De Huisvriend. Jaargang 1895

Eene vrouwengevangenis te Sherborn.

Op een uur afstands van Boston verheft zich te midden van uitgestrekte bouwlanden, die ingesloten liggen tusschen een reeks begroeide heuvels, een groot, in klinkers opgetrokken gebouw, dat, door de belangrijke bijgebouwen, den indruk maakt van eene groote boerderij: het is de vrouwengevangenis, eene gevangenis niet door muren ingesloten, met een tuin, die bij het kleinste der twee afzonderlijke hoofdgebouwen behoort. Hier woont de directrice Mrs. Johnson; in het andere bevinden zich de gevangenen, wier aantal afwisselt van twee- tot driehonderd. Geen enkele is levenslang veroordeeld, voor het meerendeel is de term der gevangenschap hoogstens vijf jaar; toch zijn er enkele uitzonderingen, want men vindt te Sherborn moordenaressen, brandstichtsters, evenals gewone landloopsters, of vrouwen die aan den drank verslaafd zijn, - dit laatste geval komt, helaas, het meest voor.

Miss Johnson is eene groote, sterke vrouw, van ongeveer vijf-en-vijftig jaar, met een vriendelijk en open gelaat, waarop kalmte en vastberadenheid te lezen staan. De goedheid blikt u tegen uit al de lijnen van haar rond, gevuld gelaat, maar bij den eersten aanblik ziet men reeds, dat haar goedheid nimmer in zwakheid overgaat. Mrs. Johnson heeft het toezicht over alles, zorgt voor alles, en ofschoon er natuurlijk inspecteurs aan de gevangenis verbonden zijn, geven deze haar carte blanche en erkennen hare uitstekende bekwaamheid. Zij kent al de gevangenen, en hare kennis van het menschelijk hart is buitengewoon. Met een kleinen bos sleutels aan de ceintuur, gaat zij ons vóór, gevolgd door haar hondje, welks lustige sprongen hier bijna misplaatst schijnen door de gedachte aan vrijheid, die het bij ons opwekt. Van een vroolijke kamer vol bloemen, komen wij in de breede, helder verlichte corridors van de gevangenis en de directrice toont ons haar rijk, terwijl zij onze vragen beantwoordt.

Zij bewoont het paviljoen alleen, geheel alleen en wordt bediend door de gevangenen. Een van haar hebben wij gezien; het was het jonge meisje, dat ons de deur geopend had. Zij droeg de uniform van de gevangenis, maar op haar borst was een rood strikje bevestigd, ten teeken van een onberispelijk gedrag. Die strikjes zijn eene uitvinding van Mrs. Johnson en zij hebben haar reeds groote diensten bewezen. Al de belooningen hebben ten doel het zedelijk bewustzijn dier beklagenswaardige vrouwen op te wekken, en nimmer verzuimt zij de minste poging tot zelfverheffing - niet alleen de strikte gehoorzaamheid aan het reglement, maar ook de verborgen individueele vorderingen, wat van veel meer belang is - op te merken en te beloonen. Eene passieve gehoorzaamheid zou haar niet voldoen; zij is van meening dat men bij onwetende, zedelijk vervallen wezens het geweten alleen kan wakker schudden, door hen tot op een zeker punt aan zichzelf toe te vertrouwen. Het geheele systeem der gevangenis is hierop gebaseerd. Zoo is bij voorbeeld op het eerste gezicht de kleeding van al de gevangenen dezelfde: een katoenen kleedje, wit en blauw geruit, maar naarmate de ruit grooter of kleiner is, drie of vier strepen heeft, behoort de draagster tot een der vier groote afdeelingen. Inderdaad, na de eerste weken van proeftijd, gedurende welken zij afzonderlijk worden gehouden, mag de ‘nieuwelinge’ zich bij hare kameraden voegen en kan zij door een voorbeeldig gedrag en veel goeden wil beter voedsel, een weinig vrijheid en eenige privileges bekomen; om het zoo ver te brengen, moet zij zich trachten op te werken tot de hoogste graden. Maar het gebeurt ook wel, dat zij vervalt tot den laagsten graad.

