De Huisvriend. Jaargang 1894

Het Pratt-instituut te New-York.

Twaalf leerlingen in de kunstafdeeling, 5 jaar geleden - dat was het begin van het Pratt-Instituut in Brooklijn dat nu bijna 4000 leerlingen telt.

Naarmate de instelling zich ontwikkelde, kwam er verscheidenheid in de afdeelingen van onderwijs, maar het oorspronkelijk plan van den stichter heeft den grond gelegd voor de verschillende vertakkingen waarin het onderricht zich splitst en bindt ze samen tot een geheel. Het Instituut is geen verzameling van afdeelingen, die ieder op zichzelf staan. Het is een aantal scholen, die elk een geheel vormen, maar elkander de hand reiken met een gemeenschappelijk doel: jonge menschen te leeren zich zelf te helpen in den strijd om het bestaan.

Wanneer de lezer in persoon het gebouw kwam bezichtigen, zou men hem waarschijnlijk niet het allereerst brengen naar de afdeeling voor industrieele en schoone kunsten, hoewel ik voor mij hem het liefst het eerst daarheen zou voeren, aangezien zij het middelpunt vormt, waarom de andere scholen van het Instituut zich hebben verzameld en in zekeren zin de voornaamste afdeeling is. Van haar namelijk verwachten de andere afdeelingen het practisch onderwijs voor hare leerlingen.

Indien wij in plaats van ons in de lift te begeven de

[p. 149]

de kleine grootouders. Naar A. Ludwig. (Zie blz. 147.)

[p. 150]

trap waren afgewandeld, zouden wij gezien hebben, hoe de kunstafdeeling ons als het ware reeds toewenkte. Van beneden in het gebouw tot in de bovenste verdiepingen ziet men talrijke, in nette lijsten gestoken photographieën, in tijdsorde gerangschikt, die de geschiedkundige ontwikkeling aanduiden van bouw-, schilder- en beeldhouwkunst. Behalve dergelijke voorwerpen in leeren schilderkamers bevatten het Museum en de bibliotheek van het Instituut veel belangwekkends voor hen, die zich aan de kunst wijden.

Wanneer wij een dagbezoek afleggen, treffen wij voor 't grootste deel leerlingen aan die hier zijn om eene grondige en volledige opleiding te ontvangen in het onderwijs in de teekenkunst, of in den een of anderen tak van industrie of schoone kunsten, anderen die overdag bezig zijn met het beoefenen van eene kunst of handwerk, komen hier om eene kennis op te doen, die hun betere vooruitzichten zal openen in het vak, dat zij hebben gekozen. Deze avondlessen zijn zoo druk bezocht dat er elf groote ateliers voor noodig zijn. De leerlingen komen hier jaar op jaar om zich te bekwamen in bouw- en werktuigkundig teekenen, in teekenen naar pleister en naar de natuur, of in boetseeren of houtsnijden. Een veel kleiner aantal nog is dat van hen die overdag niet kunnen werken maar hier des middags 3 maal per week onderricht ontvangen.

Wanneer deze jonge aanstaande kunstenaars, ieder vervuld met zijn eigen streven, hier vereenigd zijn, leveren de zalen een aantrekkelijk schouwspel op. Misschien is voor den gewonen bezoeker de grootste bekoring hierin gelegen, dat allen, die hier zijn een bereikbaar, om zoo te zeggen zichtbaar doel voor oogen hebben. De nadenkende toeschouwer ziet echter, juist in den aard van zulk werk, het merk van eene ontwikkeling die in stilte haren invloed uitoefent en waarvan men in het volbrachte werk slechts de flauwe sporen ziet, en het is waar, dat het het streven van het Instituut is, om zoowel in de kunst- als in de andere afdeelingen het werk niet alleen practisch maar ook van opvoedende kracht te doen zijn.

En toch, als wij een blik slaan op de verschillende groepen, waarvan de eene naar antieke modellen teekent, eene volgende naar de natuur of naar gecostumeerde figuren schetst, en weer eene andere in aquarel of olieverf schildert, - in een woord, studenten, die elk gebied der kunst beoefenen - dan kan het practisch oog zien, dat uitstekende resultaten bet bewijs leveren welk onderwijs hier gegeven wordt, en ook welke talenten hier dikwijls worden aangetroffen. Er schijnt iets in de hier gevolgde methode te zijn dat den leerling tot oorspronkelijkheid aanwakkert, en dat, terwijl het verkeerde neigingen stuit, ieders individualiteit op den voorgrond doet treden. Nog één punt in de inrichting verdient vermelding, en wel het groot aantal onderwijzers, die gedurende de geheele week den leerling persoonlijk met hulp en kritiek bijstaan.

Onder de studenten in de schoone kunsten zijn enkelen, die men naar pleister ziet teekenen of in olieverf schilderen, en die toch het leeren van een handwerk tot doel hebben.

Het beginsel, dat voortdurend in het oog wordt gehouden, is dit: dat een doeltreffend onderricht in een bijzonderen tak van kunst of nijverheid moet berusten op eene voldoende algemeene opleiding in die kunst. In de werkkamers voor industrieele kunsten zijn de goede resultaten van dit verstandig denkbeeld duidelijk zichtbaar in vele afgewerkte, zoowel als in onafgewerkte voorwerpen.

