De Huisvriend. Jaargang 1896

Vorstelijke eenzaamheid. Door Frank Hird, met gravure van J.H. Bacon.

Een kleine groep hovelingen had zich verzameld vóór de dubbele deuren, die de bijzondere vertrekken van Zijn Doorluchtige Hoogheid den Groothertog van Adlersberg scheidden van de groote gang van het Paleis.

‘Zie eens, hier gleed zijn voet uit,’ fluisterde de Groot-Kamerheer, met zijn witten staf wijzend op een kras in den parketvloer. ‘Hij liep zoo vlug dat hij bijna tegen de deur viel.’

De Grootkamerheer was blijkbaar geagiteerd; zijn waardigheidsster trilde door zijn snelle ademhaling op zijn dicht toegeknoopte jas, en hij zuchtte hoorbaar.

‘Nooit, nooit,’ ging hij voort, ‘in de geheele geschiedenis van het huis van Adlersberg, is de regeerende vorst alleen geweest. Dit plotseling verlangen

[p. 60]

naar eenzaamheid van den Groothertog is onverklaarbaar; bovendien is het zeer onregelmatig - hoogst onregelmatig.’

Bescheiden kloppend aan de deur riep hij:

‘Doorluchtige Hoogheid!’

Geen antwoord.

‘Het behage Uw Hoogheid!’

Maar nog kwam er geen antwoord!

‘De Groothertog zal mij binnenlaten! Ik ben er zeker van,’ zeide een jongmensch, voorzichtig een snuifje nemend. ‘Sta mij toe, baron,’ en eenige stappen naar voren doende, tikte hij met de toppen zijner vingers op de deur.

een grappige zet. (Zie blz. 59.)

‘Altesse! Ik ben het, ik Stormberg! Wil u mij toestaan binnen te komen? Een nieuw boek met Fransche verzen is door den koerier uit Parijs gebracht!’

‘Wat,’ viel de kamerheer verachtelijk in.

Stormberg luisterde, zijn oor tegen het sleutelgat gedrukt; toen haalde hij de schouders op en ging heen, daar hetzelfde stilzwijgen zijn pogingen beantwoordde.

‘Als Zijn Doorluchtige Hoogheid mij niet ontvangen wil, baron,’ zeide hij brutaal, tegen de balustrade aanleunend en de snuif van zijn jabot met een kanten zakdoek wegtikkend.

‘Wees verzekerd, dat hij ook u niet zal willen zien. Dit sluiten van deuren voor zijn omgeving is misschien maar zijn laatste gril.’

De Groot-Kamerheer grijnsde boosaardig. Graaf Stormberg, de speelkameraad uit de kinderjaren van den Groothertog, was onlangs uit Parijs teruggekomen en had de atmosfeer der Fransche hoofdstad met zich medegebracht, tot vreugde van den Groothertog en tot overgroote minachting voor den Groot-Kamerheer.

‘Zijn Doorluchtige Hoogheid's Vader, wien het mij een eer was twintig jaar lang te dienen, gaf nooit toe aan grillen!’ riep de Groot-Kamerheer opgewonden uit; zijn toorn verdreef zijn bescheidenheid.

‘Neen,’ hernam de graaf, ‘wijlen de Groothertog gaf alleen toe aan ondeugden.’

Het bollige gelaat van den baron werd scharlakenrood, toen hij zag dat een glimlach zweefde over de gezichten der omstanders, maar zijn eenig antwoord was te rukken aan den deurknop, en zich toen omkeerend, riep hij in wanhoop:

‘Zend ons den eersten minister!’

‘Beste baron, bepaald u agiteert zich voor niet,’ fluisterde de graaf boosaardig.

‘Mij agiteeren? Ben ik niet verantwoordelijk voor den Groothertog tegenover zijn land? Dit is uw werk, graaf, uw onderricht! Gij hebt den Groothertog onder-

[p. 61]

“Ik dacht dat u Hans was,” zeide zij.

