De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 316]

De vorstinnen van Oranje
door Thérèse Hoven.
Met portretten.

Nu de troon der Oranjes beklommen is door een vrouw, is het niet onaardig na te gaan, welken invloed het vrouwelijk element van ons Vorstenhuis in den loop der eeuwen op de verschillende gebeurtenissen in ons land en er buiten gehad hebben.

Opmerkelijk - ik zou bijna zeggen symbolisch - is het dat de vader van ons Oranjehuis, de stichter onzer dynastie, Prins Willem I, zoo buitengemeen rijk gezegend was met dochters.

In de meeste kronieken lezen we van een aantal prinsessen, alsof het juiste cijfer moeilijk te noemen was.

Prins Willem was viermaal gehuwd, eerst met Anna van Egmond, toen met Anna van Saksen, daarna met Charlotte de Bourbon, die hem niet minder dan zes dochtertjes schonk, en eindelijk met Louise de Coligny, de moeder van Frederik Hendrik.

Louise de Coligny is een dier vrouwen, wier naam men niet kan voorbijgaan, zonder een heilige ontroering van aanbidding te gevoelen. Nauwelijks zestien jaar oud, had haar vader haar uitgehuwelijkt aan zijn jeugdigen krijgsmakker Charles de Téligny, wiens bloedig einde door Voltaire zoo schitterend beschreven is in zijn: ‘Henriade’.

Il aperçoit de loin le jeune Téligny,
Téligny, dont l'amour a mérité sa fille.
L'espoir de son parti, l'honneur de sa famille.

Nadat ze haar vader en haar man in één nacht verloren had, was er niets meer, dat haar aan Frankrijk bond. Ze haastte zich dus het tooneel van zooveel afzichtelijke gruwelen te verlaten en ontvlood Parijs, om zich naar Zwitserland te begeven. Later keerde ze evenwel naar Parijs terug; in 1583 werd haar huwelijk met Willem van Oranje te Antwerpen gesloten.

Een heldin en martelares, als de edele dochter der Coligny's, was ongetwijfeld een passende gade van den dapperste en meest onzelfzuchtige aller Prinsen.

Beider zielen waren gestaald in den strijd en gelouterd door het ongeluk.

Hun verbintenis was helaas! niet van langen duur. Na een jaar vereenigd te zijn geweest, werden ze wreedelijk gescheiden, en kort nadat Louise de Coligny het leven had geschonken aan een knaapje, werd haar echtgenoot van haar zijde weggerukt.

En zij, die ten tweeden male het vreugdig bruidstoilet had aangetrokken, moest zich ook ten tweeden male in het sombere weduwenkleed hullen. Doch hoeveel zwaarder was de levenstaak, welke er nu op haar schouderen rustte.

Behalve haar stiefzoons Filips Willem en Maurits, had de Prins haar talrijke dochters nagelaten, en aan de opvoeding dier Joffrouwen van Nassau, zooals ze genoemd werden, wijdde zij zich met hart en ziel. Eén was er reeds, tijdens het leven van haar vader, aangenomen door haar tante, de abdis van Paraclet - dezelfde die, met Louise de Coligny, toe kwam snellen, toen het verraderlijke schot van Balthazar Gerards den Prins getroffen had.

Ook over een tweede dochter ontfermde zij zich, de anderen bleven bij de Prinses-weduwe.

De oudste, Maria van Nassau, madamoiselle d' Oraigne, zooals haar titel was, had Anna van Egmond tot moeder gehad en behoorde, door deze, dus tot de rijkste geslachten van Nederland, en toch werd zij wreedelijk achtervolgd door het harde noodlot, en was zij meermalen aan de grootste gevaren en ontberingen ten prooi. Eens zelfs moest ze het land verlaten en een schuilplaats zoeken bij haar oom Jan van Nassau, die haar gastvrij ontving.

