De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 233]

Het diamanten stel
door F.J. Dun.

I.

Frits van Roon zat op zijn kantoorkruk. IJverig had hij geruimen tijd zitten schrijven, maar op het oogenblik, als wij hem bespieden, is

kinderkopje. Naar eene Pastelteekening van A. Perrot.

hij juist aan het einde van zijn taak gekomen. Een vel groot kwarto was bijna geheel door hem beschreven met gelijkmatige, duidelijke hand. 't Was een akte tot oprichting van een naamlooze vennootschap. Dat deze akte zoo uitgebreid geworden was, had voornamelijk daarin zijn grond, dat de vennooten door allerlei bepalingen getracht hadden zich te verzekeren tegen wederzijdsch bedrog. Frits las zijn werk over, ten einde zich te overtuigen, of hij bij 't overschrijven geen fouten gemaakt had. Toen dat onderzoek naar wensch afgeloopen was, legde hij zijn pen neer en liet eenige oogenblikken zijnen gedachten den vrijen loop.

‘Zoo!’ sprak hij in zichzelven, ‘vijf minuten voor achten, om half negen is 't mijn tijd van vertrekken, dus heb ik nog een groot half uur voor mij. 't Is de moeite niet meer waard om aan de vierde kopie te beginnen. Die krijg ik toch niet meer af, en zulke akten schrijf ik liever in zijn geheel achter elkander af. 't Heeft toch ook nog den tijd; overmorgen zullen ze pas geteekend worden. 'k Wou, dat 't maar halfnegen was. De patroon komt van avond pas met den laatsten trein thuis, ja, maar ik kan toch niet weggaan voor 't klokje van gehoorzaamheid geslagen heeft. Ik moet 't aan mevrouw of aan de meid zeggen, en je kan nooit weten, er moest nog maar eens iemand komen om mijnheer te spreken.’ En hij legde beide ellebogen op het verschoten groene bekleedsel van zijn lessenaar, dat met menige inktvlak bedekt was, getuige van langdurig gebruik. Zijn hoofd liet hij rusten op beide handen en hij verzonk in diep gepeins.

't Had Frits nooit recht willen vleugen in de wereld. Oorspronkelijk voor onderwijzer bestemd, had hij wel de studie, daartoe vereischt, doorgemaakt, maar het examen was een onoverkomelijke slagboom voor hem gebleken. Bepaald dom was hij niet, maar toch scheen hij niet genoeg windingen in zijn hersens te hebben om al de gangen en gangetjes tot het examen te volgen, terwijl een natuurlijke schroom hem belette zich meer voor te doen dan hij inderdaad was, en geen vrijpostigheid of ook wel brutaliteit zijn tekort aan kennis kon aanvullen. Na drie vergeefsche pogingen had hij 't opgegeven, en gedachtig aan het oude spreekwoord, dat een gedropen schoolmeester een uitnemend kantoorheer is (of kan zijn), was hij op advertentiën gaan schrijven. Ook dat was aanvankelijk niet best gelukt. Een vriend had hem al eens verzekerd, dat 't vinden van een goede betrekking op een kantoor gelijkstond met

[p. 234]

het vinden van een naald in een voer hooi, en hij was er al haast toe gekomen, dat te gelooven. Hij had er wel niet over te klagen, dat zijn brieven onbeantwoord bleven, integendeel, van de tien brieven kreeg hij wel op drie antwoord, daar hij een nette en duidelijke hand schreef, maar dat was toch nog wat anders dan de betrekking krijgen.

Eens had hij geschreven op een advertentie, waarin een bediende op een assurantie-kantoor gevraagd werd. Reeds den dag, nadat hij zijn brief onder nummer 7108 aan het bureau der courant had bezorgd, ontving hij een schrijven van den volgenden inhoud: ‘De heer F. van Roon wordt verzocht onder hetzelfde nummer als van de advertentie ons te melden bij welke firma of firma's hij in onze branche werkzaam geweest is of nog is.’ Anders niets. Hij had natuurlijk geantwoord, dat hij tot dusverre zich aan het onderwijs gewijd had, en.... taal noch teeken had hij verder vernomen.

