De Huisvriend. Jaargang 1894

De geschiedenis van het Elysee.

Al is het Elysée betrekkelijk weinig besproken en kan het zich niet beroemen op het bezit van een afzonderlijk kroniekschrijver, toch heeft het gedurende de laatste twee eeuwen in de geschiedenis van Europa een even gewichtige, zoo niet nog gewichtiger rol gespeeld dan de meeste andere vorstelijke paleizen of openbare gebouwen en nu vooral is er, door den tragischen dood van den grooten magistraat en den rouw, die hierdoor over geheel Frankrijk gekomen is, nog meer de aandacht op gevestigd. Aan al de vertrekken, die de onvergetelijke, diep betreurde president Carnot in gebruik had, zijn historische herinneringen verbonden. Van den tijd toen de markiezin de Pompadour in overleg met Choiseul, plannen beraamde om hare vijanden in het nauw te brengen of wel brieven schreef aan Maria Theresia en hare andere buitenlandsche bondgenooten, om te bewerken dat de oorlog voort zou duren - de oorlog, dien zij meende dat eindigen zou met aan haar naam eene plaats te geven op de schoonste bladzijden van Frankrijks geschiedenis - tot op den dag waarop Napoleon I zijne tweede abdicatie onderteekende in hetzelfde vertrek, waar zijn neef zes-endertig jaren later den uitslag van den coup d'état afwachtte, heeft het Elysée steeds in nauw verband

[p. 159]

gestaan met vele belangrijke en treffende gebeurtenissen.

Gedurende de eerste jaren der achttiende eeuw was dat gedeelte van Parijs, dat nu als de Champs Elysées en het Quartier de l'Etoile bekend staat, een boschrijk voorstadje, dat nog niet met de hoofdstad samenhing; en toen de minderjarige koning Lodewijk XV, om den regent welgevallig te zijn, hiervan een gedeelte aan den graaf d'Eureux schonk, meende hij ongetwijfeld, dat het een vrij onaanzienlijke gift was, waar hij den vriend van zijn neef mee vereerde. Maar monsieur d'Eureux wist wat hem te doen stond en na eene der rijkste erfdochters van zijn tijd, de dochter van den bankier Croizat, gehuwd te hebben, gaf hij Molet last, hem het fraaiste huis te bouwen dat in of nabij Parijs gevonden werd. Er is echter weinig van het werk van den grooten architect bewaard gebleven, ofschoon zij, die het hotel d'Eureux, zooals het toen heette, hebben laten vergrooten of veranderen, getracht hebben, zich zooveel mogelijk aan Molet's oorspronkelijk plan te houden.

Bij den dood van den graaf d'Eureux kocht madame de Pompadour, die toen op het toppunt van haar roem maar ook van hare impopulariteit was, dit Parijsche ‘hotel’ voor de toen fabelachtige som van 730,000 francs, en tevens wist zij den koning te bewegen om haar een grooten moestuin en een park, die in de nabijheid te koop stonden, ten geschenke te geven. De Parijzenaars vonden het verre van aangenaam dat de beruchte markiezin zich in hun midden zou komen vestigen. Tallooze epigrammen en liedjes werden op haar gemaakt en in den nacht, die aan den dag, waarop zij hare woning zou betrekken, voorafging, werd er een biljet met de woorden AEdus Reginae Meretricum op den muur geplakt. Om de algemeene gevoelens ten opzichte van haar gunstiger te stemmen, deed zij kort daarop afstand van het stuk grond, dat de koning haar op haar verzoek gegeven had. Niettegenstaande de vele moeilijkheden, waarmee zij dus te kampen had gehad alvorens zij het hotel d'Eureux goed en wel in gebruik kon nemen, behield madame de Pompadour toch een groote voorliefde voor hare Parijsche woning. Zij liet het paleis op nieuw en geheel volgens haar eigen smaak inrichten, terwijl de voor haar gebruik bestemde vertrekken op de eerste étage alle bekleed werden met kostbare Gobelins, gemerkt met de letters LLs (Louis) waarboven een koningskroon prijkte. Eindelijk liet zij haar tuin aanmerkelijk vergrooten door een stuk grond, dat aan de stad Parijs behoorde, aan te koopen, en gedurende den tijd, dat zij het Elysée bewoonde, werden er eenige der schitterendste feesten gegeven, die ooit in Frankrijk gevierd zijn.