Men vindt hier ontwerpen voor behangselpapier, karpetten, boekomslagen, messenheften, koperwerk, fijn werk in goud en zilver, die alle 't bewijs leveren van eene artistieke, practische en ontwikkelende opleiding. De leerlingen mogen bij het werk niet het deel voor oogen hebben, alles wat zij voortbrengen te verkoopen, maar aan de meergevorderden wordt veroorloofd, om nadat zij hunne ontwerpen aan het oordeel der onderwijzers hebben onderworpen, te verkoopen wat zij aan den man kunnen brengen. Op deze wijze werd verleden jaar voor eene waarde van duizend dollars aan voorwerpen door de leerlingen verkocht.

Deze zalen verlatend, komen wij in een vertrek waar talrijke kunstige proeven van houtsneewerk te bezichtigen zijn. Behalve onderwijs in het gebruik en het onderhoud der werktuigen, en technisch onderricht in houtsnijden, zijn de leerlingen verplicht een tweejarigen cursus te volgen in handteekenen, ontwerpen, boetseeren, en in de beginselen van compositie. Iets verder is het atelier voor het boetseeren in klei waar gewerkt wordt volgens pleister en volgens de natuur. Hier ziet men goden en godinnen en eene groep ernstige jonge meisjes bezig om hunne gedachten zoo goed mogelijk in klei weer te geven. Dit zijn leerlingen van een normaalcursus. De meesten van hen hebben veel ondervinding als onderwijzeressen, of hebben zich beziggehouden met den een of anderen tak van kunst. Er is geen werk zoo belangrijk als de opleiding van goede onderwijzers in alles wat met kunst in verband staat. De eerste leerling van dezen cursus verliet de school in 1890 en thans zijn er reeds 61 werkzaam in verschillende deelen des lands en oefenen direct of indirect invloed uit op het werk van bijna 5000 onderwijzeressen en meer dan 245000 leerlingen.

Naast de boetseerkamers zijn de ateliers voor bouwen werktuigkundig teekenen. Het doel van dit onderwijs is om wetenschappelijk ontwikkelde flinke werklieden te vormen. Een cursus van twee jaren voor ieder onderwerp is zorgvuldig ingericht ten einde eene veel vollediger en zelfstandiger opleiding te geven, dan den gewonen werkman ten deel valt. De jonge mannen die wij nu bezig zien aan de werktafels met de eene of andere opgave, in verband staande met constructie, of ontwerp, zouden wij later kunnen opmerken in de werkplaatsen in de afdeeling voor wetenschap en technologie. Hier zien wij een vernieuwd bewijs van de éénheid van het Instituut en van de hulp welke de verschillende afdeelingen elkander verstrekken. In de werkplaatsen krijgt een werkman practisch onderricht in het

[p. 151]

schrijnwerkersvak, in alles wat met bouwen in verband staat en bestudeert hij de bewerkingen en stoffen, noodig voor metselwerk, pleisteren, looden en huisschilderen. In den cursus voor werktuigkundig teekenen leert hij meubelmaken, smelten, draaien, smeden en machinewerk. Zoowel leerlingen voor het bouw- als voor het werktuigkundig teekenen ontvangen in het laboratorium onderricht, verduidelijkt met proeven. Tevens moeten zij de leer van het perspectief beoefenen, zoowel als schetsen, ontwerpen, schilderen en boetseeren. Het is zeker een gunstig voorteeken dat er zooveel studie in de schoone kunsten wordt vereischt voor eenen cursus in bouwkundig teekenen. Het is wel is waar niet meer dan natuurlijk dat deze werklieden zulk eene opleiding noodig hebben, maar het beginsel wordt niet zoo algemeen erkend dan dat men er geen behagen in zou scheppen, te zien wat er bij dit onderricht op het gebied der schoone kunsten tot stand wordt gebracht.

De kunstzaal der afdeeling, een groot vertrek op de zesde verdieping, heeft ruimschoots licht en bevat eene zorgvuldig gerangschikte verzameling photographieën op dit gebied betrekking hebbende.

Daar beneden zijn de zalen voor kunstnaaldwerk, waar de leerlingen niet alleen onderricht ontvangen in alle soorten borduurwerk, maar ook in het maken van teekeningen ervoor. Dames moeten deze kamer liever niet het eerst bezoeken, want de prachtige voorwerpen, borduurwerk voor kerkelijke doeleinden, tapijten en banieren, en allerlei artikelen voor huishoudelijk gebruik, uitmuntende door bevallige en artistieke teekening en harmonie van kleuren, zullen haar stellig tot te lang blijven uitlokken.

Het kunstnaaldwerk brengt ons vanzelf naar de afdeeling, aan de huishoudkunde gewijd, waar den geheelen dag lessen worden gegeven in naaien, japonnen en hoeden maken en gezondheidsleer. Er zijn over de 1200 leerlingen. Er is in geheel Amerika, om niet te zeggen de geheele wereld, geene inrichting te vinden, waarin het verschillend onderricht op dit gebied zoo systematisch is geregeld, met het doel niet alleen eene volledige kennis van het onderwerp te verkrijgen, maar om den leerling de waarde aan te toonen van orde, stiptheid en zuinigheid. Behalve de verschillende methodes die onderwezen worden, zijn de lessen ingericht met het doel de ontwikkeling van den smaak te bevorderen. De leerlingen worden er voortdurend op gewezen hoe zij zich bij het maken van en het kiezen der kleuren voor hoeden en japonnen op het standpunt der gezondheidsleer en van den goeden smaak moeten plaatsen. Daarbij worden er in de zalen lezingen gehouden over de geschiedenis en samenstelling der stoffen en over kleuren en vormen. Indien wij zulk eene lezing konden bijwonen, zouden wij zien dat het ware doel dezer opleiding bestaat in het besparen van tijd, moeite en kosten, bij het tot stand brengen van iets waarlijk schoons, en dat dit doel gemakkelijker bereikt wordt door het bestudeeren der wetten van kunst en natuur, en in het trachten deze toe te passen op ieder kleedingstuk of versiersel voor het huis.

