De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 33]

Colibri
door Melati van Java.
(Vervolg van blz. 32.)

Daarom trok de figuur van Elisabeth haar zoo aan; een koningsdochter, zelf vorstin, alle familiebanden verbrekend om zich aan armen en zieken te wijden, dat was een gestalte, waarmee Richmonda van Westringa zonder vrees van haarzelf te compromitteeren zich kon vergelijken.

Was het om onwillekeurig zulk een vergelijking te doen ontstaan, dat het beeld der middeleeuwsche heilige steeds haar schrijftafel versierde?

Richmonda had geen tijd de diepste diepten van haar hart te peilen, daar lag zooveel veilig verborgen. Zij kon nooit den steen afwentelen die het heiligdom

van de markt.

afsloot voor anderen, maar vooral voor haarzelf.

De zes weken, die zij jaarlijks in Den Haag doorbracht, waren bestemd voor haar persoonlijk verkeer met verschillende gezaghebbende mannen en vrouwen op het gebied der philanthropie, voor het bijwonen van tooneelvoorstellingen en lezingen, de eenige wereldsche afleiding die zij zich veroorloofde. Muziekuitvoeringen woonde zij nooit bij. Zij had geen verstand van muziek, beweerde zij. Volle zes weken bleef zij in Den Haag, nooit een dag langer of vroeger; twee- of driemalen had zij het voorjaar in Italië of aan de Riviera doorgebracht met haar juffrouw van gezelschap, een bedaarde, zich weinig opdringende, handige vrouw, die Richmonda's huishoudster en tegelijk aalmoezenierster was en die met haar koetsier, palfrenier tegelijk tuinier, en twee of drie meiden en werksters haar hofhouding uitmaakten op Westringen.

Richmonda was druk bezig het stapeltje brieven, dat naast haar lag, te openen, te lezen en met een paar woorden de antwoorden aan te teekenen, toen er aan de deur getikt werd.

‘Ja,’ antwoordde zij er nog niet heel bij.

't Was juffrouw Greivers, de gezelschapsdame.

‘Er is een soort van heer beneden, die mij verzocht u dit briefje af te geven.’

‘Heeft u gezegd, dat ik niet te spreken ben?’

‘Ja, maar hij drong zoo aan, hij kwam van buiten de stad en van middag kon hij niet terugkomen.’

‘Is 't iemand om hier binnen te laten?’

De stem van freule Richmonda klonk kort zakelijk, als had zij geen tijd veel woorden en veel stem te verspillen.

‘Ja, mij dunkt van wel, doodeenvoudig, maar netjes, een in-fatsoenlijk gezicht.’

Zij las:

‘Een behoeftig vader wenscht u te spreken over het lot van zijn gebreklijdend kind.’

‘Hè, geen handteekening! Nu, laat hem binnenkomen.’

Nog even had zij den tijd een brief te lezen en te annoteeren, toen er weer, maar nu bevend en onzeker, aan de deur werd geklopt.

‘Ja.’

Zij keerde zich nog niet dadelijk om; de brief moest nog eerst bij het afgedane hoopje, en toen wendde zij zich, zooals zij meer deed, half om op haar ronden bureaustoel.

Een man stond onder de bruinroode portière; het flauwe winterlicht viel geel door de lancaster gordijnen opzijn van de doodsche bleekte vaal krijtgezicht, door de dunne grijze haren in een lijst gezet; onder de borstelwenkbrauwen flonkerden echter de blauwgrijze oogen, strak en koel.

Richmonda staarde hem aan; toen veranderde haar koud aristocratische, bloedlooze kleur; de handen nog met het roode potlood tusschen de vingers knepen in het leder van den stoel. Alles stond eensklaps als in vuur; haar lippen bleven half geopend, en konden geen geluid doorlaten. Zoo moet het beeld van Medusa aangegrijnsd zijn door allen, die het versteenen zou.

Beiden bleven onbeweeglijk tegenover elkander staan; toen strekte de man zijn hand uit.

‘Monda!’

En ook bij haar brak de ban:

‘O God! Hoe kan 't! Ben jij - het - Tom!’

