De Huisvriend. Jaargang 1893

Kunst in huis.
Humoreske, door Amico di Casa.

Ja, wij waren nu wezenlijk getrouwd! De predikant had onze handen ineengelegd en den zegen des hemels over onze echtvereeniging uitgesproken. Toen hij ons daarna hartelijk gelukwenschte, stonden hem de tranen in de oogen en gaf hij mijne Jeanne, die hij twintig jaar geleden gedoopt had, met vaderlijke liefde een kus. Daarop volgde er een lange rij van familieleden, vrienden en bekenden, en elk hunner bracht ons zijne goede wenschen toe.

Een der eersten was tante Betsy. Zij is eigenlijk een tante van Jeanne; maar wij beiden, mijn vrouwtje en ik, houden evenveel van haar, want een beter, trouwer en liefdevoller tante is er stellig in heel Amsterdam, neen! in heel het ondermaansche niet te vinden: nooit iemand tot last, nooit in den weg loopend, en altijd bij de hand, wanneer men haar noodig heeft.

‘Beste Adriaan! lieve Jeanne!’ begon zij, terwijl zij naar ons toe kwam, ‘van ganscher harte gelukgewenscht met uwe echtverbintenis! Mijn huwelijkscadeau.... hm! ja.... het is eigenlijk een beetje groot, en kan niet zoo heel gemakkelijk vervoerd worden.... daarom heb ik maar order gegeven, dat men het direct aan uwe nieuwe woning in de Vondelstraat zou laten bezorgen. En wanneer gij van uw huwelijksreisje terugkomt, zal mijn cadeau u reeds opwachten en welkom heeten. Naar ik hoop, zal het u wel bevallen.’

‘Natuurlijk zal het ons bevallen, lieve tante! Wij zouden er blijde mee zijn, al was het ook maar een stuk hout!’ verzekerde Jeanne, terwijl zij hare goede tante met de meeste hartelijkheid omhelsde en kuste. Wel twintigmaal gedurende onze huwelijksreis dachten wij aan het cadeau; wij peinsden ons bijna suf en verdiepten ons in een zee van gissingen, wat ‘dat groote ding’ dan toch wel zou kunnen wezen. Eindelijk, na veertien gelukkige dagen vol liefde en vreugde, stond onze vigelante in de Vondelstraat stil voor het aardige huisje, waarin wij ons nieuwe leven zouden aanvangen. Ik hielp Jeanne uit het rijtuig en riep: ‘Welkom thuis, mijn schat! mijn lieveling!’

Zij gaf mij haastig een kus, liep voor mij uit het huis in, en zeide: ‘Nu zullen wij het zien!’

En.... och ja! wij zagen het maar al te spoedig! Dientje had ter eere van onze aankomst de nieuwe huiskamer geïllumineerd, en in hare opgetogenheid al de dingen aangestoken, die voor aansteken vatbaar waren. Het cadeau van oom George: de groote hanglamp, brandde boven de tafel in het midden der kamer. Op elk der bronzen armluchters, op den schoorsteenmantel, had zij vier roode waskaarsen aangestoken. Die bronzen luchters hadden wij van neef Hovekamp in ons huishouden gekregen. Ook de beide studeerlampen daartegenover, op de piano, die mij door twee mijner vrienden vereerd waren, stonden in volle glorie te branden. En.... al die glans en al dat licht straalde ter eere van tante Betsy's cadeau, dat zich aan het andere einde der kamer, tegenover de deur, terstond aan ieders blikken opdrong!

Het was in één woord een allerafschuwelijkste schilderij: een voorstelling der bekende gelijkenis van den Verloren Zoon. Door welk een monsterverbond van list en sluwheid onze goede tante Betsy in den winkel gelokt was, juist toen de vijftig gulden, die zij voor Jeanne's huwelijkscadeau bestemd had, haar in den zak brandden, weet ik niet; door welk een schaamtelooze bedriegerij het den verkooper gelukte, haar dit akelige knoeiwerk aan te smeren, zal wel altijd een onopgelost raadsel blijven. Enfin, ons lot was beslist! Wij hadden een ‘kunststuk’ in huis!

