De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 252]

Een en ander over Rotterdam en zijne havenwerken
door Wouter Cool Jr., civiel-ingenieur.
Met portretten, kaarten en andere illustratiën.
(Vervolg van blz. 246.)

Varen wij de Rijnhaven binnen dan treft ons wederom dat imposante van het geweldige bedrijf, de mooie massa's en kleuren. Hier bovendien nog in het bijzonder de enorme pakhuizen ‘veemen’, die het bassin omringen.

Langs de noordzijde gaande treffen wij het eerst aan de ligplaats der vaste diensten op Liverpool en Manchester, de ijzeren loodsen van het Blauwhoedenveem, waar men de goederen op drie hoogten lossen en dan met bruggen over de straat naar het achtergelegen steenen pakhuis voeren kan.

Voorbij de gebouwen van Pakhuismeesteren, Leidsche Veem en het etablissement der firma Müller & Co., rijst vijf verdiepingen hoog, het enorme Vriesseveem, waarvan twee verdiepingen ter breedte van 15 M., steunend op zware ijzeren kolommen, over de 30 M. publieke kadestraat heen gebouwd zijn. Kalm draait weer de ijzeren arm, de goederen brengend van elke verdieping naar het diepst van het scheepsruim.

Voorbij Vriesseveem staan, massief in hun vierkanten bouw, de pakhuizen Handelsveem en Nederlandsche Veem. Langs de Zuidzijde der haven zijn de loodsen geprojecteerd voor de vaste stoombootlijnen op Santos, waarvoor de kaaimuren in aanbouw zijn. Over de wijze waarop dit geschiedt zullen wij later het een en ander mededeelen.

Wij zien nu de enorme houtstapels van Krauss. Uit Amerika wordt dit hout als duigen van verschillende afmeting aangevoerd en is bestemd voor de vervaardiging van allerlei vaatwerk, waartoe het naar de verschillende deelen van Europa verzonden wordt.

Grijsblauw volgen de ijzeren loodsen der Holland - America Cotton Oil Cy, waarin zich de reservoirs bevinden tot opslag van katoenolie

drijvende droogdokken met stoomschip der holland-amerika lijn.

en van het katoenpittenmeel, dat tot veevoederdient. De menschen, die deze stof lossen of laden, worden zoodanig met een geelgroene kleurstof overdekt, dat zij den bijnaam van kanarievogeltjes ontvangen. Een der weinige zaken die deze vogeltjes met de werklieden gemeen hebben is wel het kwinkeleeren tegen het hevigst rumoer der omgeving in.

Twee enorm groote loodsen volgen. Zij zijn 100 M. lang en 40 M. breed en kunnen, hetgeen tegenwoordig een eisch geworden is, elk den inhoud van een reuzenschip zooals die thans op Amerika, Indië en China varen, bevatten.

Doordat het middengedeelte hooger is dan de zijbeuken, is de inwendige verlichting zeer goed. Zij zijn gemeente-eigendom en worden niet in vaste huur uitgegeven.

Slechts noode verlaten wij de Rijnhaven en onthouden ons van eene poging tot beschrijving, welke wederom eene herhaling zou wezen van den indruk, dien het machtig mooie op ons maakt.

Langs het Veerhaventje, het bootenhuis der roei- en zeilvereeniging de Maas, varen wij voorbij de eerste en tweede Katendrechtsche haven, die veel gebruikt worden voor het lossen en overladen van hout- en kolenschepen, terwijl voornamelijk in de eerste, het aangevoerde erts gelost wordt.

Ook hier grijpen de spoorrails als armen van een duizendvoudigen ijzeren draak om de oevers, terwijl electrische kranen en spillen de outillage vormen. Op het schiereiland tusschen beide havens in, is een electrisch bewogen kolentip in aanbouw, zoodat de schepen, die de kolen innemen moeten, niet meer naar de Binnenhaven gesleept behoeven te worden.

Op de Katendrechtsche havens volgt de mond der Nieuwe Maashaven, aan de Zuidzijde afgesloten door den rivierdijk, maar bestemd eens den toegang te vormen tot een bassin van 58 H.A. grootte en 8.5 M. diepte onder laagwater, met eene gemiddelde breedte van 320 M.

