De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 2

[p. 4]

Om en in middachten
door G.S. de Clercq.
Met illustratiën.

Als bronzen kerkpijlers schieten ze op, de honderdjarige woudreuzen van de Middachterlaan. En hoog in de lucht vlechten zij hun kroontakken tot een eindeloos kruisgewelf van groen.

Hoeden af! Hier staat ge in Gods woning, in zijn tempel van ongekorven hout. Voelt ge niets in u rijzen, opwaarts langs die gladde stammen naar omhoog?

Dat onuitsprekelijke gevoel hadden onze voorvaderen, de oude Germanen, ook en toen men tempels ging bouwen van steen poogden de bouwmeesters in hun pilaren dat hemelstrevende karakter te leggen, dat ons in de hooge beukenlanen der bosschen zoo treft. Zij deden dit door den druk der gewelven over te brengen op de uitwendig aangebrachte schraagpijlers en schoorbogen, waardoor de kerkpijler in plaats van drager zielenheffer werd.

Is het niet heerlijk rusten hier 's zomers, als ge t'huiskomt van een wandeling over de zonnige, droge hei; in deze laan waar het felle licht getemperd wordt door groene jalouzieën van levend beukeblad en de warme atmosfeer door eene frischheid, die er nog is nagebleven uit den dauwrijken,

kasteel middachten. zuidgevel en park.
de ijsel bij de steeg.

vochtigen nacht? De beukestammen kunnen zulke opwekkende zomerlandschappen omlijsten: gouden roggeakkers waarboven de warme lucht trilt; roomkleurige boekweitvelden waarover bijen zwermen en vlinders kleurschitteren. Ge mist er nu de gele postwagens van weleer met den goedgehumeurden postiljon, die zoo lustig de trompet kon steken aan tollen en pleisterplaatsen, en ge vindt de stoomtram, die 't zelfde werk vlugger en beter doet, een slechte vergoeding voor het oog. En daarin hebt ge gelijk, want zoo'n tram is een banaal, leelijk ding. Bederven kan zij de laan echter niet, eer verhoogt zij nog het effect, want de wegzinkende nietigheid van de tram, die tusschen de lage huisjes van De Steeg toch heel wat vertoont, is een bewijs te meer voor de majestueuze grootheid van onze beukenlaan. En dan... de postwagen is verdwenen; maar nu brengen de snelle fietsers onder de statige gewelven lichtglimpjes en kleur en beweeglijkheid, en soms als toekomstmuziek teuftteuft er een motorwagen voorbij, welks berijder blij is op dezen breeden, gladden, rechten weg eens even te kunnen uitkijken naar de mooie natuur waardoor hij voortstuift.

De wandelaar laat hem voorbijvliegen zonder ijverzucht. Er zijn hier aangename verrassingen bewaard voor wie den breeden weg afslaat en ronddoolt langs zijpaden. Tusschen de boomen, aan het einde eener zijlaan, doemt het kasteel van Middachten op, een zwaar, massief gebouw, zelfbewust en machtig, achter zijn grachten, waarover een steenen brug toegang geeft tot een voorplein omringd door de stallingen en nevengebouwen en overhuifd door wijdvertakte linden.

Vroeger kostte het den vreemdeling niet veel moeite tot

[p. 5]

oprijlaan naar het kasteel middachten.

het kasteel toegelaten te worden, maar tegenwoordig is dat anders; onbescheidenheden van allerlei aard hebben een beslist verbod uitgelokt. Wanneer zullen de menschen toch eens begrijpen dat de beleefdheid van eigenaars om parken of huizen ter bezichtiging te stellen de tegenbeleefdheid eischt van met groote bescheidenheid van dit voorrecht gebruik te maken? De botheid van ons publiek is op dit punt weergaloos. Op het buitengoed Mariendaal tusschen Arnhem en Oosterbeek staan tal van gemakkelijke banken; in beleefde termen wordt verzocht in banken en boomen geen namen te snijden, en toch vindt men vlak onder dat verzoek de versch gesneden harten en voorletters van individuen, die uit de mooie natuur als eenige inspiratie de domme begeerte putten om hun onbeduidende initialen in het hout te kerven. Waarlijk men moet er zich over verwonderen dat er nog zooveel voor den wandelaar openstaat, waar den eigenaars zoo vaak reden gegeven wordt in arren moede de hekken voorgoed te sluiten.

Eenige jaren geleden had ik het voorrecht eens een kijkje te nemen in het oude kasteel. Mijn indruk van toen kan ik hier met te meer gerustheid weergeven, daar er, naar ik vernam, weinig veranderd is in die jaren.