[p. 62]

wezen in de laksche manieren van het Fransche hof en hij -’

‘Zijn Majesteit mag in Frankrijk nooit alleen zijn,’ hernam de graaf. ‘Zijn hovelingen laten zich nooit buiten zijn vertrekken sluiten.’

De uitbarsting van toorn bij den Groot-Kamerheer werd afgewend door de aankomst van den Eersten Minister.

‘Wat is er te doen?’ vroeg hij. ‘Ik verliet Zijn Doorluchtige Hoogheid in de Raadszaal nog geen kwartier geleden. Is hij ziek?’

‘Hij kan wel dood zijn, Vorst,’ antwoordde de Groot-Kamerheer bedroefd. ‘Ik begeleidde den Groothertog naar zijn apartementen na uw audientie bij hem, en toen wij de deur der troonzaal bereikten, liep hij haastig weg van mij en vloog de trappen op. En toen ik de gang bereikte, vond ik de deur gesloten.’

De Eerste Minister zag zeer bezorgd.

‘Dit is zeer ernstig,’ zeide hij. ‘Zeer ernstig, vooral wanneer men in aanmerking neemt, dat Zijn Doorluchtige Hoogheid de noodige stukken voor zijn huwelijk met prinses Wilhelmina Sophia van Marsbach eerst dezen morgen teekende. Dit geeft veel te denken!’

Toen tikte ook hij aan de deur.

Een luid jongensachtig lachen was het antwoord.

‘Hoorde u iets?’ vroeg de vorst, zich tot den baron keerend.

‘Ik meende dat ik iets hoorde.’

‘Het was lachen, baron! Zijn Doorluchtige Hoogheid lachte mij uit.’

De vorst trachtte zich te bukken tot aan de hoogte van het sleutelgat, maar zijn uniform was zoo strak, dat hij verplicht was deze kiesche zaak over te laten aan den Groot-Kamerheer, die zorgvuldig zijn gezette gestalte deed zakken.

‘Het spijt mij te moeten zeggen,’ stotterde hij hijgend van inspanning, ‘dat Zijn Doorluchtige Hoogheid het sleutelgat heeft volgestopt met papier.’

Aan den anderen kant der deur dartelde een blonde knaap met de zorgelooze onbevangenheid van een kind door een ruime, prachtige kamer.

Van tijd tot tijd, als hij een boek opnam, alleen om het weer neer te werpen, of speelde met de glinsterende snuisterijen over de tafel verspreid, bleef hij luisteren naar het kloppen van den Groot-Kamerheer en het fluisteren dat er op volgde.

Toen graaf Stormberg de honing der Fransche verzen beproefde, maakte de Groothertog een beweging naar de deur, maar aarzelend schudde hij zijn gekruld hoofd en zeide:

‘Neen, ik ben nog nooit alleen geweest vroeger en ik wil nu alleen blijven.’

Om dat eenige gevoel van vrijheid te genieten nam hij een bundel staatspapieren, schikte ze zorgvuldig op zijn lessenaar en gooide ze toen in de lucht. Een stuk papier viel vlak voor zijn voeten, en glimlachend over het gefluisterde gesprek dat op de aankomst van den eersten minister volgde, nam hij het op en stopte het stil en handig in het sleutelgat.

Toen kwam dat tikken van den vorst, en zich in een stoel werpend begon de Groothertog nu hartelijker te lachen dan hij ooit in zijn leven had gedaan.

Het was in den voorzomer, en de oogen van den jongen vorst werden vochtig toen hij de takken zachtjes in het koeltje zag waaien met hun tooi van teere groene bladeren, en de bloemen vroolijk zag wenken in den zonneschijn tusschen het frissche gras der weiden.

‘Kon ik maar voor een uurtje in de bosschen gaan om vrij te zijn, met de zon en de blauwe lucht en de boomen,’ zeide hij bitter, over zijn schouder naar de deur ziende.

