De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 241]

Het diamanten stel
door F.J. Dun.
(Vervolg van blz. 235.)

Toen Van Roon haar gevraagd had, had zij hem genomen met zijn zestig gulden in de maand, ze had hem misschien ook genomen al had hij er vijftig gehad, want ze wist niet precies en had er nooit over gedacht, hoeveel een huishouden kost. Maar

de dorpsschoenmaker. Naar de schilderij van C.T. Insted.

tante Grietje wist dat wel, en daarom was ze nu wel niet boos maar dan toch verstoord op haar nicht geweest, dat zij met dien kalen kantoorheer getrouwd was. Nu wilde Marie tante Grietje wel te vriend houden, want ze mocht eens in haar testament staan! Zag ze haar nu met Frits, dan kwetste dit misschien gevoeligheden, die zij ontzien wilde, en er waren zoekmatjes genoeg te vinden om zijn afwezigheid te verontschuldigen. Hij had 't druk op kantoor, of hij had een vergadering, die hij niet kon verzuimen, of hij was verkouden, zoodat hij niet door de avondlucht mocht. Zij zou dan niet laat blijven, en heel laat zou 't toch niet worden. Dit alles beredeneerde ze heel lief, en Frits liet haar uitpraten. Vooral die financieele overweging woog ook bij hem zwaar, want al hield hij niet van tante Grietje, omdat zij niet van hem hield, een deel van haar centen wilde hij mettertijd toch wel hebben.

Toen hij dacht, dat Marie uitgepraat was en hij al toestemmend geknikt had, kwam er een maar.

‘Maar,’ ging zij voort, ‘dan mag ik toch voor Dinsdag wel een nieuw japonnetje hebben.’

Haar trouwjapon kon ze dan eigenlijk niet aanhebben, ten eerste voor tante, maar.... Frits wist eigenlijk niet, wanneer ze die dan wel kon dragen. Door de week, dat ging heelemaal niet. En Zondags? Ja, 't was eigenlijk een mooie japon geweest om er in te trouwen, zoo van 't huis in 't rijtuig, van 't rijtuig in 't stadhuis, van 't stadhuis in 't rijtuig, van 't rijtuig in de kerk, van de kerk in 't rijtuig en dan weer in huis, tusschen groen en bloemen; maar verder, ja dan was de sleep te lang en waren de ruches te breed, 't geheel mooi voor een bruid, maar te opzichtig voor een getrouwde vrouw. De japonnetjes, die ze van vóór het trouwen had, begonnen te vaal en te kaal te worden voor een avondpartijtje en iedereen kende die japonnetjes nog zoo goed van vóór haar trouwen. 't Zou dan ook net zijn, alsof er zelfs geen japon op kon overschieten.

‘Lieve vrouw!’ zei Van Roon, zuchtende, en 't kostte hem veel, voor 't eerst zijn vrouw eens wat te moeten weigeren, ‘ik heb 't geld er niet voor. Moeten wij ons daarvoor in schulden steken?’

Marie keek sip en liet de lip hangen.

‘Maar Frits, als je een vrouw vraagt, dan dien je haar toch te kunnen onderhouden. Ik moet toch behoorlijk gekleed zijn.’

Frits kon daar niets tegen inbrengen. Die logica was

[p. 242]

hem te krachtig. 't Was alleen maar de vraag, wat onder behoorlijk te verstaan was. Toch waagde hij te zeggen:

‘Kan je die mousseline japon niet aantrekken, die heb je toch nog maar kort vóór je trouwen gekocht?’

‘Die mousseline? Maar Frits, hoe kan je dat zeggen. Daar kunnen ze me al haast in uitteekenen, zoo dikwijls heb ik die al aangehad. Dat wordt zoo'n oudbakken, ouderwetsch model, en dan - ik heb er onlangs een winkelhaak ingehaald, die ik wel netjes weer dichtgemaakt heb, maar ik kan die japon heelemaal niet meer op een avondpartijtje aanhebben.’

