De Huisvriend. Jaargang 1894

Het hof van Serawak.

Een der merkwaardigste en meest belangwekkende landen der aarde is de provincie Serawak aan de noordwestelijke kust van Borneo. Toen het in het jaar 1841 door Radja Sir James Brooke veroverd werd, besloeg het eene oppervlakte van slechts drieduizend vierkante mijlen en had eene kustlijn van zestig mijlen lengte; na dien tijd zijn er aanzienlijke districten en groote rivieren, welke noordelijker gelegen waren, door het gouvernement van Broenei afgestaan en bij het oorspronkelijke gebied ingelijfd, zoodat Serawak op den huidigen dag eene oppervlakte van bijna vijftigduizend vierkante mijlen beslaat - een reusachtig ontwikkelingsproces had dit rijk dus doorloopen toen het na drie-en-vijftig jaar zijn gebied bijna vijftienmaal vergroot zag. De wes- telijke kust wordt bespoeld door de Chineesche zee en de kustlijn heeft nu eene lengte van vierhonderd mijlen. De bevolking, die samengesteld is uit verschillende merkwaardige rassen en stammen, telt driehonderdduizend zielen.

Het is overbodig om den zonderlingen samenloop der omstandigheden, die Serawak onder Engelsch bestuur, maar daarom nog niet onder de Britsche kroon bracht, meer dan in hoofdzaak na te gaan. Sir James Brooke werd in het jaar 1803 geboren, en na zijne opvoeding op de Latijnsche school te Norwich ontvangen te hebben, kreeg hij op zestienjarigen leeftijd zijne benoeming tot cadet bij het Indische leger. In den oorlog tegen de Birmanen onderscheidde hij zich zeer, doch werd zwaar gewond, zoodat hij met verlof naar Engeland terugkeerde. Toen dit verstreken was, begaf hij zich weder naar Indië, verliet kort daarop den dienst der O.-I.

[p. 58]

Compagnie, bracht een bezoek aan China en aanschouwde voor de eerste maal de zonnige eilanden van den O.-I. Archipel. Hunne schoonheid overweldigde hem. Welk een veld voor onderzoekingen en avonturen lag daar braak! Een verwaarloosd, bijna geheel onbekend terrein, waar zijn kloeke ondernemingsgeest en stoute scheppingskracht werkzaam zouden kunnen zijn, had zich voor zijn zoekend oog geopend. Van nu af aan te streven naar een meer verheven doel, de baanbreker der beschaving onder de Maleische volkeren te worden, zeeroof en slavenhandel te bestrijden en, zoo mogelijk, uit te roeien - dit waren de gedachten die hem plotseling bezielden, en niet zoodra waren zij in hem opgekomen of zij rijpten tot daden. Toen hij innerlijk de gelofte aflegde zijne beste krachten te geven aan de uitvoering van dit plan, legde hij zich eene taak op waarvoor niemand beter berekend was dan hij. Met ijzeren wils- en werkkracht toegerust gelukte het hem, niettegenstaande de talrijke moeilijkheden, waarmee hij te kampen had, de bemanning voor een jacht bijeen te krijgen. In 1838 was hij hiermee gereed en toog in hetzelfde jaar naar Borneo, waar hij juist te goeder ure aankwam. Terstond werd zijne hulp ingeroepen door den toenmaligen Radja Moeda Hassan, in wiens gebied een opstand was uitgebroken. Door Brooke's toedoen was deze weldra gedempt en het gezag van den Radja hersteld, waarop deze, zich niet langer in staat ziende de teugels van het bewind in handen te houden, afstand deed van de regeering over Serawak en de daarbij behoorende districten ten behoeve van zijn bondgenoot. Het aanbod werd aangenomen en den 24sten September 1841 zag Brooke zich tot Radja van Serawak uitgeroepen. Zijn post was geen sinecure. Hij was beheerscher geworden van een land, welks bewoners door geene wetten in bedwang werden gehouden, waar men zich slechts hield aan het recht van den sterkste. De schatkist was leeg, de aanzienlijken waren op rijkdom belust, de armen verdrukt en vele barbaarsche gewoonten aan de orde van den dag. Maar hij was er te veel van doordrongen geweest dat hij tallooze moeilijkheden en gevaren te trotseeren zou hebben, om zich hierop niet te hebben voorbereid; in een brief aan een zijner bloedverwanten geeft hij de volgende beschrijving van zijn kleinen staat:

‘De natuur is hier schoon, en waar het schoone zich aan het woeste paart, daar prikkelt het de verbeelding oneindig meer dan in een land, waarop rust en beschaving haar stempel hebben gedrukt. Hier hebben wij wilde stammen, onmetelijke wouden, zeeroovers op de wateren, woeste plunderaars op het land; en de gedachte dat wij hier den voet zetten op een bodem, die nog nimmer te voren door een Europeaan is betreden, verhoogt er het belangwekkende van.’