Haar goederen in Holland waren verbeurdverklaard, en de rijke erfdochter was een afhankelijk familielid geworden, en moest genade-brood eten, in plaats van, zooals weleer, honderden te spijzigen met haar overdaad. Doch het edele bloed der Nassau's verloochende zich niet in haar.

De dagen harer ballingschap wijdde zij aan haar oude grootmoeder (Juliana van Nassau).

Zoodra zij het zonder gevaar kon doen, keerde zij terug naar haar vader, die destijds in de Nederlanden vertoefde, en de hoogste lof, dien wij haar geven kunnen, is dat zij hem, in 't vele leed dat hem overkwam, als een waardige dochter ter zijde stond, en dus eenige druppelen alsem uit zijn lijdensbeker in honig deed veranderen.

Als een moderne Antigone volgde ze haar vader, waar hij ging, en beurde ze hem op met nimmer falenden moed.

Vele jaren na den dood haars vaders huwde zij met den graaf van Hohenlohe, die haar echter niet zoo gelukkig maakte, als zij verdiend had te worden.

Degene zijner dochteren, die het meest op den Prins geleek ook in uiterlijk, was Louise Juliana. Haar leven vormde in alles een tegenstelling met dat harer zuster; nauw was zij de kinderschoenen ontwassen of zij werd uitgehuwelijkt aan den keurvorst Frederik IV.

Evenals in de sprookjes zou men van haar kunnen getuigen: ‘zij trouwde en leefde gelukkig met man en kinderen’.... tot ook de ruwe noodlots-storm, die niemand spaart, haar kwam opjagen uit haar vredigen gelukstaat en haar noodzaakte haar mooi slot te Heidelberg te verlaten en in den vreemde te gaan rondzwerven.

Verder was er Anna, die met Hendrik Lodewijk van Nassau gehuwd was, en hem, na een bizonder gelukkige verbintenis van slechts weinige maanden, door den dood ontviel.

De geschiedenis hunner verloving en hunner groote liefde vormt een rustige idylle te midden van al het krijgsgewoel dier veel bewogen tijden. Dan lezen we nog van een Flandrina, die van den dood harer ouders in een klooster ging; van een Emilia, die tegen den wil van haar verwanten met een Portugeeschen Prins (of Graaf) uit het huis van Braganza trouwde en ten gevolge van dit onberaden huwelijk diep rampzalig werd.

En van een Elisabeth van Nassau, die door bemiddeling van haar stiefmoeder (Louise de Coligny) de gemalin werd van den Hertog van Bouillon, en eindelijk van la belle Brabant, zooals Charlotte Brabantina genoemd werd; deze huwde met den Hertog de la Tremoïlle. De meesten harer stiefdochters waren dus, grootendeels door haar toedoen, gehuwd.

Van de drie zoons van Willem I was de oudste Filips Willem, die met Eleonore de Bourbon-Condé was gehuwd geweest, kinderloos gestorven.

Prins Maurits was een verklaarde tegenstander van het huwelijk, en Frederik Hendrik - Louise de Coligny's eigen zoon - toonde dezelfde anti-trouwlustige neigingen als zijn broeder. Er bestond dus groot gevaar, dat de rechte linie der Oranjes zou uitsterven, en dat de titel van Prinses van Oranje met Louise de Coligny begraven zou worden.

Doch kort na haar overlijden (1621) werd Frederik Hendrik, de onversaagde held, die geen andere liefde kende

[p. 317]

dan die voor zijn zwaard.... verliefd op de schoone Amalia van Solms, die met het vluchtend koningspaar uit Bohemen een schuilplaats in de Nederlanden kwam zoeken. Door haar huwelijk werd zij dus Prinses van Oranje, ten minste na den dood van Prins Maurits in 1625, toen Frederik Hendrik het hoofd van zijn geslacht werd.

Door Frederik Hendrik, de eenige der zoons van onzen stamvader Prins Willem I die kinderen heeft gehad, stamt onze Koningin dus af van de Coligny's, en heeft H.M. Fransch bloed in de aderen.

