De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 265]

Laatste droom
door Melati van Java.
(Vervolg van blz. 259.)

‘Wat zal hij me verouderd vinden,’ dacht zij; ‘die laatste jaren waren de zwaarste en die hebben 't gedaan! Maar dit hoeft hij niet te weten. Niemand heeft er iets mee te maken, neen niemand!’

De Wit liep reeds op en neer tusschen de acacia's en magnolia's op het terras; rustig zitten kon hij nu niet.

edelman, bedelman, dokter, pastoor.

Hij had zoo gesmacht naar dit uur jaren en jaren lang. Om niet zwak te worden was hij toen heengegaan uit de kleine garnizoenstad, waar Nederkerke burgemeester was, en had zich naar Indië laten detacheeren.

Hij was een forsch man, een echt militair met zijn kortgeknipt, reeds grijzend haar en volle zwarte snor, een flinke krijgsmansgestalte en toch met zulke goedige, vriendelijke blauwe oogen onder de zwaar neerhangende wenkbrauwen; aan die oogen dacht Eugenie toen zij besloot hem toch maar even te spreken.

Ieder wist in het stadje wat een heerschzuchtige tiran Nederkerke was, hoe zijn arm vrouwtje voor hem sidderde en hij met haar speelde als de sperwer met de duif. Men had medelijden met haar, zooals zij tobde met haar zieke kinderen, die de een na de andere stierven, hoe zij leed onder zijn grillen en 't ergste niet vermoedde wat er gefluisterd werd in de stad over zijn leven buitenshuis. Neen! dat kon zij niet weten, zoo herhaalde De Wit het zich tien-, twintigmaal, toen ten minste niet, maar later! Hij was dood gevonden, ongeluk of opzet! Wie kon 't zeggen? Maar ieder wist dat het bijtijds was om nog grooter schande te ontkomen.

Roeland de Wit had haar dikwijls gesproken. Hij vond haar zoo aantrekkelijk met haar groote droevige oogen en den lijdenden trek om de lippen, dien zij vergeefs trachtte te verbergen, haar aristocratische houding en welluidende stem, een orchidée tusschen provincierozen.

Zij was de dochter van een hooggeplaatst Indisch ambtenaar, schatrijk bovendien. Nederkerke had haar getrouwd om uit de schulden te komen; misschien ook vond hij haar toen interessant, zoo'n echt jong meisje vol illusies en idealen, een type dat langzamerhand uitsterft maar daarom des te meer gezocht wordt. Hij een ‘artiest’ zooals hij 't noemde, schrijver, dichter, alleen door zijn genialiteit niet geslaagd aan de universiteit, en later, toen ook het achterlijke publiek zijn boeken niet las, nog minder kocht, prozaïsch eindigend als burgemeester.

Roeland de Wit had als bij intuïtie hun verhouding geraden; hij verachtte hem en zijn artiestennatuur, zooals de man van de daad den man van het holle woord verachten kan. Hij kende geen halve tinten, geen nuances; een man die zijn vrouw zoo behandelde, haar verlaagde tot een slavin, kon zoo geniaal zijn als hij wilde, 't was een..... en een echt Hollandsch woord gaf aan zijn gevoelens lucht.

Hij kon 't niet langer aanzien, zonder er zich in te mengen, dat langzame afdalen van hem en dat bittere lijden van haar - en wat ging 't hem eigenlijk aan? Niets immers. Zij was niet zijn zuster, zijn nicht, zijn vriendin zelfs. Hij kon er niets aan doen en hij vroeg zijn detacheering naar Indië, en de herinnering aan haar ging met hem mee; hij dacht aan haar als aan een arm gewond vogeltje, een vlinder met geknakte vleugels, iets bestemd om te leven, gelukkig te zijn, gelukkig te maken en dat daar verkwijnde in een atmosfeer van

[p. 266]

willekeur, ziekte, zonde en misschien nog eens schande.

Nu een halfjaar geleden had hij de advertentie gelezen van Nederkerke's dood, en vrienden schreven hem wat men er van wist aan bijzonderheden; toen kon De Wit het niet meer uithouden in Indië. Hij verbeeldde zich ziek te zijn, en vroeg verlof naar Holland.

