De Huisvriend. Jaargang 1895

Wiedewinsje.
Een sprookje. Uit het Duitsch van Marie von Ebner - Eschenbach.

Er was eens een prinsje, dat Wiedewinsje heette en nog zoo kwaad niet was. Hij had slechts twee gebreken: hij was een twistzoeker en verbeeldde zich, heel wat te zijn. Toch bleef hij geruimen tijd, hoewel groot van uiterlijk, wat achterlijk van verstand, tot groote bezorgdheid zijner ouders. Zoo vraagde hij onophoudelijk: ‘Hoe kan dat? Wat? Waarom?’ en als de koningin hem dan antwoordde: ‘Wees toch zoo dom niet!’ werd hij boos, begon te pruilen en rolde met de oogen. Aan tafel ging hij zoo ruim mogelijk zitten, liet zich maar bedienen en stoorde zich nergens aan. Van alle schotels nam hij het mooiste en beste, zoodat de dames en heeren, die na hem kwamen, slechts de restjes kregen; maar deze waren er toch nog blij om en zeiden:

‘Zoo, de schotel is leeg; doch dit is ons een eer, als ons prinsje Wiedewinsje maar naar hartelust gegeten heeft.’ Als eerste persoon had hij ook het hoogste woord en.... sprak meestal met zijn hond. De anderen dachten: ‘zwijgen is gezond,’ en hielden zich allen stil.

Eens op een middag gingen hunne majesteiten, de koning en de koningin en de prins met zijn hond - het was al vrij laat - met hun vieren uit wandelen. De hond heette Gehoorzaam; hij had pooten als een ooievaar en haalde, als hij hard liep, iedere locomotief in. Ook dezen keer kreeg hij het te pakken: hij rende dwars door dik en dun, en Wiedewinsje hem achterna. Weldra waren ze midden in het bosch. Toen was het prinsje in zijn schik, en vroolijk dacht hij: Wat ben ik nu een eind van vader en moeder verwijderd! Dat vind ik nu eens grappig! Ze zullen mij onder de beuken zoeken of onder de dichte pijnboomen, terwijl ik mij hier verstopt houd. Ik denk, dat vader zich bezorgd zal maken en moeder zal gaan schreien, en men zal wel alle bedienden, magere zoowel als dikke, uitsturen om mij te zoeken.

Dat is me een grap!

Zoo vervliegt de tijd, maar hij staat daar, stil en stom, terwijl hij slechts dikwijls naar zijn hond omziet. Zonder dit trouwe dier, dat bij hem blijft en wat rondloopt, terwijl het met den staart kwispelt, geeuwt en zich eens uitrekt, dat hem dikwijls de hand komt likken of vlak voor hem gaat zitten, om hem tot naar huis gaan aan te sporen, zou het hier toch wel wat eenzaam zijn. Eindelijk zegt het prinsje: ‘Kom, ik heb er genoeg van. Wat scheelt die domme lui vandaag toch; ze vinden me nooit. 't Lijkt wel, dat ze slapen! Het spel is uit; ik ga naar huis, en wel zoo gauw mogelijk, op een drafje.’ En werkelijk vloog hij weg, alsof de grond onder zijn voeten brandde, zóó groot was zijn verlangen naar huis, en in die rustelooze haast, terwijl een lichte angst hem kwelt, verdwaalde hij. En het wordt steeds erger; reeds meer dan een uur meldt zich de honger zoowel bij den meester als bij den hond

[p. 189]

in het bosch. Naar L. Munthe.

[p. 190]

aan, en kwelt hen vreeselijk. Ze loopen nu niet meer, maar sleepen zich slechts voort; beiden zijn ze doodmoede, de hond evengoed als het prinsje.

Opeens schijnt er een licht door de takken. Kleine vensters blinken op uit het donker; een schoorsteen - ook zeer klein - dampt en rookt; de prins behoeft slechts op te snuiven, om te weten, dat daar wat lekkers gekookt wordt. Zijn hart klopt - hij draagt het dan ook, met allen eerbied gezegd, nog in de maag. Hij sluipt door de struiken en springt naar voren, zoo gauw zijn voeten hem kunnen dragen, en ademt daar heerlijke geuren in, en kijkt in een prachtige keuken, een keuken!