De schilderij was zes voet hoog en acht voet lang, de lijst reusachtig groot en vrij kostbaar, maar de voorstelling zelve in de hoogste mate smakeloos! Midden op het doek zag men bij een feestmaal een groep menschen, namelijk den ‘verloren zoon’, zijne ouders en een aantal gasten, die gezamenlijk zijne thuiskomst zouden vieren. Op den achtergrond, boven op een galerij, stond een troep zingend volk, en daaronder - maar toch op een grooten afstand van de gasten, en slechts zwak verlicht - zag men dansers en danseressen, die een tamboerijn boven hun hoofd zwaaiden. Dit alles had in de open lucht plaats, maar toch onder portieken en zuilen. Aan den rechterkant en volgens de bedoeling van den ‘kunstenaar’ in het verre verschiet, stond een man in zijn hemdsmouwen de zwijnen met karnemelk te voeren. Aan den anderen kant, bij wijze van pendant, zag men een slachter, die een kalf den hals afsneed. Te oordeelen naar een toespeling, die tante Betsy zich ontvallen liet, moest ik het er voor houden, dat deze gelukkige vereeniging van drie gebeurtenissen op één doek haar tot het besluit gebracht had om deze schilderij te koopen. ‘Het stelt de geheele gelijkenis in één tafereel voor,’ riep zij vol geestdrift uit, ‘en niet een gedeelte er van!’

Daar hing dan nu de schilderij, en zij nam bijna een geheelen wand van onze huiskamer in beslag, die wij zoo netjes gemeubileerd hadden en waarin mijne lieve Jeanne het grootste gedeelte van den dag wilde doorbrengen. Wij sloegen er een blik op, hoorden Dientje's dwepende bewondering stilzwijgend aan, en liepen zoo gezwind mogelijk weg, naar de eetkamer, en van daar naar mijne werkkamer, om alles in oogenschouw te nemen. Hier liet ik nu eindelijk Jeanne in mijn leuningstoel plaats nemen,

[p. 188]

norderney: avondwandeling.

haalde een lamp uit de huiskamer, en gaf Dientje last om al de overige lampen en kaarsen uit te blazen.

Maar zoo kon het niet alle dagen gaan! Wanneer er menschen voor zaken kwamen, kon Jeanne niet bij mij in de kamer blijven. Zij was te trotsch om zich buiten hare eigene vier muren te laten verdrijven, en streed een tijdlang dapper tegen hare gevoelens.

‘Tante Betsy heeft toch zeker niet de bedoeling gehad, mij de rust in mijn eigen huis te ontrooven? Waarom zou ik boven in de slaapkamer gaan zitten, wanneer ik zulk een mooie huiskamer heb!’

Met deze en dergelijke woorden sprak Jeanne zichzelve moed in; maar zij had te veel op hare krachten vertrouwd.

‘Als ik hier altijd alleen zat,’ verklaarde zij, ‘dan zou het nog wel zijn uit te houden; ik kon dan den “Verlorenen” - zoo vatte Jeanne de vier- en tweevoeters op de schilderij onder één algemeene benaming samen - mijn rug toekeeren! Zie maar: hier staat mijn naaimandje bij al mijne huishoudelijke benoodigdheden, en hier mijn schrijftafel. Ik kijk dan vlak den anderen kant uit. Maar, o wee! ònze kennissen! Ieder, die hier een visite komt maken, kijkt telkens en telkens weder naar de “Verlorenen”; en ik mag praten wat ik wil... het geheele gesprek loopt altijd en immer over hèn!’

Ten opzichte van de schilderij konden wij onze bezoekers in drie klassen verdeelen. Zoo waren er allereerst openhartige, vrijmoedige lieden, die er een eigen opinie op na hielden. Zij zeiden - en wat hadden zij ook anders kunnen zeggen? - dat de schilderij hun buitengewoon mishaagde. Enkelen verstoutten zich zelfs om aan Jeanne te vragen, hoe zij zoo iets smakeloos in hare nabijheid kon dulden. De meesten vonden dit niet erg beleefd; maar slechts zeer weinigen bezaten tact en zelfbeheersching genoeg, om er geheel over te zwijgen.