In Genua vond hij een brief van zijn zuster:

‘Herinner je nog die oude schoolvriendin van mij, Eugenie? wij hebben haar nog een visite gemaakt in A. Zij was met zoo'n naren beul getrouwd, Nederkerke. Hij is gestorven, men zegt niet natuurlijk. Enfin! dat doet er niet toe, hij is dood; beter kon haar niet overkomen. Misschien zie je haar nog wel. Zij is voor de gezondheid van haar dochtertje in Pallanza aan het Lago Maggiore. Het kind moet een bundel zenuwen zijn; geen wonder! Als je ze ziet, groet haar van mij en - condoleer, neen, feliciteer haar, dat zij haar lastpak kwijt is. Ik ben bepaald van plan met haar de kennis weer aan te knoopen; maar toen hij nog leefde - pas moyen! Zoo'n onmogelijk dierage!’

En hij was nu in Pallanza en wachtte haar met kloppende polsen, onrustig van binnen en van buiten. Zij kwam de vestibule uit, keek even rond en toen naar hem toe.

‘Wat is hij nog knap,’ dacht zij.

En hij:

‘Zij is weinig verouderd, alleen de trekken om den mond en aan de slapen wat dieper geworden. Nog vermoeider dan vroeger, maar toch is er meer frissche onderkleur in haar tint en de oogen staan levendiger, opgewekter! De rust heeft haar goedgedaan!’

‘Wel mevrouw! Wie had 't kunnen denken?’

‘Ik 't allerminst! Hoe wist u dat ik hier was?’

Hij gleed over de moeilijke vraag.

‘Ik zag u gisteravond de trap opkomen, maar u verwaardigde zich niet mij aan te zien.’

‘Ik herinner mij niet...’

‘Ja, dat begrijp ik. U denkt alleen aan uw dochtertje!’

‘Komt u regelrecht uit Indië? Zeker in Genua gedebarkeerd?’

‘Ja, en ik ga den schooljongensweg naar huis. Dood op mijn gemak. Er is toch niemand, die mij daar wacht. En mooier dan hier is 't er zeker niet.’

‘O neen! maar men is daar thuis!’

Hij vroeg toen naar haar dochtertje en zij spraken over hun wederzijdsche kennissen ongedwongen, vrij als iets zeer natuurlijks; over haar man geen woord.

‘En denkt u hier lang te blijven?’ vroeg hij.

‘Ik weet het niet;’ haar stem klonk moede, bijna hopeloos. ‘De dokters zeiden dat ik met Nini naar het Zuiden moest. Zij had afleiding noodig, nieuwe indrukken, geen drukte, daarom koos ik Pallanza. Ik ben hier vroeger geweest en - ik behield er zoo'n mooie herinnering van. 't Viel tegen natuurlijk...’

Haar lippen vertrokken zich tot een glimlach vol bitterheid en zij ging voort:

‘Alles valt tegen, maar dat ligt zeker aan ons. Het was ook niets geweest als Nini hier maar was opgefleurd; de eerste dagen dacht ik het, maar 't is of alles het arme kind meer opwindt, de zon, dat meer, die zuidelijke vegetatie, de bergen, die bloemengeur, zelfs de muziek. Ik vind haar erger eer dan beter, en als dat werkelijk zoo is, dan moeten wij weg van hier. Hoe spoediger, hoe liever! U begrijpt, ik leef nog maar alleen in en voor dat kind!’

't Klonk zoo nameloos treurig en 't paste zoo slecht bij haar meisjesachtig jong figuur, even slecht als die vermoeide, afgematte uitdrukking in haar oogen en op heel haar gelaat.

‘Ja, dat spreekt, uw eenige!’

‘Herinnert u mijn Tony nog?’ ging zij voort, ‘mijn mooi lief jongetje. O, hij hield zooveel van u. In den tuin van de societeit liep hij u altijd na. “Oom Roel, oom Roel!” zei hij dan en moest met uw sabel spelen. U kon zoo aardig met hem overweg! Kort nadat u wegging is het ventje gestorven. Ach! hij heeft zoo vreeselijk geleden.’