Gewoonlijk munten paleizen en kasteelen niet uit door gezelligheid. Men verwacht er pracht en weelde, maar zelden dat ‘ik-en-weet-niet-wat’ dat, afgescheiden van grondstof en stijl, iets zeer persoonlijks geeft aan een woning. De meeste paleizen doen dan ook denken aan die kostbare hotels, waar de eene hooge gast den andere opvolgt, zonder iets anders achter te laten dan een naam in het vreemde lingenboek.

Geheel anders Middachten. Eén blik in de ruime, rijk gestoffeerde hall geworpen, doet u dit reeds vermoeden, en een wandeling door de zalen, die rondom die hall gelegen zijn, en allen een heerlijk uitzicht bieden op het park, overtuigen u geheel en al.

Men vindt er natuurlijk de zaken, die in geen kasteel kunnen of mogen ontbreken: parketvloeren en zware gordijnen, rijk gebeeldhouwde meubelen en tallooze geschilderde portretten van familieleden, koperen en kristallen luchters en kostbaar aardewerk; maar men vindt er ook gezellige hoekjes met divans en lage stoeltjes; hoekjes die tot een intiem gesprek als uitnoodigen; schrijftafels met boeken, een openstaande vleugelpiano met muziekbladen en verder overal ces riens charmants, waardoor de vrouw van smaak zich verraadt, 't zij ze woont in een nederig huisje of in een paleis haar zijden kleed doet ruischen over de parketvloeren. Maar bovenal werd mijn oog aangenaam getroffen door den overvloed van bloemen. In vazen en schotels, op tafels en consoles, waar de blik zich wendt, mengen de frissche kleuren der levende bloemen zich met de wondere tinten der oude voorwerpen en stoffen. Ge voelt het: hier heeft eene persoonlijkheid haar stempel gedrukt op hare omgeving, en menige karaktertrek der bewoonster zou hier uit kleur en lijn en schikking van voorwerpen zijn op te maken.

Die hooge vrouwe, de oude gravinne Bentinck, is echter niet meer. Kort geleden werd zij opgeroepen. Haar begrafenis was een evenement in onze hooge, adellijke wereld, want de gravin was een geboren gravin van Waldeck en dus een oud-tante onzer Koningin.

Thans wordt het kasteel door een zoon en dochter der gravin bewoond.

Het gebouw werd door een Amsterdamsch bouwkundige, Jacob Vennecool, in 1697 ontworpen en kunstenaars uit alle landen hebben aan den bouw en versiering hun krachten verleend.

Godard van Reede, par droit de conquète - hij vocht met onzen prins Willem den Derde in Ierland - graaf van Athlone en baron van Aughrim, was de stichter. Prachtig vooral is het trappenhuis, dat gedekt wordt door een rijk gestukadoorden koepel. De trap zelve, die naar een rond-

kasteel middachten. - de steeg.

[p. 6]

gaande galerij voert, toegang gevende tot een reeks van slaapvertrekken, bevat meesterlijk snijwerk en is een van de smaakvolste versieringen van het kasteel. Onwillekeurig bevolkte ik de trap met al de hooge personages, die mij van de wanden hadden aangestaard en waarvan velen hier in den loop der twee eeuwen de gast zijn geweest. Want de Bentinck's en de Reede's kwamen steeds met de aanzienlijksten van hun tijd in aanraking.

Om het wonen op Middachten ten volle te apprecieeren moet men historisch gevoel hebben; de moderne eischen van comfort komen in zoo'n oud gebouw natuurlijk niet volkomen tot hun recht. Wie meer gesteld is op centrale verwarming, waterleiding met badgelegenheden en electrische verlichting dan op geheimzinnige hoekjes, waarin de schimmen van een voorgeslacht huizen, zal de bewoners van Middachten niet benijden. Evenmin wie bang is voor malaria, want huis en park liggen beide, naar ouderwetschen trant: ‘met graften omgraven’.

Voor den wandelaar, die om het kasteel heenwandelt, vormen die grachten echter een groote bekoring. Ik denk hier voornamelijk aan een punt aan de zuidzijde, waar de buitenste gracht zich verbreedt tot een vijver, dien ik op een eersten zomerdag van dit jaar gevat zag liggen in een krans van paarse rhododendrums en goudgele irissen. Van geheel Middachten was dit wellicht het schoonste plekje. Het oude kasteel met zijn verweerde kleuren lag daar zoo sprookjesachtig tusschen dien zinbedwelmenden opbloei van nieuw, jong leven, dat afstraalde en afgeurde van de goudenregens en meidoorns, van de kastanjes en seringen, en achter ons opschitterde uit de goudgestippelde weiden, omzoomd door het grijze geschemer van de wilgen en popels van den IJsel.