Dat is zeker eene gezonde redeneering; het zal verder moeten blijken, of dit ideaal reeds bereikbaar is voor de kinderen van onzen tijd. Ook ontwikkeling eener goede gezondheid wordt noodig geacht teneinde de beginselen van eene artistieke kleeding duidelijk te maken, daar een gezond lichaam noodig is tot het tot stand brengen van eene bevallige kleeding. Er is daarom een cursus in de gymnastiek welke de leerlingen worden aangemoedigd bij te wonen. Ook een teekencursus behoort hierbij, aanvangende met potloodschetsen, en verder insluitende de kunst van drapeeren, het teekenen van figuren en japonnen, oefening in het gebruik der kleuren, ontwerpen en studies van de menschelijke gestalte.

Oppervlakkig zou men zeggen, dat zooveel onderricht in de schoonheidsleer afbreuk zou moeten doen aan het practisch nut dezer lessen voor de klasse van vrouwen, die het meest hulp noodig hebben. Maar het plan der afdeeling is veelzijdig. Er zijn curcussen van een jaar voor toekomstige naaisters en modemaaksters van beroep, er zijn avondlessen voor haar, die theoretische kennis willen verkrijgen, en weer andere lessen voor jonge meisjes, die deze vakken komen leeren opdat zij in huis van nut zouden kunnen zijn. Het schijnt mij toe dat het ideaal van het Pratt-Instituut democratisch is in den vollen zin van het woord. Men ziet hier meisjes die broodsgebrek gekend hebben, en hier nu een vak komen leeren. Ginds staat een meisje uit een gezin met vele kinderen, zij komt hier om eene kennis op te doen die haar in staat zal stellen de kleederen harer jongere broeders en zusters te vervaardigen. En daarnevens het ‘uitgaand’ meisje die het als een pretje beschouwt, maar weldra ziet dat er ernst bij te pas komt, het rijke meisje, dat eene vereeniging ten behoeve der zending bestuurt, en in de naaste kamer vindt men de liefste naaistertjes die men zich denken kan, van zes tot twaalf jaar oud. Ieder zoekt en vindt hier iets van zijne gading, en voor alles is gelegenheid.

De lift brengt ons naar de keukens van de wetenschappelijk-huishoudelijke afdeeling, waar het woord ‘Reinheid is de zuster der vroomheid’ in practijk wordt gebracht. Frissche lucht, vroolijke zonneschijn, smettelooze vloeren, tafels en kookgereedschappen, dit alles is een hoogst verkwikkelijk schouwspel voor menigeen wien de herinnering aan de middagmalen van den kok op zijne kamers nog versch in het geheugen ligt. Alles wat met voedingsmiddelen in verband staat, de chemische samenstelling, de kaarten, die aanduiden welk voedsel het menschelijk lichaam noodig heeft, al deze hulpmiddelen wijzen er op, wat er al niet volbracht wordt in de keukens, leeszalen en laboratoriums. In een woord: hier wordt aan de vrouw eene opleiding gegeven in de wetenschappen, die ten grondslag liggen aan een verstandig huishoudelijk bestuur en in de kunsten, die met die wetenschappen in 't nauwste verband staan.

Hier ontvangt de normaalklasse voor huishoudkunde eene practische les in het koken. Daar zij voor onderwijzeressen worden opgeleid is het haar voornamelijk te doen de wetenschap te beoefenen, die den grond

[p. 152]

vormt voor de theorie en de theorie die de praktijk maakt tot wat zij is. Deze cursus sluit in de studie van het Duitsch, de natuurwetenschappen, zielkunde, scheikunde en huishoudkunde, door lezingen en proeven in het laboratorium. Behalve theoretisch onderricht in het koken, krijgen zij les in practisch koken en de behandeling der wasch. Bij eene eerste beschouwing schijnt het ver gezocht, de studie van het Duitsch met de waschtobbe te vereenigen. Doch er is eenheid en samenwerking, ook in dit plan, en men kan dezelfde leerlingen, die men daareven de waarde der voedingsmiddelen of de uitwerking der warmte, op het voedsel zag bestudeeren, een uur later werkzaam zien in het laboratorium.

Voorts zijn er cursussen voor schoolmeisjes, voor huishoudsters, en voor dokters en verpleegsters, benevens tal van andere lessen op dit gebied.

Eene belangwekkende les wordt hier gegeven in gezondheidsleer en het behandelen der zieken in eigen huis. Zij heeft niet ten doel te wedijveren met de opleiding van pleegzusters in hospitalen, maar om aan onze moeders en dochters wenken te geven, die haar in staat zullen stellen bij ongelukken krachtdadige hulp te verleenen en hare zieken op de beste wijze te verplegen.

