De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 68]

Een reis naar Spitsbergen.
Met illustratiën.

Het is nog volstrekt niet sedert zoo heel lang, dat een steeds krachtiger wordende stroom van touristen uit alle deelen der wereld het doel van zijn reis richt naar de streken van noordelijk Europa. Nu is dit niet zoozeer een modegril

Het noordelijkste Hotel der wereld.

als wel een gevolg hiervan dat eerst de moderne verkeersmiddelen de mogelijkheid hebben geopend om ook die oorden te bezoeken, wier heerlijke grootsche natuur tot nu toe slechts door enkelen was aanschouwd en die daarom des te dieper indruk maken. Omdat dit gebied nog niet is gepopulariseerd, d.w.z. nog niet bij wijze van sport door gelegenheidstouristen is afgewandeld, doet de natuur daar zich als een terra incognita voor met grootsche, gigantische vormen en prikkelt zij de phantasie. Zoo is het met Noorwegen en Zweden tot aan de Noordkaap.

Wie echter reeds tot Hammerfest is voortgedrongen, die vermag den machtigen drang niet te weerstaan om ook de Poolzee tot aan de grens van het eeuwige ijs door te dringen, wier wonderbare verhevenheid niet achterstaat bij het Scandinavische schiereiland. Dat dit doel n.l. Spitsbergen, heden ten dage vrij gemakkelijk is te bereiken, is ten deele te danken aan wetenschappelijke expedities maar ten deele ook aan de moderne verkeersmiddelen.

Tegenwoordig gaan jaarlijks in den zomer een drietal stoomschepen naar Spitsbergen, twee uit Hamburg, de booten van kapitein Bade en een van de Hamburg-Amerikaansche Stoombootmaatschappij, terwijl een stoomboot van de Vesteraalenmaatschappij, de Noorwegen bezoekende reizigers van Hammerfest uit, in twee dagen naar de

Tempelbergen.

Adventbaai op Spitsbergen overvoert.

De afstand van de Noordkaap naar Spitsbergen is ongeveer die van Amsterdam naar Bazel. De tocht is heerlijk. Reeds na een paar uur is de Noordkaap en de noordkust van Noorwegen aan het gezicht onttrokken en door de spiegelgladheid der zee en het diepblauwe van den hemel, die zonder een wolkje zich welft, gelooft men nauwelijks in de ongastvrije poolstreken te zijn maar eer een zeetocht te maken in het Zuiden. Daarbij komt de van het eind van April tot aan het midden van Augustus, derhalve gedurende 124 dagen niet ondergaande zon, het zachte klimaat, de wonderlijk reine lucht en het steeds levendiger wordende tooneel dat de zee biedt!

Hoe meer men noordwaarts vaart, hoe veelvuldiger men eenzaam levende walvisschen ontmoet; langzamerhand ziet men gansche scholen, die zich behagelijk koesteren in de stralen van de zon en voortdurend groote waterzuilen opspuiten, die bij het neervallen in een bonten stofregen uiteen spatten.

Op den tweeden dag komt het Bereneiland in het gezicht; de uit drie verdiepingen bestaande Jammerberg doemt in de verte op, om de klippen en rotsen zwemmen reusachtige scharen krijschende meeuwen, die hier nestelen. Men gaat hier eenige uren aan land om te jagen op eenden en ganzen, en voort gaat het weer.

Den volgenden dag komt dan de zuidpunt van Spitsbergen in zicht: reusachtige gletscherketens, een bijna onafgebroken ijsplateau, van waar de gletschers bijna overal tot in zee afdalen - een overweldigend grootsche aanblik!

Spitsbergen - welks naam voor zich zelven spreekt - bestaat uit drie grootere en verscheiden kleinere eilanden, die alle door machtige fjorden en bochten worden doorsneden. De hoogste top van dit eiland is de 1390 M. hooge Hornsundspits in Westelijk-Spitsbergen.

Het klimaat is dat van de pool; slechts in den zomer smelt de sneeuw tot op 400-500 M. boven de oppervlakte der zee; de lucht is buitengewoon zuiver.

Men vindt op de eilanden steen- en bruinkool, ijzererts, graphiet, marmer enz. In groote mate komen magnetische steenen voor en maken Spitsbergen volkomen ongeschikt tot het doen van onderzoekingen.

De flora telt 122 soorten van planten; boomen vindt men er niet. Het rendier is zeer verbreid, bovendien treft men op Spitsbergen ijsbeeren en poolvossen aan benevens acht-entwintig diverse vogelsoorten.

De kusten leenen zich uitstekend voor reede, de vloed gaat niet zeer hoog, hoewel deze heftige stroomingen in de baaien en zeestraten veroorzaakt.

In den zomer is het eiland door drijvende ijsschotsen om, geven, in den winter is het volkomen door het ijs ingesloten; de Oostkust is bijna nimmer voor schepen toegankelijk. Zelfs des zomers kan men bij het Bereneiland moeilijk door het drijfijs komen.

Door de ronddrijvende ijsbergen wordt de zee buitengewoon mooi gemaakt; men treft de meest grillige vormen aan, dan vazen, dan bekers, plafonds met boetseerwerk, ja vormen uit de plantenwereld.

De massieve ijsschotsen gelijken niet zelden op rotsblokken of ruwe altaren uit de Odin- of Druidentijden. Bij de oppervlakte van het water blank en doorschijnend als albast, schitteren zij naar boven in de spleten als smaragd en lazuur.

Deze drijvende ijsbergen bestaan gewoonlijk uit een massieven voet onder water en een min of meer plateauvormig gedeelte er boven. De in de holten binnendringende golven maken

[p. 69]

een donderend geraas en veroorzaken door holten in het ijs niet zelden sierlijke fonteinen.

