De Huisvriend. Nieuwe serie. Jaargang 1

[p. 65]

Monsieur De L'Espinay.
Eene episode uit het leven van Elisabeth Stuart, Koningin van Bohemen, 1645-1646.
Door Dr. Jan ten Brink.
(Vervolg van blz. 59.)

Philips van Boheme koesterde een afkeer van al wat Fransch was. Zijn boezemvriend Von Pellnitz met zijn glad geschoren bleek gezicht en felle zwarte oogen evenzoo. Daarom sprak hij zijne moeder aan in het Hollandsch:

‘Ik bidde Uwer Majesteit oorlof tot het doen van een paar vragen! Gisteren avond aan 't hof van Brederode heeft Uwe Majesteit zich doen presenteeren een Fransch edelman, den Graaf de l'Espinay, een guit, van wien men hier in Den Hage het beste gevoelen niet en heeft. Voor een maand of

de eerste sneeuw.

drie heeft hij mij met den degen in de hand geagresseerd, en Von Pellnitz in den rechterarm, Von Wartenau in de linkerborst gewond. Het gevecht werd door hem geprovoceert op den Kneuterdijk bij het vallen van den avond in Augustus jongstleden. Mijne beide vrienden hebben zwaar gesouffreerd aan hunne blessures, en eerst voor eenige weken zijn zij gekomen tot een compleet retablissement. Toen Uwe Majesteit gisteren avond den Veldmaarschalk adieu had gezegd, ben ik met mijn vriend Von Pellnitz naar de balzaal geretourneerd, en werd mij tot mijne verbazing gecommuniceerd, dat Uwe Majesteit zich voorstelt den gezegden l'Espinay op heden in hare ordinaris audiëntie te ontvangen. De zaak in deliberatie gelegd zijnde, hebben mijne vrienden, vooral onze Neef Emanuel van Portugal, mij herhaaldelijk geadviseerd uwe Majesteit te informeeren, dat het niet geraden is met dezen Franschen avonturier veel te communiceeren, zullende hij misschien eerlang voor vele in Frankrijk gepleegde injuriën moeten worden terecht gesteld!’

Deze woorden werden op luiden, toornigen toon uitgesproken. Philips van Boheme was met zijne beide vrienden tot dicht bij de stoel zijner moeder en die van Mevrouw Van der Mijle genaderd. De Prinses Elisabeth kwam van het raam, en plaatste zich achter hare moeder, tegenover haar broeder.

De Koningin van Boheme had met gefronste wenkbrauwen naar de driftige taal van haar zoon geluisterd. Ze was verontwaardigd over zijn woest optreden, vergezeld van de beide Duitsche edellieden. In deze stemming schenen hare donkerbruine oogen vonken te schieten, klonk hare stem voller, mannelijker, werden al hare bewegingen vorstelijker, waardiger. Ze wachtte een oogenblik voor zij antwoordde. Toen het hoofd hoog oprichtend, sprak ze:

‘Philips! Ik ordonneer je een toontje lager te spreken! Ik versta niets van al wat je zegt. De heer Graaf de l'Espinay staat boven uw dedain. Zijner Majesteits ambassadeur van Frankrijk, de heer Veldmaarschalk van Brederode, zijn zwager, de heer Vicomte de Machault, hebben warme louanges uitgesproken over zijne singuliere merites. Dat je met hem een rencontre op den degen zoudt gehad hebben, schijnt mij extra ordinair vreemd, daar je me er nooit iets van hebt gezegd, - terwijl mij door Sir Henry Vane was verteld, dat Von Pellnitz en Von Wartenau, voor hun agrement, een speelreisje hadden gemaakt naar Londen!’

Philips werd door deze terechtwijzing bleek van toorn. Hij wilde spreken, maar vond geene woorden.

De Prinses Elisabeth viel terstond in:

‘Philips heeft Uwer Majesteit de fijne waarheid niet gezegd. Hij heeft eene rencontre gehad op den degen met den Graaf de l'Espinay, maar maakte zich uit de voeten, en liet den strijd over aan Pellnitz en Wartenau, die door de dapperheid van den Franschen edelman, binnen enkele minuten den strijd moesten cesseeren. En dit alles werd gecauseerd, door de dangereuse en schandelijke comportementen van den Prins Philips. De herbergier uit het Gouden Hoofd, op den hoek van Hoogstraat en Warmoesmarkt, wandelde met zijne dochter op den Kneuterdijk. Pellnitz en Wartenau hebben den vader met geweld van zijn dochter afgerukt, en Philips heeft het meisje gemolesteerd, dat zich dapper defendeerde, zooals een ooggetuige mij verzekerde. Door de kreten van het jonge meisje gemoveerd, heeft de Graaf de l'Espinay, die zich onder de wandelaars bevond, hare partij gekozen, als een goed ridder betaamt, en de schandelijke aggresseurs op de vlucht gejaagd!’

