De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 73]

Colibri
door Melati van Java.
(Vervolg van blz. 67.)

VII.

Freule Richmonda zat laat in den nacht op haar slaapkamer. Het lange, blonde haar hing over haar nachtgewaad neer; zij kon maar niet besluiten te gaan slapen, nu eens draaide zij haar lamp hoog op, zoodat door de geheele kamer het volle licht stroomde, dan weer maakte zij het geheel duister en staarde naar buiten.

De lentelucht was koel, maar

EEN AARDIGE PASSAGE.
Naar een schilderij van Madame Consuelo Fould.

kalm en stil, een fijne, blauwe nevel hing over den tuin. De sterren flikkerden door den dampkring heen, een frissche geur van jonge bladeren en versch doorwoelde aarde steeg tot haar op. Het nieuwe leven scheen zich uit de aarde los te maken, men voelde het stille werk der opstijgende sappen, den onzichtbaren maar onvermoeiden arbeid van de naderende lente.

Zij liet de koelte den brand van haar voorhoofd blusschen, hijgend naar frischheid ademde zij de geurige lucht in.

‘Alles vergeefs! Al het werk van drie jaren. Zij heeft de geesten wakker gemaakt. Ik heb zoovele maanden naast haar geleefd en ik moest mij geweld aandoen om in haar iets meer te zien dan een vreemde, en nu, nu... het verleden laat zoo luid zijn eischen hooren.’

En toen keerde zij weer in haar kamer terug, het raam wijd open latend.

‘Wat wil Ryno? Ik moet haar tegen hem verdedigen. Ziet hij in haar alleen de kunstenares? Dat nooit! Daarvoor is zij te goed. Zij mag haar ziel niet verkoopen, niet ontblooten voor onverschilligen, voor schaamtelooze critici; maar ik kan dat talent niet aan banden leggen. Haar vader begreep het wel, en wat heeft hij mij ook gezegd? O! waarom zijn die menschen weer teruggekeerd in mijn leven? Ik heb met zooveel moeite de kalmte en zielevrede teruggekocht; nu sta ik weer midden in den stroom!’

Zij wierp zich op haar chaise-longue en trachtte te slapen of ten minste tot kalmte te komen, maar zij kon niet, onophoudelijk ruischten haar de klanken der viool voorbij.

Vervolgde haar het vizioen van Vera, haar ziel in tonen uitzeggend? Zij hoorde nog elke noot, zij voelde weer elke aandoening van zooeven, alles doorleefde zij met vrees aanjagende intensiteit, en het was niet Vera maar Tom die voor haar speelde, de rattenvanger van Hameln, die haar had gelokt uit de veilige haven van haar tehuis, de wijde wereld in, waar niets dan ellende haar wachtte, en die man, die banale man, de afgod tegen wien zij eens hoog had opgezien en die bleek van gewoon hout te zijn, had haar dit kind opgedrongen, dat haar opnieuw uit haar heroverde wereld wegrukte naar de sfeer, die zij verachtte, vervloekte.

Maar zij kon het niet weerstaan, de lente stroomde de kamer in met iets als de ziel van bloemen en groen, de maan was hooger gestegen en wierp een blauw licht door de donkerheid.

Zij sprong op, zij liet het kunstlicht weer stroomen, zij kon zich niet weerhouden, zij moest haar zien; de kaars aanstekend ging zij de kamer uit, den smallen gang door naar het vertrekje aan het einde, waar Vera sliep. Zij lag daar zoo rustig en vermoedde niet dat haar moeder voor haar stond, verzonken in bewondering voor het liefelijke beeld, dat daar neerlag, met een glimlach op de lippen als luisterde zij naar de harmoniën, die de engelen haar toefluisterden.

‘Mijn kind! Ieder moeder zou

[p. 74]

trotsch zijn zoo'n dochter, zulk een door God begenadigd schepsel de hare te mogen noemen en ik - ik - mag het niet. Ik heb afstand van haar gedaan, ik heb haar verstooten, ik heb gespot met de stem van het bloed en nu wreekt zich de natuur, nu straft mij God! Anderen heb ik welgedaan, mijn eigen kind, mijn eigen man zijn mij vreemden geworden.’

