiek.

Uit 't stéréorama komende, werd ik aangesproken door een paar Turken, die mij met levendige gebaren vroegen, of ik hun tent ook eens met een bezoek wilde vereeren. Deze had den bescheiden naam van: Grotte d'or. Na een gangetje doorgegaan te zijn, kwam ik aan een grot, waar werkelijk veel klatergoud te zien was; in een hoek was een pyramide, naar 't heette van massief goud, een millioen waarde vertegenwoordigende, en in den tegenoverstaanden hoek een zilveren pyramide van gelijke waarde en daardoor veel grooter.

Doch niet alleen aan 't bi-métallisme was deze tempel gewijd. De derde hoek was ingenomen door een jonge Turksche vrouw, die voor een tafeltje gezeten was en eenige producten van haar land verkocht: Turksche cigaretten, sloffen, muntjes, rozenolie en dergelijke, over 't algemeen niet zeer courante artikelen.

Eindelijk de vierde hoek... ik bewaar 't beste voor 't laatst...

Och, neen, er was geen vierde... dezelve was verhuld door

het ‘boeren’ huis.

een gordijn; hetzij mijn blikken er toevallig heendwaalden, of dat er naar mij geblikt werd... dat zou ik niet kunnen zeggen, maar nogmaals werd ik aangeklampt door een zoon van het Ottomaansche rijk en wel ditmaal om een kijkje achter 't bewuste gordijn te komen nemen. Aan zijn bede gehoorzamende, bevond ik mij in een griezelig, groezelig hokje, waar een oude Turk op een kussen zat; naast hem

[p. 326]

stond een andere man, die voor tolk dienst deed en begon met mij te vertellen, dat de eerste in de negentig jaren telde en waarzegger van zijn ambt was. Ik moest hem mijn hand maar eens laten zien en hem onbeschroomd aankijken. Dat laatste was niet zoo gemakkelijk als het klonk, want 't gezelschap en de omgeving waren er niet naar om mij op mijn gemak te zetten.

De grijsaard stootte eenige, voor mij onverstaanbare, klanken uit, en de tolk deelde mij mede, dat hij den indruk kreeg, dat ik een fatsoenlijke, brave vrouw was!

Ik hoop niet, dat men mij van ijdelheid of hoogmoedswaanzin zal beschuldigen, als ik beken, dat deze gunstige meening mij nu niet bizonder verraste.

Of hij 't als een complimentje wilde zien aannemen, weet ik niet, maar hij wachtte even en bekeek mij toen nog eens.

Ditmaal verkondigde het orakel, dat ik mijn leven gelukkiger en in rijker omstandigheden zou eindigen dan ik het begonnen was.

En toen nog zoo'n paar algemeenheden, waarop ik mij volkomen voldaan (?) verklaarde; de tolk bood mij daarop een offerschaal aan, waarop ik slechts koper offerde.

Goud en zilver hadden ze immers genoeg!

Meen niet, lezer, dat mijn geheele franc reeds versnoept was; o, neen! mij wachtte nog meer genot; in 't midden van een der zijmuren bevond zich een kleinere grot. Nauwelijks stond ik er voor of de baas van 't spel riep: ‘cascade s.v.p.!’ en opeens viel er een dichte regen van.... goudstukken, die met knetterend geluid in een bassin vielen. Dat was de clou van deze vermakelijkheid. Na een poos hield de goudregen op en toen vertelde mijn geleider mij, dat deze goudval afkomstig was uit het hol van een roover, die zóó verzot was op 't edele metaal, dat de klank er van hem als de schoonste melodie in de ooren klonk. Zijn grootste genot was onder 't hooren van die muziek in slaap te vallen. Interessant geval, iets voor Cecil Rhodes! Er was misschien nog meer te zien in die wonderbaarlijke grotte d'or, maar ik had er genoeg van en mijn lezer waarschijnlijk evenzeer. Dergelijke flauwigheden zijn er bij tientallen op de tentoonstelling.

En nu zullen we eens een blik op de verschillende koloniën slaan; op het Trocadero-gedeelte neemt Algerië een voorname plaats in. 't Eerst ziet men een keurige moskee, waarin eenige voortbrengselen van 't land en enkele schilderijen ten toon zijn gesteld. Dan is er een Algerijnsche straat of juister een wijk, waarin men een niet onaardig blikje op het vreemde leven in de Fransche kolonie krijgt. Men ziet er de huizen en bazaars der welgestelde Algerijnen en de onooglijke winkeltjes der inlanders, benevens de koffiehuizen, waar de zwart-oogige dochteren des lands de voorbijgangers begluren door miniatuur venstertjes. Er is ook een grooter restaurant bij, het Dar-el-dïn (Paleis der fontein). Verder een danstempel, waar bevallige almeeën en Aïssasous haar kunst ten beste geven.