De Prinses Elisabeth sprak met zooveel kloekheid en ge-

[p. 66]

zag, dat de drie jonge mannen, vooral Philips, als verpletterd, de oogen niet durfden opslaan.

De Koningin rees hevig vertoornd uit haar zetel. Zij strekte de hand met een gebiedend gebaar uit:

‘Philips! Je comportementen en die van je vrienden zijn infaam, ignobel, een edelman onwaardig, schandelijk voor den zoon van een Koning! Bij al de onlijdelijke pressuren van mijne groote adversiteit, bij alle hostiliteit, tegen mijn Koninklijken broeder in Engeland, wordt door mijn eigen zoon nu de maat volgemeten! Ik verbied je ooit een oneffen woord te spreken over den Graaf de l'Espinay, dien ik heden zal etablisseeren als chef van mijn staldepartement! En u rade ik Den Hage nu eenigen tijd te quiteeren, en mij inlang niet meer onder de oogen te komen.’

De stem van Elisabeth Stuart klonk luide door de receptiezaal, zoodat er echo's schenen te ontwaken onder de hooge gebeeldhouwde eikenhouten balken van de zoldering.

Philips van Boheme sloeg de zwarte oogen driest op, en woelde met zijn rechterduim en wijsvinger in den dunnen, hoog opgestreken knevel. Toen antwoordde hij met luidklinkende stem:

‘Ik ga naar Londen, om mijn oudsten broeder te communiceeren wat hier voorvalt! Uwe Majesteit gelieve haren edelen stalmeester te informeeren, dat Prins Philips van Boheme eerlang voor hem de rekening zal opmaken. Onze querelle is te hoog gestegen, om ooit bijgelegd te kunnen worden. Daarvoor is nu de scheur te diep in het laken gekomen. Dat is certein!’

Met een korten, trotschen groet zich omwendende, liep hij met luid dreunende schreden, gevolgd door zijne acolieten, uit de receptiezaal.

De Koningin was doodsbleek van verontwaardiging en drift. Ze sloeg de handen ineen, en viel op haar zetel terug. Mevrouw Van der Mijle zonk aan hare knieën, en roerde eerbiedig hare vast aaneengestrengelde vingeren aan. Toen sprak ze met tranen in de groote smeekende oogen:

‘Uwe Majesteit worde niet ontroerd door de booze propoosten van den Prins! Zijne vermetelheid zal de gerechte straf niet ontkomen. Ons aller affectie zal u schragen!’

De Koningin reikte Mevrouw Van der Mijle de hand, en zuchtte. De deur der receptiezaal werd geopend, en de stem van den lakei kondigde aan:

‘Ces dames et ces messieurs de la Cour!’

De Prinses Elisabeth boog zich over hare moeder en fluisterde:

‘Que Votre Majesté prenne une prompte et bonne résolution! Personne ne doit savoir....’

Maar de Koningin had zich opgericht. Ze rees van haar stoel, en nam den arm van Mevrouw Van der Mijle. Van jongs af had ze geleerd hare aandoeningen te verbergen. Er vertoonde zich geen zweem van ontroering meer op haar bleek gelaat. Eene ongewone tinteling in hare donkerbruine oogen verried alleen, dat de storm nog niet had uitgewoed. Intusschen waren eenige dames, eenige jonkvrouwen, een paar edelen en eenige pages binnengetreden. De Koningin had zich in den vergulden zetel op de estrade neergezet. De Prinsesssen Elisabeth en Louise namen plaats naast de verhooging. De leden der hofhouning kwamen buigend de Vorstin begroeten. De grootmeesteres Mevrouw de Merode van Wassenaar vroeg eerbiedig naar Harer Majesteit's welstand, en wisselde eenige zeer beleefde woorden over het bal van den vorigen avond. Lady Carey volgde met eenige jongere Hollandsche freules. De opperhofmeester Sir Henry Vane en de Graaf Von Isemburg verhaalden eenige kleine voorvallen onder de leden van het hofgezin, en vroegen bevelen en aanwijzingen voor hun gewonen dienst.