Zij kon haar eigen oogen niet afhouden van het slapende kind; nog nooit had zij Vera gekust. Welke meesteres kust ooit haar ondergeschikte? Nu werd de bekoring haar te machtig, haar voorhoofd was zoo blank en rein, haar lippen zoo rozig, haar handjes zoo klein en aristocratisch; ô dat zij haar liefkozen mocht - zij zou wakker worden, zij zou haar zien, vermoedde zij de waarheid of wist zij die?

Maar in geen geval mocht zij, de ongenaakbare freule, iets weten of vermoeden - neen, ook dat zelfs was haar ontzegd, haar kind te kussen, al was het in den slaap.

En brandende tranen, de eerste in zoovele jaren, verschroeiden haar de oogen; zij blies haar kaars uit en keerde in den donker, al tastend, naar haar kamer terug. Daar was het licht en tusschen de voorwerpen, die zoo lang haar hadden omringd, dat zij met haar waren samengegroeid en een deel van haar-zelf geworden, kreeg zij haar bezinning terug.

Zij zag alles niet meer zooals daareven door een tooverfloers; zij maakte het raam dicht en sloot de lente buiten; nu was zij weer zichzelf, nu kon zij het verleden en het heden vergeten en alleen denken aan de toekomst.

Zou Ryno haar tot vrouw wenschen, dan moest zij hem alles zeggen, welnu, het zij zoo! Zij zou moed vinden voor die bekentenis, als het Vera's geluk gold, maar een andere vraag drong zich in haar op, wat had hij bedoeld met zijn verzoek?

Waarom noemde hij zich ellendig, ongelukkig? Zij was geheel van hem vervreemd; zij wist ook niet wat hij al die jaren had gedaan, waar hij geweest was, wat hij op zijn geweten had misschien; zou hij haar wel waardig zijn, haar onschuldig, rein, geniaal kind?

Als hij haar trouwen wilde, dan was het een oplossing, die zij gisteren nog met blijdschap als een uitkomst had begroet, nu rilde zij er voor, zij vreesde zelfs zijn macht op haar jonge verbeelding - neen, zij moest haar beschermen, zooals zij zelf niet beschermd was geworden, zij die geen moeder meer had gehad, niets dan een stiefmoeder, erger dan een heel vreemde.

Hoe klein, hoe nietig schenen haar nu al haar bemoeiingen, haar zorgen, haar hoofdbrekens met de zaken van anderen, naast den nieuwen plicht, waarvan zij nu eerst de volle verantwoordelijkheid voelde en ook de volle zwaarte.

Was het werkelijk haar plicht de wonderbare gave aan het kind geschonken te ontwikkelen? Haar vader had het haar overgelaten te doen, wat hij niet kon.

‘Het kind lijdt gebrek,’ had hij gezegd, ‘niet lichamelijk maar geestelijk,’ en zij had niets gedaan om dit gebrek te doen ophouden, en toch zij had nu kunnen zien hoe groot haar honger geweest was naar muziek, hoe zij alleen ten volle leefde als zij haar viool kon laten zeggen, wat in haar omging.

En hoe rijk was haar zieleleven, hoe vol haar hart; zij zou niets liever willen dan haar moederliefde geven, maar zij had den afstand tusschen haar dadelijk zoo groot gemaakt dat aan geen overbruggen meer te denken viel; en toch hoevelen zouden haar het bezit van zulk een kind benijd hebben. ‘Talent en ras!’

Uiterlijk stond zij gelijk met welke jonkvrouw van hooge geboorte ook, maar wie onder haar gelijken was de dochter van freule Van Westringa, zoo hoog begaafd?

