De Huisvriend. Jaargang 1895

Kleine, domme Han.
Door M. Herbert.

Hij was het zevende kind en werd met een zeer kalme, getemperde vreugde ontvangen, zooals natuurlijk is.

Men kon ook niet veel tijd aan hem verliezen. De burgemeestersvrouw was zeer druk - de verstelmand, de inmaakbussen en de vele visites - men is toch wel iets aan zijn stand in de maatschappij verplicht.

Maar de burgemeester wreef zich trotsch de handen. Zeven flinke zonen!

En allen zoo vlug! Ten minste de eerste zes. Ware modeljongens! Alsof zij geboren waren om latijn te leeren - alsof wiskunde een kinderspel was. Zitten blijven in de klas? Dat was een nog ongehoord geval in deze door God gezegende familie.

De vader was buitengewoon trotsch op zooveel licht, dat van hem was uitgegaan.

Alleen de kleinste beloofde niet veel. Hij leerde laat loopen en laat spreken en bracht het twee jaar lang niet verder dan tot ‘Mama’ en ‘lief, zoet Maatje’; in dien tijd hadden de anderen reeds vele ‘wonderwoorden’ gezegd.

Han alleen deed het op zijn gemak; hij vertoonde geen enkele eigenschap, die ook maar het allergeringste voor de toekomst kon doen verwachten, behalve een kinderlijke, hartstochtelijke liefde voor zijn moeder. Hij bezat een eng, klein hartje, en toen hij wat beter leerde spreken was zijn onophoudelijk verzoek: ‘Zend allemaal weg - Papa en Frans en Frits, opdat wij saampjes alleen zijn, Maatje.’

Maar deze wensch werd niet dikwijls vervuld. Hij was gelukkig, als hij maar met haar samen mocht zijn; - een oogenblik alleen op haar schoot zich zoo heerlijk in haar zachte, warme armen te koesteren, dat was voor hem het kort begrip van alle aardsch genot.

Moeder had haar armen, kleinen, dommen Han ook zeer lief - de meeste vrouwen hebben haar kleine kinderen zeer lief - maar zij had zoo weinig tijd.

Ja, Han was een dom kereltje; de andere zes jongens konden reeds tot honderd tellen toen zij vier jaar oud waren, en hij zei nog maar gedurig:

‘Een, twee, drie, zeven, acht, negen!’

Dat gaf den vader zorg - nu wel geen ernstige, rimpels gravende zorg -, maar hij zeide toch bij gelegenheid:

‘Een domme jongen is een kruis en een ellende! Ik ben bang dat Han er een wordt.’

Nu stond deze kleine, onschuldige domheid zijn zacht, bleek gezichtje nog goed. Hij had zulke wonderschoone, lange blonde haren - maar zelfs die vonden geen genade bij den vader.

‘Knip den jongen de haren af!’ zeide hij tot zijn vrouw, ‘hij ziet er uit als een meisje.’

Maar de moeder zag graag de mooie lokken, en zoo bleven zij op Han's schedel.

En soms, als zij tijd had, overlaadde zij het kind met liefkoozingen en vleiende naampjes, want hij was zacht en aanhalig en drukte zijn armpjes met een hartelijkheid om haar hals zooals geen der slimme jongens ooit had gedaan.

Hij leek ook veel op zijn moeder. Datzelfde zachte, goedige, door en door eenvoudige gezicht, de eenigszins onbeduidende trekken, die verrieden dat zijn horizon eng zou blijven als de kring der gewoonten waarin de bewoners van hun stadje opgesloten waren - en toch in één ding leek Han niet op zijn moeder!

Het voorhoofd en de oogen had hij niet van haar - ook niet van den vader; men wist niet, van wien hij ze had, de natuur had hem iets eigenaardigs gegeven.

Reeds toen hij nog op den arm werd gedragen, had hij altijd met een droomerige uitdrukking in de verte gekeken. Dan placht de burgemeestersvrouw te klagen:

‘Och vader! zie toch eens hoe dat kind over alles heen kijkt! Dien brengen wij niet groot. Je zult nog eens aan mij denken!’

Intusschen had het tot nu toe niet veel moeite gekost, hem groot te brengen.

Totdat hij vijf jaar was, speelde hij het liefst in zijn eentje in het kleine, door hooge, met klimop begroeide muren omringd, van de wereld afgesloten tuintje zijner moeder - tusschen koolstronken en kamperfoelie, groen aspergeloof, zonnebloemen en erwten.