Hij was al zoo blij geweest met dien brief, want 't was de eerste geweest, dien hij ontving. Op zijn vorige brieven - en het waren er al meer dan twaalf geweest, die hij verzonden had - had hij nooit eenig bericht ontvangen. Maar dat was wellicht daar vandaan gekomen, dat hij nog niet op advertenties schrijven kon. Zijn eerste epistels waren namelijk geadresseerd aan de Redactie en van den volgenden inhoud:

Mijnheer de Redacteur!
In Uw geacht blad van den zooveelsten dezer zie ik, dat U vraagt een bediende op een expeditiekantoor onder nummer 3814 van dit blad. Ik zou gaarne voor die betrekking in aanmerking komen en verzoek U dus op mijn sollicitatie te letten.

Een vriend, met wien hij er eens over sprak, dat hij in 't geheel geen antwoord kreeg, liet hij een brief lezen, die juist gereed was om te verzenden. Deze bemerkte aanstonds de fout, en bracht hem aan het verstand, dat hij de brieven niet aan de Redactie maar aan de Administratie moest richten en op 't adres het nummer der advertentie vermelden. Je behoeft op 't adres anders niet te zetten dan: Aan de Administratie van die of die courant, en dan zet je het nummer van de advertentie met flinke duidelijke cijfers er buitenop.

‘Maar aan wien moet ik den brief dan richten?’ had hij gevraagd.

‘Wel, dat is heel eenvoudig. Firma's, die op deze wijze brieven op advertenties inwachten, houden zich om welke reden dan ook onbekend. Je schrijft dus niets anders dan: Mijnheer! Dan heb je ten minste kans, dat je eens antwoord krijgt.’

Werkelijk had hij zoo nu en dan, zooals wij zagen, een teeken van leven gezien. Eens was hem, eveneens anoniem, gevraagd of hij zelfstandig werken kon.

Het antwoord, dat hij had moeten geven, was van dien aard, dat hij van te voren op duim en vinger wel kon uitrekenen, dat ook daarvan niets komen zou. Een paar malen was hij zelf ontboden, om in persoon 't een en ander nader te bespreken, maar zijn totale gebrek aan ervaring in kantoorwerkzaamheden was voldoende geweest om te veroorzaken, dat hij ongetroost heengezonden werd.

Eindelijk was de fortuin hem gunstig geweest. Door een kennis van zijn vader was hij gerecommandeerd aan een notaris, die hem als klerk had aangenomen op een salaris van 30 gulden per maand. Frits was den prins te rijk geweest. Ruim zeven gulden in de week, 't was haast te veel, want als kweekeling had hij er maar 3 in de week verdiend. Met zijn 30 gulden in de maand, die successievelijk tot 35, 40, 45 en eindelijk tot 50 waren geklommen, had hij eenige onbezorgde jaren gesleten. Zoolang zijn ouders leefden, had hij die een behoorlijk kostgeld kunnen betalen, wat hun ook niet te onpas kwam. Maar zij waren beiden kort na elkander gestorven, en toen hij nu zoo geheel alleen op de wereld stond, en hij bij vreemden ‘op kamers’ moest - en toch hij had er maar één tot zijn gebruik - toen hij alles zelf bekostigen en voor alles zelf betalen moest, was hij al spoedig tot de conclusie gekomen, dat rijk zijn en 40 à 50 gulden in de maand verdienen nog heel wat anders is. Daar hij ingetogen leefde en voor al te groote jeugdige dwaasheden bewaard bleef, kwam hij niet alleen met zijn geld rond, maar maakte zelfs nog een klein spaarpotje.

Zoo begon hij zachtjesaan tegen de dertig te loopen, en nog scheen hij nooit over trouwen gedacht te hebben. Maar om te trouwen moeten er twee zijn, evenals dat bij alle werkingen 't geval is, waarbij een meewerkend of volgens Terwey, belanghebbend voorwerp kan voorkomen. En zoolang je nu die tweede niet heb, trouw dan maar eens! Je kan toch niet tegen den burgemeester zeggen, dat je je bruid vergeten hebt. Maar ziet, op zekeren dag had hij die nummer twee ontmoet. Onverwacht, dat is waar.