Het karakter van Amalia van Solms is moeilijk in eenige weinige pennestreken te behandelen, en voor een meer grondige studie ontbreekt mij hier de ruimte.

Waar de Vorstinnen van Oranje zich, over 't algemeen, onderscheidden door een diepen en eerbiedwaardigen godsdienstzin, en waar ze zich in de meeste omstandigheden lieten leiden door heur hart, was 't bij de Duitsche Gravendochter 't verstand, dat alles overheerschte, en gingen de wereldsche belangen bij haar meestal boven de geestelijke. Toch zou het nageslacht haar onrecht doen, wanneer 't ook haar gedachtenis niet hoog in eere hield, want ze was niet alleen een zeldzaam begaafde vrouw, doch ze wist haar gaven voortdurend aan te wenden ten dienste van haar omgeving. En in de tijden van onrust, welke de opkomst der Republiek voorafgingen, waren een kloek verstand en een fiere geest ongetwijfeld voortreffelijke eigenschappen in een Vorstin van Oranje. Met raad en daad stond zij haar Prinselijken gemaal ter zijde, en 't was voornamelijk door haar bemoeiïngen, dat het huwelijk tot stand kwam van haar eenigen zoon, den lateren Willem II.

Reeds in 1638 werden er plannen tot dat huwelijk gemaakt. Voor de Oranje's, die niettegenstaande hun vermaagschap aan het doorluchtige huis van Nassau, toch niet tot de allereerste vorstenhuizen van Europa behoorden, was een verbintenis met het huis der Stuarts een groote eer. Maar.... treurig bewijs van de vergankelijkheid van aardschen roem.... in 1649 werd het hoofd van Karel I, door den wil van 't volk, op 't schandblok gelegd, en, waar de telgen uit 't huis van Oranje met edele zelfopoffering en met toewijding van hart en lichaam Holland groot hadden gemaakt, waren de lichtzinnige gedragingen der Stuarts oorzaak van hun eigen val.

Het huwelijk, door Amalia van Solms zoo vurig begeerd, bracht weinig geluk aan. Prins Frederik Hendrik zag zich genoodzaakt den schoonvader van zijn zoon herhaaldelijk met aanzienlijke geldsommen bij te staan, en de Engelsche Prinses, wel verre van er zich erkentelijk over te betoonen, nam een ongemotiveerd trotsche houding aan tegenover haar schoonmoeder. Zij, een der Stuarts, die zooveel eeuwen over Schotland en na den dood van Koningin Elizabeth (1603) ook over Engeland hadden geregeerd, waande zich verre de meerdere van een vroegere hofdame, en dat nog een van 't Hof van den Winterkoning.

Toen Willem II zijn vader in 't graf gevolgd was, brak er een ongelukkige tijd van verwarring aan. 't Arme, kleine Prinsje (Willem III), wiens geboorte zijn vader niet eens had mogen beleven, kon niet als 't hoofd van den Staat worden aangemerkt, en nu ontstond de moeilijkheid, welke der beide vrouwen het regentschap zou aanvaarden. De grootmoeder, of Douagière, zooals Prinses Amalia genoemd werd, of de Princesse Royale, de weduwe van Prins Willem II. Deze laatste was eerst negentien jaar en haar slanke schouderen waren ongetwijfeld te zwak om zulk een last te torsen, een last van drukkende zorgen, verzwaard door de verdeeldheid der verschillende partijen, die meer op eigen roem en voordeel dan op 't welzijn van 't huis van Oranje en van 't vaderland bedacht waren.

Eenige duistere jaren volgden. Prinses Amalia vertrok naar het hof van den Keurvorst van Brandenburg, die met haar oudste dochter Louise Henriette was gehuwd. De jongste dochter, Maria van Oranje, trouwde later met den Hertog van Simmeren; toen de Stuarts in 1660 in Engeland weer in eere werden hersteld en Karel II den troon beklom, hoopte de eerzuchtige Prinses (Amalia), dat deze naar de hand harer jongste dochter zou dingen, maar de volheid des tijds, waarop een telg uit 't huis van Oranje de kroon van Albion zou dragen, was destijds nog niet gekomen.