Frits wist eerst niet wat hij tegen argumenten van deze soort moest inbrengen. Hij zei dan voorloopig ook maar niets. Maar na eenige oogenblikken van stilte, waarin hij nog eens zijn balans opmaakte, sprak hij:

‘Als je maar eens bedankte. Je wist daar straks zoovele redenen te vinden, die mij verontschuldigen zullen; neem de uitnoodiging aan, en zeg 's middags, dat je hoofdpijn of zoo iets hebt.’

‘Maar Frits, dat had ik toch van jou niet gedacht, dat jij mij zou aanraden om gemoedereerd te gaan liegen. En wanneer zal ik weer gelegenheid hebben tante Grietje te zien? Denk toch eens aan die erfenis. Je moet toch immers wel eens een spierinkje uitwerpen om een kabeljauw te vangen?’

Frits was uitgepraat. ‘Wij zullen zien,’ zei hij, eigenlijk om wat te zeggen. Maar Marie nam dat op, zooals kinderen dat doen, wanneer hun ouders deze uitdrukking bezigen. Die zien er een halve of aanvankelijke toestemming in. Zij ook, en daarom liet ze dit onderwerp maar los en sprak:

‘'t Wordt laat. Ik zal 't avondeten opzetten en dan zal 't tijd zijn om naar bed te gaan.’

Frits had daar niets op tegen en weldra stond het avondeten op tafel.

De lezer verwacht na het voorgaande niet de beschrijving van een fijn souper. Marie sneed voor zichzelve twee boterhammetjes, die zij belegde met zoetemelksche kaas, terwijl zij voor haar man een bord karnemelkspap opzette. Met een bord pap deed zij hem altijd een groot pleizier, want ten eerste lustte hij die graag, maar 't was tevens voor hem medicijn. Hij had wel eens wat last van gal, en bij gelegenheid had een dokter hem den raad gegeven zoo nu en dan een bord karnemelkspap te eten, dat hield de gal er onder en was tegelijk bloedzuiverend. Bij het gebruik ervan had hij zich wèl bevonden, maar zijn vroegere kostjuffrouw kon ze toch eigenlijk lekkerder klaarmaken dan Marie. Zelf hield ze er niet van en de mevrouw, bij wie ze vroeger in betrekking geweest was, had karnemelkspap zulk ordinair voedsel gevonden, dat het bij haar nooit in huis kwam.

Marie deed o zoo gaarne haar man een genoegen. Toen hij nu in de tweede of derde week van haar huwelijk zijn wensch te kennen gegeven had, weleens pap te willen eten, had zij, evenals haar vroegere mevrouw, dit eerst ook erg ordinair gevonden, maar natuurlijk als 't goed was voor Frits, dan wilde zij 't ook wel klaarmaken. ‘Maar hoe moet dat eigenlijk?’ had zij zichzelve afgevraagd. Na een paar mislukte pogingen om ze goed te krijgen, had ze zoo onder de hand weg eens geïnformeerd, hoe karnemelkspap te koken zonder ze in elkander te laten loopen of te laten aanbranden, en toen was 't al wel beter gegaan; wel leek 't nu eens meeldenbrij en was ze een volgenden keer erg waterig, maar ‘hanteeren doet leeren’ zegt het spreekwoord en Marie wilde 't leeren. Zoo was de karnemelkspap gaandeweg eetbaar geworden. Maar het bereiden van eten eischt de uiterste zorg, een kleine onattentie kan een geheel maal bederven. Zoo mislukte er zoo nu en dan nog wel eens een maaltje.

Toen zij zich nu aan het eten zetten, wist Frits eerst niet, wat hij proefde. Hij proefde nog eens en nog eens, en toen legde hij zijn lepel maar neer. Hij wilde haar niet gaarne uit haar humeur brengen door aanmerkingen over het eten, en Marie had dit gebrek met vele menschen gemeen, dat zij wel een aanmerking kunnen velen over iets, dat zij goed kennen en goed doen, maar heel slecht kunnen hooren afkeuren, wat zij ten halve kennen. Aanmerkingen over het eten vielen zelden in goede aarde. Hij zei dus maar, dat hij van avond geen ergen trek had, maar de waarheid was, dat er aan de pap een smaak was, die sterk aan kaarsvet herinnerde. Hij lustte ze bepaald niet, en 't was hem dan ook nu juist niet een aangenaam vooruitzicht, dat ze hem beloofde ze morgenavond weer op te warmen.