‘Waarom niet? Waarom niet?’ riep hij lachend en wierp het vensterraam open.

Hij stond op het punt van het balkon te springen toen de zon flikkerde op de ster op zijn borst en hij trok zich haastig terug in de schaduw der kamer.

‘Zij zullen mij dadelijk zien en herkennen,’ mompelde hij. ‘Ik moet van kleeding veranderen.’

Maar de Groothertog had zich nooit zelf aangekleed in zijn leven, en toen hij weer verscheen op het balkon in eenvoudige bruine kleederen, verrieden eenige loshangende banden en dwaas toegemaakte knoopen den strijd, in zijn kleedkamer gestreden.

‘Ik weet zeker dat het niet goed is,’ zeide hij, zijn beenen spijtig bekijkende waarlangs zijn broekspijpen grappig afhingen in ongelijke lengten, ‘maar ik heb alle deuren gesloten en mijn vrijheid is heen als ik een bediende roep.’

Een sprong, een drafje over den met grint bestrooiden weg, toen door de seringenboschjes en de regeerende vorst Von Adlersberg bevond zich in de bosschen vlinders najagend, bloemen plukkend, alleen om ze weer weg te werpen, en zingend, vroolijk als een jong kind.

Een vlinder kwam er aandansen, en weg vloog de Groothertog om hem te vervolgen, totdat hij ademloos en vermoeid zich wierp op een bed van mos onder een eik. In volle lengte uitgestrekt, zijn hoofd op zijn gevouwen handen rustend, keek hij naar de schaduwen die over den grond joegen en luisterde naar het eentonig gegons der bijen; zijn oogleden vielen toe en hij sliep in met de geuren en de geluiden van den zomer om hem heen.

‘Hans,’ riep een stem uit de takken boven den slapenden prins, ‘Hans!’

Een paar bladeren vielen naar beneden, gevolgd door kleine takjes, en een grootere tak viel op zijn beenen; maar hij werd niet wakker.

‘Hans, Hans! Jij luilak! Waar zijn mijn ganzen?’ riep de stem. ‘Word wakker!’

Nog bleef het stil. Toen viel een kluwen garen op het gezicht van den Groothertog; het werd opgetrokken en viel weer neder. Bij zijn tweeden val werd hij wakker, wreef zich de oogen uit en geeuwde.

‘Hans!’ de stem klonk hard en verontwaardigd. ‘Ik zie je wel, waar zijn de ganzen?’

Verwilderd en niet in staat om zich zijn omgeving dadelijk thuis te brengen, keek de Groothertog op.

[p. 63]

Een luid ‘O!’ van teleurstelling beantwoordde zijn blik, die ontdekte dat een aardig boerenmeisje tusschen twee takken boven zijn hoofd zat.

‘Ik dacht dat u Hans was,’ zeide zij, en liet zich behendig op den grond glijden. ‘Uw kleeren zijn precies als de zijne. Deed ik u schrikken? Maar u moet even dom zijn als hij, wanneer u zooveel noodig heeft om wakker te worden. Varkentjes en domme mannen slapen altijd vast.’

De Groothertog had altijd geleerd zich zelf te beschouwen als een spiegel van alle volmaaktheid, en bijgevolg nooit gehoord dat hij dom was; hij keek het meisje vóór hem aan met een verontwaardiging die het hart van zijn Groot-Kamerheer zou verheugd hebben, ware hij getuige geweest van het tooneel.

Het meisje was niets verlegen, zij lachte zelfs en de Groothertog merkte dat haar tanden klein en wit waren.

‘Mannen houden er niet van dat men hen voor dom houdt. Hans wordt altijd boos, als ik hem uitscheld.’

‘Wie is Hans?’ vroeg de jonge prins ijskoud na een korte pauze, gedurende welke hij tevergeefs wachtte op de gewone buiging der dames, die hem naderden.

