De Huisvriend. Jaargang 1897-1898

[p. 257]

Constanz aan de Bodensee. Met illustratiën.

Vele wegen te water en te land voeren naar het oude Constanz; het genotvolste is echter nog altijd de vaart op de stoomboot Rhijnopwaarts van Schaffhausen uit.

Het gaat langs sappig groene weiden en heerlijke bosschen, langs heuvels gekroond met burchten en kasteelen, die zich droomend spiegelen in de donkere golven van den veelbezongen stroom, voorbij aardige, middeleeuwsche stadjes, waaronder het schilderachtig aan den voet van den Hohenklinge genestelde Stein a/Rhijn, met zijn oude geveldaken en het eerbiedwaardige klooster, St. George, dat nu zulk een poëtische bewaarplaats vormt voor een verzameling van kostbare kunstschatten.

En verder tegen den stroom opvarend, zijn wij weldra in Untersee, midden in het land door den dichter van Ekkehard bezongen. Daar in het westen tegen den gouden achtergrond van den avondhemel teekent zich de burcht van Hadwig scherp af. En vóór ons breidt zich het sagenrijke, met wijnranken omslingerde eiland Reichenau uit, waar de booze keldermeester Rudiman zijn wraakzuchtig spel dreef.

Daar tegenover boeit ons de oever van den

het münster in constanz.

Thurgau met zijn hellingen vol bosschen en wijnstokken; van boven reit zich slot aan slot zoo dicht aaneen, dat men elkander van de tinnen zou kunnen toeroepen.

Daar begroeten ons op de hoogten de kasteelen der Bonapartes: Arenenberg, het verblijf van koningin Hortense, waar Napoleon III zijn eerste keizersdroomen droomde, niet ver van daar Eugensberg, dat den naam draagt van haar broeder, den edelste en beste der Napoleoniden, Eugène de Beauharnais, op welk terras Scheffel dikwijls rustte en den blik liet dwalen over Reichenau en Hohentwiel, terwijl de figuren uit zijn Ekkehard hem als flauwe nevelbeelden voor den geest zweefden.

Halt! zouden wij den stuurman willen toeroepen. Wacht een uurtje, 't is hier zoo mooi en zoo goed rusten. Maar neen! Verder gaat het, stroomopwaarts Constanz te gemoet, welks hooge Munstertoren in de wazige verte opduikt. - De overgang uit het groene watergebied van het fraaie benedenmeer in de uitgestrekte op een zee gelijkende wateren van het meer van Constanz is even overweldigend als uit een geographisch oogpunt belangwekkend, vooral bij hoogen waterstand. Machtig is dan de golfstroom onder de wijde bogen der Rhijnbrug met haar trotsche stroompijlers.

‘Ik vind vele Zwitsersche meren schooner dan de Bodensee,’ zegt een Duitsch schrijver, ‘geen echter heb ik zoo lief. Als een schuchtere jonge hinde rolt de Rhijn van zijn bergen komend in haar schoot, en als een jonge leeuw komt hij bij Constanz weder te voorschijn. Bij Schaffhausen doet hij den muil open en verkondigt met luid gebrul voort 't eerst zijn macht.’

En een uitgestrekt, indrukwekkend schouwspel is het dat zich hier vertoont bij het invaren der eindeloos schijnende wateren van de Zwabische Zee. Maar het is geen zee, en vóórdat we in de grootsch aangelegde Constanzer haven aankomen, duiken in het Zuidoosten de geweldige rotsmassa's op en de glinsterende sneeuwvelden der Algauer, Vorarlbergen en Zwitsersche Alpen, top aan top een stralend hoogland met den Santistop, den hoogsten uit den geheelen krans.

Met vrijen blik op al deze heerlijke landschappen vol berg en water, omringd door de schoonste gezichten, ligt Constanz, de belangrijkste stad aan den oever der Bodensee. Wel is het geen groote stad en bezit het slechts 20000 inwoners, maar reeds bij een eersten gang door de straten en stegen der binnenstad krijgt men door de goed bewoonde, middeleeuwsche gebouwen, de schilderachtige stadsgezichten en de bevallige architectuur den indruk van een rijke stad.