Na het avondgebed begaven ze zich ter ruste. In haar witte nachtjapon en met haar bloote voeten in haar pantoffeltjes gestoken, zag Marie er allerbekoorlijkst uit. Toch had Frits er niet veel gezicht van, want het nachtkaarsje was zoek. Onbegrijpelijk, 't had toch op den schoorsteenmantel boven het fornuis gelegen. Frits begon nu een sterk vermoeden te krijgen, dat het in de pan met pap terecht gekomen was, en daar hij om ongelukken te voorkomen niet wilde, dat er 's nachts petroleum brandde, gingen zij in het donker naar bed.

Toen Frits den volgenden avond van zijn kantoor thuiskwam, was 't gesprek alweer heel spoedig op de partij van neef De Groot en 't onontbeerlijke nieuwe japonnetje. Frits had dien dag er lang en breed over nagedacht, hoe hij de wenschen zijner vrouw - en och! ze was toch zoo lief voor hem! - in overeenstemming kon brengen met den staat zijner beurs. Hij was tot het besluit gekomen haar alles voor te rekenen, dan kon zij wel narekenen, dat er geen japon op kon overschieten. Marie gaf hem volkomen gelijk, maar - 't zou nu toch wel wat gek zijn om te bedanken, nu ze 't al zoo half en half had aangenomen, en dan, wanneer zou ze weer eens gelegenheid hebben tante Grietje te ontmoeten? Die tante zat er toch zoo warmpjes in, en 't kon nog wel wat jaren duren, maar tante was een vrouw van een dag, ze was al diep in de zeventig en leed min of meer aan asthma, 't kon ook wel eens gauw met haar afloopen; en als zij dan eens niet in het testament stond, omdat zij geschrapt was? Want er in gestaan had ze zeker, dat had tante eens in een openhartige bui verteld.

‘Hé, Frits, verbeeld je, dat wij hier de tafel nog eens met bankbiljetten konden beleggen, dat we wat grooter konden wonen, en een meid houden, dan zou ik - en daar liet ze haar verbeelding den vrijen teugel, - dan zou ik 't niet over den balk gooien, maar ik zou toch....’

‘Ja, wat jij zou,’ dacht Frits, ‘dat weet ik niet, maar ik weet wel, dat ik dan geen karnemelkspap met kaarsvet meer eten zou.’

Ondanks de nuchtere stemming, waarvan deze opmerking blijk gaf, gelukte het Marie toch Frits belangstelling in te boezemen voor het heerlijke verschiet, dat door Marie met levendige kleuren geschilderd werd en hetwelk zich voor hen ontsluiten zou, als zij maar in tantes testament bleef. En dat zou wel, mits 't japonnetje maar kwam.

‘Hoor eens, Marie, we maken er geen schulden voor. Jij weet dat misschien niet, omdat je er nooit mee in aanraking geweest ben, maar ik heb dat door mijn betrekking bij een notaris zoo dikwijls gezien, wat een onaangename, droevige gevolgen 't hebben van schuld met zich brengt, dat 't mij nu al bezwaart meer dan ik zeggen kan, dat wij nog niet alle rekeningen van ons trouwen hebben kunnen betalen. We koopen niets meer op krediet. Beter is hier ten halve gekeerd dan geheel gedwaald. Maar,’ vervolgde hij, ‘ik heb al zooveel erfenissen zien deelen, dat ik ook wel eens wil meedeelen. Zou er niets op te vinden zijn, dat je de japon kocht, zonder dat wij er schuld voor maakten?’ En zich het voorbeeld herinnerende van Aaron en het gouden kalf, zeide hij: ‘Is er niet iets dat je best missen kan, zonder dat 't je hindert, dan konden we dat verkoopen.’

Marie dacht eens na.