[p. 48]

Daar bloeide voor hem zijn eigen, klein, toereikend geluk, zijn domheid bezorgde hem daar geen verdriet; niemand lette er op hem, hij paste op de konijntjes van zijn broers en op de kleine, vroolijke nakomelingen der oude, knorrige huiskat; hij maakte zachte bedjes voor zijn dieren en deed onophoudelijk pogingen om den musschen zout op de staarten te strooien; want Han was van een bewonderenswaardige, onmoderne geloofsvastheid.

Hij begroef doode kanarievogels en bouwde paardenstallen voor bruine kastanjes - dikwijls zat hij ook heel rustig in een hoek van den tuin en zag toe hoe de zon in de bladeren van den ouden noteboom speelde.

Als iemand hem vroeg:

‘Wel Han, waarom ben je niet daar buiten bij de andere jongens op straat?’ dan antwoordde hij:

‘Ik speel liever hier binnen, omdat er geen honden en paarden binnenkomen.’ -

Een antwoord, dat hem de reputatie van matelooze lafheid terecht bezorgde.

‘Maar dat luilakkenleven kan niet eeuwig duren,’ sprak de burgemeester, die dikwijls genoeg in den gemeenteraad moest hooren, waarheen de arbeidschuwheid iemand voert - en zoo werd Han reeds op zijn vijfde jaar naar school gezonden, opdat hij daar heel spoedig van zijn domheid zou worden genezen.

Ook had de ooievaar weer opnieuw de vleugels uitgeslagen om no. 8 in de burgemeesterswieg te leggen, en: ‘Dan is 't goed, als de jongen uit den weg komt,’ zei de vader.

‘Hij staat mij niets in den weg,’ meende de moeder en streelde het kleine, angstige gezichtje, dat zich vast tegen haar knie drukte; ‘hij is toch eigenlijk nog zoo jong.’

Maar in het diepst van haar hart was zij blijde het al te aanhalige ventje voor eenige uren goed bezorgd te weten.

Hij werd dus werkelijk naar school gebracht tusschen een groot aantal wilde, schreeuwende jongens, wien zijn schuw, dom gezichtje erg belachelijk voorkwam. Hij was reeds lang bevreesd geweest voor deze levensverandering - maar hij had zich toch de school niet zoo vreeselijk voorgesteld als hij die nu vond.

De groote, leege, witgekalkte zaal, de leelijke banken, het zwarte bord, de spons, het spaansch rietje, dat alles boezemde hem een naamloozen, duisteren angst in.

Dat rietje vooral scheen hem de roede van Sinterklaas in persoon toe - want het valt niet te ontkennen, Han wist volstrekt niet wat die ernstige woorden vlijt en plichtsvervulling met hem te maken hadden.

Hij was lui: hij was gewoon in gezelschap van de oude huiskat tegen den muur te liggen en zich door de zon te laten beschijnen, alleen met dit onderscheid, dat de kat nu en dan eens spon, terwijl Han de oogen openzette en het blauwe firmament aanstaarde - alsof daar iets bijzonders was vandaan te halen.

‘Dat sterrenkijken zal je wel afgeleerd worden,’ zeiden de alwetende broeders en maakten daarbij niet te miskennen bewegingen met de hand.

Huilend en wantrouwend betrad dus Han de planken van het wereldtooneel door de school voorgesteld, en zijn wantrouwen bleek volkomen gerechtvaardigd.

Het behaagde Han namelijk, met berispelijke volharding over het hoofd van den veelgeplaagden meester te kijken en met zijn oog het stukje blauw te verslinden, dat men door het venster kon onderscheiden, en zich geen jota te bekommeren om het alpha en omega van menschelijk weten, en dientengevolge ontving hij van meester de eene straf na de andere.

Zijn reputatie ten opzichte zijner geestelijke gaven werd in de familie steeds slechter, en op straat vervolgden hem zijn toekomstige medeburgers met allerlei scheldnamen en spotliedjes,

Als Han des nachts van de hel droomde, dan zag hij die plaats van verschrikking steeds in den vorm van de school, en de hemel scheen hem toe op niets anders te gelijken dan op de koolstronken en bessenstruiken van moeders moestuin.