De moeilijkheden, die de regeering meebracht, waren niet de eenige zorgen waaronder hij gebukt ging. Als zoovele anderen, die door zeldzame gaven van hoofd en hart boven het gros hunner medemenschen verheven zijn, zoo stond ook Radja Brooke voor velen te hoog om hem geheel te kunnen peilen, waardoor zijne daden aan onedele drijfveeren werden toegeschreven. Ook nijd en afgunst bleven niet weg; beschuldigingen van heerschzucht, wreedheid en zelfzucht werden tegen hem ingébracht en drongen tot hem door; maar hoe pijnlijk zij hem troffen, toch vermochten zij niet zijn werkkracht te breken. Zijn staat ging langzaam maar zeker vooruit; zijn volk vergoodde hem. Het was een vreemd rijk, welks beheerscher van eene andere kleur, een ander ras en een anderen godsdienst was dan zijne onderdanen en geen anderen steun had dan de liefde en den eerbied, welke deze hem desondanks toedroegen, geen anderen troon dan dien, welken zij in hunne harten voor hem hadden opgericht. Alles wat hij had, deelde hij met hen, zonder voor zich zelf op eenige winst bedacht te zijn.

Radja Brooke bezocht Engeland in 1847 en werd met de grootste geestdrift ontvangen. De koningin noodigde hem op Windsor, schonk hem het commandeurskruis van de Bath-orde en benoemde hem tot gouverneur van Laboean en consul-generaal van Borneo. Hoezeer hij deze onderscheidingen en de hartelijke ontvangst, welke hem te beurt viel, waardeerde, toch verheugde het hem toen het uur geslagen was waarop hij weer naar zijn tweede vaderland kon terugkeeren. Daar aangekomen, bemerkte hij dat nog lang niet alle hinderpalen uit den weg waren geruimd, en zijne vijanden in Engeland hadden slechts op zijn vertrek gewacht om hem met nieuwe beschuldigingen te overladen. Niet-tegenstaande dit alles kwam hij meer en meer zijn doel naderbij, en de overtuiging hiervan helderde zijne laatste levensjaren op; in 1866 mocht hij de voldoening smaken dat Serawak door Amerika, Engeland en Italië als een onafhankelijken staat erkend werd en dat de bevolking, de handel en de algemeene welvaart aanmerkelijk begonnen toe te nemen. Slechts twee jaren later stierf Radja Sir James Brooke, en in de wereldgeschiedenis kunnen er weinigen aangewezen worden, die zulke grootsche werken, zulke ingrijpende hervormingen tot stand hebben gebracht als hij. Niettegenstaande de tallooze bezwaren, waarmee hij te kampen had en den tegenstand, dien hij moest ondervinden, had hij een welvarenden staat gesticht en zeeroof, slavenhandel en koppensnellen tot den wortel uitgeroeid. Een grootsch gedenkteeken richtte hij zich hiermee op - een monument, den edelen, onzelfzuchtigen, krachtigen heroën-natuur van den grooten Radja waardig.

De tegenwoordige bestuurder van Serawak, Sir Charles Johnson Brooke, is in 1829 geboren. In 1841 trad hij in dienst der Koninklijke Marine en nam in 1851 zijn ontslag, om bij zijn oom Sir James Brooke te Serawak werkzaam te zijn. Twintig jaren diende hij daar onder hem en volgde hem na zijn dood als Radja van Serawak op. In 1869 huwde hij Margaretha de Windt, en van de drie zonen, welke hij in leven heeft, verliet de oudste, Vyner, die achttien jaren telt, kort geleden Engeland, om naar zijne familie te Serawak terug te keeren. De inboorlingen bereidden hem eene hartelijke ontvangst en begroetten hem met den titel van ‘Radja Moeda’ (jonge Radja), een Maleische titel, die ongeveer de beteekenis heeft van ‘vermoedelijke troonopvolger van een land’.