De jongen ginds op den grond wordt vorondersteld verdronken te zijn en de dokter toont zijne hoorderessen aan hoe zulk een geval dient behandeld te worden. Hoe gezond deze knaap er ook uitziet, schijnt hij de prooi van velerlei ziekten, want sinds het begin van den cursus heeft men zijne gebroken armen en beenen gezet, zijn hoofd in verbanden gewikkeld, en in één woord alles gedaan, om hem het leven aangenaam te maken.

Bij den cursus in de behandeling der wasch verbaast het ons, welk eene menigte bewerkingen hier worden behandeld, en hoevele soorten van stoffen onder handen worden genomen. Wij, die ons zuur verdiend eigendom zoo menigmaal in de tobbe hebben zien gaan, om er in eenen, helaas, o zoo treurigen staat weer uit te voorschijn te komen, uiten de stille smeekbede dat de invloed van deze inrichting zich in alle keukens en waschinrichtingen moge doen gelden. Deze beide afdeelingen van huishoudkunde en huishoudelijke wetenschappen verstrekken onderricht aan bijna 2000 leerlingen.

Van uit de gangen der afdeelingen zien wij plotseling de talrijke schare van hen die aan de schrijfmachine bezig zijn. Oppervlakkig zou men niet zeggen dat ook deze inrichting geheel modern is. In dit vertrek, in verband staande met de handelsafdeeling, leeren duizenden jonge meisjes dit vak als een middel van bestaan of tot opleiding voor kantoorklerken of particuliere secretaressen. Hier wordt den geheelen dag grondig onderricht gegeven in phonographie, boekhouden, de schrijf- en rekenkunst en Engelsch en Spaansch. Honderden jonge mannen en vrouwen leeren aldus in hun eigen onderhoud voorzien. Toch was het pas in 1872 dat de heer Cooper de eerste les in phonographie tot stand bracht en aldus voor duizenden het arbeidsveld der snelschrijfkunst opende.

Geen leerling wordt tot een der klassen toegelaten alvorens voldoende bewijzen afgelegd te hebben van schranderheid en algemeene ontwikkeling.

De ontwikkeling der school is te danken aan het plan van Sir Philip Magnus, die een bewonderaar was van dergelijke instellingen in Duitschland. Het volgend jaar zal een tweejarige handelscursus worden geopend, die eene veel veelzijdiger opleiding zal geven, dan tot nu toe in eenige inrichting werd verstrekt. Het grondbeginsel van dezen cursus is in het volgende denkbeeld vervat. Jongens zijn gewoonlijk zoo verlangend de schoolbanken te verlaten en eene betrekking te zoeken, dat zij zich den tijd niet gunnen tot eene betere opleiding die hen een paar jaar zal doen wijden aan de handelswetenschappen. Daarom moeten er scholen gevestigd worden die een twee- of driejarigen cursus aanbieden voor algemeene, zoowel als uitsluitend handelswetenschappen.

Deze cursus zal omvatten de studie van geschiedenis, aardrijkskunde (met betrekking tot handel), natuurkunde en industrie, handelswetten, werktuigkundig teekenen en Engelsch: voorts staathuishoudkunde en boekhouden, of wel phonographie en boekdrukkunst.

Van uit de handelsafdeeling bereiken wij de gebouwen der ‘high school’. Wij zullen een duidelijker indruk verkrijgen van de inrichting en haar doel, wanneer wij in onze verbeelding eenen schooldag meemaken. Des morgens wordt eene godsdienstoefening gehouden. Daarna wordt het dagblad der school voorgelezen; dit heet ‘the Pratt Institute Daily News’ en heeft eenen uitgever, tevens redacteur, (een der onderwijzers) en twaalf hulpuitgevers, die alle functiën, aan eene courant verbonden, waarnemen, van teekenaar tot loopjongen toe. Zwarte borden aan de zijden der vergaderzaal behelzen iederen morgen belangrijk nieuws, en ieder uitgever is aansprakelijk voor het nieuws dat hij op zijn bord plakt. Kaarten en platen illustreeren belangrijke gebeurtenissen. Levensbeschrijvingen worden door portretten vergezeld. De voorlezing duurt slechts 20 minuten. Andere oefeningen aan de school verbonden, die het onderwijs in practische staatswetenschappen moeten bevorderen, zijn die in het spreken in het openbaar, registratie enz.

In eene ruime leerzaal wonen wij thans eene Engelsche lezing bij. Het onderwijs is van hoogst practischen aard, scherpe critiek wordt geoefend. Indien de eene of andere toovermacht ons naar den letterkundigen cursus eene verdieping hooger kon verplaatsen, zouden wij de teekenkunst hand aan hand zien gaan met de studie der letterkunde. Voor het bord maken de leerlingen vluchtige schetsen van kleederdrachten, personen en gebouwen tot opheldering van het behandelde onderwerp.

Dit is zeker eene zeer belangrijke methode. Een der hoofdbeginselen der school is het streven om de studie der letterkunde tot haar recht te doen komen als een belangrijke tak van wetenschap. Iedere methode wordt toegepast, die den leerling belang voor de letterkunde

[p. 153]

kan inboezemen. In de leerzaal, gewijd aan de plantkunde, is een microscoop beschikbaar voor elken leerling. Hier zien wij een der beginselen der inrichting in werking treden. In de studie der geschiedenis, der letterkunde en andere wetenschappen wordt als 't ware de scheikundige methode toegepast.