Ik geloof niet, dat men zich gemakkelijk een denkbeeld kan vormen van de netheid in de gevangenis te Sherborn. Lucht en licht kunnen er vrijelijk binnenstroomen, de atmosfeer is overal frisch, nergens ademt men een onzuivere lucht in, nergens een stofje; glinsterend koper, helder gewitte muren, trappen, die zoo goed onderhouden zijn, dat men zou denken, dat ze nog geheel nieuw waren. Die zindelijkheid doet ons onwillekeurig denken aan een Hollandsch binnenhuisje. In de keuken wordt die netheid haast verontrustend. Kunnen inderdaad deze helder geschuurde tafels, dat keurig nette keukengereedschap ooit dienst hebben gedaan? En hoe komt het dat er zich geen geur verspreidt uit de drie reusachtige ketels op het fornuis? Mrs. Johnson licht de deksels op; één bevat cacao, de andere koffie (beide natuurlijk van de minste kwaliteit), in den derden stond gort te koken: het gewone menu. Er wordt slechts zeer weinig vleesch gebruikt: één keer per dag in een soort bouillon; wat men daarentegen haast à discrétion kan bekomen is brood: wittebrood in dunne sneetjes gesneden, volgens Amerikaansche gewoonte. Ontegenzeglijk zijn de stevige soepen en het grove brood, zooals men het in Europa gebruikt, voedzamer.

‘Het is genoeg,’ beweert Mrs. Johnson; ‘indien ik ze beter voedde, zouden ze moeilijker te regeeren zijn, en de staat van gezondheid laat niets te wenschen over.’

Voldoende of niet, deze karige maaltijd wordt zeer zindelijk voorgediend, en bij deze gelegenheid ziet men opnieuw hoeveel gewicht zij, die angel-saksisch bloed in de aderen hebben, hechten aan decorum. Een der zwaarste straffen is te moeten eten uit gebarsten of gebroken aardewerk. Dat maakt deel uit van het vernuftig systeem van de vier graden, waarin wij worden ingewijd door ons bezoek aan de vier eetzalen. In die van de laagste klasse is alles grover: elk stuk, dat deel uitmaakt van het couvert, is geschonden; de spijzen zelfs zijn van minder gehalte, en de cellen van deze

[p. 223]

gevangenen zijn de minst gemakkelijke; alle zijn door een gordijn afgesloten en zien uit op eene smalle gang, die streng bewaakt wordt. Mrs. Johnson wijst er ons met voldoening op, dat er in de laagste klasse maar negen vrouwen zijn. Vroeger waren er veel meer, maar verscheidene harer hebben zich langzamerhand door haar goed gedrag opgewerkt tot de eerste afdeeling, die eenige voorrechten geniet: men gebruikt er de beste glazen en borden, en krijgt een dag in de week thee, zelfs een weinig boter. De orde, die overal aan tafel heerscht, zou men haast overdreven kunnen noemen: alle vorken liggen precies gelijk en vormen twee rijen als met een liniaal getrokken; eene onberispelijke houding is voorgeschreven, handen en voeten moeten volgens het reglement worden gehouden, en geen oogenblik mag hiervan worden afgeweken. Mrs. Johnson schijnt groot gewicht te hechten aan het succes van de proeven, die men in het bekende reformatory te Elmira (Staat New-York) genomen heeft en waar men misdadigers moreel heeft opgericht door middel der physieke opheffing: door hen te dwingen recht te loopen, iedereen flink in het gelaat te zien, zich slechte gewoonten, die zoo dikwijls verborgen gebreken verraden, af te wennen. Zij is van meening dat eene goede houding beschouwd moet worden als een gunstig teeken en als een begin van zelfbeheersching, en daarom is zij zoo streng voor elk gebrek aan decorum. Maar hare straffen zijn niet zwaar. De schuldige wordt verbannen naar een opzettelijk daarvoor bestemde cel, kaler dan de andere en voorzien van een getraliede deur; voor ernstige vergrijpen heeft men het cachot, een donker vertrek in het souterrain, waar men moet slapen op den vloer en tot eenig voedsel brood en water bekomt. Vroeger waren er verscheidene cachotten, maar Mrs. Johnson heeft ze alle gesloten, behalve een enkele, en sedert een jaar of twee is het niet in gebruik. Dikwerf is zij er eene ongelukkige gezelschap gaan houden, die door de vrees in zenuwachtige crisis verviel, vermaande haar op zachten toon, trachtte haar te overreden vergiffenis te vragen, of wel bracht haar, indien zij onverzettelijk bleef, dekens om zich tegen de koude van den nacht te beschutten.