[p. 59]

Koetsjing, de hoofdstad van Serawak, is gelegen aan de rivier waaraan het land zijn naam ontleent. De stad wordt door den stroom in tweeën verdeeld. Op den eenen oever zijn de soldatenwoningen, het commandantshuis, de ‘Istana’ of het paleis van den Radja en enkele der Maleische wijken; op den anderen oever bevindt zich het voornaamste gedeelte der stad - de bazaar, de gouvernements-gebouwen, de gevangenis, de meeste Europeesche bungalows; en van de landingsplaats voert een breede weg voorbij de Chineesche wijken en langs de vruchtboomgaarden en de peper- en gambirplantages der Maleiers en dringt veertig mijlen dieper het land in tot het hart van het Matanggebergte, dat zich tegen den horizon ten westen van Koetsjing afteekent.

Het paleis van den Radja is uit briksteen opgetrokken en staat dicht bij den waterkant. Boven den ingang staat een vierkante, gekanteelde toren en de voornaamste vertrekken zijn omgeven door ruime, luchtige veranda's, waar het licht door wit en groen gestreepte valgordijnen getemperd wordt. De overvloed van rozen, jasmijnen, kamperfoelie, vruchtboomen en sierlijke struiken en heesters, maken den tuin tot een waren lusthof. Nergens schijnt de natuur zoo kwistig als in dit Oostersche Arcadië. Men weet niet wat het meest te bewonderen: de verscheidenheid der tinten in de reusachtige boomen, het bevallige, vedervormige loof der palmen, of de uitgezochte kleuren en geuren der bloemen en vruchten, die, waarheen men het oog ook richt, in zoo rijke overdaad worden aangetroffen.

In de vroege morgenuren heerscht er eene ongewone drukte op het pad, dat van de landingsplaats naar de deuren van het paleis voert. Terwijl de Radja zijn dagelijkschen rit doet, staan daar verscheidene inboorlingen zijne terugkomst met het eene of andere beklag of verzoek af te wachten. Zij worden eenige minuten aangehoord en vervolgens gewoonlijk naar het rechtsgebouw aan de andere zijde der rivier verwezen, waar de Radja, bijgestaan door de voornaamste Maleische hoofden en twee zijner Engelsche officieren, driemaal in de week de vierschaar spant. Er is geen bepaald wetboek, maar als het noodig is vaardigt de Radja bepalingen en verordeningen uit; en waar het strafzaken geldt, wordt het Indische wetboek van strafrecht zoo getrouw mogelijk gevolgd, waarbij echter inlandsche gebruiken en godsdienstige vooroordeelen genoegzaam in acht worden genomen en de veroordeelden het recht behouden, zich in hooger beroep tot den Radja te wenden.

Een der insigniën der Maleische souvereiniteit is eene groote gele parasol; zij wordt gedragen door den scherprechter, die in Mohammedaansche landen een persoon van veel aanzien en gewicht is. Omringd door de Maleische hoofden, die zijne Hoogheid altijd excorteeren, gaat de Radja den tuin door, de brug over en naar het rechtsgebouw. Het is een vreemd gezicht, dien eenen Europeaan in zijn stijf wit linnen pak omringd te zien door al die schilderachtig gekleede, statige opperhoofden met de zijden draperieën om de leden, de tulbanden op het hoofd en de in goude knoppen eindigende stokken in de hand.

De aanstelling van een nieuwen Radja geschiedt uiterst eenvoudig. De plechtigheid heeft plaats in het rechtsgebouw, waar een groote menigte inboorlingen bij die gelegenheid bijeenkomen, en nadat de voornaamste Maleische hoofden hem tot Radja hebben uitgeroepen, verlaat de nieuwgekozen souverein het gebouw om zich naar zijn paleis te begeven, terwijl de koninklijke gele parasol voor het eerst boven zijn hoofd wordt gehouden en het volk gele rijstkorrelen voor hem uitstrooit.

Er zijn Katholieke en Protestantsche missiën op Serawak, en beide missiën hebben hunne afzonderlijke scholen. Er is ook eene Maleische school, waar een inlandsche meester aan het hoofd staat en waar de Koran geleerd wordt. In het gebied van den Radja zijn er in het geheel zeven kerken en vijf-en-twintig kapellen der verschillende missiën. In Koetsjing is eene jongensschool met een Engelsch hoofd; ongeveer honderd jongens ontvangen hier onderricht en ook de meisjesschool is zeer druk bezocht.

De eerste Europeesche Radja van Serawak benoemde zijn neef, den tegenwoordigen Radja, Sir Charles Brooke, tot zijn opvolger en na hem diens zonen; komen deze zonder erfgenamen te sterven, dan vervalt het recht van opvolging aan den jongeren broeder van den tegenwoordigen Radja, vervolgens aan zijn zoon en eindelijk aan de koningin van Engeland. Bij deze bepaling zijn vrouwen van de opvolging uitgesloten.