Mijn kind, slechts in den droom - en dan nog ternauwernood - zijn de beste huisvrouwen zoo gelukkig een dergelijke te zien. Ze was haast zoo groot als een paleis; in den haard brandde een groot vuur, en blank en glanzend en breed en lang, in allerlei vormen en van alle mogelijke grootte, hing of stond allerlei keukengereedschap tegen den muur. Het schitterde als goud zoo prachtig, maar prachtig blonken ook de vormen, die van zilver, en schitterden de vijzels, die van edelgesteenten waren. Aan het braadspit draaide zich een jonge fazantenhen, zoo lustig als een boerenmeisje bij den dans op den dorschvloer. In het kokende water kropen de kreeften, legden zich op den rug, en werden rood van opgetogenheid. Een taart was bezig, zich prachtig te versieren; een patrijs bedroop zichzelven met heerlijke saus en drie zalmen probeerden drie andere in het zuur te leggen.

‘O!’ lacht het prinsje, ‘welk een pracht! Zeker werd dit alles voor mij en ook voor mijn hond door een goede fee zoo klaargemaakt. Ze zal ons al zeer bizondere spijzen voorzetten, als we met genoegen van haar gastvrijheid gebruik maken. Kom, laten we naar binnen gaan.’

De hond pakt hem nog aan een been en blaft: ‘ga er niet in, deze keuken komt mij verdacht voor,’ en hij jammert en steunt en trekt den staart tusschen de pooten, rolt zich om en om, en is zoo bang voor het keukenraam, alsof hij daar iets verschrikkelijks zag; maar de prins slaat er geen acht op.

‘Wat maak je een misbaar, jij domoor en huilebalk,’ zegt hij verdrietig. ‘Blijf er dan maar buiten en ga niet mee; maar ik ga naar binnen om mijn honger te stillen.’

Zonder dralen ijlt hij naar den haard, en hoewel hij geen zier van de edele kookkunst verstaat, doet hij toch precies, alsof hij een volmaakte kok was, en roert met zijn vuile vingers in de verschillende pannen.

Als een lekker beetje haalt hij er een kippenlever uit op, zijn lievelingsspijs, en denkende: ‘die zal smaken!’ wil hij haar in den mond steken.

Daar - welk een schrik - kraakt en ratelt het in den schoorsteen, het vuur sist en dooft uit, en midden in de asch zit een oud vrouwtje met een mutsje op en een witte schort voor; grimmig kijkt ze hem aan en zegt: ‘Wat wil die aap? Er uit, jij bengel, anders kom ik met mijn stok!’

De prins, zooals het alle prinsen in het bloed ligt, duldt geen beleedigingen, en om zijn zoo diep gekrenkte eer te verdedigen, wordt hij brutaal. Het vrouwtje wordt daar woedend over, ze springt van den haard op den grond en zegt ernstig: ‘Ik weet niet, wat je geleerd hebt, maar of het veel of weinig is, de hoofdzaak ontbreekt, mijn schatje, en dat is, om het je nu maar te zeggen: je te beheerschen, je betamelijk te gedragen, en den ouderdom te eerbiedigen.’

Toen sprak het prinsje Wiedewinsje: ‘Dat slaat zeker op je zelf, hé? Maar daar zal ik me voor wachten! Wie zoo maar door den schoorsteen komt neerploffen, zal wel niet veel bijzonders zijn. Ik raad je van toon te veranderen, hoor! Je schijnt me een gemeen mensch te zijn, terwijl ik een koningszoon ben; kijk maar naar mijn groote ooren.’