's Morgens had hij er heelemaal niet aan gedacht, wanneer en of hij wel ooit trouwen zou, maar 's avonds.... ja, dat was eigenlijk zoo toegegaan. Hij was om halfnegen van zijn kantoor gekomen en liep, vóór hij naar zijn kamer ging, een straatje om.

Juist op den hoek eener straat gekomen, ziet hij een juffertje, dat dwars oversteekt, maar nog even omkijkt naar den modewinkel op den hoek, waar met groote letters de halfjaarlijksche uitverkoop geannonceerd was. Misschien had zij daar al een poosje voor staan kijken en viel het scheiden van al die kwikken en frikken, die daar voor spotprijs aangeboden werden, moeilijk. Vandaar dat zij omzag. Maar tegelijkertijd komt er van de tegenovergestelde richting een rijtuig en van deze zijde een vrachtwagen, en haar aandacht is nog zóó geboeid door het moois uit het modemagazijn, dat zij wel het eene, maar niet het andere voertuig bespeurt. Willende wijken voor het eene, komt zij te staan vlak voor het paard van het andere. Een schreeuw, een gil, maar Frits is al toegeschoten en trekt haar voor het paard weg.

Nu was Marie van Nieuwkerken een gansch zeer lief meisje. Een slanke taille, hagelwitte tandjes, een fijn gevormd handje, maar bovenal - o! mochten alle getrouwde morsebellen ten genoege harer mans daarom denken - datgene, wat een vrouw altijd aangenaam maakt om te zien: een smaakvol kapseltje; alles te zamen maakte zoo maar opeens op Frits een onvergetelijken indruk. Hij was opeens als een geladen electrische batterij. Door den schrik had zij een pakje laten vallen. Maar haar lippen behoefden slechts te lispelen: ‘mijn pakje’ of Frits had het reeds opgeraapt, en toen nu bij het overgeven daarvan zijn vingers de toppen der hare raakten, had de ontlading ineens plaats. Hij was verliefd.

‘Woont u ver van hier, juffrouw?’

‘'t Schikt nogal, mijnheer. In de Voorstraat.’

‘Mag ik u dan geleiden?’

Nu ze gezegd had, waar ze woonde, kon ze eigenlijk geen neen meer zeggen. En ze zei geen neen.

Dat was het begin geweest.

En 't eind was geweest, dat ze ja zei, toen de burgemeester haar vroeg, of zij tot haar wettigen man nam Frits van Roon, hier tegenwoordig, belovende enz. enz.

Maar Frits zit nog op zijn kantoorkruk, met de ellebogen op den lessenaar en beide handen onder het hoofd. Dit alles ging hem nog eens door de gedachten. 't Was thans drie maanden geleden, dat hij de man van Marie van Nieuwkerken werd, en ja, hij was gelukkig met haar. Wat kon zij gezellig keuvelen, wat een genot, thans weer een eigen thuis te hebben. Ook in het godsdienstige waren zij eens geestes, eenvoudige, kinderlijk geloovige zieltjes, zonder zich te verdiepen in de groote tijd- en strijdvragen, waarvan ze trouwens in 't geheel geen begrip hadden; beiden gehecht aan de kerk hunner vaderen, zonder te kunnen zeggen, waarom ze die uitnemender achtten dan eenig ander

[p. 235]

kerkgenootschap. Ze waren gelukkig, ja, want wel was zijn woning niet groot en aanzienlijk, daar hij in een derderangsstraat woonde op de tweede verdieping vóór; de kamer was niet groot, de keuken klein en de alkoof erg klein, - zij deed f 2.25 per week, - maar al moest hij dan zeggen:

Klein en needrig is mijn hutje,

hij kon er op laten volgen:

Maar de vrede woont er in.