Alsof het altijd zoo blijven moet, sluimeren de groene weilanden, gestreeld door de zonnestralen.

Het dorpje Katendrecht strekt zich met buitentjes en moestuinen langsden Dordtschen straatweg, waar oude boomen fluisterend verhalen van vervlogen dagen. Koeien liggen droomerig in de weiden, terwijl in de luchten de leeuweriken zingend stijgen.

Bloemen, rood, blauw, geel en wit, elk met het eigen leventje en elk met het eigen mooi, openen de kelkjes en fijn geurend vertellen ze elkaar van het wondre en wreede dat gebeuren zal.

Groote man-

[p. 253]

nen zullen komen, vertrappend het teere, vernielend de huizen van Katendrecht. Dan zullen ze machines, treinen en booten brengen, den grond wegnemen. Ze zullen een dijk om de uitgraving leggen en den mond doorgraven, zoodat de Maas haar golven kan wuiven, waar nu de bloemen bloeien.

De duizenden menschen van Katendrecht zullen hun woningen, kerk en scholen moeten verlaten, en waar zij als kinderen speelden en leerden zullen diepe schepen varen.

Het zal wezen alsof er een aardbeving en vloedgolf geweest zijn.

Zij zijn reeds aangevangen en hebben stoomgemalen gesticht, welke de slooten, die 's avonds met gulden randen de zon weerkaatsen, tot zich trekken zullen en met het afvalwater van menschen, persen naar de groote rivier, die het ontvangen en reinigen zal. Want heel groote dingen, worden niet besmet door kleinere.

Ja, er zijn wegen uitgezet wel 100 M. breed, en er zullen heel wat bloempjes verpletterd worden voor de ophoogingen die de straten

boompjes.

vormen.

Ook hebben bouwmeesters plannen ontworpen voor huizen, ten zuiden van het groote bassin.

En ze zullen spoedig er mee beginnen, en de veengronden zullen sidderen wanneer de palen hun trillend lijf doorboren, al maar meer, totdat de stad er is van 500000 inwoners waarvoor ruimte bestaat. En de oude boomen, die straks sterven zullen en weemoedig elkaar herinneringen vertellen, voegen er aan toe dat Rotterdam aan de overzijde van de Maas grooter en grooter wordt en meer en meer menschen er komen wonen, wel 12000 per jaar, zoodat er nu 320,000 leven tegen 72,000, een 50 jaar geleden.

De wind suizelt door de blaren, strijkt over het groene gras, vaagt door de woningen der menschen en is blijde, omdat hij straks hier zal kussen zijn geliefde, het woelige water.

Het daveren van ijzer op ijzer doet ons opzien. Wij varen langs de werkplaatsen der Katendrechtsche machinefabriek en langs de werven Bonn & Mees en Rijkee, waar de schepen op hellingen in elkaar geklonken of hersteld worden. Vóór de werf van Rijkee is iets geheimzinnigs. In stormnachten dwalen daar de geesten van verdronkenen, die den bijgeloovige vrees aanjagen. Doodshoofden duiken dan uit het water op, en laten een snerpenden gil hooren.

‘In den jare 1511 geschiedde tusschen Rotterdam en Charlois een beklaaglijk ongeval, dat waardig is geannoteerd. Het begon in 't gemelde jaar, den elfden November, zeer sterk te vriezen, en duurden die vorst tot in 't laatst van February. Het ijs lag 'er zoo sterk in gebakken, dat men met wagens en paarden van alle kanten daarover konden rijden. Zeker houfsmit stelde te Rotterdam voor het Oude Hooft, zijne travailje of smis op het ijs, en besloeg 'er de paarden.

