De Huisvriend. Jaargang 1894

Uit de oude doos.
Door Thérèse Hoven.

Wie in onze dagen van Nederland's hoofdstad naar die van Engeland wenscht te gaan, heeft, wat de vervoermiddelen aangaat, l'embarras du choix, hij kan bovendien op zijn gemak in Amsterdam dineeren en den volgenden ochtend vóór 't ontbijt in Londen wezen.

Geheel anders was het een zestig jaar geleden, toen spoorwegen en stoombooten hier nog geen burgerrecht hadden verkregen.

Het volgende verhaal, voor welks echtheid ik kan instaan, daar mijn eigen grootvader een der voornaamste personen er van was, zal mijn lezers laten zien, hoe men zich in dien tijd moest behelpen.

Op een bijzonder guren Januari-middag van het jaar 183.. stond een jongmensch, in een wijden mantel gewikkeld, op het hooge bordes van een groot, dubbel huis op de Keizersgracht te Amsterdam. De wind blies vinnig in zijn gezicht en hij beijverde zich, om de fijne sneeuwvlokken, welke er nu dan op zijn kleeding vielen, er van te verwijderen.

‘Mijnheer thuis?’ vroeg hij aan de dienstmaagd, die hem opendeed, of juister, die de bovenhelft der massieve deur voorzichtig opende, als vreesde zij den luchtstroom, welke er zich onvermijdelijk een weg door zou banen.

‘Thuis? Ja, meneer - maar ik geloof niet, dat u meneer spreken kunt, want meneer heeft zooveel als gezegd, als dat hij belet had.’

‘Mijnheer weet, dat ik kom,’ viel hij haastig in.

‘O! in dat geval zal ik u maar binnenlaten,’ en de daad bij 't woord voegende, opende zij de deur geheel en wenkte zij den bezoeker om haar te volgen.

‘Zou je niet eerst even zeggen, dat ik er ben?’ waagde hij voor te stellen.

‘Neen, dat hoeft niet,’ was het antwoord, terwijl zij hem in de lange gang voorging.

De waarheid was, dat haar meester dien middag erg uit zijn humeur was en dat zij hem liever niet alleen stoorde. De tegenwoordigheid van een vreemde zou haar voor zijn booze uitvallen vrijwaren, meende zij.

Een oogenblik later stond de heer Adolf Verschuur, meester in de Rechten, tegenover den heer Abraham Schooneveld, makelaar in effecten.

De ontvangst was niet vriendelijk.

‘Wat d...., wat kom jij hier doen?’ begon de gastheer op alles behalve gastvrijen toon, waardoor de bezoeker zich echter niet uit 't veld liet slaan, doch kalm antwoordde: ‘Ik kom de hand van uw dochter Koosje vragen, zooals ik u gisteravond de eer had te schrijven. U zult u wellicht herinneren, dat ik mij vandaag voor een jaar met hetzelfde doel bij UEd. vervoegde, en toen tot bescheid kreeg, dat uw dochter in elk geval nog te jong was. Ik moest over een jaar nog maar eens terugkomen.... Die wachttijd is thans verstreken; Koosje en ik zijn elkander trouw gebleven en wachten slechts op uw toestemming om gelukkig te worden....’

De jonge man hield een oogenblik op, ten einde de uitwerking zijner woorden gade te slaan.

Het scheen echter, dat de oude heer niet zeer oplettend naar hem geluisterd had, ten minste hij zeide op denzelfden toon als zooeven: ‘Hoor eens, mijnheer, stel je bezoek uit tot een anderen keer, je komt mij vandaag in 't geheel niet gelegen. Ik heb andere en ernstiger zaken aan mijn hoofd.’

‘Vergeef mij, doch ik verbeeld mij, dat het geluk en de toekomst uwer dochter...’

‘Och! wat! houd op met je praatjes - het is mij waarlijk geheel onverschillig, wat u zich verbeeldt; ik heb op 't oogenblik zware, drukkende zorgen en ik weet niet, hoe ik er mij uit kan redden. Zoudt u Koosje soms nemen zonder een cent bruidschat?’

‘Ik heb u verzocht om de hand uwer dochter, niet om een deel van uw vermogen, mijnheer,’ merkte de jonge advocaat trotsch op.

‘Te drommel, jongen, je valt mij mee,’ riep de oude heer opeens uit, ‘je schijnt niet zoo'n salet jonker te zijn als ik dacht.’

‘Uw oordeel is wel vleiend,’ zeide Verschuur sarcastisch met een lichte buiging.

