De Huisvriend. Jaargang 1897-1898

[p. 289]

Buenos-Aires.
Met illustratiën.

In de laatste 25 jaren zijn alle steden verbazend vooruitgegaan, en ook de hoofdstad van Argentinië maakte op dezen regel geen uitzondering.

Een kwarteeuw geleden was Buenos-Aires een groot dorp, vergeleken bij de zeer groote stad van heden. Zij had toen 150000 inwoners, maar zag er uit als een echte koloniestad. De rechte nauwe straten waren begrensd door lage huizen. Een woning met verdieping was een uitzondering en werd er op aangekeken; als men den weg vroeg werd er geantwoord: ‘Zooveel huizen voorbij of vóór die verdieping!’

Architectonische waarde bezaten de gebouwen niet, de meeste waren modem en door Italiaansche metselaars versierd met pilaren en kroonlijsten van zandsteen, alles hopeloos banaal. De terrasvormige daken, allen gelijk, vermeerderden de eentonigheid; alle straten sneden elkander met rechte hoeken, zoodat alle vierkanten op elkander geleken. De huizen hadden smalle gevels van 6 à 8 Meters aan de straat, terwijl zij wel 60 M. diep waren; de kamertjes waren heel klein en ontvingen hun licht slechts van een nauw patio of open plaats en zij waren natuurlijk slecht geventileerd. Gelukkig dat het klimaat mild en de zon warm is in dat land, zoodat men weinig van rheumatiek hoort. Ook het plaveisel was slecht, of liever men zag het alleen op het Centrum, waarmede niet bedoeld werd het midden der stad, maar het middelpunt van het staatsen handelsleven, dat zich toevallig op een der uiteinden bevond. Nauwelijks was men een paar cuadra's of vierkanten verder of men bevond zich op wegen in natuurstaat, d.w.z. kleiwegen, des zomers bedekt met een dikke laag stof en in het regenseizoen een modderpoel, zooals men moeilijk

plein der overwinning. paleis van het gouvernement.

ergens anders kan aantreffen. Een paard zakte er tot de knieën in; het water, dat niet kon afloopen, maakte het tot een soort van brij vol plassen.

De rijtuigen waagden zich nooit in deze zeer bevolkte streken. Een tocht per fiacre was een heel avontuur. De mannen gingen te paard naar hun bureau of naar hun werk. Wanneer zij afstapten bonden zij hun paarden vast, die daar uren lang onbeweeglijk wachtten. Zoo zag men voor de beurs en de rechtbanken eindelooze rijen paarden.

En hoe deden de vrouwen, als zij lust hadden naar het Centrum te gaan? Zij hadden er dikwijls lust in, want daar vond men de luxe magazijnen, daar kwam men op bepaalde uren om te zien en gezien te worden.

Zij slaagden er in niet al te beslikt te raken, door over erg smalle, primitieve trottoirs te t. ippelen. Het was een zeer gewaardeerde hoffelijkheid, het trottoir af te staan, d.w.z. den kant langs den muur - en menschen, wien men beleefdheid wilde bewijzen, bijv. een dame, een grijsaard of iemand van hoogeren rang. Tusschen gelijken werd de zaak moeilijker. Er hebben duels plaats gehad over dezen voorrang. Als men een vrouw begeleidde, zoo gaf men haar niet den arm, maar liep naast het trottoir, nu eens rechts dan weer links, volgens den weg dien men aflegde. Even primitief ging het met het aanbrengen van levensmiddelen in de stad. Kolossale karren, bespannen met acht ossen, reden door de naaste dorpen naar de markten, om er manden groenten en vruchten te brengen. Ruiters brachten allerlei zaken van dagelijksche behoefte, als brood, melk, enz. aan de huizen. De bakkers zagen er tusschen hun twee groote cylindervormige lederen zakken uit als een raderboot. De melkboer was een der eigenaardigste typen van Argentinië. Deze menschen woonden mijlen ver. Ten allen tijde vertrokken zij midden in den nacht op een paard, even taai als zijzelf, en kwamen vóór het daglicht in de stad, waar zij huis aan huis hun klanten bedienden, en terugkeerden om hun koeien te verzorgen en te melken, en den volgenden dag opnieuw te beginnen. Nu komt de melk aan met den spoortrein, maar toch is hun handel nog altijd even bloeiend.