Geen traan kwam in haar oogen, maar daarom juist zagen zij er zoo innig, zoo zielsbedroefd uit.

‘Sophie heeft het mij geschreven! 't Deed mij werkelijk aan, zoo'n aardig, lief manneke. Vreeselijk hard voor u!’

‘Geen van mijn kinderen was zoo gezond als hij, maar hersenziekte is een verraderlijke kwaal. En toch - toch is het misschien zóó beter.’

‘Dat hij dood is, mevrouw?’

‘Och, men weet alles zoo niet. Hoe zou ik een jongen hebben opgevoed? Ik ben zoo zwak. In elk geval, dat heb ik reeds geleden. Ik kan hem niet meer verliezen ten minste!’

‘Foei! wat ziet u het leven somber in! Hoe kan dat op zoo'n morgen en met die natuur rondom u?’

‘Ik ben zoo'n oude vrouw geworden; onwillekeurig begin ik te klagen en ik vind niets zoo vervelend als klagende menschen. Niemand heeft er iets aan. 't Is veel beter niemand te zien en te spreken, als men niet anders meer kan dan klagen.’

‘Maar ik begrijp wat u voelt. Ik - hield ook zooveel van Tony. - Lijkt Nini op hem?’

‘Neen, dat kan ik niet zeggen. Nini is blond als - als Nederkerke, en Tony was zwart als...’

‘Als u, ja, dat weet ik, hij was uw sprekend evenbeeld.’

‘Hoe gaat het uw zuster Sophie?’

‘Heel goed! O ja, u moet haar groeten hebben.’

‘Haar groeten? Hoe wist zij dat u mij toevallig zou ontmoeten?

Och! Ze zei dat... dat...’

Hij raakte verward in zijn eigen woorden. Juist kwam een kellner binnen en vroeg of mevrouw boven wilde komen. La Signorina was wakker.

Zij stond haastig op.

‘U hoort het. Ik moet weg, het agiteert Nini zoo mij niet te zien als zij wakker wordt. Wanneer wij langer blijven en u ook, zullen wij elkander nog wel eens tegenkomen. Maar ik eet niet aan de table d'hôte. Daar kan zij niet tegen.’

En weg was zij. De Wit wist niet of hij blijde moest zijn of niet over die onverwachte stoornis. Hij had zich leelijk verpraat; met die groeten van Sophie verviel al het toevallige der ontmoeting; maar wat zou dat? Het was zoo'n genot tegenover haar te zitten. Verbeeld je, dat hij eens meer levenslust bracht in haar lach, meer gloed in haar oogen, meer zonneschijn in haar hart!

Haar opkweeken, die verdroogde plant, dorstig naar water en lucht, naar geluk! Waarom niet? Zij wist nog zooveel van zijn verhouding tot Tony. Zij had hem niet geheel vergeten.

III.

En intusschen zat Eugenie op de sofa met het hartstochtelijk huilende kind op den schoot, haar sussend en bedarend als was Nini één en geen tien jaar oud geweest.

‘Ma mag niet weggaan. Ma bij Nini blijven,’ dat was het eindelooze refrein boven haar langgerekt snikken uitklinkend.

‘Kindjelief! Ma moest wat in de frissche lucht. Wil je hebben dat Ma ziek wordt? Wat zal er dan van Nini worden als Ma ziek is? En Nini sliep zoo lekker.’

‘Ik ben zoo geschrikt van mijn droom. Zoo'n nare droom!’

Het was altijd diezelfde nare droom: Mama door een wild dier verscheurd, of door een roover weggevoerd.

Zij gaf haar druppeltjes in, bevochtigde haar hoofd met eau de cologne en bleef toen zoo zitten met het groote kind op haar schoot, totdat eindelijk Nini's snikken langzaam bedaarden en het geschokte lichaampje tot rust kwam; maar elk geluid in de verte, het toeslaan van een deur, het ratelen van een kar op het slechte Italiaansche plaveisel, het gillen der fluit van de stoomboot deed haar weer zenuwachtig opschrikken.