Behalve deze buitengewone gevallen zijn de straffen en de belooningen altijd dezelfde: opklimming of afdaling van de eene klasse naar de andere. In de gang komen wij eene jonge vrouw tegen met een boek in de hand en een rood lintje op de borst.

De directrice klopt haar vriendschappelijk op den schouder: ‘Een braaf meisje. Dat lintje zou ze voor niets ter wereld willen missen. Niet waar?’ zegt zij, haar bij haar voornaam noemend. ‘Wanneer men het eenmaal verloren heeft, kan men het nooit meer terugkrijgen, wat men ook doet,’ aldus licht Mrs. Johnson ons in.

Wij begeven ons naar de werkzalen, waar gestreken, genaaid en versteld wordt. Elke gevangene kent, wanneer zij de inrichting verlaat, een bedrijf, dat haar, indien zij wil, in staat stelt op eerlijke wijze haar brood te verdienen. Daarenboven zijn zij, die niet kunnen lezen of schrijven, verplicht elken avond lees- en schrijfles te nemen; de anderen zijn vrij de lessen in de geschiedenis en aardrijkskunde te volgen. Een bibliotheek staat haar ten dienste en het meest gezochte boek schijnt ‘Uncle Tom's Cabin’ te zijn. In haar vrijen tijd, die zeer beperkt is en gedurende welken zij onder streng toezicht zijn, mogen zij boeken meenemen, want Mrs. Johnson beschouwt dit als een middel om haar te verhinderen te veel samen te praten: men spreekt met elkaar over het verleden, men neemt elkaar in vertrouwen, men windt zich op en zoodoende gaat dikwerf het goede verloren, dat na weken, ja na maanden was bereikt. Mrs. Johnson wil de geschiedenis van geen enkele der gevangenen kennen: door ziekelijke gevoeligheid doet men deze ongelukkigen geen goed. De gezichten in de werkzalen gelijken op die der zieken in de Salpétrière. Zij zitten met den rug naar de deur gekeerd, om alle afleiding te vermijden, en zij wenden het hoofd niet om als wij binnentreden; van ter zijde bespeur ik gelaatstrekken zonder uitdrukking, doffe oogen, onbeschaafde, onverschillige physionomieën. Allen hebben het haar netjes in vlechten gerold. Die werkzalen worden uitstekend geventileerd en met stoom verwarmd, evenals het geheele gebouw; men bemerkt niets van de benauwde lucht, die gewoonlijk in dergelijke lokalen wordt aangetroffen. De gevangenen zijn verplicht de grootste reinheid in acht te nemen. Elke cel bevat de noodige waschbenoodigdheden, een bed, een stoel, een bijbel en een reglement, dat aan den muur bevestigd is, zeer dikwijls een rozenkrans.

De versiering van de kapel, waar de preek volgt op de mis, geeft haar een Roomsch karakter. Boven een estrade ziet men een beeltenis van de Heilige Maagd tusschen twee schilderijen: aan den eenen kant Christus, zeggende tot de overspelige vrouw: ‘Gij zult niet meer zondigen,’ aan den anderen kant het kind Jezus in de krib met het bijschrift: ‘Een klein kind zal u leiden.’