De keukenmeid, natuurlijk een fee, riep echter: ‘O wee! Of je Piet of Klaas heet, een bedelaar of een koningszoon bent, je bent toch een kind zooals alle andere, dat is: een voortdurende plaag voor menschen zoowel als dieren, in huis zoowel als daarbuiten. Men moet jou maar dienen, hé, jou bengel! Wanneer dien je anderen ook eens? Jou moet ieder maar bevoordeelen; wien bevoordeel jij ook eens? Allen moeten jou maar helpen, en wie help jij? Alles wat je bent en hebt, is slechts het werk van de liefde. Dood ik de liefde, die je verzorgt en koestert, dan ben je zoogoed als niets meer; dan ben je, alleen op je zelf aangewezen, het armste kind op deze wereld!’

Zij heft haar staf op en zwaait hem zacht: ‘Zoo zij het! Ondervind, dat liefde sterven kan. Bij je ouders begin ik, en dan bij je familie, bij den onderwijzer en de onderwijzeres; ik vernietig alle welwillendheid uit hunne gedachten, en uit hun hart de schoone bloem van het geduld. Ik vernietig en vernietig steeds verder, en vernietig ook de trouw der dienaren. Je moet af van het troontje, mijn zoontje, waarop ze je gezet hebben; nu is de beurt van het neerploffen aan jou!’

Nog eenmaal heft ze haar staf op en wenkt; de donder rolt, de aarde beeft, het huis verzinkt.

Wiedewinsje echter ligt in het gras, en vlak boven zijn neus blinkt een sterretje.

Is het nacht? Is hij aan den rand van het bosch uit een zwaren droom ontwaakt? Ja, ja, hij heeft gedroomd, dat hij, verdwaald, rond geloopen heeft; daar is immers het welbekende pad, dat naar huis voert. Nu spoedig de voetjes gerept, voorwaarts naar huis, waar de zijnen naar hem uitzien en naar hem verlangen, en zich angstig over hem maken en niet weten, wat te doen, zonder hun prinsje Wiedewinsje. Hij loopt, zoo hard hij kan, en roept den hond, die achterblijft: ‘Gehoorzaam, hier!’

Maar wat scheelt het beest? Geheel anders dan gewoonlijk en griezelig om te aanschouwen, zoo ziet hij er uit, laat als een hyena de tanden zien en kijkt zonder ophouden vol hoon en haat zijn meester aan, als wilde hij hem bijten of zelfs verscheuren. ‘Welk een akelige makker!’ denkt de prins. Was hij maar thuis. Het is een verschrikkelijke tocht, dien hij niemand zou toewenschen; zijn hond, zijn vriend, zijn vertrouweling, doet hem door zijn dreigende houding duizend angsten uitstaan.

Wat duurt die weg hem lang!

Eindelijk komt hij, ziek van honger en verdriet, bij het slot aan, en zijn akelige metgezel is verdwenen.

Blinkend schijnt de huisdeur in het lamplicht. De prins

[p. 191]

trekt aan de bel, dat het luide klinkt, en roept: ‘Word wakker, portier, en maak open, jij luiaard! Gauw, vlug wat, waarom wacht je zoolang? Ik ben het, je prins!’

‘Een prins kan je zijn, maar niet de mijne.’

‘Ja wel,’ antwoordt de prins, nog half boos, maar toch ook al half schreiend. ‘Je noemde mij altijd je prinsje Wiedewinsje en je hield zooveel van mij, goede portier. Ik ben een langen tijd in het bosch geweest, laat me nu toch niet langer op den drempel staan en honger lijden.’

‘Ik hoor niet graag klagen,’ spreekt de oude, ‘en daarom, en niet om een andere reden, laat ik je er dadelijk in.’ Hij opent de poort een klein weinigje, en door die kleine spleet glipt de prins naar binnen, heel deemoedig en nederig, en neemt dan beleefd zijn mutsje af en dankt, verrukt van zin, voor de vriendelijkheid.

‘Dat was anders je gewoonte niet,’ bromt de portier en sluit de deur.

Wat gewoonte, wat niet! De vreugde staat op het gelaat van den prins te lezen. Hij is thuis! Een wonderzoet gevoel doordringt zijn gemoed en doet hem uitroepen: ‘Gegroet, gegroet, mijn vaderhuis, ouders, familieleden en bekenden, en ook gij, dienaren, u niet te vergeten!’ En daar hij ze langs de trap en in de gang ziet staan, vraagt hij aan een kamenier: ‘Is er heden partij en souper aan het hof?’