[p. 267]

‘Mama,’ zeide zij eindelijk op droomerigen toon. ‘U heeft toch niets dan last van mij, niet het minste plezier zooals andere moeders van haar dochters. 't Was voor u veel beter als Nini dood was,’

‘O kind! Hoe kan je dat zeggen?’ en hartstochtelijk kuste zij de bleeke wangen van het meisje rood; ‘je bent immers mijn eenige schat, alles, alles wat Mama op de groote, wijde wereld nog overheeft. Ik heb reeds zooveel verloren. Onze lieve Heer zal mij jou laten en je gezond doen worden. 't Is 't eenige wat ik nog wensch, wat mij gelukkig kan maken!’

‘Is 't werkelijk waar?’ vroeg het kind, haar groote zwarte oogen op haar richtend met een uitdrukking ver boven haar jaren; ‘is dat het eenige, Moesjelief? Verlangt u niet uit te kunnen gaan, u mooi te kleeden, menschen te ontvangen, opera's en comedie's te bezoeken, zoodra u uit den rouw is?’

‘O neen, kind! Neen! Dat is alles voorbij.’

‘Omdat u nog zoo verdrietig is over Papa zijn dood, niet waar, Mama? Maar dat gaat langzamerhand over, als de kleederen minder zwart worden.’

Zij glimlachte droevig; ja, 't was haar gelukt de eer van den vader op te houden tegenover zijn kind. 't Was soms boven alle beschrijving moeilijk geweest, maar haar moeite was beloond en zij verwonderde zich er over dat zij nu die belooning meer pijnlijk dan zoet vond.

't Kind hield de vingers van haar moeder vast in de hare en verborg het gezichtje tusschen de kanten van haar kleed als een schuw vogelijn.

‘Ik wou - ik wou...’

‘Wat wil je, lieveling?’

‘Dat Mama altijd zoo bleef in den rouw, dan weet ik zeker, dat Mama niet ver weg ging van Nini, dat zij altijd thuis zou zijn en dat er geen vreemde menschen bij ons kwamen.’

‘Lieve kind! Als het je plezier doet dan zal Mama niets liever doen dan altijd in het zwart blijven...’

‘Licht staat u veel mooier, maar ik zie u zoo het liefst; dan is u heelemaal van Nini en van Paatje!’

Een tijdlang bleef zij zwijgend rusten en onwillekeurig dwaalden Eugenie's gedachten af naar het bezoek van daareven. Die Roeland de Wit, hoe toevallig dat zij hem hier moest ontmoeten! Neen, 't was niet toevallig, 't scheen opzettelijk te zijn; hoe kon hij haar anders de groeten van zijn zuster brengen, als hij niet wist dat zij in Pallanza logeerde?

't Was toch te dwaas dat hij hier zou komen alleen omdat zij er was; dan stelde hij zich haar zeker nog voor zooals zij er toen uitzag, toen Albert nog niet op zijn ergste was en Tony nog leefde.

Wat zou zij hem tegengevallen zijn! Zij moest er om lachen: iemand nog idee hebben op haar, eene ruïne. Ach! de mannen waren toch allen even bedrieglijk, even laf; hoe hoog had zij hier niet eens tegen Nederkerke opgezien; toen scheen hij haar een ideaal toe. Zijn onaangename, leelijke gebreken vond zij nog volmaaktheden.

Zij zag er toen nog maar het begin van en zij was zoo naïef. Zij wist niet dat op zekere hoogten deugden en ondeugden sprekend op elkander lijken, dat jaren en omstandigheden eerst beslissen wat er van hen wordt.

Toen zag zij ook nog alles door den sluier harer opgewonden liefde; langzamerhand eerst viel die sluier, of liever hij verscheurde hem zelf; misschien was hij er reeds mee begonnen op de huwelijksreis. In elk geval hier in Pallanza nog niet; toen was zijn wil nog altijd de hare geweest, en zij vond alles wat hij wilde zoo goed en zoo edel.

Langzamerhand eerst had hij 't haar duidelijk gemaakt, hoe hij niet verkoos dat zij zich de weelde zou veroorloven een eigen wil, een eigen opinie te bezitten, en eerst ging zij met hem mede zoo ver zij kon; eindelijk kon zij niet meer, haar geheele ziel kwam er door in opstand, maar het openlijk zeggen dorst zij niet. Zij zweeg en onderwierp zich in schijn, totdat zij later geheel en al zijn dienares, zijn chose was geworden; maar 't deed toch zoo'n pijn haar persoonlijkheid te verliezen, zichzelf te verlagen.