Zonder hierop te letten, ging Koosje's vader verder: ‘Zeg, heb je verstand van zaken?’

‘Dat hangt er van af; geheel onkundig ben ik niet op dat punt, en als mijn geringe kennis u van nut zou kunnen zijn, zou ik mij zeker gelukkig achten. Ik zou gaarne alles doen, om uw goedkeuring te verwerven en daarmede de inwilliging mijner hoogste wenschen.’

‘Hm... je weet je zaak goed te bepleiten, doch beschouw je pleidooi nog niet als gewonnen. Ik gevoel niet den minsten lust om mijn dochter aan den eersten den besten vrijer, die om haar komt, te geven. Die haar wil hebben, moet haar verdienen. Indien je mij uit mijn moeilijkheid kunt helpen en er valt overigens niets op je te zeggen, dan zullen wij zien.’

‘Heb dank voor dat woord,’ sprak de jonge man.

‘Nog eens, wees niet te zeker van je succes. - Ziehier de zaak: Ik bemerkte ongeveer een uur geleden dat ik een groote fout heb begaan. Hoe 't mogelijk was, begrijp ik nog niet, maar gisteren bestelde een mijner klanten mij per brief voor f 10,000 effecten, welke ik door mijn agent te Londen op de beurs zou laten koopen, en nu zie ik, dat ik mij vergist heb in een “nul” en voor f 100.000 heb besteld.

De brief, dien ik gisteren schreef, komt morgenochtend te Londen, en als de heer James geen contra-order heeft vóór beurstijd, ben ik verloren.

Ik kocht ze à contant, en moet het geld de volgende week storten; op 't oogenblik heb ik op verre na zulk een som niet en....’

[p. 31]

Ik spaar mijn lezers het business gedeelte der geschiedenis en bepaal mij alleen tot dit eene feit: indien de heer Verschuur Mr. James den volgenden dag vóór 12 uur kon te spreken krijgen, dan werd hij de gelukkige minnaar van het lieve Koosje; zoo niet, dan had hij 't voorgoed bij den ouden heer verbruid.

Telegrammen bestonden destijds niet.

Hij vernam verder, dat er den vorigen dag juist een boot uit Amsterdam was vertrokken, dezelfde, waarmee de heer Schooneveld zijn brief had verzonden. In de eerste veertien dagen zou er dus geen meer afvaren; uit Rotterdam zou er vooreerst ook geen vertrekken, daar de Maas op verscheiden plaatsen dichtlag.

Waarlijk, de kansen stonden slecht voor den verliefden jongeling.

Gelukkig echter had hij Shakespeare gelezen en wist hij dat: ‘Faint heart never won fair lady.’

Een uur daarna reed hij op den smallen weg tusschen Amsterdam en Haarlem in een open tilbury, het eenige voertuig, dat hij machtig had kunnen worden. Het vroor sterk en het paard had moeite om vooruit te komen. De koetsier bromde en klaagde steen en been: ‘Het was geen weer voor een fatsoenlijk Christenmensch om door te gaan. Je handen vroren je af. En dat was 't ergste nog niet, maar hij was den gepasseerden zomer in Zeeland geweest en daar had hij de anderdaagsche koorts opgedaan. Het was juist zijn dag, en vóórdat de klok van zeven koud zou wezen, zou hij 't al beethebben, dat leed geen twijfel.’

De jonge advocaat luisterde echter maar half naar de klaagliederen van den armen koetsier, vervuld als hij was van het gewicht zijner zending en meer nog van het beeld zijner geliefde.

Koosje en hij hadden elkander reeds zoo lang geleden trouw gezworen, doch haar vader had zich steeds tegen hun plannen verzet. En nu was er eindelijk hoop! Geen wonder, dat Adolf zich in zijn schoone droomen verdiepte en geen acht sloeg op hetgeen er rondom hem voorviel.

Te Haarlem verruilde men van paarden en deed de voerman zich overvloediglijk tegoed aan warm bier, hetgeen hem voor het oogenblik opknapte en hem zijn ellende deed vergeten.

Dan helaas! het was slechts tijdelijk, want nauwelijks hadden zij de stad uit het gezicht verloren, of de zoo gevreesde koorts kwam opzetten en deed zijn slachtoffer klappertanden en beven.

Nu kreeg zijn metgezel medelijden met hem en wilde de teugels van hem overnemen.

‘Toch niet, heerschap,’ bracht de man er met moeite uit, ‘ik mocht eens inslapen en dat zou noodlottig zijn op een avond als deze. Ik moet nu maar doorsukkelen.’