Ondertusschen ontstond 'er een harde Noord-Westenwind in het laatst van February op, en deze koelde vrij sterk door. De Heeren van de Wet, voor ongeval bedugt, lieten met klokslag van het stadhuis weten, dat yder zig van de Maas zoude pakken, alzoo d'er waarschijnlijk hooge vloeden en scheuringen van 't ijs op stonden te volgen. Maar de Papen en Monniken dit gebod niet agtende, gingen in processie over 't ijs naar Charlois, om al daar de kerk in te wijen. Maar zoo als deze Messieurs midden op de Maze, met een sleep van om ende bij 5000 menschen gekomen waren, berste en scheurde het ijs, en zonk door de zwaarte onder hare lichamen weg, zoodat al de geschoren koppen, met al de heele kraam, daar moest blijven. Zelfs de paardesmit voor 't hooft konde zijn leven niet bergen. Daar verdronken tusschen de 4 en 5000 menschen.’

De plek waar dit alles gebeurde wordt nog steeds Monnikenput of Papengat geheeten.

Wij zijn thans de Dokhaven genaderd en worden verrast door den aanblik van schepen, geheel boven den waterspiegel door roode gevaarten gedragen.

Voor den niet deskundigen lezer zij eerst eene uitlegging gegeven van een drijvend droogdok.

Stel u voor twee lange verticale wanden, van onderen door een dubbelen bodem verbonden. Wanneer hierin water gelaten wordt, zinkt het gevaarte, maar niet zoo diep of een gedeelte der zijwanden blijft boven den spiegel. Indien het dok gezonken is, komt het vaartuig, dat gedokt moet worden, tusschen de twee verticale wanden. Met behulp van machines wordt het water uit den dubbelen bodem gepompt, waardoor deze rijst en eindelijk tegen de kiel van het schip stoot. Men pompt nog verder leeg, zoodat het dok veel lichter dan het verplaatste water wordt en het schip dus optilt. Door kiel-, kimblokken en schoren wordt het opzijvallen van het vaartuig verhinderd. De machines pompen totdat het bovenste deel van den bodem droog is en het opgeheven schip alzoo van alle kanten genaderd, hersteld of geverfd kan worden.

In de Dokhaven treffen wij drie van zulke dokken in ijzer aan, ter lengte van 48, 90 en 110 M. Doordat alle even breed, inwendig 21 M., zijn, is het mogelijk door combinatie een langer dok te vormen, hetgeen evenwel eigenaardige bezwaren medebrengt.

[p. 254]

Het grootste dok kan een gewicht van 6,000,000 K.G. lichten.

In de toekomst moet nog een vierde grooter gemaakt worden om in de meerdere behoefte te voldoen.

Ten zuiden van de droogdokken steekt het torentje van Charlois spichtig tusschen de huizen en boomen uit.

‘Charlois is een dorpje schuin over Rotterdam gelegen, dat redelijk wel betimmerd is. Hier omtrent heb je de schoonste wandelingen, en 't vermakelijkste land van de weereld, daar appelen, peren en okkernoten in overvloed wassen. Koren- en weij-landen zijn 'er geen gebrek.

Volgens het zeggen van de Charloise Schout Arnoud de Man, is het land alhier bedijkt van Hartog Karel van Bourgondiën in den jare 1461, zijnde te voren maar een foreest of wildernis geweest. Het land wierd voor de bedijking Riddervaart genaamd, maar Hartog Karel heeft het na zijn naam, andere zeggen na zijn Graafschap, Charlois laten noemen.

In het jaar 1516 heeft een visser van Charlois een wonderlijk zeemonster gevangen, het hooft was gelijk dat van een hond, het lighaam had de gedaante van een kabbeljaauw en de staart die van een roch.’

Wat de geschiedschrijver omtrent Charlois mededeelde, is in hoofdtrekken nog het geval. Als men pas de woelige stad of rivier verlaten heeft, treft het dorpsche van dit plaatsje.

Wij verwijderen ons evenwel van de dokken en gaan voorbij het Charloische hoofd, waar, op een steiger, groote betonblokken gestampt worden ten dienste der kaaimuren.

Langs den linkeroever strekken zich de petroleumetablissementen uit. Lage witte gebouwen en hoogere witte cylindervormige tanks, benevens stapels vaten geven een eersten indruk van dit omvangrijk opslagterrein. Aan steigers, vooruitgebouwd in de rivier of in de zijhaventjes, liggen schepen gemeerd wier hol één groot reservoir is, waarin petroleum gepompt wordt, en aldus naar het binnenland gebracht.