‘Hans?’ hernam het meisje en ging zitten. ‘O, hij en ik zullen eens samen trouwen, als hij rijker is en ik ouder ben.’

Haar jeugd en frischheid waren onweerstaanbaar, en de Groothertog, geheel en al wakker, begon in het eigenaardige van den toestand plezier te krijgen.

‘En als Hans met je gaat trouwen, hoe is dan jou naam?’ vroeg hij op zijn elleboog leunend en haar vriendelijk aanziende.

‘Meline,’ antwoordde zij oprecht. ‘En de uwe?’

Augustus Frederik scheen zoo deftig bij den eenvoud van Hans en Meline, dat hij aarzelde.

‘De mijne is - is - is - Frits,’ stamelde hij, want hij had bijna vergeten dat hij nog een anderen naam droeg dan ‘Uw Doorluchtige Hoogheid.’

‘Frits! Dat is een mooie naam, vind ik!’

Na deze verklaring ontstond er een benauwend stilzwijgen tusschen hen. De Groothertog vond het moeilijk met de kleine boerin te spreken en zij werd verlegen door de bevallige statigheid zijner manieren.

Maar jeugd is de gouden weg naar vriendschap.

Tegelijk ontmoetten hun oogen elkander en beiden lachten. Meline, haar bruine oogen tintelend van ondeugd, riep uit:

‘U beweegt zich zoo stijf alsof u een korset droeg.’

‘En jij beweegt je zoo vlug als had je er nooit een gedragen in je leven,’ antwoordde de Groothertog galant.

Meline bloosde.

‘'t Zijn alleen hofdames en dwaze stadsmeisjes, die korsetten dragen. U behoort niet tot den boerenstand, wel?’

‘Natuurlijk niet,’ antwoordde hij boos en toen haastig: ‘dat is te zeggen...’

‘O... daar is niets om er boos over te worden. Men heeft maar alleen te zien naar uw handen om dat te weten,’ en met allerliefste minachting keek zij naar zijn vingers, gevlekt en bruin door de bloemen, die hij had geplukt. ‘U is dan zeker student Hans is een boer. Studenten praten zooveel, zij ratelen den heelen dag en kunnen dat niet doen als zij geen stroomen bier drinken en bergen tabak rooken. Als zij niet praten, dan snijden zij elkander in kleine stukjes met hun scherpe sabels en zijn zoo trotsch als pauwen wanneer hun neuzen en ooren afgesneden zijn.’

‘Je schijnt een boel te weten over studenten.’

‘Natuurlijk weet ik het. Zij maakten mijn leven zoo ellendig totdat Hans een half dozijn van hen halfdoodsloeg; maar u lijkt niets op een student, u heeft geen enkele sneê op uw gezicht en u is veel aardiger dan zij. Een dien ik kende, had een sneê over zijn voorhoofd, die ook zijn oogen had beschadigd; als hij dus naar mij wou kijken, moest hij zijn hoofd omdraaien. Eens vertelde hij mij dat hij dol verliefd op mij was, maar ik dacht dat hij al dien tijd naar mijn nichtje Grietje keek, en hij sprak nooit meer tegen mij, omdat ik hem zeide dat hij dichterbij moest gaan zitten als hij mooie praatjes wilde verkoopen. Ik denk dat u nog te jong is om duels te hebben gevochten. Alle studenten moeten vechten, zeggen zij, maar het zou jammer zijn als uw gezicht bedorven werd door die leelijke litteekens, want u ziet er bepaald goed uit.’

Nu was het de beurt van den Groothertog om te blozen. Meline's oprechtheid was geen vleierij, en om geen domheid te antwoorden stotterde hij:

‘Waarom ga je met Hans trouwen?’

Meline's oogen openden zich heel wijd.

‘Omdat ik hem liefheb. Wat ben je toch dom.’