‘Je had me toch steeds kunnen wachten. Ieder heeft toegang tot je, die arm en noodlijdend is, waarom ik niet...’

‘Ik verwachtte je niet, ik wist niet dat je hulp noodig had of dat je die zou zoeken bij mij!’

‘Juist bij jou! Kan ik ze vinden?’

‘Als ieder ander!’

[p. 34]

Dat klonk weer op den ouden, ieder bekenden freuletoon; zij was opgestaan fier als een kleine koningin, en nu in het volle licht kon hij zien hoe de jaren, die zoo streng tegen hem waren geweest, zich meedoogend hadden getoond bij haar. Alleen de bloei, de frischheid der jeugd hadden zij van haar gezicht weggenomen, de trekken waren even regelmatig, de huid even glad en rimpelloos, de oogen even helder en diep gebleven; alleen de lippen, die konden niet meer lachen, daar pasten de twee scherpe lijnen aan weerskanten voor, die ze onbarmhartig naar beneden schenen te trekken. Het kuiltje in de wangen, dat vroeger zoo geestig en vroolijk kon gaan en komen, dat meesprak met de oogen en lippen, was zeker ook verdwenen of had nooit meer gelegenheid zich te vertoonen.

‘Ga zitten, nu je toch hier bent - maar ik begrijp niet waartoe het dient - die geestverschijning!’

‘Ik moest je spreken.’

‘Je hadt kunnen schrijven. 't Is zoo moeilijk den geest van het verledene te bannen; als je hem oproept, dan verlaat hij je niet meer!’

‘Ja - ik weet het!’

Hij veegde zijn voorhoofd af, dat nat was van koude zweetdroppels; toen wankelde hij naar een stoel en ook zij zette zich weer neer.

‘Zie, hoe wij beiden beven. 't Verleden is niet dood, het laat zich niet dooden!’ sprak zij.

‘En jij zou het willen dooden, ten koste van alles wat je bezit.’

‘Wat doe ik anders dag en nacht? Ik meende ook dat het niet meer zou verrijzen, maar nu voel ik het, 't staat tusschen ons, al heb jij ook nog meer gedaan dan ik om het van je af te werpen.’

‘Jij bedoelt mijn huwelijk? Och, je moest eens weten hoe weinig dat voor mij beteekent, nu het verleden, waarvan je spreekt, weer dagelijks voor mij opbloeit, voor mij schittert, zoo jong en zoo mooi of het 't tegenwoordige was.’

Zij zag hem aan, nog bleeker, nog bloedloozer dan anders; als de adem zoo zacht kwam het over haar lippen:

‘Dus zij leeft!’

‘Het tegendeel had je gehoord of je het gewild hadt of niet!’

Zij keerde zich om en speelde met het breede, platte ivoren vouwbeen.

‘Je komt om je gebreklijdend kind?’ vroeg zij zonder hem aan te zien. ‘Natuurlijk, ik zal je helpen en haar ook - vóór ieder ander!’

‘Bepaald gebrek, materieel, hebben wij niet, maar geestelijk lijdt zij honger! En daarom richt ik mij tot je, om je te vragen wat moet ik doen?’

‘Je hebt het nooit eer gevraagd. Je hebt mij haar ontnomen!’

‘Moest ik niet toen ik zag dat je weifelde, dat je aarzelde; ik heb je de keus gemakkelijk gemaakt. Je kreegt alles terug wat je verlaten hadt voor mij; je ouders, je naam, je geld, je eer! Ik behield niets dan mijn kind!’

‘Je hadt mij moeten laten kiezen.’

‘Ik heb je de keus bespaard!’

‘En mij alleen gelaten.’

‘'t Was tot je geluk, dacht ik!’

‘Mijn geluk! Denk je dat ik gelukkig kon zijn met mijn harden vader? Voor de wereld heeft hij mijn naam gespaard, maar zijn genegenheid had ik verloren, voorgoed! Misschien had hij mij kunnen vergeven als ik zijn wil had gedaan en getrouwd was volgens zijn keuze.’

‘En - waarom...’