Het huwelijk, dat de Prinses-weduwe zoo innig gewenscht had, ging niet door en de verhouding tusschen haarzelve en haar schoondochter werd er niet beter op.

Nauwelijks was de Douagière van haar eenjarig verblijf bij haar kinderen teruggekeerd, of de Princesse Royale vertrok naar Frankrijk, waar haar eigen moeder destijds in ballingschap verkeerde. Zij liet evenwel haar kind achter, zoodat de grootmoeder ten minste de voldoening kon smaken voor den jongen Prins te kunnen zorgen.

Zoodra Karel II in zijn rechten hersteld was, begaf de Princesse Royale zich naar Engeland, hopende, door den invloed van haar broeder, den toestand in Holland gunstiger voor haar zoon te maken. Maar vóór zij zich van de hulp van dien machtigen bondgenoot kon verzekeren, trad er een machtiger gebieder op, die haar wenkte naar andere gewesten. In 1660 toch, in 't zelfde jaar dat zoo gelukkig voor haar broeder was, stierf de Prinses aan de pokken.

Het eenige, wat ze voor haar kind, toen een knaapje van tien jaar, had kunnen doen, was hem aan de goedertierenheid van zijn oom aan te bevelen, aan welke opdracht deze echter slecht.... om niet te zeggen, in 't geheel niet voldeed. Nu was Amalia van Solms weer het hoofd van het huis van Oranje.

De rol, welke de Prinses-weduwe tegenover de Staten van Holland speelde, is genoeg bekend om er lang bij te verwijlen. Liever willen we een oogenblik stilstaan bij haar dochters. Het huwelijk van Frederik Hendrik met Prinses Amalia toch was, evenals dat van zijn vader, rijk gezegend met meisjes.

De oudste was de reeds genoemde Louise Henriëtte, het petekind van haar grootmoeder Louise de Coligny, die, behalve den naam, ook vele der deugden en talenten, aan deze uitnemende Vorstin eigen, bezat.

Niet alleen, dat ze als dichteres uitmuntte, doch ze was in waarheid een moeder voor haar volk; toen ze, na haar eerste kind aan 't graf te hebben moeten afstaan, zich ten tweeden male in 't moederschap verheugen mocht, was ze zóó dankbaar, dat ze een weeshuis stichtte ten behoeve van arme kleinen, die de moederzorgen moesten missen. Voor dien tijd was 't een model-inrichting, zooals men er nog geen in Duitschland kende. Ook in den landbouw stelde ze een levendig belang, en het is geen grootspraak te beweren, dat Prinses Louise Henriëtte tot de meest belangwekkende en edelste Prinsessen van Oranje behoorde.

Van de tweede, Prinses Albertine Agnes, kan een even schitterende getuigenis worden afgelegd. Als echtgenoote en moeder en ook als vrouw verdient haar nagedachtenis een eerste plaats in onze harten; niet louter om haar eigenwaarde, of omdat zij de dochter van onzen Frederik Hendrik en de kleindochter van onzen Prins Willem was, maar ook en vooral omdat zij door haar verbintenis met den Frieschen stadhouder Willem Frederik, den band tusschen dien tak der Nassau's en de Oranje's nader toehaalde en de rechtstreeksche stammoeder onzer Koningin werd.

Schoon haar echtgenoot meer dan tweemaal zoo oud was als zij, en zij in 't eerst niet kon besluiten haar 18 lentes aan zijn 40 winters te verbinden, zoo was hun echt toch zeer gelukkig. Maar de noodlots-stormen, die haar dierbaar Vorstenhuis zoo vaak en zoo fel geteisterd hebben, spaarden ook dit Oranjekind niet.