Een waardig pendant vindt dit tafereel in de grootsche

Middernachtszon.

ijsfjord, die gevormd wordt door de het verst in het land doordringende en meest vertakte fjord van Spitsbergen, rechts van kaap Staratchin, aldus genoemd naar een Russischen pelsjager, die hier negenendertig winters doorbracht en links van Danmanden (doode man). Men vindt hier een overweldigende

De eerste bewoners van het noordelijkste Hotel.

natuur, die den aanschouwer in stilheid doet verzonken staan.

De dichtstbijzijnde fjord aan de westzijde is de Adventbaai, waar zich ook het in 1896 door de Vesteraalenmaatschappij gebouwde touristenhotel, het noordelijkste van de aarde, bevindt. Het is van hout opgetrokken op een kunstmatig uit rotsblokken gevormd plateau, dat is aangebracht op een landtong, die een toendra-achtigen plantengroei heeft. Nergens krijgt men een zoo volledigen indruk van het karakter en den rijkdom van de noordpoolbloemen en dwergplanten als juist hier, waar zich in een klein bestek alles samendringt.

In de nabijheid der ‘touristenhytten’ liggen de overblijfselen eener hut in welke in 1895 op 1896 eenige Noorsche walvischvaarders, die hier schipbreuk geleden hadden, overwinterden en van welke er twee, die stierven, hier begraven liggen.

Hoe vredig de natuur hier moge schijnen, zij heeft hare gevaren en verschrikkingen. Bij de jacht op walrussen, die al evenzeer verminderd zijn als de walvisschen, zoodat het niet meer gelukt als vroeger, er in enkele uren een paar honderd te dooden, verliest menig jager het leven. Zoo verongelukten in 1896 ten gevolge van het aangrijpen door een geharpoeneerden walrus in een boot, die tot twee malen toe het onderst boven werd geworpen, tegelijk drie lieden, vader, zoon en een matroos, terwijl een vierde met moeite kon worden gered.

Zooals reeds werd gezegd, behoort de jacht op walvisschen, zeehonden, walrussen, meer nog op een hier verblijvende soort van haai, en van tijd tot tijd in het noordelijk en oostelijk deel op ijsbeeren; tot de avontuurlijkste en intersantsche ondernemingen. In de buurt van de Adventbaai wachten de reizigers grootsche tochten te water en te land.

Reeds van uit het hotel kan men den reusachtigeu gletscher van het eenige uren verwijderde Augusta-Victoriagebergte zien, terwijl op den top van den 700 à 800 M. hoogen Nordenskjöldberg een blik mogelijk is over de ijsvelden van het binnenland en over het daar beneden liggende plateau met fossiele overblijfselen van een sub-tropischen plantengroei.

Vaart men verder naar het Noorden, dan komt men in de Dicksonbaai, die ten Oosten door een in kaap Thordsen uitloopend schiereiland wordt begrensd.

Hier staat ook het door Nordenskjöld gestichte vluchthuis waarin, in 1872 op 1873, de bemanning van eenige door het ijs ingesloten Noorsche visschersschepen overwinterde en ten gronden ging.

Van hieruit, zoowel als van den 500 M. hoogen Tempelberg aan de op de Klaas Billowbaai volgende Sassenbaai, geniet het oog een heerlijken blik over het met drijvende ijsbergen en schollen bedekte fjord, zoowel als over de daartegenover liggenden gletscher-keten.

Alle hier genoemde baaien liggen in de ijsfjord, die het schip nu verlaat om verder noordelijk langs de westkust het door een ondiep kanaal van het hoofdeiland gescheiden Prins-Karels-Voorland-eiland voorbij te varen.

Reusachtige gletschervelden in het verschiet glijden nu aan het oog voorbij, dan volgen de Zeven IJsbergen en het Deneneiland.

Hier aan de Virgo-haven had Andrée van 1896 tot 1897 zijn ballonhut en van hieruit steeg hij den 11 Juli 1897 met zijn ballon de ‘Adelaar’ op, naar de onbekende Noordpoolstreken, vanwaar hij, naar men thans wel met zekerheid kan aannemen, wel nimmer zal terugkeeren.

[p. 70]

Door een ondiepe straat, het Denengat, komen wij aan Amsterdam-eiland, dat in de 17de eeuw het hoofdstation der Hollandsche walvischjagers was, die hier een stadje Smeerenburg bouwden, hetwelk iederen zomer door omstreeks 300 schepen en 12.000 man bezocht werd, en waaraan op dit oogenblik nog eenige grafsteden en overblijfselen van traankokerijen herinneren.

West-Spitsbergen eindigt met de eilanden Vogelzang en Norskören, welke, gelijk trouwens de geheele noordkust door groote massa's drijfhout worden omspoeld.

In het Noord-Oosten, gescheiden door de Hinlopenstraat, is dan het Noord-Oostland, Oostelijk liggen koning Karelsland, de Barends- en Duizend-eilanden daar waar de zee bijna nimmer vrij van ijs is en waarheen dan ook geen der touristenbooten gaat.

De groep der Spitsbergen werd in 1596 door de Hollanders, die ze voor een deel van Groenland hielden, ontdekt, en Nieuwland genoemd. Zij stichtten hier een vast station. In de 17^de en 18^de eeuw streden Hollanders, Engelschen, Denen en Franschen hier, dikwijls onder bloedigen strijd om den voorrang, Thans behoort het aan niemand en het eiland is dan ook slechts des zomers door enkele touristen bewoond.