Eene andere trap opgaande bevinden wij ons in de zaal, waar onderwijs in de geschiedenis wordt gegeven en waar de teekeningen op de borden de onderwerpen volgens tijdsorde behandelen en duidelijk maken.

Wat de wiskunde aangaat, zoowel als verscheidene der vakken, die ik hierboven besprak, zijn de leerlingen, met verschillende methodes toegerust, veel aan zichzelve overgelaten. Het doel hierbij is niet, den leerling eene zekere hoogte te doen bereiken, of voor examens af te richten, maar hem het allereerst beginselen te doen begrijpen, en dan feiten, en hem teleeren algemeene gevolgtrekkingen te maken en verhoudingen te onderscheiden. Dit, zeide men mij, is het ideaal waarnaar de school streeft.

Eene schrede verder in de goede richting wordt bereikt door eene voorbereidende klasse, die den gewonen cursus aanvult en ter zijde staat.

Na een uur onderwijs in de plantkunde, begeeft de klasse zich naar de teekenzaal om daar naar pleister te schetsen. Na deze oefeningen en eene tusschenpoos voor den lunch begeven de jongens zich naar de werkplaatsen van de wetenschappelijke afdeelingen om daar gedurende anderhalf uur patronen te ontwerpen. De meisjes brengen dezen tijd met naaien door. De tweede klasse begeeft zich intusschen naar de zaal voor de natuurkunde en scheikundige proeven. Maar in ieder jaar van den cursus wordt een gedeelte van den tijd aan teekenen en handenarbeid gewijd. Deze eigenaardigheid trekt zeer de aandacht van het publiek en gaf aanleiding tot veel misverstand, zelfs van de zijde van hoogst ontwikkelde personen. Wanneer wij ons met de jongens naar de werkplaatsen begeven en zien hoe zij als Vulcaan aan den smeltoven staan, of zich practisch bekwamen in smeden en gieten, of wel hen in den timmermanswinkel zien arbeiden, dan rijst onwillekeurig de vraag: Wat heeft dit alles te maken met eene algemeene ontwikkeling? De theorie waarvan men uitgaat is deze, dat, terwijl de letterkunde zedelijk en artistiek ontwikkelt, wetenschap de opmerkingsgave bevordert en wiskunde het verstand scherpt, handenarbeid zelfbeheersching vereischt en den wil krachtig maakt.

In de derde verdieping is eene kamer die mij er aan herinnert dat onlangs eene ‘kindergarten’ afdeeling werd opgericht. De vrije bewaarschool, waarin de leerlingen der opleidingschool in aanraking komen met het werk dat hun levensdoel is, is in een anderen kant van het gebouw. Hier leeren zij het geheim der kunst met kinderen mede te leven.

De leerlingen van den grooten tweejarigen opleidingscursus worden veel in aanraking gebracht met de kunstafdeeling, om hare artistieke neigingen zooveel mogelijk te ontwikkelen. Op deze wijze leeren zij het schoone beter waardeeren en zich beter in woorden uitdrukken. De geheele cursus is op eene algemeene ontwikkeling en eene geestelijke opvatting van den Fröbelarbeid gegrondvest ‘zooals die zich in der ‘Mutter- und Koselieder’ openbaart. Ook is er eene klasse van jonge moeders, die hetzelfde werk bestudeeren. Hier kunnen zij leeren welke zorgen een kind vereischt. Zij kunnen een diepen blik leeren werpen in het kinderhart en zien hoe de eigenaardige karaktertrekken van ieder kind kunnen worden ontwikkeld en geleid.

Wij verlaten nu de schoolgebouwen en begeven ons door het groote middelkantoor van het gebouw. Hier zijn de vertrekken van den secretaris, en de kantoren van de ‘Thrift’, eene spaarbank vereenigd met eene voorschotbank, die ten doel hebben spaarzaamheid te bevorderen. Men kan hier van af een bedrag van een stuiver uitzetten. Hier is ook het heiligdom van de uitgevers van ‘de Pratt-Institute Monthly’.

Aan de andere zijde der vestibule is eene vergaderzaal voor openbare lezingen, die het werk der verschillende afdeelingen ter zijde staan.

Hier vinden ook de vergaderingen plaats van de zangvereenigingen der muzikale afdeeling van het Pratt Instituut. Hij, die niet op de hoogte is van het muzikaal systeem hier gevolgd, zou, wanneer hij eene repetitie van een der koren kon bij wonen, zich verbazen over de duidelijke uitspraak der zangers en hunne bedrevenheid in het weergeven der zwaarste en klassieke werken. Behalve de voorrechten der zangvereenigingen biedt de muzikale afdeeling nog tal van uitstekend ingerichte cursussen aan. Er is een cursus voor de opleiding van onderwijzers en orkestdirecteurs, lezingen op muzikaal gebied zijn toegankelijk voor alle leerlingen, en er is eene klasse voor bewaarschoolmuziek, in kleuren gedrukt, benevens eene les voor kinderen buiten de schooluren. Het bezielend streven van het Instituut is dus den zedelijken en vormenden invloed der muziek te brengen binnen het bereik van die klassen der maatschappij, welke thans nog geheel hare voorrechten moeten ontberen.