Deze slaakt een gil en gaapt hem aan; de geheele bediendenstoet gaapt hem aan, en als uit één mond klinkt het in het rond:

‘O jeminé, o jemineer,
Daar is het huiskruis er alweer!’

Dit is te veel! Al is het slechts een grap, dat verdraagt geen prins, en woedend valt hij uit: ‘Wat moet dat beteekenen, jullie nietswaardig gespuis! Ik zal me hierover bij mijn ouders beklagen, die zullen het je wel vergelden. Vooruit Johan, help me gauw; zoo vuil als ik nu ben, verschijn ik niet voor de koningin. Ga borstels halen! Klara moet mijn haar borstelen, de kleermaker mijn kleeren, de schoenmaker mijn laarzen. En jij, lakei, kom hier en ontwaak uit je rust, je moet helpen mijn schoenen te poetsen!’

Toen begonnen ze vreeselijk te lachen en zeiden: ‘Poets ze zelf maar, hoor, wij doen het niet!’

Geler en geler wordt de prins van schaamte, verdriet en toorn; hij vergeet hoe het hoort, en vliegt, geheel buiten zich zelf, de trap op en de zaal binnen, waar men aan het gastmaal zit. De koning heft juist de bokaal op, om op het welzijn der gasten te drinken, en de koningin is, tot groote verwondering van het prinsje, allerbest geluimd.

‘Was hier vroeger geen prinsje?’ zegt de vreemde koning naast haar op sierlijke wijze; ‘ik meen, dat de koninklijke echtgenooten een zoon hadden.’

‘Ja, ja, ik geloof, dat hij weggeloopen is,’ antwoordt zijn mama vroolijk en eet door.

Toen snikte de prins het uit: ‘Dit is de vloek der booze fee, ja, ik zie het wel. Mijn moedertje heeft mij vergeten! O, had Gehoorzaam me dan maar opgegeten, of was ik nog maar bij den ooievaar,’ en schreiend valt hij op de knieën.

‘Wat is dat voor een comedie, die daar wordt afgespeeld?’ vraagt Zijne Majesteit de koning. ‘Alle plaatsen zijn bezet; laat dat kind maar onder de tafel gaan zitten, daar kan het zoowel visch als vleesch eten, want in een eetzaal zijn er altijd wel afvalletjes.’

De prins werd rood en bleek, en alsof hij het ergste misdaan had, zoo kroop hij onder de tafel; daar verborg hij zich en strekte zich aan de voeten van zijn moeder uit. Deze ziet het en laat het geschieden, maar ze geeft er niets om en schertst en lacht, en strijkt boter op een truffel en reikt die den koning toe.

Het prinsje Wiedewinsje heeft allen lust in spijs en drank verloren. De tranen, die hem groot en blinkend over de wangen rollen en snel den weg naar zijn mond vinden, stillen zijn honger en dorst, den laatsten wel het meest, dat is zoo. Zijn hartje is zoo zwaar, dat hij onbeweeglijk blijft liggen en na korten tijd valt hij, door vermoeidheid en verdriet overweldigd, in slaap.

Den volgenden morgen dagen er nieuwe zorgen op. De bedienden vegen de zaal schoon en zeggen: ‘Zie eens, hoe welgemoed de prins uitrust; hij slaapt maar een gat in den dag, terwijl wij ons moeten inspannen en reeds voor dag en dauw met den bezem in de weer moeten zijn. Ook de koning is al lang op, en is zeer bedroefd, daar zijn hond Lapiste ziek is geworden, die hem onontbeerlijk op de jacht is, zooals hij zelf zegt.’

Wiedewinsje, die deze woorden hoort, springt verontwaardigd op:

‘Onontbeerlijk, en dat een hond! En ik, wat ben ik dan? O, dat ik voelen moet, dat ik te veel ben! Heeft niemand mij dan noodig? Dit moet veranderen - ik zweer het bij hemel en bij aarde, of ook, naar koningswijze, bij den baard, dien ik eenmaal hebben zal.’