Wie vóór vijf en twintig jaar het Centrum verlatend, de nauwe straten zonder plaveisel doorwandeld had, zou zich spoedig bevinden voor een tooneel, waarvan de lokale kleur hun betooverd zou hebben. ‘Het karrenplein.’ Daar concentreerde zich

[p. 290]

de handel der producten van het land, die de fortuin der Argentijnsche republiek uitmaakten: het leder en de wol.

Men zag er lange stoeten aankomen van met ossen bespannen karren van vreemden vorm, barstend van de zendingen van het land naar de stad en die terugkeerden, gezwollen van de

kathedraal.

zendingen uit de stad naar het land; zoodra men de dieren ontdaan had van hun jukken, gingen zij naar een weide in den omtrek, voor hen afgehuurd. De ossendrijvers, meestal kleurlingen, vrij donker maar hoog van gestalte, kampeerden daar totdat alles geleverd en ingekocht was, kookten en sliepen in de open lucht. Zij vormden werkelijk teekenachtige groepen, zooals zij daar hurkten rondom hun vuur van gedroogd slijk, waarboven hun ketel raasde. Nu en dan herinnerde de fluit eener locomotief er aan, dat meer dan 100 kilometer verder dit instrument der beschaving reeds begonnen was deze primitieve ruilwisseling omver te werpen.

Had onze wandelaar zijn tocht voortgezet, dan zou het hem opgevallen zijn hoe vier stappen verder de eenzaamheid en verlatenheid, die een tocht door prairieën zoo monotoon maken, overal heerschten. Zonder overgang begon na het laatste huis der voorsteden het ledige; de weinige huizen en het gebrek aan bebouwde landen stellen den Europeaan teleur, maar de Argentiniërs hebben een zeer eigenaardig gevoel voor natuurschoon. In de eerste plaats zagen zij in de eindelooze grasvelden een middel om hun kudden te onderhouden; dan moest men bekennen dat onder het intense licht van den schoonen hemel een eindelooze gamma van kleuren en tinten in de diepe atmosfeer trilde en aan deze eentonige vlakten een aantrekkelijkheid gaf, die men er niet in gezocht zou hebben.

De landhuizen of villa's zijn een geheel moderne uitvinding; vroeger waren zij zeer zeldzaam en dan nog erg onbehaaglijk en smakeloos; de Argentiniërs begonnen pas in te zien hoeveel partij er uit hun grond te trekken was voor den aanleg van tuinen door een openbare ramp, de gele koorts, die in 1871 meer dan 30000 slachtoffers maakte. Driekwart der bevolking zochten een toevlucht in het naburige land. Opgepakt als deze vluchtelingen waren in ellendige, slecht ingerichte huizen, beloofden zij zich hun voorzorgen te nemen voor het geval, dat de geesel hun weer dwingen zou naar buiten te trekken. Zij hielden hun woord en een aantal villa's verrezen na dien tijd.

Zoo werden de omstreken van Buenos-Aires mijlen ver in het rond geheel veranderd. Aan deze epidemie dankt de stad ook een stelsel van riolen en een waterleiding, die haar schatten van geld kostte, maar haar inkomsten verzesvoudigde, zonder dat zij weder bezocht werd door besmettelijke ziekten.

Uit dit oude, onbevallige Buenos-Aires heeft zich de hedendaagsche schitterende stad ontwikkeld. Alles is veranderd. Buenos-Aires is een groote stad geworden, gelijkend op alle moderne steden met hun contrasten van weelde en ellende.

Laten wij ons plaatsen op het Plein der Overwinning en dan om ons heen zien. Ten Oosten verhief zich een kubus van onsierlijk metselwerk, het Gouvernementshuis genaamd, of eenvoudig het Rosehuis, naar de kleur waarmede het aangestreken was. Het is vervangen door een groot gebouw, het Gouvernementspaleis genaamd en dat alleen door zijn afmetingen herinnert aan zijn bestemming.