‘Och ja,’ sprak ze, ‘daar zijn natuurlijk dingen genoeg,

[p. 243]

waaraan ik niet hecht. Met het trouwen krijg je een massa dingen, die je toch eigenlijk niet gebruiken kan. Als we wat van die trekpotten of pullen of presenteertrommeltjes verkochten?’

‘Dan mag ik wel een handkar huren, om ze naar een opkooper te brengen. Ik heb al zooveel verkoopingen bijgewoond om te weten, wat dat goed opbrengt. Een kar vol van die dingen heb je noodig om nog maar een beetje geld te krijgen.’

‘Maar wat zouden we dan moeten verkoopen?’

Marie was er al heelemaal overheen, dat zij scheiden zou van dingen, die ze korten tijd geleden nog allerliefst, snoeperig, prachtig gevonden had. Frits dacht bij zichzelf: zij zal die dingen meer missen dan ik, want zij zit er den heelen dag op te kijken.’

Daar herinnerde zij zich, dat zij indertijd van een mevrouw, bij wie ze in betrekking geweest was, een prachtige zilveren vork en lepel gekregen had.

‘Zou dat zilveren stel zooveel waard wezen, dat ik er een japon voor zou kunnen koopen?’ vroeg zij.

‘Dat denk ik niet; bij verkoop verlies je meer dan de helft van de waarde. Maar je hebt immers nog een zilveren horloge over, dat, wat je van tante Ka gekregen hebt, zooals je me verteld hebt.’

‘Daar zeg je zoo wat. 't Is voor een dameshorloge wel wat groot, en twee heb ik er toch niet noodig.’

‘Dan zal ik 't nu dadelijk maar te gelde maken,’ sprak hij; ‘zulke expedities verricht een mensch maar liefst bij donker.’

Frits begaf zich op weg. Al peinzende bij wien hij wel 't best terecht zou kunnen, begon hij zijn toestand te vergelijken met dien van vóór zijn huwelijk. Juist toen hij den hoek der straat omsloeg, waar hij zijn Marie voor het eerst in zijn armen opgevangen had, kwam hem dat voor den geest. Toen leefde hij voor zijn doen onbezorgd, en nu - op weg naar een schacheraar om geld te maken. Ja, maar toen ook geen liefderijke vrouwenhand, die hem de rimpels uit het voorhoofd streek, maar toch ook geen pap met kaarsvet. Toen een spaarbankboekje, maar geen vrouw, thans een vrouw, maar geen spaarbankboekje; en het versje van Vondel, dat hij in vroeger jaren eens had moeten ontleden en hem sedert dien tijd was bijgebleven, kwam hem in de gedachten:

Maar alle lief heeft ook zijn leed
En alle leed ook zijn vermaken,
God heeft de wereldlijke zaken
Met honigsap en gal doorkneed.

‘Die Vondel wist het wel,’ dacht hij bij zichzelf, ‘maar ik wou, dat ik maar wat ruimer in het geld zat. Geld, zegt het spreekwoord, is wel iedereen even na, maar niet iedereen even nut, dat zal wel zoo wezen. Ik wou maar, dat ik wat meer duimkruit, zooals mijn patroon het noemt, had. Dan behoefde ik dat armoedige gevoel niet over mij te hebben, dat ik nu omdraag; 't is net of ik wat naar den lombard ga brengen. Komaan!’ dacht hij, ‘ik doe mijn wijfje er een pleizier mee, en 't is toch eigenlijk ook om wat ruimer in 't geld te komen - althans mettertijd, voegde hij er zuchtend bij - dat ik er thans op uit ben.’

De verkoop viel niet al te zeer tegen en met twaalf gulden in den zak kwam hij thuis. Marie was tevreden. Wel meende zij, dat 't zilver wat meer had moeten opbrengen, omdat je voor twaalf gulden nu juist niet zoo heel veel bijzonders koopen kan, maar beter wat dan niets, dacht zij, en als er dan nog wat op tekortkomt, moet ik er maar wat van mijn huishoudgeld bijleggen.