Bij haar dood vermaakte zij het paleis met toebehooren aan den koning en gedurende eenigen tijd diende het als verblijfplaats der gekroonde hoofden, die tijdelijk te Parijs vertoefden.

Toen Lodewijk XV in 1773 in geldverlegenheid was verkocht hij de woning zijner gunstelinge aan Beaujon, een der vermogendste mannen van zijn tijd. Het was gedurende zijn kort verblijf op het Elysée dat de tuin die veranderingen en verfraaiingen onderging, welke tot nu bewaard zijn gebleven en ook om het inwendige van het paleis te laten opluisteren ontzag hij geene kosten.

In 1790 werd het hotel Beaujon aan de hertogin van Bourbon verkocht, waarop het voor het eerst als het Elysée Bourbon genoemd werd Maar alhoewel de hertogin dit nog niet scheen in te zien was de Fransche revolutie reeds in vollen gang. Het vorige jaar was de Bastille verwoest en het duurde niet lang of de hertogin zag zich genoodzaakt het Elysée te verlaten en zich bij de talrijke émigrés, die zich naar het buitenland begaven, aan te sluiten. Nu werd het Elysée het eigendom van den Staat, wat waarschijnlijk de oorzaak is, dat het niet geplunderd en verbrand is geworden. En werkelijk verdient het opmerking dat het Elysée een der weinige vorstelijke paleizen in Parijs is, waar de plunderaars nimmer hunne woede op gekoeld hebben.

Gedurende het consulaat werden er in de tuinen van het Elysée eenige volksfeesten gegeven en kort daarop stond Napoleon het aan zijn zwager Murat af, die het echter spoedig teruggaf. De keizer was zeer gehecht aan het Elysée Napoleon, zooals het sedert genoemd werd. Toen hij na den slag van Waterloo, aan spijt en vertwijfeling ten prooi, naar Parijs terugkeerde, trok hij zich binnen de muren van het Elysée terug en deed er den 22sten Juni 1815 afstand van zijne rechten ten behoeve van zijn zoon. Weinige weken later werd het studeervertrek des keizers de kamer van den hertog van Wellington en later dat van den keizer van Oostenrijk.

Toen Lodewijk XVIII weer naar Parijs terug kon keeren liet de hertogin van Bourbon hare rechten op het Elysée gelden, maar men wist haar te bewegen, het hotel Monaco in ruil of als vergoeding aan te nemen. Bij het huwelijk van den hertog van Berry namen hij en zijne bruid het Elysée in bezit en bleven zij er gevestigd tot de hertog door de hand eens moordenaars viel, waarop de hertogin niet langer verblijf wilde houden in eene woning, waaraan voor haar zulke gelukkige en droevige herinneringen verbonden waren.

Terwijl de hertog en de hertogin het Elysée bewoonden, werd de kapel geheel volgens Siciliaanschen stijl ingericht; doch overigens bleef het inwendige van het paleis in hoofdzaak hetzelfde aanzien behouden, dat het na de veranderingen, door Beaujon aangebracht, gekregen had.

Achttien jaren lang bleef het Elysée leeg staan; maar in 1848 wees het nieuwe gouvernement of liever het parlement het aan als residentie van den president der republiek.

Na de vlucht van Louis Philippe in Februari 1848 hadden de staatkundige woelingen, die maanden achtereen Frankrijk in beroering brachten, eindelijk aanleiding gegeven tot de bloedige Junirevolutie; op den 29sten van denzelfden maand werd generaal de Cavaignac tijdelijk tot president der republiek aangesteld; maar in de daaropvolgende Decembermaand bleek het dat de Napoleontische legende den Franschen nog na aan het hart lag, want tot verwondering van geheel Europa, werd Lodewijk Napoleon Bonaparte met over-

[p. 160]

groote meerderheid van stemmen tot president uitgeroepen. Toen was het dat de toekomstige keizer der Franschen zijn intrek in het Elysée nam, waar de Prince Président (zooals hij toen reeds tot verontwaardiging der republikeinen genoemd werd) zich met enkele zijner

President sadi carnot. † 24 Juni 1894.

getrouwe vrienden op den coup d'état, die in December 1851 plaats zou hebben, voorbereidde.