Hij was gelukkig, ja, maar.... en nu kwamen, maar thans ook voor 't eerst - de maren; maar wat kostte dat trouwen een geld! Hij had een aardig spaarpotje,.... gehad, Marie had ook nog een stuivertje.... gehad, en toen dat stuivertje uitgegeven en dat spaarpotje geleegd was, was nog alles niet betaald. Toen hij huwde verdiende hij reeds sinds ruim een jaar 60 gulden in de maand, maar hij had gehoopt, als hij trouwde, nog eens opslag te krijgen, maar dat was niet gebeurd. Wel had hij van zijn patroon een hartelijken zegenwensch gekregen en een bankje van 25 gulden, maar opslag niet.

Nu kunnen jongelui van ruim 700 gulden per jaar wel leven, er zijn er wel, die van minder moeten rondkomen; maar dan moeten ze niet met schuld beginnen en de vrouw moet een huishoudelijke vrouw zijn. En hij was begonnen met schuld. Wat contant betaald had moeten worden, dat was alles best gegaan: het huwelijk en de stukken daarvoor benoodigd met de fooien, de huwelijksbevestiging met de fooien en een cadeautje voor den dominee, de bruidsuikers en den wijn en de likeur en de trouwrijtuigen ook al met de fooien, en een partijtje met de zaalhuur en nog weer eens fooien, en de fooien aan de brengers van de cadeautjes, die ze gekregen hadden, - hè, 't is of 't geld zich naar Salomo's uitspraak in zulke dagen vleugelen maakt; maar enfin, dat alles was betaald en dus had hij daarover geen zorg meer. Maar nu waren de rekeningen gekomen van zijn trouwpak en 't hare, van de meubelen en 't beddegoed, van den behanger voor gordijnen en kleeden - ja, zijn vrouw had een goede keus, en wàt smaakvol was alles, wat zij gekocht had, want zij had 't toch eigenlijk gekocht, al was hij er bij geweest, maar 't was alles nogal duur. Had 't niet een beetje minder gekunnen? En wat krijgt een mensch, als hij trouwt, toch een schep prullen, en wat moet je dan nog een aantal dingen koopen, die toch ook allemaal geld kosten. Zij hadden wel zeven trekpotten gekregen en vier stel presenteertrommels en vijf paar pullen. Liever had hij in plaats daarvan een fornuis gehad met toebehooren, en met de kachel er bij moest hij thans nog een rekening van f 42 aan den smid voldoen.

Hij had al wel honderdmaal de rekeningen te zamen geteld en altijd weer en altijd weer kwam hij zoowat f 150 tekort. Kon hij nu maar elke maand f 10 oversparen, dan kon hij het in 15 maanden te boven zijn, maar.... en daar kwam een tweede maar. Zijn vrouw kon zoo slecht of liever zoo goed met geld overweg. Zij was elke maand al wat tekortgekomen. De eerste maand had dat geen bezwaar gegeven, want de vleeschhouwer had van den eersten dag af een boekje gegeven, en dat opschrijven ging erg gemakkelijk. En Marie meende, dat ze 't nogal zuinig aangelegd had, toen ze maar f 12.44 moest betalen; dat ging al dadelijk van zijn salaris af. Ook de huur betaalden ze per maand, daar hij zijn salaris per maand ontving. Toen hadden ze niet eens f 38 over. In de tweede maand had zij ook maar een rekeningetje bij den kruidenier gemaakt. Toen was er maar even f 25 overgebleven en.... nu ja, maar hij was toch gelukkig met zijn Maria, ja, ja, maar hoeveel maal was de dokter al geweest? Ziekelijk was ze niet, o neen, zoo goed was ze als wat, maar had ze hoofdpijn of voelde ze zich niet lekker of had ze kiespijn, altemaal dingen, naar hij vernomen had, daar jonge vrouwen wel eens meer last van hebben, dan moest dadelijk de dokter komen. Hoe hoog zou diens rekening al wel zijn?