‘Vraag jij dat, jij! O Tom! Als ons huwelijk voor jou niet geldig schijnt te zijn, voor mij is het 't wel. Ik zou aan mijn heiligste ik een moord plegen, als ik, mijn man levend, met een ander was getrouwd.’

‘Dus je hebt mijn tweede huwelijk veroordeeld?’

‘Ik veroordeel niemand!’

‘Mijn vrouw was mij niets; zij zorgde goed voor mijn kind. Ik hoopte vooral een afgrond te stellen tusschen ons beiden door je de volle vrijheid te geven.’

‘Die vrijheid kon jij mij niet geven, dat kon alleen God! Maar 't deed er niet toe, ik kon toch niet meer beminnen, mijn hart is dood, dood!’

Zij zag er nu uit zoo koud, zoo passieloos, zoo ijsbleek; alle bloed weggetrokken uit haar gezicht, haar lippen, haar vingers; een schaduw van wat eens een vrouw was geweest.

‘Door mij?’

‘Och! door alles, misschien het meest door het ontwaken! O die armoede, die armoede! Ik weet niet hoe ik de armoede zal verlichten, omdat ik weet wat het zeggen wil arm te zijn! Dat heeft mijn leven een geheel andere richting gegeven! Ik verwijt je niets, ik was zoo blij omdat je mij liefhadt en ik vond dat vluchten zoo romanesk! Maar 't wakker worden...’

‘Ja, wij waren domme kinderen; het leven heeft ons vreeselijk streng gestraft, in vollen ernst; 't ergste is dat nu het kind den last dragen moet van onze dwaasheid!’

‘Waarom dan gescheiden wat God vereenigd heeft?’

‘Heb ik alleen dat gedaan?’

‘Ik was zwak, ziek, ellendig, mijzelf niet meer. Had ik toen kunnen denken; maar och, waarom ook! Het verledene is het verledene. Daar helpt geen napraten aan!’

‘En vraag je niets over haar, over Veronica. Zegt je moederhart je niets?’

‘Neen, ik voel niets voor haar. Niets, het spijt me - ik zou 't willen - als ik mij voor haar interesseerde, zou 't alleen zijn uit plicht.’

‘Je hebt haar niet gezien, als je haar zag...’

‘Lijkt zij op mij?’

‘In mijn oog ja, maar nu vind ik het niet, en een vreemde zal nog minder er iets van zien. 't Is zoo wonderlijk. Ik was een gewoon burgerkind; de president der Harmonie in G. vond dat ik talent had, die heeft mij laten studeeren, en eens kwam mijn tijd van roem, mijn middaguurtje vol zonneschijn, toen de freules in de stad met mij dweepten en één zich verbeeldde mij lief te hebben, maar al maakte zij mij ook rijk door haar liefde, toch ben ik gebleven wat ik was. Ik keerde terug naar mijn eigen stand; ook mijn hart was dood. Toen ik zag dat mijn broers weduwe mij gaarne getrouwd had, deed ik haar wensch, maar toen brak ik met al het ideale, al het artistieke dat in mijn leven was gekomen. De eenige herinnering was Vera, die liet zich niet verburgeren; zij is een orchidée onder de klaprozen, een colibri onder de musschen. Ik zag het van jongs af, hoe gewoon haar stiefmoeder haar ook kleedde, haar haar knipte; de distinctie, het exotische, schitterde uit alles. Men bleef staan op straat om haar na te zien, en nu, nu kan zij niet meer blijven in deze omgeving. Zij schittert er te veel in. En daarom kom ik je vragen, wat wil je dat ik doe met ons kind?’

‘'t Is wat laat dat nu aan mij te vragen, nu je haar aan mij hebt ontnomen, nu je tweede huwelijk ons meer heeft gescheiden dan alle wetsuitleggingen.’

‘Bedoel je dan, Monda, dat als ik vrij was geweest en jij onafhankelijk, dat je dan nog...’

‘Natuurlijk! Waarvoor waren wij anders man en vrouw? Ik had niet gevraagd naar mijn doode liefde, alleen naar mijn plicht!’