‘Maar liefde is nooit een voldoende reden om te trouwen,’ antwoordde hij zeer wijs, het argument aanhalende, door zijn eersten minister gebruikt bij hun gesprek van dien morgen; ‘daar moet altijd een andere reden bij zijn, iets van staatkunde.’

Meline keek hem verbaasd aan.

‘Wat ben je toch een malle jongen. Ik zag nooit iemand als u. Ik versta geen woord van wat u zegt.’

De Groothertog glimlachte genadig.

‘Ik bedoel,’ legde hij uit, ‘dat Hans misschien in staat zal zijn je een aangenaam tehuis te geven en dat je je positie veel verbeteren zult door met hem te trouwen.’

‘Ik zal Hans zeggen dat ik iemand heb gevonden, veel dommer dan hij,’ antwoordde Meline. Haar oogen weerspraken den ernst van haar stem. ‘U praat precies als een boek. De arme Hans heeft geen cent om van te leven, en ik heb alleen de ganzen, dus moeten wij wel wachten. Maar wij houden innig van elkander, en dus komt het er niet op aan.’

‘Innig van elkander houden?’

‘Bedoelt u daarmee dat u niet weet, wat liefde is?’ vroeg Meline ongeloovig.

‘Wat is liefde?’

‘Liefde? O, dat is iets hier,’ en zij legde haar hand

[p. 64]

op de borst en werd werkelijk ernstig, ‘het komt op je af, heel onverwacht. 't Eerst kwam het tot mij toen ik Hans riet zag snijden in het moeras. Je hart klopt een oogenblik en dan houdt het ineens op met kloppen en dan - is de liefde in je. Iederen keer dat je dengene ziet, dien je liefhebt, klopt je hart sneller; de vogels en de bloemen schijnen tegen je te lachen, en als je handen elkander ontmoeten, voelt men zich tegelijk gelukkig en treurig en - je kunt niet zeggen waarom. Ik zou 't uit willen schreeuwen als ik mijn ganzen hoed: “Hans heeft mij lief, Hans heeft mij zoo lief!” en dan zou ik willen dansen en zingen omdat ik hem liefheb. De dagen schijnen eindeloos totdat je liefste komt, en als hij een jaar bij je blijft dan lijkt het nog een uur. Dat is 't wat ik altijd voel,’ eindigde zij zacht, bosjes gras uittrekkend en ze om haar heenstrooiend. ‘Hans voelt het ook zoo, vertelde hij mij. Heeft u nooit zoo iets gevoeld voor iemand?’

De Groothertog zuchtte en boog zijn hoofd.

‘Neen,’ zeide hij bedroefd. ‘Ik heb nog nooit zoo iets voor iemand gevoeld.’

Het vrouwelijke instinct is even sterk in de boerin als in de prinses; toen Meline de sombere uitdrukking zag op het gelaat van den jongen prins, riep zij vroolijk:

‘Zij zullen nu wel den kant van Marsbach uit zijn gegaan.’

De Groothertog schrikte. Marsbach was het vorstendom van zijn aanstaande vrouw, prinses Wilhelmina Sophia.

Hij stond stijf op en volgde zijn vroolijke kameraad, die schril floot om haar verdwenen kudde.

‘'t Is niet noodig dat u roept,’ zeide Meline, toen zij aan den zoom van het bosch waren gekomen, waar de tinnen en torentjes van het hertogelijke paleis in den zonneschijn glinsterden. ‘Zij antwoorden alleen op mijn stem en op die van Hans.’

De Groothertog huiverde.

‘Kon ik maar met een Meline lieven en leven!’ zeide hij treurig in zich zelf en toen luid:

‘Ben je ooit in Marsbach geweest, Meline?’