Gevaren van allerlei aard omringden haar, doch ze was niet voor niets uit een heldengeslacht gesproten, en in uren, waarin gewone vrouwen 't hoofd zouden verloren hebben,

[p. 318]

hief zij 't hare fier omhoog, en wist zij bezielend en veredelend op haar omgeving te werken.

Haar onversaagdheid en moed verlieten haar eerst op 't laatst van haar leven, toen zij, na aan de stervenssponde van haar gemaal en van verscheiden harer dochters te hebben gestaan, het doodsbericht van haar eenigen zoon, Hendrik Casimir, vernam. Toen werd zij tot in 't hart getroffen, en toen, vóór 't eerst, boog ze 't moede hoofd, om 't niet meer op te heffen. Nog vóór 't zielloos overschot van den jeugdigen Prins aan den schoot der aarde was toevertrouwd, blies zijn moeder den laatsten adem uit (1696).

Ongeveer twaalf jaar vroeger was Prins Hendrik Casimir gehuwd met zijn nicht Amalia von Anhalt, de dochter zijner tante Henriëtte Catherina. Deze dochter van Frederik Hendrik was met den zoon van den landgraaf van Oost-Friesland getrouwd.

De jongste dochter van Prins Frederik Hendrik eindelijk - Prinses Maria van Oranje - was, gelijk hierboven vermeld

maria ii, prinses van oranje.

is, in 't huwelijk getreden met den Hertog van Simmeren.

Doch om tot Amalia van Solms terug te keeren. Na den dood van haar schoondochter nam zij de voogdijschap over den jongen Prins (Willem III) waar, tot deze in 1665 als kind van den Staat werd aangenomen.

Van dat oogenblik af werd het leven der Prinses geheel aan politieke bemoeiïngen gewijd en ijverde zij onophoudelijk voor de belangen van den Prins en voor 't huis van Oranje. Naarmate zij zich meer bezighield met de staatkunde, en een meer overwegende rol speelde in de aangelegenheden des lands, ontwikkelde zich tevens haar eerzucht en durfde zij iedereen, zelfs een Johan de Witt, weerstaan.

Toch was 't ten slotte meer de hachelijke toestand, waarin 't land zich bevond ('t' volk redeloos, de regeering radeloos, 't land reddeloos, zooals toen getuigd werd), waaraan de Prins in 1672 zijn verheffing te danken had, dan aan den invloed zijner grootmoeder.

Weinige jaren nadat Prins Willem III zich in de waardigheden van zijn voorvaderen hersteld zag, stierf Amalia van Solms.

Wie in Den Haag is geweest, kent er ook 't Huis ten Bosch. Het is een eenvoudig gebouw, maar die gewone omlijsting bevat een juweel van onschatbare waarde, nl. de balzaal, waarvan de muren beschilderd zijn door Rubens en twaalf zijner leerlingen.

De meeste dezer schilderingen stellen allegorische tafereelen voor uit de geschiedenis van 't Huis van Oranje, o.a. de geboorte van Prins Frederik Hendrik. Boven in het koepeldak prijkt het portret der stichteres van dit grootsche kunstwerk. Het stelt de Prinses voor als jonge vrouw, en 't zal waarschijnlijk gemaakt zijn in den aanvang van haar huwelijk; Rubens toch stierf in 1640.

Door dit heerlijke monument van schilderkunst en vaderlandsliefde heeft Amalia van Solms zich een plaats veroverd onder de Prinsessen van Oranje, wier nagedachtenis steeds een dankbare herinnering bij ons moet opwekken. Het aanmoedigen der kunst en het tot stand brengen van edele kunstgewrochten toch behoort onder de schoonste plichten van Vorsten en Vorstinnen.

In 1674 was Prins Willem III in 't huwelijk getreden met Maria Stuart, de oudste dochter van Jacobus II van Engeland.

De Prinses, die door haar verbintenis Prinses van Oranje zou worden, was toen vijftien jaar, een kind nog, en 't waren kinderlijke tranen, welke ze schreide, toen ze haar land en allen die haar dierbaar waren moest verlaten, om aan de zijde van een onbekenden man, in een onbekend land, een onbekend leven te gaan leiden.