Hij knielt en roept in een vurig gebed om hulp en sterkte. Dan staat hij op en gaat met rassche schreden naar de bron, vangt er water op en heeft, diep beschaamd, zich alleen gewasschen en aangekleed. Een kindje in de luiers was tot dusver niet meer afhankelijk van zijn meid dan hij. Dit is voorbij! Nu zal hij anderen helpen en hen van dienst zijn, in plaats van altijd op hen te steunen.

Nadat hij dit vaste besluit genomen had, was hem geen last te zwaar, geen werk, dat hij aanpakte, te gering. Het trotsche slot verliet hij, om een hutje in het bosch te gaan bewonen; zijn kleeding bestond uit een uit vele stukken aan elkaar genaaide pij, en op zijn rug droeg hij een draagkorf. Daar haalde hij in den winter de kolen mee voor de kachels en in den zomer het ijs uit de bewaarplaatsen. En ook bracht hij dengenen, die nog armer waren dan hij, daarin alles, wat hij van zijn eten, dat dikwijls zeer karig en eenvoudig was, kon bewaren en overhouden. Zoo diende hij als knecht, aan ieder onbekend en in zijn verkleeding ook door niemand herkend. Dikwijls ging het hem slecht en moest hij zijn stukje brood zuur verdienen, maar toch verloor hij den moed niet, en werd ook in dezen proeftijd niet ruw of onbeschaafd. Was de zware

[p. 192]

arbeid gedaan, dan ging hij heel verstandig naar den onderwijzer en de onderwijzeres en vroeg ze om onderricht. In het eerst wilden ze er niet van hooren en zeiden: ‘O Hemel, jou les geven! Het geeft ons maar kommer en verdriet, kinderen wat te moeten leeren!’ Toch smeekte hij hen zoo vurig, dat ze eindelijk antwoordden: ‘Kom dan maar.’ Toen leerde hij voor twee, neen voor drie, en dacht welgemoed:

‘Ik sterf liever, dan niet meer het beste te zijn, dat mijn ouders bezitten; tot elken prijs wil ik hun liefde weer verwerven.’

En eens op een dag ging de zon wonderschoon over de hoogte op; in den hoenderhof begon de haan zijn ‘opstaan, opstaan!’ te kraaien, en wakker wordt de prins, die zijn oogen niet vertrouwt. Welk een helder schijnsel stroomt zijn kamertje binnen, welk een rooskleurig licht! Welk een zoete adem suist er over zijn gelaat! Het is de fee, die als een wondervolle verschijning vol heerlijkheid binnenkwam en nu spreekt:

‘De proeftijd is voorbij. De doode liefde is door je oppassendheid weer opgewekt en met nieuwe kracht en trouw ontwaakt. Sta op en volg mij.’

De prins stond dadelijk op, doch slechts om zich diep te buigen, terwijl hij uitriep: ‘O, ik zie, ik zie het wel, gij zijt de machtigste der feeën! Ik bid u, geef mij van mijn vroeger geluk slechts de liefde der mijnen terug, anders wil en wensch ik niets!’

Toen sprak de fee tot den knaap: ‘Zóó is het goed. Trek nu je pij maar aan en maak den korf vast; volg mij dan met neergeslagen oogen en wacht je er voor, den blik van den zoom van mijn kleed op te heffen.’

Zoo gingen ze naar het slot, begeleid door het gevolg van de fee, dat om hen heen golfde. Er waren ruiters op reuzenpauwen met gouden klauwen, griffioenen en draken, die rozen spuwden, en vlinders, zoo schoon als de dag, wiegden zich in de lucht, die ze met iederen vleugelslag met viooltjesgeuren vervulden. Voor de voeten van den prins rolden kleine dwergen van wonderlijke gestalte en probeerden op allerlei wijzen hem te laten vallen. Zij trokken hem aan de pij, kropen met gansche scharen in den korf en trokken hem aan de haren. Maar hij verdroeg alles stilzwijgend en keek niet om.