Dit huis of dit paleis neemt de plaats in van het eerste hier opgerichte Spaansche fort, dat dienen moest om de schepen in de kleine haven te beschermen, want de inboorlingen waren niet gemakkelijk. Zij ontvingen de eerste Europeesche expeditie onder leiding van Don Pedro de Mendoza op zulk een wijze, dat men verplicht was zich weer in te schepen. Zij zeilden naar Paraguya, waar zij een zachtzinnige bevolking aan zich wisten te onderwerpen. Van hieruit kwam Don Juan de Garay 45 jaar later, in 1580, vastbesloten om kost wat kost toch Buenos-Aires te stichten. Deze onverschrokken soldaat en scherpzinnige politicus zag, dat in deze ruime baai

[p. 291]

de toekomst lag der Spaansche bezettingen van La Plata. Hij wist dat de paarden, door de Spanjaarden volgens hun gewoonten losgelaten tijdens hun kort verblijf, zich snel hadden vermenigvuldigd, en dit kon hun cavalerie versterken.

Zijn verwachtingen werden vervuld; het begin was moeilijk, Garay zelf stierf een gewelddadigen dood, maar Buenos-Aires werd weldra het middelpunt der Spaansche macht, de zetel van het onderkoningschap van La Plata.

Behalve haar ontwikkeling op handelsgebied werd zij spoedig een levendig brandpunt van geestelijk verkeer en militaire gevoelens.

Men zag het in 1806, toen een Engelsch eskader zich in de wateren van La Plata vertoonde en op de kust een korps soldaten ontscheepte, dat dadelijk naar de citadel marcheerde, en terwijl de burgerlijke autoriteiten en gouvernemenstroepen een treurig figuur maakten tegenover de indringers, veranderden de Creoolsche vrijwilligers deze vernedering in een triomf. Na een hevig straatgevecht, dat twee dagen duurde, verpletterden zij de Engelsche troepen en verdreven hen uit de citadel.

Het volgende jaar stieten zij weer een aanval van 12000 Engelsche soldaten terug; de vreemde troepen ontmoetten in de stad zulk een tegenstand, dat zij verplicht waren een verdrag te sluiten met de Argentiniërs en de stad te verlaten.

Dit voorbeeld oefende zijn invloed uit op geheel Zuid-Amerika.

De Creoolsche jeugd kreeg besef van haar eigen kracht, waar de Spanjaarden slechts zwakheid en onmacht hadden getoond, en van nu af begon men er ernstig aan te denken, zich los te maken van het moederland.

oud columbus-theater.

Maar keeren wij ons af van de oude citadel, om naar het andere uiteinde van het plein te zien. Daar staat het gebouw, waarin het tijdperk der onafhankelijkheid zijn wijding verkreeg. Het is de Cabildo, zetel van het gemeentebestuur, waar de bevolking in 1810 het ontslag vroeg van den ouden onderkoning, die niets van dezen eisch begrijpende, het hoofd verloor en zich onderwierp.

Den volgenden morgen werd het voorloopig Bestuur der Vereenigde Provinciën van La Plata hier geïnstalleerd, en dit was het begin van een oorlog, die na tien veldslagen ten gevolge had de onafhankelijkverklaring der Argentijnsche Republiek en de vrijmaking van het Spaansch-Amerikaansche vasteland.

De straten, op het Plein der Overwinning uitkomend, dragen allen namen op dit heuglijk feit betrekking hebbend, en frisschen aldus steeds de herinnering der Argentiniërs aan hun grootsch verleden op.

Dit plein is altijd de plek geweest waar het nationale leven van het volk het warmst klopte. In den hoek van de Reconquistostraat staat het Columbustheater, in 1852 gesticht. Deze schouwburg heeft meer dan vele academiën gedaan voor de geestelijke ontwikkeling en esthetische verfijning der Argentiniërs. Zij hadden veel smaak voor muziek en vele welbekende sterren zijn hartelijk toegejuicht op de planken van Buenos-Aires.