En nu zou zij weer een anderen invloed ondergaan, weer haar ziel laten kneden en misvormen, verminken, want alle mannen zochten dat zonder uitzondering, als zij maar vrouwen vonden van zulke zachte stof; men moest een mannin, een virago zijn om een man te kunnen weerstaan. Troffen zij er zóó eene, dan werden zij wel gedwee; men had 't haar zoo dikwijls gezegd:

‘Je moet je laten gelden, je moet hem weerstaan. Als je hem flink aanpakt, dan zingt hij wel een toontje lager. 't Is veel beter voor jou en voor hem.’

Zij liet hen praten; zij was te zwak en te teer, dat voelde zij, om zich tegen hem te verweren, en zoo zoude zij tegen iederen man zijn, en en dat wisten zij vooruit, de mannen.

Was zij nu ook niet weer de slavin van haar dochter? Hoe velen zeiden immers dat Nini's ziekte meer uit kuren bestond dan uit iets anders; zij moest ook eens flink aangepakt worden. Als zij onder vreemden was zou zij spoedig herstellen, want de moeder behandelde haar veel te weekelijk, te sentimenteel. De menschen weten alles zooveel beter dan wij zelf, en eensklaps huiverde zij bij de gedachte dat haar liefde en zorg niet meer uitsluitend aan Nini zouden behooren. Wanneer droomen haar reeds zoo van streek brachten, hoe zou de werkelijkheid het dan doen?

Zij was boos op zichzelf; aan een tweede huwelijk denken, zich verbeelden dat die De Wit haar opzettelijk hier had gezocht, wat een inbeelding! Echt pretentieus. Gelukkig dat niemand haar gedachten wist. Als hij arm was geweest en zij rijk, dan kon zij denken, zou 't om haar geld zijn; maar wat beteekende het beetje geld haar overgebleven na de vereffening der zaken? Zij kon goed, zelfs ruim leven, niettegenstaande de vele kosten die Nini's ziekte met zich bracht; maar wie is er tegenwoordig rijk met zoo'n inkomen? En De Wit was gefortuneerd, dat wist zij, daarom ook had men zijn besluit om in Indië zich misschien te laten doodschieten zoo dwaas gevonden. Dat geld zou 't dus niet zijn, zooals vroeger, maar toch 't bleef een dwaasheid zich zulke dingen in 't hoofd te halen, er reeds zorg voor te koesteren, de gevolgen te berekenen van iets wat nooit komen zou, niet komen kon.

‘Mama!’

Zij kwam als van heel verre terug; haar gedachten hadden haar weer zoo ver, zoo belachelijk ver meegevoerd; dat deden zij tegenwoordig altijd; sedert zij zoogenaamd vrij was, kon zij tobben over iedere kleinigheid.

‘Mama!’ herhaalde het kind.

‘Wat is er, poesje?’

‘Mama, Nini wil zich kleeden en dan een beetje met Mama wandelen of rijden; ik wil niet dat Nini altijd Mama in den weg zit, altijd Mama belet uit te gaan.’

‘Maar als zij te zwak is en te ziek, moet Nini zich geen geweld aandoen. Dat zou haar nog erger maken. Mama blijft even graag den heelen dag zoo zitten met haar liefje op den schoot.’

‘Neen, neen, Nini wil uit. Dadelijk!’

En zij sprong op den grond, de wangen gloeiend, de oogen schitterend van opgewondenheid.

‘Ik wil beter worden, ik wil Mama plezier doen, ik wil uitgaan met Mama; anders verlangt Mama met anderen uit te gaan.’

Eugenie voelde dat zij een kleur kreeg; het was of 't kind in haar nerveusheid als bij instinct raadde wat door de gedachten harer moeder had gevlogen. Of zij wantrouwen koesterde, waarom toch? Er was immers niets, volstrekt niets.

‘We zullen ook beneden eten voortaan,’ ging het meisje voort; ‘ik wil Mama geen oogenblik alleen laten.’

(Wordt vervolgd.)