De Huisvriend. Jaargang 1894

Kipdorppoort.

Oud-Antwerpen.
Met twaalf afbeeldingen.

Wie is er dit jaar niet op de Antwerpsche wereldtentoonstelling geweest, wie heeft er geen regen, zonneschijn, drukte, stilte, warmte, koude, genot of verveling gevonden?

Verschillend zijn stellig de indrukken van daar medegenomen, afhankelijk van stemming, gezelschap, maar vooral van weer, maar in één punt zijn allen het vrij wel eens, in bewondering van Oud-Antwerpen.

Wat de Eiffeltoren was voor Parijs, het Ferryrad voor Chicago, dat was Oud-Antwerpen voor Antwerpen, het middelpunt, de clou der Tentoonstelling.

Nieuw was het denkbeeld zeker niet om op een tentoonstelling een reproductie te geven van een oud stadsgedeelte. Wie herinnert zich niet het Oud-Hollandsche marktplein op de Amsterdamsche Voedingstentoonstelling? Wie heeft niet hooren spreken, ten minste als hij het niet bezocht heeft, van Alt-Wien, op de Weener Muziek tentoonstelling in '92 of van Old-London op de Hygienische Expositie van Londen; maar 't schijnt dat Oud-Antwerpen alle deze nieuwe oud-steden verre overtroffen heeft.

Misschien is de oorzaak hiervan wel te zoeken in het feit, dat weinige steden zulk een interessant antiek

[p. 273]

karakter bezitten als de oude Schelde-stad, die zoo duidelijk den dubbelen invloed vertoont van het Vlaamsche karakter en de Spaansche overheersching.

In de Middeleeuwen en gedurende de Renaissance was Antwerpen een der rijkste steden, zoo niet de rijkste der wereld; de aanzienlijke burgers bezaten ruimschoots de middelen om aan hun kunstlievende neigingen te voldoen, vandaar het ontstaan van zoovele gebouwen, ware juweelen van bouwkunst. Eenige bestaan er nog van, de meeste echter zijn den modernen tijdgeest ten offer gevallen; maar op oude schilderijen en afbeeldingen is hun herinnering bewaard gebleven en het was zeker een gelukkige gedachte, hun gedurende eenige maanden een nieuw schijnleven te schenken.

Men heeft zich echter niet tevreden gesteld met het weergeven van de oude gebouwen, straten en pleinen; men trachtte ook de oude gewoonten, ambachten en feesten er in te doen herleven, door menschen uit die dagen daarin te laten huizen of rondwandelen, optochten en tournooien te organiseeren, in één woord, geheel

Het Stadhuis.

Bloemenmeisje.

de illusie te schenken van een stuk echt, vol Middeleeuwsch leven.

Wie Oud-Antwerpen bezocht, maar vooral daar een òmmegang of feest bijwoonde, zal volmondig moeten toestemmen, dat dit doel volkomen is bereikt. Het is een eigenaardige gewaarwording, wanneer men moede is van de drukke, negentiende-eeuwsche beschaving, waarvan men schier alle voortbrengselen op de Tentoonstelling kan bewonderen - tot vervelens toe - helaas! want zoo zwak zijn we, dat zelfs het interessantste en mooiste ons na eenige uren doodelijk vermoeit, het moge nijverheid zijn of kunst - om dan, terwijl onze ooren nog gonzen van het gedruisch in de machine-galerij, onze oogen verblind zijn van winkelopstallingen, verguldsel, kristal, porselein, stoffen, reclame-platen en wat al meer, plotseling geheel en al te worden verplaatst in het hartje der 16e eeuw.

De Kipdorppoort brengt u in die betooverde stad van vier, vijfhonderd jaar geleden; hoe jammer, hoe jammer alleen dat fin de siècle no. 19 u hier weer volgt in de gedaante van Engelschen in hun geruite pakken, dames met poufmouwen en klokke-

[p. 274]

rokken, kinderen in Greenaway costuum, burgers en burgeressen, echt burgerlijk, smakeloos gekleed. Had men ook maar ieder, die

Een mooie borduurster.

hier binnentrad, kunnen verordenen, de kleeding der 16e-eeuwsche poorters en poorteressen aan te trekken om de harmonie niet te verstoren tusschen de bezoekers en het marktplein met zijn bewoners. Alleraardigste oude huizen vindt men hier met schilderachtige, vooruitstekende gevels, torentjes, uithangborden, alle afbeeldingen van heusche, oude gebouwen, geestige hoekjes, rustige pleintjes. Daar staat het Stadhuis aan het oude marktplein, indrukwekkend, hoog op alle andere huizen en huisjes neerziende, met zijn vier achthoekige torens en zijn front, met de wapens versierd van Antonius van Bourgondië, Hertog van Brabant, onder wiens regeering het origineel gebouwd werd. In de nissen staan middeleeuwsche ridders in volle wapenrusting met hun