Door de muziek werd het kunstgevoel der Argentiniërs wakker. Schilder- en beeldhouwkunst schoten er wortel. Sedert zeer korten tijd hebben zij er pas een school van schoone kunsten, een jaarlijksch salon en een bescheiden museum. De architectuur bleef tot in de laatste tijden op den achtergrond.

De Argentiniërs, een uiterst gezellig volk, houden er er van zich te vereenigen. Vroeger was men tevreden met een vroolijk praatje, een spelletje of een dansje. De jongelui vormden onder de oogen der ouders een afzonderlijk groepje. De ouders lieten hen begaan; daar men aan de meisjes geen bruidschat geeft, moet de neiging over de keus beschikken, en men laat haar vrij. Deze wereldsche neigingen hebben zich nu tot een groote weelde ontplooid. De schoonheid der vrouwen en haar schitterende toiletten geven aan de bals en de tooneelvoorstellingen een eigenaardigen glans. Natuurlijk zijn het de modes van Parijs, die men volgt, of liever vooruit is. Daar de seizoenen aan gene zijde van den equator omgekeerd zijn, dragen zij reeds in Juni de toiletten, die in Europa in December nieuw heeten. 't Spreekt van zelf, dat in dit paardenland met zijn onverschrokken ruiters en dolle spelers de wedrennen furore maken en de hippische feesten bijzonder levendig zijn.

Maar om terug te komen op ons plein. De mooie dagen van het oude Columbustheater hebben dertig jaren geduurd. Men vond het onvoldoende voor een

[p. 292]

stad als Buenos-Aires en begon een nieuwe opera te bouwen, die tot heden bij gebrek aan geld halverwege bleef staken. De oude barak ging over aan den Staat, die niets beter vond dan de Nationale Bank er in te vestigen. Zij verjeugdigde den gevel en versierde haar met goedkoope allegorieën, Nijverheid en Handel voorstellend. Toen alles gereed was moest de Nationale bank liquideeren. Een treurige historie!

Ten westen opent zich een majestieuze boulevard, gelijkend op dien van Parijs. Aan het ander uiteinde zal het Paleis van het Congres verrijzen. Men is begonnen met het bouwen daarvan. Mei-Avenue heet deze symbolische straat. Het Uitvoerend en Wetgevend gezag zullen elkander aan de beide uithoeken kunnen beschouwen; de Avenue vereenigt en scheidt

mei-avenue.

ze tegelijk, als om hen te waarschuwen dat zij zich in verschillende sferen moeten bewegen.

Na de revolutie van 1880 nam onder een gewijzigd stelsel van het gemeentebestuur de verfraaiing der stad zulk een hooge vlucht. Een energiek intendant beschermde de stad tegen wind en vloed. Hij legde de Mei-Avenue en de Avenue Alvear aan, liet de straten plaveien en nieuwe maken. Vooral de openbare tuinen waren het voorwerp zijner zorg, en ieder weet dat, wie boomen plant, zijn tijd en moeite niet verliest.

Het park van Palermo werd aangelegd op de plaats van een oude bezitting van den dictator Roza, door den president Sarmiento, een man van smaak, niet minder dan een staatsman. Het is het Bois de Boulogne van Buenos-Aires geworden en door een rij weelderige buitenplaatsen verbonden met het aardige stadje Belgrave; ten westen vindt men hetzelfde met het stadje Florès.

In 1860 bezat Buenos-Aires 177,000 inwoners, in 1887 433,000 en in 1897 773,000. Alleen in Chicago vindt men zulke cijfers weer. Het merkwaardigste is, dat in de zes laatste jaren de stad ter prooi is aan een vreeselijke crisis, en toch is het bevolkingscijfer niet afgenomen.

Dichtbij het Plein der Overwinning stond een Centraalstation. Paseo de Julio. Het was een akelige schuur, treurige overblijfselen der patriarchale tijden; maar wat heerschte daar een drukte! Onbegrijpelijk hoe men daar de treinen kon vullen en ontladen, zoo groot was het gedrang en zoo aanzienlijk het aantal treinen.

Sedert meer dan tien jaar zeide men dat het zoo niet langer kon duren, maar het bleef bij plannen, totdat het vuur een paar maanden geleden zich er mee belastte het te vernielen. Nu zullen stad en haven het daaraan te danken hebben, dat zij een gebouw krijgen meer in overeenstemming met hun behoeften.