Ik heb eene der belangwekkendste instellingen van het Instituut nog niet besproken. Wij bevinden ons in het museum van kunstnijverheid, dat zooveel zienswaardigs bevat dat de bezoeker niet weet wat het eerst te beschouwen. De verzameling, hoe interessant ook voor den gewonen bezoeker, is echter voornamelijk voor de leerlingen bestemd. Hier worden de veranderingen geopenbaard, welke de oorspronkelijke stof ondergaat in de bewerking. Op de eene plaats zien wij hier eenen klomp klei, iets verder de schoonste en meest artistieke vaas, dien men zich denken kan. Met dit denkbeeld voortdurend voor oogen kan men hier in weinige uren veel leeren, waarvan menig uur in eene bibliotheek doorgebracht, geene duidelijke voorstelling zou geven. Het is onnoodig er over uit te weiden van hoe veelzijdig nut zulk een museum zou zijn in iedere inrichting van opvoeding en bijeenkomst.

De lift brengt ons pijlsnel naar de eerste verdieping, waar wij ter rechterzijde inslaand, ons in de leeszaal der bibliotheek bevinden, in het heiligdom der stilte ‘far from the madding crowd’. De groote bibliotheek

[p. 154]

achter de voornaamste leeszaal is heinde en ver beroemd. Wanneer wij een gesprek aanknoopen met de schrandere bewaarders der bibliotheek, die hier den geheelen dag en ook 's nachts de wacht houden, bemerken wij spoedig hoe gegrond die roem is. In onze dagen is de tijd voor den boekenvorscher even kostbaar als voor den koopman, en iedere instelling die hem op deze wijze tegemoet komt bij zijn werk, heeft aanspraak op zijne oprechte dankbaarheid.

Van uit de leeszaal waar twee honderd tijdschriften zoo zijn gerangschikt, als het gemakkelijkst is voor het gebruik, komen wij in de vrije algemeene bibliotheek. Hier zijn alle eigenschappen van een groot leeskabinet vereenigd, zooals bijvoorbeeld goed gerangschikte catalogi en schrandere, vriendelijke opzichters. Zelfs eene arme vrouw die zich den naam van het boek, dat zij wenscht te lezen, niet herinnert, en slechts weet dat het langwerpig is met een rooden omslag, verlaat zoo mogelijk voldaan het gebouw. Aan de muren wordt vermeld wat er in de bibliotheek te vinden is met betrekking tot onderwerpen van oogenblikkelijk belang.

Politieke onderwerpen, de dood van beroemde mannen, alles wordt in deze bulletins behandeld. Op dit oogenblik zouden wij er wellicht veel over de Wereldtentoonstelling kunnen vinden. Het publiek mag vrij gebruik maken van deze boeken, en studenten en onderwijzers genieten bijzondere voorrechten. Ook lezingen worden gehouden op elk gebied ten behoeve der leerlingen. De bibliotheek telde in 1888, 1000 boekdeelen, en thans wordt het aantal jaarlijks met 5 à 6000 vermeerderd.

In het afgeloopen jaar werden 170 000 boeken uitgeleend.

In sommige opzichten is deze bibliotheek eenig in hare soort. Het verschil met de meeste andere instellingen van dezen aard is hierin gelegen, dat zij aan eene inrichting van opvoeding verbonden is en bovendien ter beschikking staat van het publiek. Sommigen van hen die wij hier bezig zien, worden voor bibliothecaris opgeleid of wel voor bestuurders van inrichtingen op kleiner schaal. Ook hierbij worden letterkunde en stelkunst onderwezen, en menigeen die zulk eenen cursus meemaakte, heeft zich eene flinke positie verworven.

De trap afdalende, wandelen wij door het reusachtige Restaurant van het Instituut en bereiken eene ruime vierkante binnenplaats. Wij treden nu de afdeeling van wetenschappen en ambachten binnen. Hier wordt toezicht uitgeoefend op den handenarbeid der leerlingen voor de wetenschappelijke vakken, en tevens wiskunde en andere vakken onderwezen. Een ander doel van deze afdeeling is het onderricht in alle vakken van nijverheid en in de voornaamste ambachten.

Op de vierde verdieping van het gebouw zijn de natuur- en scheikundige laboratoriums der afdeeling. Den geheelen avond verzamelen zich hier leerlingen, wien de ernst op het gelaat te lezen staat, iets dat ook reeds genoegzaam blijkt uit het feit dat zij hier tegenwoordig zijn na een dag van zwaren arbeid. Deze lessen oefenen een bezielenden invloed uit op de onderwijzers, en geen wonder. Bij de studie van natuur- en scheikunde staan den leerling alle hulpmiddelen ten dienste van laboratoriums die een buitengewonen trap van volmaking hebben bereikt. Ook wordt er aangedrongen op het nemen van proeven door de leerlingen zelve en daarvoor is al het benoodigde aanwezig. De cursussen zijn met zoo'n buitengewone zorg geregeld, dat zij de beste vruchten afwerpen binnen den termijn die voor elk ervan is vastgesteld. Bij de natuurkunde worden vooral werktuigkunde en de warmte bestudeerd vanwege beider practische waarde. Het werk in het laboratorium volgt op de lezing, zoodat de leerling dadelijk door zichtbare proeven het geleerde kan bewijzen. Een cursus in scheikunde duurt drie jaren en omvat veel werk in het laboratorium.