Al is dan ook aan de niet altijd even verstandige zucht tot moderniseeren menig torentje, menig poortje ten offer gevallen, veel is nog bewaard gebleven en nog altijd biedt Constanz tallooze tooneelen vol bekoorlijkheid, zooals slechts steden met een groot historisch verleden die kunnen opleveren. Wij raken reeds dadelijk in de rechte stemming bij het lan-

[p. 258]

den in de haven, als wij het oude Verkoophuis zien in zijn imposanten eenvoud, door den volksmond eigenaardig het Conciliegebouw genoemd.

Het beroemde Concilie had echter plaats in het Munster

verkoophuis.

en op het ‘Eiland’, terwijl in het Verkoophuis alleen het Concilie werd gehouden, dat Martinus V tot Paus verkoos.

Op de Bovenmarkt staat nog het zeer goed bewaarde huis ‘De hooge haven’, waar Friedrich Burggraaf van Neurenberg den 18 April 1417 van keizer Sigismund de Brandenburger Marken als leen verkreeg en hierdoor den grond legde voor de latere macht van Pruisen.

De voornaamste getuige echter van het zoo rijk verleden van Constanz is het Münster, een prachtig gebouw uit de 11de eeuw met zijn crypta, die reeds van de 10de eeuw dagteekent. In den aanleg romaansch, later meer gothisch geworden, vertoont de majestueuze Dom bovendien nog perioden uit den Renaissance-tijd. Eens gedurende de jaren van het groote Concilie waren de blikken der geheele Christenheid gericht op Constanz en haar Dom.

In den geest zien wij

de rhijnbrug bij constanz.

de schitterende intochten der vorsten en de langzaam plechtig voortschrijdende processiën. Aan het hoofd de Paus met vijf patriarchen, 35 kardinalen, 275 aartsbisschoppen en bisschop pen met een gevolg van vele honderden geleerden en doctoren, dan k oning Sigismond omringd door koninginnen en prinsessen, 234 vorsten, graven en hertogen, 1500 ridders met hun gevolg, 325 afgevaardigden van steden, gezantschappen uit Azië en Afrika.

Een welsprekende en daarenboven bevallige herinnering van het oude Constanz is ons bewaard gebleven in den massieven, door populieren en wilgen omringden Rhijntoren, den ouden wachter der stad, voor schilders een dankbaar onderwerp, vooral des avonds, als bij zonsondergang de spitse toren met een roodachtig licht overgoten is. Eens heeft zich hier het avondrood vermengd met het purper van het bloed van dappere burgers.

Den 6 Augustus 1548 sloegen de Constanzers een overval der Spaansch-keizerlijke troepen op de hier uitkomende Rhijnbrug heldhaftig terug en een groot aantal dapperen vond den dood in de golven van den Rhijn. Bij deze gelegenheid ging ook de brug in vlammen op en met haar viel tevens de vrijheid der rijksstad in puin. Constanz zwoer het huis Habsburg trouw en bleef Oostenrijksch tot het jaar 1806, toen de vrede van Presburg de stad aan Baden bracht.

In den zoogenaamden Rozentuin, voorheen het Constanzer arsenaal, waarvan de geschiedenis teruggaat tot in de 13de eeuw, bezit de stad een zeer belangrijk natuur- en geschiedkundig museum, dat den natuuronderzoeker, den vriend en kenner van de geschiedenis der beschaving belang moet inboezemen. Hier vindt men ook de beroemde met penteekeningen versierde Conciliekroniek van Ulrich van Richental, die deze veelbewogen tijden in levendige kleuren schildert. Een der meest aantrekkelijke bezienswaardigheden is het Eilandhotel - een historische

[p. 259]

merkwaardigheid - dat op een geschiedenis van 650 jaar trotsch mag zijn. En welke veranderingen heeft dit kloostergebouw doorgemaakt! Men verbeelde zich een oud Dominicanerklooster veranderd in - een deftig hotel; de vroegere kerk is een grootsche, met kolommen versierde eetzaal, de groote vierkante kloosterhof, omgetooverd in een bevalligen bloementuin, omringd door een deftige kruisgang, versierd met fresken van professor Háberlin uit Stuttgart, de geschiedenis van het oude eiland in zijn hoofdmomenten voorstellend, terwijl het vroegere refectorium nu als gezellige drinkzaal dienst doet.