't Was Karel II, die zijn nicht tot dit huwelijk had overgehaald, tegen den zin van haar vader, en geheel uit staatkundige beweegredenen. Maar, hoezeer zij ook tegen de scheiding had opgezien, en welke schrikbeelden zij zich ook van de toekomst had voorgesteld, zoodra de Prinses haar nieuw vaderland had betreden, legde zij er zich met geheel haar hart op toe om 't lief te hebben en zich zooveel mogelijk te vereenigen met de bestaande zeden, gewoonten en denkbeelden. Schoon vreemdelinge door haar geboorte, werd de Engelsche Prinses spoedig Hollandsch door haar neigingen, en nadat zij eenige jaren hier te lande had doorgebracht, was zij zóó geheel één geworden met haar omgeving, dat het haar moeite kostte er zich van los te rukken.

De band, die langzamerhand ontstaan was tusschen Prinses Maria en de Nederlanders, was hecht en innig, en oprecht betreurde men haar heengaan, toen de omstandigheden haar naar Engeland terugriepen (1688).

Onze Prinses van Oranje moest met haar gemaal de Engelsche koningskroon dragen.

Wel was 't een groote vreugde voor 't volk om te weten, dat zijn Prins en Prinses tot zulk een hooge waardigheid waren uitgeroepen, maar de vreugde was niet onvermengd, daar er een scheiding op moest volgen. De hoop om de Prinses als Koningin terug te zien, werd niet verwezenlijkt.

De Koning kwam zijn land bezoeken, doch zijn gemalin zag haar tweede vaderland nimmer terug; in 1695 stierf zij na een korte ongesteldheid en met haar stierf een der waardigste vrouwen, welke ooit den titel van Prinses van Oranje droegen. Uit haar brieven, deels aan haar vader (Jacobus II) deels aan haar echtgenoot gericht, sprak een helder verstand, geleid door een edel hart. Een diepe godsdienstzin en een innige liefde voor alles, wat rechtvaardig en groot was, straalde door in haar geschriften, gelijk haar leven zelf er van vervuld was.

Als echtgenoote trouw en liefhebbend, als vorstinne toewijdend en minzaam, als vrouw onberispelijk en uitblinkend door stille deugden, zoo was Maria van Oranje.

Geen wonder, dat Willem III haar heengaan als de bitterste ramp van zijn veelbeproefd leven beschouwde, en er nimmer

[p. 319]

aan dacht haar plaats door een ander te doen vervullen. Hij overleefde haar slechts kort en stierf in 1702, zijn waardigheden en rechten, zooverre die zijn eigen land betroffen, nalatende aan Johan Willem Friso, den eenigen zoon van zijn neef Prins Hendrik Casimir II en Amalia van Anhalt; de Staten-Generaal van Holland benoemde hij als uitvoerders van zijn testament. In Engeland werd hij opgevolgd door Koningin Anna, de tweede en jongste dochter van Jacobus II.

Niettegenstaande de beschikkingen, welke Prins Willem III ten opzichte zijner nalatenschap genomen had, deden er zich tal van moeilijkheden voor. De voortdurende onlusten en oneenigheden, waarvan ons land 't tooneel was gedurende 't tijdperk, dat de tweede stadhouderlooze regeering genoemd werd, is genoeg bekend.

In die duisternis van staatkundige verwikkelingen was 't alweer een vrouw, een vorstin der Oranjes, die er licht in wierp door haar moedig optreden en tactvol streven.

Amalia van Anhalt, de kleindochter van Frederik Hendrik (door haar moeder Henriëtte Catherina) behartigde de belangen van haar minderjarigen

anna van engeland, prinses van oranje.

zoon met een zeldzame volharding en een benijdenswaardige zelfverloochening.

Van alle kanten gedwarsboomd en tegengewerkt, bleef zij kalm het pad betreden, dat zij voor 't rechte hield en dat in waarheid bleek 't rechte te zijn.