‘Ja, verleden jaar met Hans. Wij gingen naar het vuurwerk op den verjaardag der prinses. De prinses stond heel dicht bij ons met haar dames en ik huilde bijna, zoo was ik teleurgesteld over haar. Zij is heel leelijk,’ ging zij voort, alsof zij iets vertelde wat zij verwachtte, dat men niet zou gelooven; ‘haar gelaat ziet er zoo vettig uit, met allerlei gekke, kleine gaatjes daarin. 't Kan mij zoo spijten voor onzen Groothertog!’

‘Waarom?’

‘Och! Wist u niet dat hij met de prinses gaat trouwen? Hij kan niet van haar houden.’

‘Vorsten hebben zelden hun vrouwen lief.’

‘Hans zegt hetzelfde en mijn nicht Grietje, die in de keuken van het slot werkt, zegt dat de Groothertog de rijke prinses moet trouwen, of hij van haar houdt of niet. Daar is nooit de minste hartelijkheid tusschen hen, zegt zij mij, niets dan buigen en handen kussen, en zelfs dat nog tegenover een hoop menschen! Foei! Hoe vreeselijk dat je op een mooien morgen hoort, dat je iemand moet trouwen die je nooit hebt gezien, en naar een vreemd land gaan, waar je niemand kent, zelfs niet je man. De prinses zal een groot fortuin hebben, maar 't spijt mij zoo voor den armen Groothertog. Grietje zegt, dat hij zoo mooi is,’ en haar oogen vulden zich met tranen.

Op dit oogenblik hoorde men iets kraken in het kreupelwoud, en de Eerste Minister, gevolgd door den Groot-Kamerheer, hijgend en ademloos, en een menigte hovelingen, waaronder graaf Stormberg, kwamen het bosch in.

‘O Doorluchtige Hoogheid! Wij hebben u eindelijk gevonden,’ zeide de eerste minister, een diepe buiging makend. ‘Uwe afwezigheid heeft veel onrust in het paleis veroorzaakt.’

‘Wij hebben elk stukje bosch doorzocht,’ hijgde de kamerheer.

Stormberg glimlachte boosaardig toen hij Meline zag.

‘De guit had een doel,’ fluisterde hij in zich zelf, maar de woorden troffen de ooren van den prins en hij werd bleek.

‘Ik moet u danken voor den gelukkigsten dag van heel mijn leven,’ zeide hij, zijn hand uitstekend naar Meline, die beefde onder de booze blikken op haar geworpen. ‘Gij hebt mij geleerd lief te hebben.’

De Groot-Kamerheer steunde hoorbaar, maar Meline, wier geheele vrouwzijn opgewekt werd door de gevoelvolle teederheid in 's prinsen oogen, wierp zonder nadenken haar armen om zijn hals, en hem kussend zeide zij:

‘Arme, arme jongen!’

En de Groothertog, met vochtige oogen en bevende lippen, gaf haar eerbiedig dien kus terug.

Een jaar later gaf Zijne Doorluchtige Hoogheid de Groothertog van Adlersberg een feestbanket om den verjaardag te vieren van zijn gemalin de Groothertogin, geboren prinses Wilhelmina Sophia van Marsbach.

De vensters der feestzaal waren open en van zijn zitplaats aan het hoofd der tafel kon de Groothertog het open landschap zien, zacht en teeder wegsmeltend in het avondlicht.

Onder een der pauzen van de hertogelijke muziekkapel klonk het verre snateren van ganzen in de zaal, en zijn oogen opheffend zag de jonge vorst een meisje en een jongen, hand in hand, een vlucht van deze vogels over de weide hoeden tegenover het paleis.

Eens keek het meisje door de schitterende ramen en wendde toen het hoofd af. De Groothertog zag hen smachtend na, totdat zij verdwenen, en langs de rij schitterend gekleede mannen en vrouwen vóór hem zag hij zijn dikke en leelijke vrouw gulzig eten.

En de muziek invallend, van de galerij daarbinnen, verdoofde den zucht, bijna den snik, die van zijn lippen viel.