Intusschen werd het al kouder en kouder, de maan was opgekomen en verspreidde een phantastisch licht op de met sneeuw en ijzel bedekte boomen. Het was een prachtig gezicht en het tooverachtig schoone landschap was wel het bewonderen waard, doch geen der beide reizigers had er oogen voor.

Eindelijk kwam men te Leiden; 't was reeds laat, en in de kleine herberg, waar de postpaarden stalden, was iedereen naar bed behalve de waard en zijn vrouw.

Adolf's verzoek of er niet iemand zou zijn om de plaats van den koetsier in te nemen, bleek dus vergeefsch. De man verkwikte zich nogmaals met een krachtigen dronk en sukkelde maar weer den bok op. Hij rilde nu echter zóó, dat hij de teugels niet meer kon vasthouden. Adolf nam ze, zonder een woord te spreken, van hem over en reed zoo snel hij kon, verder.

Zoo naderde men de Residentie, toen een gesloten tol hem den toegang verbood.

‘Roep even den tolgaarder,’ beval hij den koetsier, doch toen hij bemerkte dat deze ingeslapen was deed hij 't zelf. 't Duurde vrij lang, eer de man wakker en in de kleeren was; toen kwam hij buiten met een lantaarn.

Toevallig hield hij die zóó, dat het schijnsel op het gelaat van den voerman viel, en verschrikt deinsde hij achteruit. Het zag vaalgrijs en er was geen leven meer in te bekennen. De arme man was doodgevroren. Hevig ontzet hielp de jonge advocaat den tolgaarder om den gestorvene in zijn huisje te brengen, waartoe hij niet dan na een goede belooning overging.

Toen gaf Adolf hem zijn naam en adres op, schreef inderhaast de noodige verklaringen en toog alleen verder.

Hij spaarde het paard niet, holde letterlijk naar Den Haag, waar hij nogmaals een versch paard nam, en reed toen in vollen draf naar Scheveningen.

Het was niet ver meer van twaalf uur en het geheele dorp lag in diepe rust.

Toch aarzelde Adolf geen oogenblik, doch begaf zich naar het huis van den heer Varkevisser, destijds, evenals nu nog, een der voornaamste reeders firma's.

Na veel heen en weer praten gelukte het hem eindelijk aan zijn verlangen voldaan te zien. Hij stelde den reeder een bankbiljet van f500 ter hand, hetgeen de heer Schooneveld hem voor dat doel gegeven had, en deze zorgde, dat er terstond een pink zeilklaar werd gemaakt. Het was een afschuwelijke overtocht en een nacht, dien de jonge advocaat nimmer vergat, doch hij bereikte zijn doel en den volgenden ochtend te half twaalf bevond hij zich ten kantore van Mr. James.

Bij zijn aankomst te Londen had hij zich geen minuut tijd gegund, doch was terstond per rijtuig naar de City gegaan, waar de Engelschman zijn kantoor had. Hij vond hem juist gereed om naar de Beurs te vertrekken en gaf hem in allerijl de belangrijke boodschap. Mr. James, die zeer in zijn schik was met de voordeelige order, keek niet bijzonder opgewekt, toen hij de vergissing vernam door zijn Hollandschen collega gemaakt, en verklaarde later dat de Hollanders in 't geheel zoo flegmatiek niet schenen als men in Engeland dacht. Ten minste hij had bij een zekere gelegenheid het tegendeel ondervonden.

Nadat hij zijn zaken had afgehandeld, begaf Adolf zich naar een hotel en nam daar eindelijk de rust, welke hij zoozeer noodig had, want, zooals te begrijpen valt, had hij aan boord van de pink niet veel geslapen.

Den volgenden ochtend ging hij naar de werf, om te vernemen, wanneer er een schip naar Holland zou gaan, want hij gevoelde geen lust om nogmaals den tocht op het kleine en ongeriefelijke visschersvaartuig te maken.

[p. 32]

Hij hoorde, dat er dien zelfden middag een naar Amsterdam zou vertrekken, en onmiddellijk nam hij zijn passage. Hij ging alleen nog maar even naar het hotel terug om zijn rekening te betalen en zijn valiesje mee te nemen.

Ook ging hij in 't voorbijgaan naar ‘Regent-street’ en kocht er een fraaien ring voor Koosje.

En toen hij dien twee dagen later aan haar blanken vinger stak, keek de oude heer met welgevallen naar het jonge paar. Hij verzette zich niet langer tegen hun wenschen, want hij stemde toe, dat Adolf als een flink ridder zijn sporen had verdiend en dus recht had op de hand der dame zijner keuze.