Stralend van geluk in 't vooruitzicht op de partij van neef De Groot te zullen schitteren en zeker er van, dat de menschen nu toch niet denken konden, dat zij 't zoo min gedaan had, toen zij trouwde, begaf zij zich ter ruste. Zij kuste haar man zoo innig, dat hij 't mauvais quart d'heure vergat, dat hij daar straks doorgemaakt had, en weldra kondigde hun regelmatige ademhaling aan, dat zij in 't land der droomen waren aangekomen.

III.

Frits was den volgenden morgen als naar gewoonte op zijn kantoorkruk gezeten, toen zijn patroon binnenkwam en een prachtig bewerkt étui uit den binnenzak van zijn jas haalde en voor zich op den lessenaar neerlei. Toen deze eenige oogenblikken later het étui opende, kon Frits er zijne oogen haast niet van afhouden. Er bevond zich een prachtig diamanten stel in, twee knopjes met steenen van meer dan gewone grootte en een broche met facetvormig geslepen steenen in den vorm van een rozet. Zijn patroon bekeek ze, bekeek ze nog eens, sloot toen het étui en zette het in een lessenaar. 't Stelletje was nu wel uit het oog van Frits, maar niet uit zijn gedachten.

‘Verbeeld je,’ dacht hij, ‘dat mijn Marie dat stelletje had. Wat zou haar dat flatteeren! Wat zou zij op 't partijtje schitteren, als haar lieve gezichtje aan drie zijden door die diamanten was ingesloten, en te midden daarvan haar oogjes, die zoo vriendelijk stralen kunnen, dat ze voor geen diamanten behoeven onder te doen! Als hij nog niet verliefd op haar was, zou hij 't dan zeker nog worden. Maar kom,’ dacht hij, ‘wat haal ik nu in mijn hoofd. Ze is van haarzelve mooi genoeg en behoeft heusch de hulpmiddelen der kunst niet.’

Een oogenblik later dacht hij weer: ‘Ze zou er toch maar wat mooi mee zijn, en ze zou er toch zoo'n goed figuur mee maken tegenover haar familie. Arm zijn is geen schande, maar 't is lastig; maar den naam te hebben van arm te zijn is nog onpleizieriger dan 't lastig is. Mijn vriend Versteeg heeft de gewoonte op Nieuwjaar zijn kennissen op zoo'n eigenaardige manier Nieuwjaar te wenschen: “Wat je noodig hebt, koop je maar,” en dan voegt hij er knipoogend bij: “en wat je gekocht hebt, betaal je maar.” Maar in dat laatste, daar zit 'm juist de zwarigheid. Anders - neen maar ik zou mijn wijfje toch gaarne zoo'n stelletje gunnen. Ze is toch zoo lief voor mij.’

Hij was echter niet op zijn kantoor om te zitten mijmeren. Dat begon hij ook te begrijpen. Hij doopte zijn pen in den inktkoker en wederom gleed zij over het papier en schreef hij van duizenden en van honderden en nog eens van duizenden, maar het betrof alle sommen, die - niet van hem waren.

's Avonds, toen hij op zijn gewonen tijd thuiskwam, vond hij Marie opgetogen.

‘O, Frits!’ sprak ze, ‘wat ben ik vandaag goed geslaagd. Ik heb van mijn twaalf gulden er nog twee overgehouden. Er was juist een groote uitverkoop bij Van Tuiningen, je weet wel,’ voegde zij er schalk lachende bij, ‘op den hoek van die straat, waar je mij eens het leven gered hebt. Nu, daar stond een snoeperig kostuumpje, dat zeker wel vijf en twintig gulden waard is, geprijsd voor tien. Een beeldje is het, en 't paste mij of 't voor mijn lijf gemaakt was. De hals was een beetje ruim, maar dat hebben ze van middag nog vermaakt en kijk nu eens.’

Zij haalde het kostuum voor den dag, trok haar huisjapon uit en deed het aan. Werkelijk zag ze er allerbekoorlijkst uit. Ze was er een dame mee; eigenlijk, dacht Frits, haast te mooi voor iemand, wier man zestig gulden in de maand verdient.’

‘Het meisje, die het thuisbracht,’ vervolgde zij, nadat ze hem op alle schoonheden opmerkzaam gemaakt had, ‘heb ik een kwartje gegeven.’

(Wordt vervolgd.