Mevrouw Van der Mijle had de Koningin naar hare plaats gebracht, en keerde toen naar het venster terug, waar ze naast Hare Majesteit gezeten had. De ruwheid en onbeschaamdheid van den Prins Philips deden haar inwendig toornen. Haar eigen leed woog niet zoo zwaar op hare schouders, dat ze de rampen van hare Koninklijke vriendin ooit licht kon achten. Ze wilde gaarne met haar dragen al de ellende, die nog komen kon. Door geduldig te lijden onder de slagen van een wreed lot, had haar gevoel van mededoogen zich in den edelsten zin ontwikkeld. Mededoogen voor anderen, scheen haar de beste loutering van eigen smart. De Koningin van Boheme vergold het haar door onbeperkt vertrouwen en beproefde vriendschap. Gedurende vele uren van den dag bleven ze te zaam, vooral in de laatste drie jaren na den dood van den Ridder Van der Mijle.

Intusschen verschenen ter audiëntie verschillende leden der hofhouding, en eenige Fransche adellijke officieren, die beleidvol een woord trachtten te wisselen met de beide Prinsessen, vooral met de door allen bewonderde Louise Hollandina. Hoewel deze drie-en-twintig jaren telde, zou men haar voor een heel jong meisje van zeventien of achttien jaar hebben gehouden. De blankheid van haar jong gezichtje kwam schitterend uit tusschen de lichte, bruinblonde krullen, die in grooten rijkdom haar hoofd omgolfden. Het eenige, wat soms in het oog viel, was zekere zorgeloosheid in het ordenen van dien blonden hairschat, eene eigenaardigheid, die er echter toe bijdroeg de uitdrukking van naïve blijmoedigheid, over hare trekken zwevende, aanmerkelijk te verhoogen. De opslag van hare groote helderblauwe oogen, de innemende lach van haar mooien mond, de muzikale klank van hare stem, wonnen terstond ieders hart en bewondering. Hare zuster Elisabeth overtrof haar verre in deftigheid en Koninklijke waardigheid, maar de hovelingen, vooral de jonge edelen en officieren, werden daardoor niet tot haar aangetrokken. Men wist, dat deze jonge Prinses van Boheme, de geleerdste mannen in vernuft en smaak naar de kroon stak; dat hare geestkracht, de liefde voor hare Protestantsche overtuiging, zoo groot waren, dat ze geweigerd had den Poolschen Koning, Wladislaw IV, te huwen, wijl ze dan tot de Katholieke kerk had moeten overgaan. De beroemde Barlaeus had haar lof gesproken in Latijnsche verzen, en de niet minder beroemde Cartesius had getuigd, dat niemand zijne wijsgeerige schriften beter doorgrondde, dan zij. De autoriteit van Prinses Elisabeth was in het paleis aan den Kneuterdijk zoo groot, dat niemand het waagde hare uitspraken af te keuren, zelfs niet hare moeder.

Gedurende de gewone morgen-audiëntiën bleef de Koningin niet altijd in haar gulden zetel. Ze liep dikwijls door de zaal, om den een of ander harer bezoekers een afzonderlijk onderhoud te verschaffen. De Prinsessen volgden dan dit voorbeeld, en vonden zich weldra omringd van een stoet buigende, jonge edelen, die wanhopige pogingen in het werk stelden, om iets geestigs tot Elisabeth, of iets vleiends tot Louise Hollandina te zeggen. Ook nu waren de hovelingen in groepen verspreid, en nam langzamerhand het gerucht der stemmen in de audiëntiezaal toe. Toch werd dit gerucht overschreeuwd door de stem van den lakei, die aandiende:

‘Lord William Craven! Le Comte de l'Espinay!’

De Koningin bleef staan aan de zijde van mevrouw de Merode van Wassenaar, en toonde door minzaam te glimlachen, dat de nieuwe bezoekers haar zeer welkom waren. Lord William Craven vertoonde zich altijd in deftig zwart, laken of satijn. Na den dood van Koning James I en van den Winterkoning scheen hij hierdoor zijn voortdurenden rouw te willen uitspreken. De Graaf de l'Espinay legde zich in dien tijd, toen het ‘costelick mal’ zoo onontbeerlijk scheen in Den Haag, toe op uiterst smaakvolle kostumen. Zijn pourpoint en trousse waren van azuurblauw fluweel, zijn korte schoudermantel evenzoo, zijn baudrier was van azuurblauw satijn met parelen, en diende tot steun voor een galadagen. Hooge laarzen van lichtgeel, lenig marokijnleer stegen tot boven zijne knieën. Zijn hoed met witte veeren droeg hij onder den rechterarm, terwijl de linkerhand op het gevest van zijn degen rustte.