Nadat het haar eindelijk gelukt was haar zoon in Friesland en Groningen in de hem toekomende waardigheden bevestigd te zien, keerde zij naar Duitschland, haar eigen vaderland terug, en leefde zij verder voor haar dochters, tot in 1726 de dood een einde maakte aan het leven dezer voorbeeldelooze moeder.

Vóór haar vertrek, vóór zij ging uitrusten van de vele vermoeienissen en beslommeringen, waarvan zij gedurende zoovele jaren ten prooi was geweest, koos zij een levensgezellin voor haar zoon, en wel Prinses Maria Louise van Hessen-Kassel. Den 8en April 1708 had de plechtige verloving plaats, welke eerst in 't einde van 't volgende jaar (1709) door een huwelijk gevolgd werd.

De Prins toch, een krijgsman in zijn hart en een waardige nazaat van Frederik Hendrik en Maurits, had van zijn jeugd af ijverig deelgenomen aan de verschillende oorlogen, waarin ons vaderland gewikkeld was, en in de gewichtige jaren 1708 en 1709 streed hij als een held bij Oudenaarde, Rijsel, Doornik, Bergen en Malplaquet. 't Was eerst na dezen roemvollen krijg (2 Januari 1710), dat hij zijn jonge gemalin de stad Leeuwarden binnenvoerde, ongetwijfeld in de hoop haar ook eerlang in 's Gravenhage binnen te leiden als de Staten van Holland hem ook gunstig gestemd zouden worden en hem, gelijk de bedoeling van Prins Willem III was geweest, als Stadhouder van Holland zouden benoemen.

Dan, deze wensch werd nimmer vervuld; een treurig ongeluk maakte een einde aan het leven van dezen Oranjezoon. Bij 't oversteken van den Moerdijk in Juli 1711 vond de jeugdige Prins, op erbarmelijke manier, zijn dood in de golven.

De jonge weduwe bleef in een meer dan ellendigen toestand over met een dochtertje van een jaar, en met de verwachting binnenkort het leven aan een tweede kind te zullen schenken. Ditmaal was 't een zoon, zoodat nogmaals het huis van Oranje-Nassau zich in een mannelijken erfgenaam mocht verheugen.

Weer stond er een Prinses van Oranje, als weduwe, aan 't hoofd van ons Vorstenhuis en weer was haar eerste plicht voor de rechten van haar kinderen, inzonderheid voor die van haar zoon, op te treden.

Men zou 't een traditie der Vorstinnen van ons land kunnen noemen en een, die wellicht in de Regentes Emma haar culminatie-punt heeft bereikt, dat ze: vóór alles ‘moeder’ waren. Maar toch, welk een verschil, 't verleden of 't heden, hoe kalm, hoe rustig, hoe goed geregeld komt de inrichting van den Staat en der regeering ons nu voor, in vergelijking van wat deze vroeger was.

Friesland toonde zich echter dankbaar voor hetgeen de Friso's voor de provincie gedaan hadden en erkenden den kleinen Prins terstond bij zijn geboorte, welke zes weken na den dood zijns vaders plaats had, als erfstadhouder. De Algemeene Staten en de Staten van Holland toonden enkel eenige welwillendheid, door hem de gebruikelijke pillegelden niet te onthouden, tevens latende doorschemeren, dat de Prinses-weduwe op geen verdere concessies voor haar zoon had te rekenen.

Van alle kanten vielen de zich als machthebbend wanenden op de erfenis van den Prins aan, tot zelfs Pruisen toe, doch met onuitputtelijke volharding en taaien moed streed de Prinses voor haar eigendommen en voor de bezittingen van haar zoontje. Als voogdes had men haar, kort nadat ze het laven aan een stamhouder had geschonken, aangesteld tot. Gouvernante van Friesland.