Daar sloeg de klok halfnegen. Hij schrikte uit zijn overpeinzingen op, bergde aanstonds datgeen, wat geborgen moest worden, draaide het licht uit en riep aan de kamerdeur - 't ging heel burgerlijk bij notaris Van Zanden toe - dat hij wegging.

‘Niets aan mijnheer te zeggen, Van Roon?’ vraagt mevrouw, de deur openende.

‘Neen, mevrouw, er is niets bijzonders geweest.’

‘Goedenavond.’

‘Goedenavond, mevrouw.’

II.

Zou hij den tram maar niet nemen? Dan was hij des te eer thuis. Hij dacht een oogenblik. Vroeger sprong hij er gedachteloos op en reed menigmaal naar zijn kosthuis, dat aan het andere einde der stad was. Thans wilde hij dat dubbeltje maar sparen, en eigenlijk moest hij 't sparen ook. Een mensch mag er immers wel wat voor overhebben om getrouwd te zijn?

Toen hij binnenkwam, kwam Marie hem vroolijk en opgewekt tegemoet. Zij sloeg haar beide armen om zijn hals en kuste hem, dat het klapte.

‘'t Is toch zoo'n lief vrouwtje,’ dacht Frits bij zichzelf, en voor een oogenblik verdwenen de rimpels van zijn voorhoofd en verzette hij de gedachte aan onbetaalde rekeningen.

Ze deed zoo haar best om hem te pleizieren, en 't zag er zoo knusjes in zijn woning uit. Want proper en net was ze, zijn Marie. En welk man wordt, mits dit niet overdreven wordt, en hij niet eens een beetje sigarenasch mag morsen, daardoor niet een aangenaam thuis bereid? Toch moet daar nog iets bijkomen. Zij moet de kookkunst wat beter verstaan dan Maria van Roon geboren Van Nieuwkerken. Maar daarover straks nog.

Frits had een huisjasje aangeschoten, zijn pantoffels aangedaan, een pijpje gestopt en een kopje koffie gebruikt.

‘Frits,’ begon ze met vleiende stem, ‘nicht De Groot is van middag hier geweest.’

Van Roon kreeg een wonderlijk gevoel over zich. Een vaag vermoeden kreeg de overhand, dat Marie wat bijzonders te vragen had.

Nicht De Groot was de dochter van een kruidenier, die er warmpjes in zat. Hij leverde ook hun op rekening, wat zij voor hun klein huishoudentje behoefden, maar omdat 't familie was, bestelde Marie wel eens wat meer dan zij rechtstreeks noodig hadden, omdat ze voor haar familie zich grooter wilde houden dan zij inderdaad was, en of ze niet van zestig maar van honderd twintig gulden in de maand moest leven. De kruidenier zelf bezat een groote hoeveelheid nederigen hoogmoed, of beter misschien, hoogmoedige nederigheid. Hij was maar kruidenier en als hij 't over zijn zaken had, dan ging 't tegenswoordig wel niet erg best door de concurrentie, maar hij kon toch ieder het zijne geven en zoo nu en dan een pandje koopen. De volgende week Dinsdag zou het juist vijf en twintig jaar zijn, dat hij in de zaken was en dan wilde hij een ‘klein partijtje’ geven. Marie was ook genoodigd en.... 't hooge woord moest er uit - Frits moest maar thuisblijven. Want tante Grietje zou ook komen. Tante Grietje nu was een zeer rijke tante, die 't Marie niet vergeven kon, dat ze met een armen kantoorheer getrouwd was. Nu was Marie nooit door een rijken kantoorheer gevraagd; dien had ze dus moeilijk kunnen nemen. En Marie zelf had ook geen geld, zoodat ze vóór haar huwelijk als juffrouw van gezelschap in haar levensonderhoud voorzag. Ze verstond daardoor de kunst van duidelijk en zelfs schoon te kunnen voorlezen; zij kende menig vers van buiten, kon pianospelen en zingen, kon meepraten over den laatsten smaak, maar koken kon ze niet of eigenlijk niet goed. Nu is 't wel geen kunst om zout in de aardappelen te doen, maar 't is een weet, hoeveel er in moet.

(Wordt vervolgd.)