Een varkensslachter uit de 16^e eeuw.

driehoekige schilden en lange zwaarden; daar zijn de standbeelden van de Hertogen van Braband, Karel den Groote, Godfried van Bouillon, Philips den Goede, Karel den Stoute, Maria van Bourgondië en keizer Karel V. Boven de boogvormige poort is een voorstelling aangebracht van de Heilige Maagd, door knielende engelen omringd. Steenen balustrades zetten de pui af en zijn met echt middeleeuwsche leeuwen versierd. De kerk, de oude Beurs, de Doelen, de Poesjenellekelder, waarin vertooningen met de poppenkast worden gegeven, het Theater, waarin men oude kluchten

Een van de zes leden der Oud-Antwerpsche Commissie.

opvoert, het Schepenhuis, de Lakenhal en daartusschen huizen, die allen hun eigen physionomie bezitten, hun eigen karakter, geestige, sprekende huizen, die ons een afkeer doen krijgen van onze kazerneachtige straten, onze schilder-, zeehelden-, archipel-, kwartieren. Niets is vergeten, putten van gehouwen steen met ijzeren ornamenten, kapelletjes waarin lampen branden, een eereboog.

En te midden van deze antieke huizen en straten, die schilderachtige put, achter de kleine, groene, in lood gevatte vensterruiten, onder die overhangende luiven bewegen zich

[p. 275]

mannen en vrouwen in het oude costuum; daar is de smidse, ginds laat een aardig meisje de klossen op haar kantkussen dansen, een ander bedient u op uw

Een oude straat.

wenken, biedt u den koelen Rijnwijn of het schuimende bier aan, als gij daar ginds uitrust in de ruime zaal van het stadhuis of op de banken der alles behalve geurige Vischhal. De wachters hebben niet het banale

Een ezel te huur.

voorkomen van politieagenten, maar dragen het teekenachtige costuum der oude Vlaamsche soldaten. Wat was het leven toen bonter, kleuriger, rijker aan afwisseling dan thans! Waartoe dienen echter al die huizen, al die monumentale gebouwen! Och! om zeer moderne dingen in te verkoopen, maar vooral om u te dwingen te eten en te drinken. Neen, dring niet te diep in Oud-Antwerpen. Klop niet op de steenen van het statige Stadhuis, de Beurs, de Kerk. Gij zoudt verbaasd opzien en meenen dat gij u bedroogt! Die steenen zijn niets dan schijn, geschilderd hout en papiermâché.

Een middeleeuwsche kellnerin.

Ziedaar! de materialen van Nieuw-Oud-Antwerpen. Zie de menschen ook niet van te dicht bij. De meisjes in haar bevallige kleederen onder haar stemmige kapjes, kijken u brutaal aan, bieden u haar koopwaren in echt modern Vlaamsch of plat Hollandsch te koop. Die kranige Vlaming smokkelt een vaderlandsch pruimpje weg achter zijn ongeschoren wangen. In die oude herberg drinkt gij Engelsche thee of Hollandsche cacao met Huntley en Palmers beschuiten, Consommé à la Reine, vol au vent, ge kunt het alles vinden in den ‘aangenaemen Hof’.

Anachronismen zonder tal en toch amuseert men zich in Oud-Antwerpen, toch verdringt men zich, als een ommegang de straten vervroolijkt, toch verlaat men gaarne alle aantrekkelijkheden der wereldkermis om hier een oogenblik terug te keeren tot het verledene.

Wonderlijk, die zucht naar het ouderwetsche, het oude, het verleden in een tijd, die zooveel nie Dagewesenes op elk gebied weet te vertoonen!

Zijn de wonderen van industrie, de meesterstukken

Een vergadering van kellnerinnen.

[p. 276]

van kunst, de amusementen uit alle oorden der wereld, uit beschaafde en onbeschaafde landen dan niet voldoende om ons bezig te houden? Luchtballons en electrische machines. Straten van Caïro, Indiaansche jachten. Congoleezen en Kemmerich-torens, alles verlaat men om met genoegen eenige eeuwen terug te gaan te midden der huizen, straten en bewoners van Oud-Antwerpen.