O, wat zou zij niet geven om haar dochter den rang te geven, die haar toekwam; als zij vroeger den moed had gehad de gevolgen te dragen van haar dwaasheid, dan was haar ook het recht gebleven zich mevrouw Dirksma te noemen, en haar dochter te brengen in haar kring, dien zij nu uit eigen beweging verlaten had. Maar het was nu te laat!

Zij kon haar kind niet meer den stand geven, waaruit zij haar ontrukt had. Zij moest haar tevreden doen zijn met de bescheiden levensomstandigheden waarin haar vader verkeerde, maar haar andere voorrechten kon zij nog recht doen wedervaren; het was haar gelukt ten minste iets te doen voor haar kind.

Dat zij hier bij haar woonde, verhoogde haar eigen levensgeluk niet, integendeel, Vera's tegenwoordigheid was haar een gedurige kwelling, een herinnering aan het verleden, dat zij met geweld had willen dooden, wat haar bijna gelukt was, naar zij meende.

Het meisje dagelijks te hooren spelen, daarvoor schoten haar krachten te kort; zij moest haar weg zenden naar het conservatoire van Amsterdam, naar haar vaders familie terug - neen, dat kon niet. Onwillekeurig kwam haar moeder-jalouzie in opstand tegen het feit, dat Vera een andere vrouw moeder kon en moest noemen terwijl zij nog leefde - naar Brussel, naar Leipzig - maar hoe kon zij haar dan alleen zenden met haar rein hart, haar gloeiend artisten-temperament.

Eén ding was alleen mogelijk, zij moest haar vergezellen, maar dat beteekende breken met haar lievelingsgewoonten, haar zaken verlaten, haar weldadigheidssport opgeven; het viel haar hard, zeer hard, maar sedert Richmonda haar leven naar bepaalde grondbeginselen regelde, week zij niet terug zoodra zij haar plicht duidelijk afgebakend zag.

Voor haar dochter was het niet noodig in het publiek op te treden; zij kon haar talent ontwikkelen voor zichzelf, zij kon genieten van haar kunst en van de kunst van anderen. Dat moest zij haar moeder danken.

En na dit te hebben vastgesteld, ging freule Richmonda na dezen ongewonen dag eindelijk ter ruste.

VIII.

Het verkeer tusschen Westringen en Joujou werd na dezen avond veel drukker; Ryno kwam bijna alle middagen en avonden op het huis, en als het dan gebeurde, dat de freule uit was, hetzij naar Heide-oord, hetzij naar de naaste stad, dan speelde Vera voor hem op de viool, die hij haar nu voor goed had gebracht.

De freule stond het oogluikend toe, maar zij had juffrouw Greivers opgedragen nooit te ontbreken als die twee bij elkander waren, maar er viel niets op te merken. Zij spraken haast niets met elkander, zeide zij haar meesteres.

Van een taal, die uit iets anders dan woorden bestond, had het goeie mensch geen begrip, dat er een toespraak plaats had tusschen het spel van het meisje en den blik van den aandachtig luisterenden man, vermoedde zij niet, terwijl zij rustig over haar naaiwerk gebogen zat.

Als Vera met gloeiende wangen en schitterende oogen eindigde, dan kwam hij naar haar toe, vroeg iets over muziek of een componist en drukte intusschen haar handen warm in de zijne, en fluisterde haar toe:

‘Mijn weldoenster, hoe kan ik je danken!’

Zij begreep niet in hoeverre zij hem weldeed en waarin, maar het vervulde haar met trots en voldoening te weten dat hij haar dankbaar was, dat zij op een man, die zooveel van de wereld had gezien en genoten, zulk een invloed had.

Hij kwam gewoonlijk binnen, bleek, vermoeid, met holle oogen, maar nauwelijks begon zij voor hem te spelen of de slappe trekken spanden zich weer, er kwam leven in zijn oogen, rust om zijn mond; hij leunde achterover en scheen de betoovering te ondergaan door haar tooverviool op hem uitgeoefend.

's Avonds als de freule thuis was, kwam hij vertellen van zijn reizen en zwerftochten, meest bracht hij boeken en plaatwerken mede, die hij Evert had laten halen uit zijn kwartier in Brussel, en die hij aan de dames uitlegde.