Eene dame uit de buurt komt dikwijls het orgel bespelen en aldus deze ongelukkigen toespreken in de taal, die zij het best begrijpen en die de zinnen en het hart tevens treft. In verschillende opzichten is deze begaafde, rijke jonge vrouw de ijverige medewerkster van Mrs. Johnson. Zoo is ook de versiering van de recreatiezaal grootendeels het werk van de publieke liefdadigheid. Deze zaal wordt slechts op enkele feestdagen geopend en maakt met haar overvloed van planten, bloemen en groen en de tamme vogeltjes, die er rondfladderen, den indruk van een serre. Men doet er gezelschapsspelen, of ziet er platen; somtijds worden er comediestukjes opgevoerd door de gevangenen, die zelf hare kostumes vervaardigen onder de leiding harer bewaaksters. Maar hoezeer dergelijke liefhebberij-voorstellingen ook in haar smaak vallen, met niets houden zij zich zoo gaarne bezig als met veldarbeid, waarvoor alleen zij waardig worden gekeurd, die zich door een uitstekend gedrag onderscheiden hebben. Zij gaan dan, in troepen, stilzwijgend het gras wieden en de aardappelen rooien. Niets is gezonder en versterkender dan deze arbeid op het land.

‘Waar ik mij voornamelijk op toeleg,’ zegt Mrs.

[p. 224]

Johnson, ‘is haar eene levendige belangstelling, een hartstocht in te boezemen waarvoor zij zich niet hebben te schamen. Gij kunt u niet voorstellen van hoeveel nut mij daarbij de dieren zijn. Ik laat haar zijdewormen kweeken of geef haar werk in den stal; eens heb ik bedacht aan elk harer tot belooning een kuikentje te geven. Gij kunt er u geen denkbeeld van maken met hoeveel toewijding zij zich hechtten aan dat diertje, dat bij haar opgroeide, dat haar eigendom was. Maar mijne kalveren vooral hebben de grootste bekeering bewerkt. Wij hebben hier eene gevangene gehad, die zoo verhard was in het kwaad, dat zij, toen haar straftijd om was, weer den slechten weg op was gegaan. Na nieuwe misdrijven kwam zij weer hier terug, met het besluit om haar onwaardig leven ten derde male te beginnen zoodra zij daartoe in de gelegenheid zou zijn. Toen heb ik getracht haar belangstelling voor twee pasgeboren kalveren op te wekken. Ik liet haar met hen spelen; zij hechtte zich aan de dieren, begon belang te stellen in de melkerij, die ik pas opgericht had, en heeft zoo haar weg gevonden. Nu dient ze in eene boerderij en is tevreden met haar lot.’

Mrs. Johnson is trotsch op hare melkerij en op de uitstekende boter die er gemaakt wordt. Een gedeelte van de melk wordt gebruikt voor de kinderen.

Wij gaan door een klein vertrek, waar twee jonge meisjes bezig zijn zuigflesschen en pap klaar te maken.

‘Hier zijn wij in de kinderkeuken,’ luidt de verklaring van Mrs. Johnson. ‘Wij hebben veertien kinderen, die hier geboren zijn. Volgens het reglement mogen wij ze niet langer dan achttien maanden houden.’

Niettegenstaande herhaalde teleurstellingen, hoopt zij altijd, dat de omgang met die arme kleinen hunne moeder tot inkeer zal doen komen. Helaas, voor het meerendeel is het kind slechts de kwellende getuigenis van haar misstap; zij hebben hare kinderen niet lief. Vroeger mochten zij hun 's nachts bij zich houden, maar men heeft die toestemming moeten intrekken, daar zij door de moeders werden mishandeld.

De nursery is een mooi, groot lokaal op de eerste verdieping, dat aan alle zijden op het vrije veld uitziet. Wij zien er veertien kleine kinderen van verschillenden leeftijd, alle onder het toezicht van bewaaksters of van gevangenen, die niet hunne moeders zijn.

Nimmer zag ik treuriger schouwspel; zij zijn stil alsof zij reeds den druk van het reglement gevoelden, en een onbestemde uitdrukking van kommer lag reeds op die kleine ziekelijke gezichtjes. Zij mogen geen speelgoed hebben, uit vrees voor besmetting, want aanstekelijke ziekten zijn menigvuldig onder die beklagenswaardige kinderen van lichamelijk en zedelijk vervallen ouders.