Naast Algiers is Tunis te zien en naast Tunis - Dahomey en daarnaast Fransch Guinea en zoo gaat 't door, de geheele wereld langs, den geheelen atlas door, maar een, waarvan de bladeren door elkander liggen. Tusschen al die uitheemsche paviljoens in, vindt men opeens een gebouwtje waar de methode Berlitz wordt onderwezen, een heele stap van de tropen naar de Westersche beschaving. Om 't nu eenigszins toepasselijk te maken, wordt er een cursus in 't Fransch gehouden ten behoeve der kleine zwartjes, die bij de verschillende afdeelingen hooren.

De methode Berlitz toch is een vlugge manier om talen te leeren.

Ook onze koloniën zijn vertegenwoordigd, zij 't dan ook minder schitterend dan in '89, toen de kampong Javanais een der grootste attracties was.

Vlak naast Ceylon - treurige herinnering voor ons Hollanders - bevinden zich drie gebouwen, nl. twee Padangsche huizen en een afbeelding van den Djandi Sari, zooals Boro-Boudhour er genoemd wordt. Deze tempel is 13 M. hoog en 17 M. breed; tafereelen uit het leven van Bouddha zijn er op afgebeeld; aan den ingang zijn twee beelden, een van Vichnou en een van Civa. In werkelijkheid is deze tempel het schoonste monument, dat we op Java bezitten. Binnen in de paviljoens zijn eenige afbeeldingen van inlandsche huizen; een vrij aardige verzameling van sarongs, een hoeveelheid planten en dieren op sterk water en zoo 't een en ander, eigenlijk niet heel interessant. Er is ook een restaurant, waar men kan rijsttafelen.

Van de Soenda-eilanden naar Transvaal, dat is op deze tentoonstelling slechts één stapje. Er staat een coquet gebouwtje met opgezette dieren, wapenen en andere voorwerpen. Wat dit kleine museum echter aantrekkelijk maakt, is een buste van Paul Krüger. Een vriendenhand brengt er dagelijks versche bloemen en houdt de plek, waar 't staat, als een altaar in eere. Natuurlijk hoort men er voortdurend de een of andere smalende opmerking van een overmoedigen Brit; doch dat hindert niet, Oom Paul is toch wie hij is. Toen ik er was, hoorde ik een half opgeschoten knaap zeggen: ‘Hij was een groot man, maar hij is nu toch diep gevallen en zal zich nooit meer kunnen opheffen.’

De gebeurtenissen der volgende dagen hebben bewezen dat er van opheffen nog geen sprake kon zijn, daar de groote man nog niet gevallen was.

Er is ook een ossenwagen, zooals de Voortrekkers ze gebruikten, te zien en dicht bij het genoemd paviljoen een Boerenhuis (ferme Boër); men ziet er 't eenvoudige veldbed met een beestenvel, in plaats van dekens; de stoelen zijn van hout, met zittingen gemaakt van reepjes dierenhuid, die matwerk vervangen.

De grond is van klei en hier en daar met een vel bedekt, de wanden zijn enkel versierd met een paar Bijbelsche platen; 't geheel is hoogst primitief en geeft een denkbeeld van de bijna patriarchale levenswijze van het kalme herdersvolk, dat zoo wreedelijk van zijn hoeven is opgecommandeerd om met huursoldaten te gaan vechten.

En niet verre van de Boerenwoning ziet men een goudmijn... toeval of symbool? Ik weet 't niet.

Maar ik kan u heden niet verder voeren door de kermis der ijdelheid; de verheven rust, die er op Oom Paul's gezicht te lezen viel, de kinderlijke eenvoud van dat tehuis der Transvalers... dat spreekt een andere taal dan die van weelde en vermaak.

Aan de Seine heeft het genot zijn zetel opgeslagen en is alles schijn, maar aan de Vaal wordt een somber drama afgespeeld in werkelijkheid, en wie daaraan denkt, kan geen vermaak meer vinden in den schijn, al is die nog zoo fraai voorgesteld.