Grootere tankschepen, uit Amerika gekomen, persen zelf hun inhoud naar de opslagplaatsen, terwijl men uit houten barken, met de heel mooie lijnen en kleuren, tonnen en vaten met olie, hars en terpentijn hijscht.

Tankwaggons worden door locomotieven gerangeerd en tot treinen gevormd.

Zoo gaat van deze etablissementen de verspreiding uit door geheel Europa.

Dat de verhandelde hoeveelheden niet gering zijn, wijzen deze cijfers aan: In 1890 werden te Rotterdam ingevoerd 103,000,000 K.G. petroleum, in 1898 was dit bedrag gestegen tot 313,000,000 K.G.

Op het schiereiland bij de Kortenoordsche haven zijn de barakken opgesteld welke, wanneer binnenvallende schepen lijders aan pest, gele koorts, cholera of andere besmettelijke ziekten aan boord hebben, de patiënten kunnen opnemen en behoorlijk afgezonderd houden.

Voorbij de Hoogenoordsche gracht bereiken wij al spoedig de westelijke grens der gemeente.

Zooals een groot kind bij zijne moeder komt en evenals vroeger het hoofd in haar schoot mag leggen en dan niets zeggen, terwijl het in de kamer schemert, zoo keert kalmte weer in het bewogen gemoed bij het aanschouwen, hoe teer de rivier wegvloeit tusschen de lage landen. De golven nemen de gedachten mee en stuwen ze zacht verder en verder naar het groote onbekende.

De mooie innigheid van het Hollandsche landschap heeft ons bevangen. Wiegelend ligt het bootje stil; wij kunnen niet besluiten door te varen of om te keeren.

Heel breed de rivier, heel vlak de oevers en heel hoog de luchten.

Van verre komt een stoomer, in afmetingen groeiend, totdat de geweldige romp dreigend nadert, de masten omhoogsteken met daarachter kolossale schoorsteenpijpen. Het gevaarte gaat ons voorbij, in volle lengte en doet het water onstuimig bewegen.

De stemming van rust is verbroken. Ons bootje keert om, wij zullen den rechter Maasoever volgen. Indrukwekkend, doch met een geheel ander karakter dan het westelijke is het oostelijk panorama. Niet alleen in breedte, maar ook in hoogte is de compositie kleurrijk, geweldig en afwisselend.

Het eerst merken wij de torens, molens en huizen van Delfshaven op, dat wij, door den Schiemond en de Voorhaven in te varen, bereiken.

Heel vreemd is dit binnenkomen. Zoo iets van een eeuw geleden. Stemmig staan de boomen van de Voorhaven te spiegelen in het bijna onbewogen water. Tegen de hooge kaden zijn gewone zeil- en beurtschepen gemeerd. Op de straat loopt een enkel mensch, graast een bok met één hoorn het gras tusschen de steenen. Nu even een gillen van kinderen, in het bangzijn voor een hond, dan den roep van een schipper die de Aelbrechtsluis passeeren wil.

Achter blauwe horretjes kijken rimpelige gezichten naar een enkelen vreemdeling, die de geboorteplaats van Piet Hein opzoekt.

Vlak bij Rotterdam, zelfs door deze stad in 1886 geannexeerd, is Delfshaven iets afzonderlijks gebleven. Misschien is de geschiedenis van dit plaatsje er wel de oorzaak van.

Verschillende steden aan de Maas zijn elkaar opgevolgd als hoofdplaatsen van verkeer aan die rivier in deze streken.

Van Vlaardingen is sprake tijdens de eerste graven van het Hollandsche Huis. In 1246 werd Delft door den Roomschen koning, graaf Willem II, met enkele stadsrechten begunstigd. Door diens zoon, Floris V, werd het met Oud-Delft vereenigd en zoo was deze combinatie binnenkort Vlaardingen boven het hoofd gegroeid.

(Slot volgt.)