Bij het volk was ze echter algemeen bekend als ‘Maayken-Meu’, en in die eenvoudige benaming lag iets innigs, intiems, dat de goede verstandhouding tusschen Vorstin en volk aanduidde.

Achtereenvolgens smaakte de Prinses de voldoening van haar zoon als stadhouder van Groningen, Drenthe en Gelderland benoemd te zien, doch Holland en Zeeland bleven volharden in hun weigering om het testament van wijlen Prins Willem III uit te voeren en den Frieschen Prins ook tot een Prins van Holland te maken. Toen de Prins twintig jaar oud was, legde zijn moeder haar voogdijschap neder en aanvaardde hij zelf het bewind als stadhouder van Friesland, Groningen, Drenthe en Gelderland.

Zelfs nu gaven Holland en Zeeland niet toe, en werd den Prins zelfs geen zetel in den Raad van State aangeboden.

Vóór Maria Louise zich geheel terugtrok van de staatsaangelegenheden was het, begrijpelijkerwijze, haar wensch om een passende gade voor haar zoon te vinden, een Prinses van Oranje, die waardig zou zijn de moeder te worden van een erfprins of prinses.

Reeds sedert eenigen tijd waren er onderhandelingen gevoerd over het huwelijk van den Prins met Prinses Anna, de Engelsche kroonprinses en dochter van Koning George II.

Om allerlei politieke redenen en niet het minst door de tegenkantingen van de Staten van Holland, werd deze verbintenis telkens uitgesteld.

Eindelijk werd de eerste stap tot verwezenlijking van dit plan gedaan in 1733, toen de Prins, uit naam van Engelands Koning, op 't Huis ten Bosch in Den Haag, plechtig tot ‘Ridder van den Kouseband’ werd gemaakt. 't Was als een zinnebeeldige voorstelling van een hechteren band, die eerlang de beide Vorstenhuizen zou vereenigen.

In 't najaar vertrok de Prins dan ook naar Engeland om

[p. 320]

de hand der Prinses te vragen, een vorm slechts, daar alles omtrent het huwelijk, en zelfs de datum ervan, reeds vooruit bepaald was.

Doch andermaal deden zich moeilijkheden voor en moesten de trouwfeesten, waarvoor men te Londen schitterende toebereidselen had gemaakt, uitgesteld worden. De Prins werd onverwachts door een ziekte aangetast en gedurende verscheiden maanden vroeg men zich, in de naaste omgeving van den hoogen lijder, angstig af, of er wel ooit sprake van een huwelijk kon zijn.

Edoch, de Prins werd beter, en in Maart van het volgende

lieve vriendjes. Naar Géza Peske.

jaar werd Prinses Anna van Engeland tot Prinses van Oranje verheven. Kort daarna voerde de Prins zijn jonge vrouw naar zijn eigen land.

Dan helaas! tot de droevigste herinneringen, welke er aan het verleden onzer Vorstinnen verbonden zijn, behoort wel de ontvangst van de Staten van Holland. Niet alleen, dat ze steeds weigerden den Prins als stadhouder te erkennen, maar zij weigerden gastvrijheid aan zijn gemalin te verleenen en wilden haar zelfs geen eerewacht of lijfgarde geven. Amsterdam en 's Gravenhage bleven onverbiddelijk voor haar gesloten.

De Staten van Friesland en de burgerij van Leeuwarden trachtten wel door hoffelijkheid en voorkomendheid de haar in Holland aangedane beleedigingen te doen vergeten, doch het bleef een bittere smaad der fiere dochter Albions aangedaan. En gewend als ze was aan de grootheid en pracht van het Hof haars vaders in Londen, moet het leven in een kleine provinciestad, gelijk Leeuwarden toen was, haar wel klein en treurig hebben voorgekomen. Maar ze schikte er zich met voorbeeldelooze gelatenheid in, wel wetende, dat haar Prinselijke gemaal geen schuld had aan de onheusche bejegening, welke haar te beurt was gevallen, en dat hij er evenveel door leed als zij.

(Wordt vervolgd.)