[p. 75]

Of de freule op deze afwisseling gesteld was, bleek uit niets; zij noodigde hem niet uit te komen, maar stiet hem ook niet terug.

Vera leefde geheel op; dat was het juist waarnaar zij in de benauwde omgeving van Moeke Dirksma zoo dikwijls had gezucht; te weten wat de wereld voor moois en heerlijks bevatte, wat de menschen er in deden, wat men moest doen om gerekend te worden onder de meest ontwikkelde. Haar opvoeding was hoogst eenvoudig geweest, zij kende niets dan wat men op de lagere school leert, geen vreemde talen, zelfs geen Fransch; haar vader had er niet aan gedacht haar meer te laten leeren dan haar zusters en Moeke zou het als een groote onbillijkheid hebben beschouwd dat het vreemde vogeltje meer voorrechten zou genieten dan haar eigen dochters.

In haar gewilde onverschilligheid voor het haar opgedrongen kind, had freule Richmonda niet eens onderzoek gedaan naar haar kundigheden. Zij liet haar schrijven, zonder op haar minder mooie hand te letten; verder haar rekenen of brieven copieeren. Zij liet haar optellen en knorde soms als zij fouten van onoplettendheid maakte, maar zij dacht er niet aan haar meer te laten leeren of zelfs door lectuur haar geest te ontwikkelen.

Door Ryno begon zij in te zien hoe het kind naar kennis dorstte en naïf haar blijdschap te kennen gaf als zij weer wat nieuws had geleerd. Zij genoot van zijn verhalen, zooals hij genoot van haar spel. Het was een geheel andere Vera die zich openbaarde als Ryno er was, een levendig kind, belangstellend in alles, ongekunsteld, natuurlijk, onbedreven. Nu en dan kwam zij tot bezinning, voelde dat zij hier niets was dan een ondergeschikte, als juffrouw Greivers, zonder eenige rechten met niets anders dan verplichtingen, en zij trachtte weer te worden zooals zij haar best deed te zijn wanneer hij er niet bij was, een tweede juffrouw Greivers, bescheiden, stil, gedwongen, zich met geweld op den achtergrond houdend.

Met haar helder verstand zag Richmonda wel in dat Ryno noch voor haar, noch voor juffrouw Greivers zoolang talmde op Joujou en zijn avonden in haar huiselijken kring doorbracht. Zij vergenoegde zich echter met toezien en in de grootst mogelijke stilte haar opmerkingen te maken, die niet altijd even aangenaam waren.

Het begon haar te hinderen dat Ryno's wegblijven of komen bij Vera regen of mooi weer te voorschijn riepen, dat het meisje, als zij met hem sprak of zelfs maar toeluisterde, zich zelf geheel scheen te zijn, terwijl zij in haar aanwezigheid altijd zich min of meer teruggetrokken en schuwer toonde.

Nooit glansden haar oogen zoo, nooit straalde haar lach, al was het dan maar in een kort onbemerkt oogenblik, zoo, dan wanneer Ryno binnenkwam of iets vertelde; zij ontwikkelde ook in schoonheid en gezondheid buitengewoon.

Richmonda kon haar niet genoeg aanzien; in deze laatste weken was zij van kind geheel en al jonkvrouw geworden, al het teere, spichtige, bloedarmoedige, dat haar vroeger had onderscheiden, was verdwenen en maakte plaats voor veerkracht en bloeiende jeugd.

Haar kleederen pasten haar niet meer en Richmonda moest met haar naar de stad gaan om haar een nieuw costuum te laten aanmaken, een heel eenvoudig kleurloos grijsje. Maar van haar eigen spaarpenningen kocht Vera wat kant, wat linten, een lapje blauwe surah, en 's avonds in haar kamer maakte zij er iets van zoo elegant, dat én de freule èn juffrouw Greivers toen zij er voor 't eerst mede aan tafel kwam, uitriepen:

‘Maar wat bezielt je toch, kind! Wat 'n toilet! Moet je naar een bal?’