[p. 67]

Beide heeren bogen herhaaldelijk voor de Koningin en de twee Prinsessen. Lord Craven sprak uiterst eerbiedig:

‘J'ai exécuté les ordres de Vostre Majesté! Le Comte de l'Espinay ne désire rien tant que l'accomplissement de tous vos voeux!’

L'Espinay boog zich nogmaals, en sprak met eene van aandoening trillende stem:

‘Je prie humblement, Vostre Majesté! de me croire le coeur debordant de bonheur! Je serai le serviteur le plus fidèle, le défenseur le plus ardent du throsne de Vostre Majesté et de la Royale personne d'icelle!’

De Koningin knikte zeer tevreden, en reikte l'Espinay hare rechterhand. Met een donkeren blos van verrukking boog hij zich over de koninklijke hand, en bracht de vingertoppen eerbiedig aan zijne lippen. Met hare volle muzikale stem antwoordde Elisabeth Stuart:

‘Nous vous prions d'entendre, Monsieur le Comte! les propositions qui vous seront faictes par Mylord Craven au sujet de nos écuries royales!’

Het bleek nu, dat l'Espinay geheel op de hoogte was gebracht van alles, en dat hij met de vurigste geestdrift de bediening van Opperstalmeester en premier gentilhomme de la Vénerie had aanvaard. Er volgde een opgewekt gesprek, waarbij de Koningin duidelijk deed uitkomen, dat ze bijzonder was ingenomen met haar nieuwen Opperstalmeester. De hofdames zagen den Franschen edelman met verbazing aan. Onder al de edelen in Den Haag was er niemand, die l'Espinay zou kunnen overtreffen naar uiterlijk en manieren. Zeer enkelen alleen kenden zijne verdiensten als ruiter, hoofdofficier en meester op alle wapenen. De Prinses Elisabeth had hem den vorigen avond in stilte betrapt op gemis aan letterkundige beschaving, toen er van de Mairet's herderspel gesproken werd, maar ze dacht zeer gunstig over zijne ridderlijke dapperheid en zijne groote bedrevenheid als duëllist. Zij achtte het niet noodig, dat hij op de hoogte werd gebracht van de namen der personen, die hij met zulk een schitterend succes had à faire genomen. Ze wist, dat de Prins Philips zich door een masker onkenbaar had gemaakt - ze meende voor de eer der vorstelijke familie, dat het beter was dit punt onaangeroerd te laten.

De Koningin wendde zich weldra tot Lord Craven, en ving een half gefluisterd gesprek in het Engelsch aan. De Koningin vernam, dat l'Espinay haar geheel belangeloos, en met zeldzame geestdrift zou dienen, maar bepaalde toch, dat hem de jaarwedde van den uit Den Haag gevluchten Opperstalmeester, Sir Charles Howard, zou worden uitgekeerd. Daarna raadpleegde zij Craven over den loop der gebeurtenissen in Engeland. L'Espinay had zich eerbiedig teruggetrokken, en stond alleen te midden der hovelingen, aan wie hij nog niet was voorgesteld. De Prinses Elisabeth begreep, dat zij hem een blijk van hare sympathie kon geven door hem met den haar omringenden kring van edelen bekend te maken. Ieder ontving hem met distinctie. Mevrouw Van der Mijle bleef op een afstand. Op haar maakte deze jonge, schitterende Graaf met zijne bijna al te geregelde trekken, met zijne fonkelende donkere oogen en lange golvende zwarte hairen den indruk van een naderend gevaar. Zij dacht met bekommering aan de onstuimige drift van Prins Philips, aan de beide Prinsessen, die misschien onder de betoovering van een zoo ongemeen jonkman, als de Graaf de l'Espinay, zouden komen.

Deze bewoog zich nu zeer gemakkelijk in den kring der hovelingen. Hem viel het voorrecht ten deel door de Prinses Louise Hollandina te worden aangesproken. Met uitnemenden takt hield hij het gesprek gaande, terwijl het bekoorlijke blonde koningskind hem met hare groote helderblauwe oogen vol naïeve bewondering aanstaarde, en herhaaldelijk bloosde. Weldra werden zij gestoord. Lord Craven kwam tusschen beiden, en herinnerde den Opperstalmeester, dat het tijd werd een inspectie te houden over Harer Majesteit's staldepartement, en Harer Majesteit's viervoetige onderdanen.

(Wordt vervolgd.)