Op zekeren dag ontstond in Han's hoofdje het denkbeeld:

‘Als ik nu eens heel ver wegliep - zoo ver dat men mij niet kon vinden, dan behoefde ik toch niet meer naar school te gaan.’ -

Dit denkbeeld groeide aan en nam bij den dag in omvang toe. De kleine Han sloop heel vroeg in den morgen het achterdeurtje uit van den moestuin en liep door de niets vermoedende, nog halfslapende straten zijner vaderstad, en toen tot aan de laan met de groote populieren, en dan tot het bosch en verder den grooten weg af, en 't scheen hem toe dat het sarrend geschreeuw der jongens hem vervolgde, of hij meende weer dat het rietje van den schoolmeester beenen had gekregen en hem voortdurend vervolgde - dan scheen hij vleugels aan de voeten te krijgen en snelde hij voort als een op hol geraakt veulen. Hij ontmoette slechts enkele, hem stompzinnig aankijkende boerinnen, die met eieren en boter beladen naar de markt gingen en de aanstaande winsten in haar hoofd op en neer deden dansen. Geen enkele kende den kleinen, blonden, in den moestuin opgegroeiden jongen.

‘Ik loop tot het einde der wereld,’ dacht Han. ‘Daar zal de hemel wel zijn. Daar kruip ik achter een bessenstruik en wacht tot mijn moeder er ook komt; dan zijn wij weer bij mekaar.’

Diep in zijn klein hartje ontstond reeds heimwee naar den boezelaar zijner moeder en naar haar lieve, zachte stem, waarmede zij hem placht te vragen:

‘Wel, mijn kleine vent, wil je nog wat brood en een kopje melk?’

Ach! wat was die wereld toch verschrikkelijk groot; en achter de populieren, waar Han meende dat haar einde was, begon zij eigenlijk weer van voren af aan.

Daar ontmoette Han een metselaarsknecht met een reusachtigen gelen hond, wien de leelijke, roode tong ver uit den muil hing.

Han kroop achter een boom en begon bitter te schreien:

‘Moeder, moeder!’ riep hij.

[p. 49]

De hond blafte en de metselaarsknecht barstte in een luid gelach uit.

‘Wacht, dadelijk zal hij je opeten,’ zeide hij.

Han's hartje stond van angst bijna stil. Hij drukte zijn blond kopje vast tegen den stam van den boom en schreeuwde opnieuw met verstikte stem:

‘Moeder!’

Toen lachte de jongen weer, floot zijn hond en ging verder. Nu had Han's verlangen naar moeder zijn toppunt bereikt.

‘Lieve Mama,’ zeide hij bij zichzelf, ‘kom toch hierheen. Ik zal nooit weer wegloopen. Lieve, zoete Maatje, kom toch bij uw Han!’

Zijn arm kopje brandde, hij strekte zijn armen uit, als kon hij daarmede zijn moeder tot zich trekken, maar rondom hem niets dan de straatweg - rechts en links vlakke weiden en velden. De krekels tjilpten luid in de diepe stilte, en Han meende dat het brullende leeuwen waren, die hem wilden opeten.

Hij werd vreeselijk bang in deze eenzaamheid en begon te bidden:

‘Lieve Heer! zend toch Mama - lieve Heer, U kan immers alles - kan U mama niet laten komen? Maar als het U belieft, niet Papa, die zou mij erg slaan omdat ik uit de school ben weggeloopen.’

In de verte hoorde hij het twaalf uur slaan; nu was zeker de school uit en zou de meester komen met een dikken stok.

Ontzet liep de kleine jongen voort, als zat meester hem reeds op de hielen.

Eensklaps bleef hij verbaasd staan; vóór hem lag een wonderbaar mooie, doorschijnende spiegel, geheel in het groen.

Het was een groote vijver, maar Han had nog nooit een groot water gezien en wist niet wat het was.

Hij stond in stomme bewondering; toen hief hij de oogen op en slaakte een luiden, schellen vreugdekreet. Daar aan den overkant wandelde een vrouw op en neer in het groen en sneed rozen af. Zij droeg een witten stroohoed, juist zooals moeder in den tuin gewoonlijk droeg.

De kleine raakte buiten zichzelf van verrukking.

‘Moeder, lief, zoet moedertje!’ riep hij over het water heen. ‘Moeder, ik kom!’

Met uitgespreide armpjes liep hij den vijver in.

Zij brachten hem op een baar bij zijn moeder tehuis.

Hij was dood!

Zijn lange, gouden lokken hingen over zijn arm, bleek gezichtje. Die kleine, domme Han!

Nu treurden er velen om hem en zijn moeder scheen het toe of zij nooit een liever kind had gehad, zeker geen dat haar meer liefhad.