‘En dat kost, dat kost nog geen 2 gulden,’ riep zij bijna juichend van plezier.

‘Me dunkt, het geld doet er niets toe,’ merkte de freule ijskoud op, ‘maar 't ding staat veel te opgeschikt voor dagelijksch gebruik. Houd het nu maar aan, maar anders wil ik het niet hebben dat ge je zoo opdirkt voor de boeren.’

Vera beet zich op de lippen en trachtte over die vinnigheid heen te komen; zij vermoedde niet hoe diezelfde strenge vrouw haar oogen niet van haar kon afhouden, zoo onuitsprekelijk lief en bekoorlijk zag zij er uit, en daarbij zoo echt gedistingeerd. Zij kon niet begrijpen wat een storm opstak in het kille hart der freule, hoe alles in haar luide riep van trots en bewondering voor haar mooi, geniaal kind, hoe zij er naar smachtte haar te kussen, als elke gewone moeder haar kind, haar liefkozingen te ontvangen, haar voor iedereen te doen bewonderen als haar kind, haar dochter, en zij mocht het niet.

Zij droeg de gevolgen van haar groote zonde - haar stand, haar rijkdom, haar adelijken naam had zij verkozen boven man en kind.

En nu was het een andere, een vreemde, want die verre familiebetrekking rekende zij niet eens, die haar wekte tot een nieuw leven, die haar al het eenvoudige en burgerlijke van haar eerste opvoeding deed afschudden om van haar een vrouw te maken volgens haar eigen rang.

Zij kon er Ryno om haten; hij ontstal haar hare dochter. Met of zonder bedoeling, zij kon het niet zeggen want zij zag hem nooit als Vera speelde; zij ontvluchtte nog steeds de macht en bekoring der muziek, dat maakte haar te week en zij voelde zich bij den dag zwakker van hart en zelfs van karakter worden. De gedachte aan Vera verliet haar geen oogenblik; als zij haar in eenige uren niet had gezien dan begon zij naar haar te verlangen.

‘De stem des bloeds is een dwaasheid,’ zeide zij dan tot zichzelf, ‘maanden lang heb ik naast dit kind geleefd en alleen mijn verstand zeide mij dat zij mijn kind was, nu leer ik haar beter kennen en ik krijg haar daarom lief.’ Zij kon het niet langer ontkennen, zij kon niet meer buiten de tegenwoordigheid van haar kind.

Toen na het eten Ryno kwam, zag hij haar ook verbaasd aan.

‘Concert-costuum!’ riep hij. ‘Nicht, dan zal u toch van avond de artiste willen zien niet alleen maar ook hooren! Och, breng dit kleine offer, u zal het ondervinden dat het beloond wordt.’

En zij gaf haar toestemming en Vera speelde, zooals zij misschien nog nooit had gespeeld, maar dien nacht toen zij rustig sliep en droomde van alles wat schitterde en mooi was in de haar nog onbekende wereld, waren er twee die geen oog sloten: freule Richmonda en Ryno.

IX.

Den volgenden morgen heel vroeg wandelde Vera door het park; het was zoo'n heerlijke lentemorgen, de lucht vol zilveren wolkjes, het gras een en al madeliefjes, de struiken reeds groen als smaragd; de hooge boomen nog kaal, maar rossig, vol sappige knoppen, een fijne blauwachtige damp zwevend tusschen het bosch, en al het felle der zonnestralen dampend, een morgen voor een jong hart om het uit te jubelen van vreugde, evenals de vogels die druk en jolig elkander vertelden hoe heerlijk de zomer was die kwam en hoe ellendig de winter, die heenging.

Vera liep voort, de handen gevouwen en tegen haar voorhoofd gedrukt, de oogen heel, de lippen half geopend om toch vooral niets te verliezen van alle lenteweelde, de eerste gedurende haar jonge leven in haar volheid genoten.

(Wordt vervolgd.)