Naast andere gebouwen uit de middeleeuwen, kerkelijke en profane, ontbreekt het der stad niet aan merkwaardige moderne bouwwerken, die hun bestaan danken aan den rusteloozen ondernemingsgeest van een nieuweren tijd, die bij alle piëteit voor het oude

rhijnpoorttoren.

toch steeds den vooruitgang huldigt. Ook heeft de stad het van jaar tot jaar sterk toenemende vreemdelingenverkeer aan zich verplicht door rijke ‘Anlagen’ en verfraaiingen van allerlei soort. Een der schoonste veroveringen der nieuw opbloeiende stad is de heerlijke, smaakvol aangelegde, verre in het meer zich uitstrekkende stadstuin.

Het is heerlijk rusten in de goed verzorgde parktuinen met hun rijke bloemenschatten, in het gezicht van de bijna onafzienbare watervlakte en het grootsche Alpenpanorama.

In schoonheid van ligging wedijvert met den stadstuin de ‘Seestrasze’, het villakwartier van Constanz met een ruimen blik op het prachtige, kalme meer. In het ‘Constanzerhof’ bezit Constanz een inrichting voor zenuwzieken zooals men geen grootscher en voortreffelijker in Duitschland vinden kan. De verlenging dezer straat voert ons in de liefelijke omgeving der stad. Er zijn vele fraaie punten, die men naar verkiezing met een schuitje, met een stoomboot en te voet kan bereiken. In de verte begroet ons op een trotsche rotshoogte het aan legenden rijke Meerburg met zijn heerlijk uitzicht en talrijke historische herinneringen.

Hier woonde Duitschlands grootste dichteres Annette von Droste-Hulshoff en had zij den geleerden germanist Vrijheer von Larzberg, dichter Uhland en den romanschrijver Levin Schucking tot gasten.

Daar groeit ook de roode Meerburgerwijn, als een bewijs van de zachtheid van het klimaat. Nog vele fraaie punten heeft men in den omtrek: het slot Castel te midden van zijn krans van boomen en bosschen, het liefelijke Mainau, de altijd toegankelijke zomerresidentie van den Groothertog van Baden. Dweperige bewonderaars hebben het het ‘Isola Bella’ van het Noorden genoemd en zeiden daarmede niet te veel. Anderen vergelijken het met Miramar, want evenals dit lustslot van de Adriatische Zee is Mainau het juweel der Bodensee, alleen met dit verschil, dat het marmeren paleis aan de zee een droevige geschiedenis bezit, terwijl op Mainau de daarin gegrifte verzen van Von Scheffel van toepassing zijn.

‘Ob Mai, ob Juli und August
Mainau bedeutet Glück und Lust.
O sei dir stets beschieden
So lang der Giebel steht,
Den Hauch von Gotten Frieden
Der heute dich unweht’.

(In Mei, Juli of August, steeds beteekent Mainau geluk en vreugd. O, dat steeds uw deel zij, zoolang uw gevel staat, de adem van Gods vrede, die thans u omzweeft!’)

Wie de heerlijke schoonheden van het landschap rondom Constanz, al de schilderachtige punten op Duitsch, Oostenrijksch en Zwitsersch grondgebied wilde schilderen, zou den kunstenaar concurrentie aandoen.

Wie ze kent zal er zich steeds weer heengetrokken voelen, en wie ze niet kent, dien geven wij hier een aansporing in woord en beeld om zoo spoedig mogelijk deze heerlijke streek te bezoeken.