Hij zakte ineen, bleek, slap; een oogenblik dacht zij dat hij bewusteloos was geraakt, maar toen hief hij zich weer op en zijn stem klonk metaalachtig, zijn oogen blonken koud en scherp als staal.

‘En nu, Richmonde, vraag ik nog eens, wat moet er met ons kind?’

‘Wil je geld hebben, hoeveel? Ik zal je onbepaald krediet geven op mijn bankier... Je wilt geen geld aannemen van mij, maar voor haar is het iets anders. Zij heeft rechten.’

‘Ja, dat heeft zij. Ik zou het ook van je aannemen, maar

[p. 35]

eerst moet je alles weten. 't Kind is niet alleen mooi er gedistingeerd, maar zij heeft genie.’

De freule zag hem bijna ontzet aan.

‘Genie!’

‘Schrik je er van?’

‘Ja, 't is de gevaarlijkste gave die God een mensch schenken kan, die waarvoor wij het meeste moeten betalen, Muziek?’

Hij knikte.

‘Mijn talentje is er niets bij, niets! Zij is een groote kunstenares, àlles is muziek in haar, alles zet zich bij haar om in muziek. Daarom zeg ik dat zij gebrek lijdt. Ik heb haar geleerd wat ik kon; nu moet zij verderop, hoogere studiën maken, wil zij werkelijk iets worden!’

Richmonda zuchtte diep:

‘En dan, wat dan... O die muziek, die ellendige muziek, wat heeft zij al niet op haar geweten!’

‘Of men begaat veel misdaden in haar naam!’

‘Dus moet mijn geld dienen die noodlottige gave in haar te ontwikkelen, haar ongelukkig te maken, voor tijd en eeuwigheid?’

Hij zag haar een weinig spottend aan.

‘In het Evangelie staat, dat van het kleinste talent ons rekenschap zal worden gevraagd, maar niet dat talenten bestemd zijn ons ongelukkig te maken. Mij heeft mijn talent niet verdorven, wel misschien mijn gemis daaraan!’

‘En als ik het geld niet geef?’

‘Dan zal toch haar gave worden ontwikkeld. Er is maar een middel waardoor haar moeder invloed kan uitoefenen op haar lot...’

‘Nu, wat dan?’

‘Door zelf haar ontwikkeling te leiden.’

‘Wat, je wilt mij haar nu geven? Nu geen band ons meer bindt, want aan den band van het bloed geloof ik niet.’

‘Ik ook niet, anders zou mijn tweede dochter mij even lief zijn als Vera.’

‘En, en wat moet ik met dat kind doen? Zij is mij vreemd en ik ben haar vreemd!’

‘En wat zullen de menschen zeggen, niet waar?’

‘In geen geval mogen de menschen iets weten. Ik zou haar ontvangen als een onbekende en ook zij mag niet weten wie ik ben, versta je Tom?’

‘Ja, ik begrijp het, je wilt haar desnoods aannemen als - gezelschapsdame.’

‘Ik weet niet, ik moet eerst nadenken.’

Zij keek gejaagd naar de pendule, het was halftwaalf.

‘Ik moet weg, ik moest iemand spreken om elf uur. Nu Tom! 't heeft mij vreeselijk aangegrepen deze ontmoeting, maar 't is nu wel geweest. Ik zal je schrijven. Geef mij je adres.’

Hij gaf haar een kaartje.

‘Goed, ga nu heen! God zegen je en vergeve ons beiden! Wij waren schuldig, ik doe boete, zooveel ik kan!’

‘En ik dan, wandel ik op rozen?’

‘Je hadt moeten vertrouwen!’

Hij zag haar aan met een blik van diepe droefheid, maar zeide niets en zij sloeg den blik neer voor zijn wanhoopsoogen.

‘Als je iets noodig hebt voor je zelf, voor je gezin, schrijf maar een letter. Je gaat voor.’

‘Voor je andere armen! Dank je, Richmonda.’

En toen met een zucht, die haar 't bloed even naar de wassen wangen joeg:

‘O, als ik had kunnen vertrouwen, als ik geweten had, dat, dat je...’

‘Dat ik mij altijd je vrouw voelde... ja, Tom, 't is toch zoo geweest, en nog...’