Gedurende het derde keizerrijk werd het Elysée wederom de plaats waar buitenlandsche vorsten, die Parijs bezochten, hun intrek namen; de czaar aller Russen, de keizer van Oostenrijk, de sultan van Turkije en verscheidene andere vorsten hebben er verblijf gehouden en herhaaldelijk verwachtte men, dat het Elysée aan eene der talrijke familiebetrekkingen des keizers tot woonplaats zou worden aangewezen. Gelukkig zijn deze vermoedens niet bewaarheid, en toen de communards in Parijs den boventoon voerden, werd het Elysée op eene lijn gesteld met de vele andere fraaie huizen, die de smalle, drukke hoofdstraat van de Faubourg St. Honoré versieren en vond men het niet de moeite waard het te plunderen of in de asch te leggen.

Na den Fransch-Duitschen oorlog werd het Elysée weder de officieele woonplaats van het hoofd van den staat; maar gedurende den korten tijd, dat Thiers de teugels van bet bewind in handen had, had het paleis meer het voorkomen van een ordelijk, stelselmatig ingericht kantoor dan van de residentie van den chef d'état. Parijs begon zich langzamerhand te herstellen van de schokken, door het beleg en de commune teweeggebracht, en de oudere republikeinen, die den president ter zijde stonden, waren er meer op uit om het land de achting voor en het vertrouwen in zichzelf terug te geven dan om zichzelven met de insigniën van hun ambt te omgeven; het kwam toen in niemand op den president en zijn echtgenoot een verwijt van hun eenvoudig, zakelijk leven te maken en de zuinigheid, die in den heer Grevy zooveel aanstoot gaf, kon men niet anders dan verdienstelijk vinden in den man, die het vredesverdrag geregeld en eene verbrokkeling van zijn land voorkomen had.

Den 24sten Mei 1873 gaf Thiers het presidentschap over aan maarschalk Mac-Mahon, hertog van Magenta. Door zijne bekwaamheden als militair en zijne goede hoedanigheden als mensch was de maarschalk reeds zeer populair zoodat het hem en zijne schoone vrouw geen moeite kostte om de harten der Parijzenaars voor zich te winnen.

Ongeveer zes jaren leefden de hertog en de hertogin van Magenta op bijna koninklijken voet en meermalen heeft men de opmerking gemaakt, dat de levenswijze op het Elysée even aantrekkelijk en schitterend was als vroeger die op de Tuileriën, zonder daarbij vergezeld te gaan van de kolossale uitgaven en het politiek bederf. De Parijzenaars, gewend aan Mac-Mahon's edelmoedigheid en vorstelijke mildheid, konden hun ergernis over de misschien te eenvoudige levenswijze van zijn opvolger, den heer Grevy, kwalijk verbergen en toen het bleek dat zijn schoonzoon, de heer Wilson, in het beruchte decoratie-schandaal betrokken was, werd president Grevy's terugkeer in het ambtelooze leven met kalmte aangezien.

En toen hebben de poorten van het Elysée zich ontsloten voor hem, over wiens heengaan het Fransche volk nog lang zal treuren, die zich gedurende den te korten tijd, dat hij zijn eervollen maar moeilijken post waarnam, door eene nauwgezette plichtsbetrachting, een eenvoudige en tevens zoo waardige houding, eene strikte rechtvaardigheid en groote bekwaamheden getoond heeft zoo volkomen berekend te zijn voor de taak, waartoe hij betrekkelijk onverwacht geroepen werd. Van welke gebeurtenissen het Elysée nog het tooneel zal zijn, zal de toekomst leeren. Zeker is het echter dat men grond

President casimir périer, gekozen 27 Juni 1894.

heeft de keuze van Casimir Périer tot president der Fransche republiek toe te juichen, dat hij waardig is Carnot's opvolger te zijn en dat men alle reden heeft om te verwachten, dat hij binnen de muren van het Elysée zijne beste krachten aan Frankrijk wijden zal.