Wat de tramlijnen betreft, zij gaan rijden over het Plein der Overwinning; er zijn een twintigtal over een half dozijn compagnies verdeeld; dit vervoermiddel staat in hooge gunst bij de inwoners van Buenos-Aires. In 1887 vervoerde het 30 en een half millioen passagiers per jaar. Tegenwoordig bedraagt het bijna 50 millioen. De dienst gaat zeer geregeld; de wagens zijn in het land zelf gemaakt, maar van Noord-Amerikaansch model, zeer licht en gemakkelijk en gaan snel voort.

Het Plein der Overwinning doet ons zoowat alles zeggen, wat wij te zeggen hebben. Vóórdat wij het verlaten, werpen wij nog een blik op de rivier, breed als een zee, die zich in het oneindige uitstrekt aan gene zijde van het Gouvernementshuis. Het is dank aan haar, dat Buenos-Aires het verbindingspunt is geworden tusschen de Argentijnsche Republiek en Europa, de stad, waar alle producten van het land werden opgestapeld, terwijl zij zelf de Europeesche levensmiddelen en denkbeelden ontvangt, om ze onder de bevolking uit te deelen.

Een eigenlijke haven is er niet; toen Mendoza en Garay daar ankerden, hadden zij geen vermoeden van de afmetingen der pakketbooten van de toekomst. De monding der rivier was versperd door banken; de vlakte was dikwijls overstroomd, hetgeen veel schade berokkende aan marine en handel.

Toen de behoefte aan een nieuwe haven zich deed gevoelen, werd er een aangelegd in Riachuelo, een ri-

[p. 293]

viertje met een smalle en diepe bedding, 12 mijlen van La Plata af. Men maakte nu een kanaal tusschen deze rivier en de groote reede en sloot de Riachuelo tusschen kaden in, hetgeen met veel bezwaren gepaard ging, daar de grond zeer moerassig en week is.

Nauwelijks was deze haven gereed of zij bleek te klein te zijn; men groef er een grootere ten oosten der stad, bestaande uit vier bassins, door sluizen aan elkander verbonden. Twee kanalen voeren naar de groote reede en naar die van Riachuelo.

De werken hebben meer dan 100 millioen gekost, maar de verkochte terreinen hebben de uitgaven gedekt en de inkomsten zijn voldoende; het voordeel dat de handel er uit trekt is

creoolsch type.

echter onberekenbaar.

Het Argentijnsche ras is eigenlijk nog in wording. Er heeft zich zooveel vreemd bloed gemengd door het inheemsche, dat men nog niet weet wat ten slotte den boventoon zal voeren. In Buenos-Aires vormen de vreemdelingen meer dan de helft der bevolking. De zonen der vreemdelingen, in dat land geboren, zijn rechtens Argentiniërs; de hoofdstad is een smeltkroes, waarin metalen van alle soort in fusie verkeeren. 't Is moeilijk te voorzien wat daaruit zal voortkomen.

Een ding moet echter vertrouwen inboezemen. Als wij oordeelen naar de ondervindingen van het verleden, zoo is deze omgeving wel geschikt om een flink ras voort te brengen. Vanaf de wilde inboorlingen, die aan Mendoza zooveel moeite veroorzaakten, tot aan de kolonisten, die na de Engelschen te hebben teruggeslagen hun onafhankelijkheid bevochten, en daardoor een geheel vasteland deden opstaan, zijn de menschen, daar voortgebracht, niet geneigd tot weekelijkheid.

Zij hebben vele gebreken, maar toch is hun hoofdeigenschap een vrijheidszin die niet egoïstisch, integendeel welwillend en edelmoedig is. Dit geeft hun zekere niet vulgaire geestesrichting, die aan allen eigen schijnt, wat ook hun afkomst moge wezen. Dit geeft den moed het beste te hopen van een volk, waarvan de zelfstandigheid onophoudelijk gevaar loopt, te worden gewijzigd door allerlei omstandigheden van binnen en buiten.