Dat is een zwak beeld van wat het oog zag. Wie beschrijft de onzichtbare genietingen van alle zintuigen op zoo'n eersten, warmen, zondoorgloeiden zomerdag buiten, van al die wonderzoete geuren die in de lucht zweven en zich mengen, van al die wondervolle geluiden der in liefdegloed ontstoken vogels of van die zachte streeling van de nauwelijks bewegende lucht....

Wie over dit bevoorrecht hoekje van Gelderland schrijft, is met het kasteel en de laan van Middachten nog verre van uitgepraat. Er is hier groote verscheidenheid van natuurgenot; De Steeg is het uitgangspunt voor een aantal wandelingen en rijtoeren, die bij groot verschil van omgeving in één opzicht overeenstemmen, n.l. van alle in hun soort volmaakt te zijn.

Of zaagt ge ooit zulke heerlijke boomen als in het park van Rhederoord? Van meer boomen dan waarvan ge de namen kent, vindt ge hier prachtexemplaren. Boomen, wier groeiwijze door geen neuswijze tuinmansjongen besnoeid werd, en nu deze verstandige zorgeloosheid beloonen door al hun schoonheid van tak en blad voor u uit te spreiden. Hier beseft men wat er aan onze boomen gewoonlijk misdaan wordt. Elke jongen, die pootig genoeg is om bijl of hakmes te hanteeren, meent het snoeien te verstaan; ‘snoeien is geen kunst,’ zeggen ze en zoo maken ze van mooie boomen bezemstelen.

En wat dunkt u van die met dennen en sparren begroeide heuvels achter het park, van dien aromatischen geur daar en dat frisch groene zomerkleed, dat de kleine myrtillus er bezig is te spreiden? Opgetogen volgt ge de slingerpaden naar omhoog, tot ge op de hei staat en u tusschen bremstruiken en kattendoorns een weg baant naar dat blinkende gulle spoor, dat tusschen twee heideheuvels verdwijnt en u schijnt mee te lokken naar het geheimzinnige onbekende. Volgt die lokstem maar eens. Kiest daartoe een zonnigen dag, als de wind uit het noorden witte wolken als groote zeilschepen drijven doet door het blauw en zware slagschaduwen over de ericavelden beneden als sloepen hen volgen. Dan is het op zijn mooist in de hei, dan is het er ook frisch en is de atmosfeer helder voor de uitzichten. En huurt dan in De Steeg een hutselkarretje, zoo'n klein tweewielig wagentje met een sterken Gelderschen hit er voor, dien ge zelf besturen moogt en waarmeê ge langs de zandsporen van hei en bosschen diep kunt doordringen tot in het hart der Veluwe, waar alle teekenen van menschen en beschaving ophouden en ge u eens een oogenblik kunt inleven in de natuur zooals zij was en is en wezen zal. En zoo ge kunt, neemt dan ‘de liefste’ mee - anders zoudt ge u licht wat eenzaam voelen op die eindelooze hei. En bloeit de erica, plukt u dan een kar vol van die liefelijke paarse bloemen... dan valt de liefste zacht, als zij bij het wilde afrennen van de heuvels in het hotsende hutselkarretje eens mocht afglijden van het gladde bankje....

Verrassend zijn de uitzichten die ge van de hooge heitoppen genieten zult. En voor wie tegen het gehutsel over ongebaande wegen mocht opzien, wijs ik op een nog al te weinig bekenden rijweg, die de verrukkelijkste vergezichten opent over het lage land van den IJsel, mijlenver in het rond, tot waar de bergen van Kleef en de heuvels van Elten en Monferland met een blauwen rand den horizon afsluiten. Die rijweg begint in de oprijlaan van het buitengoed Heuven en leidt dwars door dat schoone goed naar de hooge hei er achter, om over den Zypenberg naar Beekhuizen af te dalen.

Ook Monferland is een bezoek ten volle waard en voor fietsers gemakkelijk uit De Steeg te bereiken. Men moet zich dan bij het witte veerhuis over den IJsel laten zetten om den grintweg naar Bingerden te kunnen volgen.

Dat witte veerhuis is een mijner lievelingspunten. Hoe dikwijls gingen wij daarheen op mooie, stille avonden, om te zien hoe de laatste zonnestralen de hooge populieren en grijsblauwe wilgen vergulden... als de koeien aan den overkant aan de rivier kwamen drinken, de melksters den dijk afkwamen en het geknars van den ketting der veerboot, die de hooiwagens van den overkant overgierde, het eenige geluid was dat de stilte van dit heilige, gouden avonduur verbrak.