In den zomer gaat men met de kinderen wandelen, maar 's winters blijven zij thuis, daar zij geen warme kleederen hebben; hun katoenen kleedjes zijn de uniform van de gevangenis. Daar het winter is, mogen ze niet uit, de kleine gevangenen zonder afleiding, nog te jong om te leeren en verwaarloosd door hunne moeders, die meestal niet naar hen vragen. Mrs. Johnson bestrijdt dat slechte instinct; zij zoekt met zorg hare helpsters uit en laat haar slechts eene beperkte autoriteit.

Men geleidt ons in de magazijnen, gevuld met schoenen, stoffen en manufacturen; de directrice staat zelf iedereen te woord en bedient zelf. ‘Wanneer een der vrouwen schoenen noodig heeft,’ voegt zij ons toe, ‘geef ik ze haar zelf en maak tevens een praatje met haar. Ik geef haar een glas melk en tracht haar vertrouwen te winnen. Men moet geen enkele gelegenheid tot toenadering voorbij laten gaan. De evangelische geest is overal dezelfde: de zieken aanraken om hen te genezen.’

Geen enkele man wordt in Sherborn aangetroffen. De bewaaksters zijn beschaafde, vertrouwde vrouwen. De dokter, die in de apotheek bezig was, is eene verstandige vrouw, die bezield schijnt met een oprechten geest van toewijding en menschenliefde; de aalmoezenier heet Miss Ettie Lee.

Uit alle ramen heeft men het uitzicht op de bouwlanden en het voorplein, maar nergens ziet men een enkelen voorbijganger. Kalmte, eenzaamheid, stilte, afscheiding van de buitenwereld, weldadige invloed van de natuur, ziedaar de bondgenooten van Mrs. Johnson. Toen zij de directie van de inrichting te Sherborn aanvaardde, was zij dikwerf verplicht met de uiterste gestrengheid te werk te gaan. Openlijk verzet, oproeren en bedreigingen waren er niet zeldzaam. Nu komt zoo iets nimmer meer voor. Uit een voorval, dat kort geleden plaats greep, leeren wij het zedelijk overwicht kennen, dat zij op hare omgeving uitoefent. Toen zij 's avonds, gevolgd door de gevangenen, zich naar de kapel begaf, ging eensklaps het electrische licht uit, terwijl zij zich in een der lange galerijen bevonden. Het was voor Mrs. Johnson een angstvol oogenblik: geheel alleen in de duisternis met meer dan driehonderd vrouwen, waaronder er wellicht waren die slechte bedoelingen hadden. Zonder echter een oogenblik hare tegenwoordigheid van geest te verliezen, beveelt ze haar halt te houden en in de reglementaire houding te blijven staan. ‘Het licht zal dadelijk wel weer aangaan,’ zeide zij. Maar het licht ging niet aan; twee, drie, vier minuten verliepen: een eeuwigheid. Toen eindelijk de galerij weer verlicht was, waren al de vrouwen onbeweeglijk op haar plaats blijven staan, juist zooals zij bevolen had. Met den stillen trots van een generaal, die roem draagt op de discipline van zijne troepen, verhaalde Mrs. Johnson ons dit voorval, in het kleine, gezellige, met bloemen versierde salon, waar wij, na ons bezoek aan de gevangenis, waren binnengetreden. Een jonge vrouw, een der gevangenen, die op haar katoenen kleedje, de uniform van Sherborn, een helder witte schort droeg, schonk ons de thee in, terwijl Mrs. Johnson zich op opgewekten toon met ons onderhield. En denkende aan dit leven van zelfverloochening en menschenliefde, vrijwillig doorgebracht in zulk eene omgeving, gevoel ik mij doordrongen van bewondering voor deze vrouw, die, zonder familie en zonder bloedverwanten, zich ééne groote familie heeft gemaakt van ongelukkige, misdadige en berouwvolle medemenschen.