In den hof stonden de bedienden, man voor man, en vormden aan beide zijden een rij, waartusschen de fee plechtig voortschreed; en achter haar kwam het prinsje, dat zich schaamde en bedroefd werd, als hij dacht: ‘Wat zullen ze hier wel van mij denken?’ Zijn schoenen waren gebarsten, zijn handen ruw en ongewasschen. Snel stopte hij ze in zijn zakken en wenschte vurig: ‘O, wist toch maar niemand, wie ik ben, het allerminst de koningin. Zagen mijn vroegere vereerders mij maar voor den schoorsteenveger aan!’

Het scheen hem toe, als hoorde hij zijn goeden makker blaffen, als drong door de menigte zijn hond Gehoorzaam naar hem toe en als zeide het oude beest: ‘Ben je weer terug?’ - Wat zou hij er veel om gegeven hebben, als hij eens even had mogen rondkijken! Maar het mag nu eenmaal niet, en zoo kijkt hij enkel en alleen op den sleep, die al over de trap gleed en eindelijk - hoe klopt zijn hart en hoe kookt alles in hem! - de troonzaal binnenkomt.

Niettegenstaande het vroege uur had het hof en de kamer zich, op de tijding van de aankomst der fee, in groote smart en diepe droefheid verzameld. Dag en nacht reeds klaagden de majesteiten over hun zoon, en de edellieden zeiden: ‘Wij zijn in voortdurende zorg om een erfgenaam van den troon te vinden, maar al zoeken we van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, we vinden niemand, waardig genoeg, hem als onzen toekomstigen heer en koning te achten en te eerbiedigen.’

De koning en de koningin bewezen de fee alle eer; eerbiedig bogen zij de knieën en spraken toen:

‘Gij, die alles weet, gij kent ook de smart, die wij en ons land te dragen hebben. Toen ons kind verdween - we begrijpen zelf nauwelijks meer, hoe dit zoo kwam - bedroefde het ons niet zeer; nu echter buigt het verdriet ons neer en worden wij verteerd door verlangen, hem weer te zien.’

En met verheven en toch zegenvollen en liefderijken blik antwoordde de fee: ‘Gij armen, troost u; het ging alles heel natuurlijk in zijn werk. Zet uwe oogen maar eens goed open en kijk mijn metgezel in zijn bedelpak maar eens aan. Kent ge den kleinen man soms?’

Wat er toen geschiedde was een wonder, om nooit te vergeten door een ieder, die het bijwoonde.

‘Wiedewinsje!’ riepen de ouders; ‘Ons prinsje!’ de schaar der hovelingen. En hoewel hij daar stond in zijn armoedige kleeding, moest toch ieder, die hem zag, erkennen, dat hij een kind des lichts was. Het stond als op zijn voorhoofd geschreven: ‘Ik ben gekomen om u lief te hebben, om allen, die mij naderen, van dienst te zijn en met woord en daad te helpen en te troosten, om met vreugde hen, die lijden en ontberen, te dienen en te steunen.’

O, welk een vreugdevol gejuich klonk er uit duizenden kelen! Het was een gejubel en een blijdschap, dat men zich in den hemel kon wanen. En terwijl een bron van onuitsprekelijke zaligheid in de harten der ouders ontspringt, voert de goede fee diepgeroerd den vader en de moeder hun geliefd kind toe en spreekt met waardigheid:

‘Hij zal, als hij er toe geroepen wordt, den last van de vorstenkroon tot heil der menschheid dragen. Eens zal hij een heerscher zijn, zóó machtig, als het slechts aan weinigen gegeven is: een schild en beschermer van rijken zoowel als armen in alle moeilijkheden en smarten dezer wereld, een koning over alle harten.’

Daarmee zou nu het sprookje uit zijn; maar ik moet nog één ding vertellen en weer goedmaken. Nooit heeft Gehoorzaam meer gebromd, en toen hij, door ouderdom en jicht gekweld, zich nederlegde om te sterven, kwam de fee tusschen beiden en maakte den braven hond weer gezond.

De trouwe ouders werden echter in het geheel niet oud, maar bleven jong tot aan het graf; en dat dit mogelijk was, kwam door de liefde van hun zoon, het prinsje Wiedewinsje.