Al het mogelijke wordt in 't werk gesteld om den leerling vooral practische inzichten te geven. Velen van de leerlingen zijn reeds werkzaam in fabrieken, waar kennis van scheikunde een vereischte is. Des avonds wordt verder algebra en meetkunde onderwezen, terwijl de onderwerpen op populaire wijze worden behandeld als eene onmiddellijke voorbereiding voor een ambachtscursus.

Het onderwijs omvat de studie der electriciteit, de samenstelling van stoommachines, de kracht der verschillende materialen en ontwerpen voor machines. Het wordt gegeven voor jonge mannen, die reeds een dergelijk vak hebben gekozen, maar een meer wetenschappelijken grondslag noodig hebben. De verwonderlijke uitbreiding van de toepassing der electriciteit heeft cursussen, gelijk ze in deze afdeeling worden gegeven, dringend noodzakelijk gemaakt. Het onderricht geschiedt door lezingen, die door proeven worden verduidelijkt. Zelfs de van alle mechanische kennis ontbloote bezoeker vindt iets zeer aantrekkelijks in het gezicht van deze jonge mannen, die in het stoomlaboratorium de doeltreffendheid eener machine berekenen, of in de proeflaboratoriums de kracht van metaaldraden nagaan, of van materialen die voor samenstelling worden verwerkt. En de indruk wordt nog versterkt door het besef, dat het hier geen spel geldt, maar werk, dat niet alleen ontwikkelt, maar voor den leerling is van onmiddellijk practisch nut.

De handelsplaatsen bewijzen welk eene verandering de wereld ondergaan heeft sinds de invoering van het beginsel van verdeeling van arbeid. Zij trachten het oude systeem van leerjongens te vervangen, en in den kortst mogelijken tijd zooveel mogelijk vruchten af te werpen. Hiermee bedoelt men dat men den leerling eene reeks zorgvuldig gekozen oefeningen zal doen doorloopen, die ieder een nieuw beginsel in practijk moeten brengen.

In de timmerwerkplaatsen vinden wij een bijna afgewerkt modelhuis. Het is door leerlingen gebouwd en daarbij hebben zij alle bewerkingen van den bouw gezien en in praktijk gebracht.

Hetzelfde beginsel wordt gevolgd bij het onderwijs in het looden en muurschilderen. Bij deze handelsklassen is de samenwerking der verschillende ambachten voorzeker een bemoedigend teeken.

De cursussen in fresco- of muurschilderen verdienen eene afzonderlijke vermelding, daar het zeker lof ver-

[p. 155]

dient dat het standpunt eener kunst, die in onze huizen van zooveel belang is, hooger wordt geplaatst. De leerlingen zijn ook hier practisch bezig in kleine kamertjes met drie muren teneinde eene grondige studie te maken van het ontwerpen van fresco's. In het tweede jaar wordt veel tijd aan teekenen besteed en het laatste leerjaar wordt gewijd aan de samenstelling van versierselen en het voortbrengen van volledige ontwerpen voor paneelen en plafonds.

Het Pratt-Instituut wordt wekelijks door honderden bezocht. Waarschijnlijk is slechts een gering aantal van hen in staat den omvang of de beteekenis te begrijpen van de taak, welke het Instituut tracht te volbrengen. Op de Wereldtentoonstelling te Chicago kan men een klein plan zien van het gesticht, zoo ingericht om op de beste wijze de methode der opleiding te verklaren, zooals die in afdeelingen, cursussen enz. plaats vindt.

Er is bovendien een vertrek gewijd aan de tentoonstelling van het werk van vrouwelijke leerlingen en gegradueerden. Deze dient om eene voorstelling te geven, niet alleen van de ontwikkelende kracht van het onderwijs, maar ook van het feit, dat de lessen aan het Instituut groote waarde hebben als middelen tot opleiding in kunsten en wetenschappen, waardoor vrouwen in eigen onderhoud zullen kunnen voorzien.

De beteekenis hiervan laat zich niet in weinig woorden verklaren. Het is gemakkelijk in schoonklinkende termen de emancipatie der vrouw te bespreken. Maar hier is eene schitterende overwinning behaald. Het is hier duidelijk dat de vrouw niet is uitgesloten in den strijd om het bestaan door de velerlei concurrentie op allerlei gebied, die het kenmerk is van onzen tijd. Indien de uitvindingen onzer eeuw het systeem van industrie al gemaakt hebben tot een samengesteld werktuig, zoo is tevens een eigen arbeidsveld geopend voor de bekwaamheid, smaak en handigheid der vrouw. Bijna ieder werkstuk dat hier te bezichtigen is, staat op de eene of andere wijze met het denkbeeld van huiselijkheid in verband. Het schijnt ons hier toe, dat de ware emancipatie der vrouw haar niet berooft van hare roeping als ziel en engel van het huisgezin.