‘Een woord van je en ik zou nooit, nooit de op een na ongelukkigste daad van mijn leven gedaan hebben.’

‘Ja, op één na! Maar nu is het onherroepelijk te laat! Ik zal je schrijven!’

Zij belde. Haar knecht tikte aan de deur onder de portière.

‘Laat mijnheer uit!’

Hij boog zich diep, zijn hoed in beide handen.

‘Ik zal er voor zorgen, mijnheer...’

De naam, dien zij eens gemeend had te moeten dragen, kwam haar niet over de lippen.

II.

Moeder en dochter stonden tegenover elkander in de gele schemering der pensionkamer.

Freule Richmonda zou daags daarna vertrekken naar haar landgoed, en zij had per telegram naar Amsterdam bericht dat zij over drie dagen Vera wenschte mee te nemen als haar secretaris.

Het meisje had al dien tijd geleefd als in een tooversprookje. Moeder en zusters behandelden haar nu als een geheel ander wezen; 't was of zij Asschepoetster was maar reeds veranderd door den staf der fee, en toch had vader verboden iets nieuws te koopen; zij moest eenvoudig vertrekken met haar gewoon goed.

Moeke sprak van opknappen, bijkoopen, maar vader had er op gestaan niets van dit alles meer te doen, de tijd was te kort en hij had er geen geld voor.

Dat Vera bij het vertrek haar beste blouse aandeed, een, waarmede zij heel mooi was geweest - een kunststuk van Jetske - toen zij op een uitvoering van D.I.G. viool gespeeld had, merkte de goede man niet eens op.

't Was den heelen dag jagen en haasten. Moeke, erg zenuwachtig, bromde, kommandeerde, liep heen en weer zonder veel uit te voeren, sprak er van dat zij nu een dagmeisje er bij moest hebben, riep telkens dat zij blijde zou zijn wanneer alles voorbij was, vroeg Veerke telkens op huilerigen toon of zij dan niet altijd goed voor haar was geweest.

Vera had moeite zich bedaard te houden; zij vond het verrukkelijk de gedachte naar haar onbekende moeder te gaan, een groote dame in haar omgeving te zien en weg te komen van hier van al dit nauwe, bekrompene, neerdrukkend burgerlijks. Aan haar vader deed zij haar best niet te denken. 't Kon immers niet anders. Zij moest hem verlaten als zij vrij wilde zijn, want wat haar nu wachtte noemde zij in haar eenvoud vrijheid; de poorten van haar Ghetto zouden neervallen, nu zij de groote, schitterende wereld intrad.

Haar vader had haar verteld van de eigenaardige levenswijze van freule Richmonda. 't Maakte weinig impressie op haar, wijzigde haar illusiën niet; hier binnen was het dof, kleurloos, benauwd, daar buiten in licht en gloed en vrijheid zou zij eerst opademen, zou zij eerst leven.

't Stond haar nu vrij in en uit te gaan, wat na het tooneel met Max niet meer mocht. Zoo kon zij dan ook Max ontmoeten en hem vertellen dat zij heenging.

‘Max, de Colibri vliegt uit,’ zeide zij met schitterende oogen.

‘Wat! Ga je heen? Naar een conservatoire?’

‘Neen,’ en plotseling voelde zij iets beklemmends, ‘dat nog niet. Ik ga in betrekking,’ en als een van buiten geleerd lesje dreunde zij op: ‘ik word secretaris bij een rijke dame!’

‘Wat, ga je onder de menschen? O Colibri, dan was het de moeite niet waard je vader en mij te berooven van je spel!’

‘O, maar dat zal wel later komen! 't Is pas de eerste stap. Ik kan je niet alles zeggen, maar ik ben zoo blij, zoo blij, dat ik kan uitvliegen de wereld in.’

‘Om misschien van kooitje te verwisselen. Colibri, als het je maar niet teleurstelt.’

‘O neen! Je weet het niet, 't is alles zoo mooi. Ik word zoo gelukkig, zoo...’

‘Zoo rijk,’ wilde zij zeggen, maar hield gelukkig het woord nog in.

(Wordt vervolgd.)