De tegenwoordige Radja is een geboren heerscher; hem zijn alle hoedanigheden en gaven eigen, die noodig zijn, niet alleen om een land met wijsheid en beleid te regeeren, maar ook om zich de liefde en de toewijding der bevolking te verzekeren. Zijn beheer belooft veel voor de toekomst van het rijk. Hij leidt een leven van bijna aartsvaderlijken eenvoud en is altijd bereid hen, die toegang tot hem wenschen te verkrijgen, ten gehoore te ontvangen. Het volk, dat bevrijd is van de tirannie der inlandsche Radja's, gevoelt zich gelukkig en tevreden; de geldbronnen van het land worden meer en meer geëxploiteerd en de financiën zijn in goeden staat.

De Radja heeft in zijne gemalin eene bekwame medewerkster. De Ranée munt uit door schoonheid en talenten en heeft de houding en de gestalte eener koningin. Door hare minzaamheid en hare onweerstaanbare lieftalligheid weet zij, zonder dat het haar eenige moeite kost, de liefde en bewondering van haar volk op te wekken. Iederen morgen verdringen zich een groot aantal bezoeksters in het salon van het paleis en voor ieder heeft zij een vriendelijken groet, een verstandigen raad, een aanmoedigend of deelnemend woord over, dat vergezeld gaat van dien innemenden lach, die haar door deze eenvoudige kinderen der natuur zoo vergood doet zijn. De invloed, dien de tegenwoordigheid en het voorbeeld eener fijn beschaafde vrouw op de vrouwelijke bevolking van Serawak heeft, is even duidelijk merkbaar als die, welken het verstand en de ijver van den Radja uitoefenen. De naam van hare Hoogheid de Ranée is in Londen evenzeer bekend als in haar klein rijk in het Oosten; talrijk waren de liefdadigheidsbezoeken, die

[p. 60]

zij in het East End aflegde, waar zij zich in het bijzonder het lot van het vrouwelijk gedeelte der bevolking aantrok.

Sedert 1890 staat Serawak onder Britsch protectoraat. De vorderingen, die het rijk onder den tegenwoordigen Radja gemaakt heeft, zijn verbazingwekkend, wat voor een groot deel is toe te schrijven aan het feit, dat het niet verarmd wordt door de uitgaven die eene in Europa gezetelde regeering over een daarbuiten gelegen land gewoonlijk meebrengt. De kosten om het gouvernement van Serawak te bestrijden, bedragen, hoewel er niets aan wordt gespaard, toch minder dan die van eenig ander door Europeanen bestuurd Aziatisch land. Een blik op het regeeringssysteem zal dit verduidelijken. De regeeringsvorm is die eener absolute monarchie. De Radja wordt bijgestaan door een hoogen raad, die samengesteld is uit twee Europeesche beambten en vier inlanders, door hemzelven aangesteld. Verder komt er eens of tweemaal 's jaars eene algemeene raadsvergadering bijeen. Wat de administratieve indeeling betreft, bestaat het land uit vier divisiën, ieder staande onder een Europeesch resident - met Europeesche en inlandsche assistenten - die de inkomsten int, de orde handhaaft en den Radjah in persoon verslag geeft van den stand van zaken.

De staat onderhoudt een staand leger, bekend als de Serawaksche Jagers (the Serawak Rangers), dat ongeveer driehonderd inlanders telt, die zich van achterlaadgeweren bedienen en aangevoerd worden door Europeesche officieren. Heeft de Radja verdere hulp noodig, dan heeft hij slechts eene speer te zenden aan de hoofden der verschillende stammen, waarop deze zich binnenkort met duizenden strijders om hem heen vereenigen, om, als het moet, tot den dood toe voor hun Radja te strijden.

De politie is geheel samengesteld uit inboorlingen, evenals de bemanning van de gouvernemensboot, de Lorna Doone, en de kanonneerboot de Aline, zoodat, met uitzondering van enkele officieren, zonder vreemde hulp de orde en vrede gehandhaafd wordt - een oeconomische en populaire maatregel.

Het leven der Europeanen in Koetsjing gelijkt een kalm daarheen glijdenden stroom. Vrouwen zoowel als mannen zijn gewoon, vroeg op te staan en nog voordat de zon boven de kim is gerezen een rijtoer te maken. Dan vangen voor de mannen de werkzaamheden bij de rechtbank, het postkantoor, de thesaurie enz. aan. De openbare werken, als het aanleggen en onderhouden van wegen, wordt verricht door de gedeporteerden, voor het grootste deel Chineezen.