Deze tentoonstelling bevat werk, verricht door vrouwen, die door zestien verschillende vakken, aan het Pratt-Instituut geleerd, in haar onderhoud voorzien. De teekeningen, artikelen, vervaardigd volgens ontwerpen van leerlingen, houtsneewerk, japonnen, hoeden enz. kunnen hier moeilijk naar waarde worden beschreven, doch het geheel is hoogst lofwaardig en belangwekkend. Van de groote schare van 2,000,000 vrouwen, die nu op verschillende wijze in haar onderhoud voorzien, hebben velen hare opleiding aan het Pratt-Instituut te danken. De normaalcursus heeft 61 onderwijzeressen in het teekenen uitgezonden, wier jaarlijks salaris gemiddeld 768 dollars bedraagt.

De geëxamineerde leerlingen der verschillende cursussen hebben goede posities als onderwijzeressen of als teekenaarsters in bekende inrichtingen of fabrieken, of wel zij oefenen haar beroep onafhankelijk uit; anderen hebben betrekkingen in het bureau van eenen architect, terwijl 96 van haar, die hier kennis van koken en de behandeling der wasch opdeden, haar eigen brood verdienen en zonder twijfel een' invloed ten goede uitoefenen.

De cursussen in naaien, japonnen en hoeden maken hebben 3888 vrouwen voor een beroep geschikt gemaakt. De lessen in phonographie, boekdrukkunst en boekhouden leverden 704 vrouwelijke boekhouders en snelschrijvers. Van dit aantal genieten 486 een gemiddeld wekelijksch inkomen van 12 dollars. De school voor boekbinders werd twee jaar geleden geopend, en van de 34 leerlingen zijn er nu reeds 21 als assistenten van boekhandelaars geplaatst.

Wanneer men nadenkt over het werk van eene groote inrichting voor opvoeding en onderwijs, die nog zulk een kort bestaan heeft, rijst natuurlijkerwijze de vraag: Wat zal de toekomst brengen? Klippen moeten worden omgezeild, zandbanken vermeden, en menige haven moet veilig worden bereikt. Het nieuwe gebouw dat in September 1894 voltooid zou zijn, zal iets van het plan en ideaal van den stichter van het Instituut verwezenlijken. Het tegenwoordige gebouw of liever de gebouwen vertoonen, hoewel reusachtig en indrukwekkend, op zijn minst genomen geen klassieken bouwtrant, en deze eenvoudige stijl werd gekozen uit vrees dat het ideaal van den stichter wellicht niet vatbaar zou zijn voor verwezenlijking.

Daarom werd het hoofdgebouw zoo ingericht, dat het, indien aan de school geen blijvend bestaan kon worden verzekerd, voor fabriek zou kunnen dienen. Het nieuwe gebouw zal niet alleen bewonderenswaardig geschikt zijn voor het doel, waartoe het bestemd was, maar zal in- en uitwendig een waarlijk schoonen aanblik opleveren. Vooral in de bibliotheek zal nog menige verbetering worden aangebracht, en zeker bestaat er haast geene school met een grooteren en beteren boekenschat dan het Pratt-Instituut. Ook zal de inrichting nog voor grooter uitbreiding vatbaar zijn. Wanneer het ideaal van den directeur der bibliotheek ook maar eenigszins wordt verwezenlijkt, dan zal zij van onberekenbaar nut zijn voor alle afdeelingen van het Instituut. Eene andere belangrijke aanwinst is eene gehoorzaal die 600 menschen kan bevatten, en waar lezingen zullen gegeven worden betreffende het werk der verschillende afdeelingen. Het is te hopen, dat behalve de lessen in de ‘highschool,’ het academisch gedeelte van het Instituut, de lezingen over geschiedenis en aardrijkskunde in deze schoon ingerichte zaal druk zullen worden bezocht In het groote kunstmuseum, dat bijna de geheele tweede verdieping zal beslaan, zullen modellen geplaatst worden, die op aanschouwelijke wijze de ontwikkeling van beeldhouwkunst, houtsneekunst, geslagen ijzer, weefsels enz. weergeven. Op deze zelfde verdieping is eene galerij voor de tentoonstelling van platen en teekeningen en schilderijen. Er zullen hier niet alleen de beste voortbrengselen van de leerlingen worden tentoongesteld, maar ook nu en dan andere tentoonstellingen worden gehouden.

De kunstafdeeling zal de derde en vierde afdeeling beslaan, en de inrichting en de verlichting der ateliers

[p. 156-157]

liefdesgefluister. Naar Muzzioli. (Zie blz. 158.)

[p. 158]

laten weinig of niets te wenschen over. Breede balkons zijn in het geheele middelgebouw aangebracht, en alle vertrekken der derde en vierde verdieping komen daarop uit. Verder zullen overal op de muren platen in houtskool worden opgehangen, die de verschillende historische schilderscholen en die der beeldhouwers en bouwkunstenaars zullen verduidelijken, en aldus eene groote verzameling, als die van een Museum, zullen vormen, die voor het gebruik der leerlingen en voor het publiek beschikbaar zal zijn.

Het bovenstaande is slechts eene zeer gebrekkige schets, die in algemeene trekken eene inrichting behandelt, welke een levend gedenkteeken mag genoemd worden, niet alleen van de mildadigheid, maar bovenal van het karakter van haren stichter. Ik sprak aan het begin van dit artikel van de twaalf leerlingen, die het eerst hier onderricht vroegen, als van het begin van het Instituut. In dieperen zin was de oorsprong van het Instituut te zoeken in eene ingeving, of liever in de vaste overtuiging en het geloof fn het hart van één man die den grond legde tot zijne wording, en nog altijd de stichting beheerscht.