De tweede soort was talrijker: zij bestond uit personen, die niet het minste of geringste verstand van de schoone kunsten hadden, maar toch gaarne ingelicht wilden zijn omtrent datgene, wat voor schoon gehouden werd en tot een juist oordeel behoorde. En nu stond ik als kunstkenner bij al mijne vrienden en bekenden in groot aanzien - ik mag het zeggen, zonder mijzelven bijzonder te roemen - en daar de menschen de schilderij in mijn huis zagen, wisten zij, dat zij haar eigenlijk bewonderen moesten, al scheen zij hun uit een natuurlijk oogpunt ook nog zoo afschuwelijk toe. Bij zulke ongelukkige pogingen van gedwongen bewondering moest dan mijne arme vrouw den ganschen lieven tijd met hen voor het wangedrocht blijven staan. Wanneer ik dan na afloop van mijne bezigheden thuiskwam en haar halfdood van vermoeienis vond, dan antwoordde zij op mijne bezorgde vragen slechts met de diepe verzuchting: ‘Alweer die afschuwelijke Verlorenen!’

De derde soort, het kleinst in aantal, maar de alleronaangenaamste van aard, bestond uit zulke bezoekers, die de schilderij uit alle mogelijke oogpunten critiseerden. Slechts weinigen durfden het wagen, in mijn eigen huis een mijner schilderijen door en door waardeloos te noemen, en haar in

norderney: op het strand.

[p. 189]

examen, Naar J. Wodzinski. (Zie blz. 192.)

[p. 190]

figuurlijken zin onbarmhartig aan flarden te scheuren; maar juist de onvriendelijksten onzer kennissen deden dit met genot. En zóó wonderlijk zit het samenstel der menschelijke natuur in elkaar, dat die onvoorwaardelijke en onbewimpelde afkeuring nog het verdrietigst van alles voor ons was. Het maakte den indruk op ons, alsof die hatelijke menschen hunne afkeuring enkel en alleen uitspraken met het doel om ons iets onaangenaams te zeggen, - en wat konden wij hun antwoorden? Mochten wij onze beste, brave tante Betsy aan hunne onmeedoogende spotternij en gelach prijsgeven? Dat nooit!

De onvriendelijke critiek was even moeilijk te verdragen als de vriendelijke.

‘'t Is bepaald iets vreeselijks! 't is op den duur niet om uit te houden!’ Dat was de jammerklacht, die ik bijna dagelijks van mijn arme vrouwtje te hooren kreeg.

Wij zouden het monsterstuk gaarne naar den zolder of in den kelder getransporteerd of er in de kachel een lekker vuurtje van gemaakt hebben, - maar wanneer tante Betsy ons een harer aangename bezoeken bracht, wat zeer dikwijls gebeurde, merkten wij heel goed op, dat zij haar cadeau, ook al sprak zij er niet veel over, met zulke teerhartige blikken beschouwde en er zich zoo innigjes in verkneuterde, dat mijne arme Jeanne zich telkens weder voor hare heldhaftige zelfbeheersching beloond achtte.

Toen wij al de beleefdheids-bezoeken ontvangen en beantwoord hadden, ging Jeanne nog ten besluite een paar dagen logeeren bij een harer beste vriendinnen, die thans te Rotterdam woonde. Ik maakte dadelijk van hare afwezigheid gebruik, liet den behanger komen, en bracht met zijnen bijstand de ‘Verlorenen’ naar de eetkamer over. Toen tante Betsy bij hare eerstvolgende visite de schilderij niet meer op de gewone plaats zag hangen, trok zij een geweldig lang gezicht. Maar ik verzekerde haar brutaalweg, dat het licht in de eetkamer beter was en de afbeelding van een feestmaal daar ook meer eigenaardig thuis hoorde. Gedreven door het vertrouwen, dat tante Betsy in mijn kunstsmaak stelde, zeide zij natuurlijk op alles ja en amen, al was het dan ook een bijzonder weemoedig soort van instemming. Zoo kon mijn lieve vrouwtje dan nu bij hare terugkomst uit Rotterdam in ongestoorde rust de visites harer kennissen genieten.

Men denke daarom echter niet, dat Jeanne en ik langzamerhand aan de schilderij gewoon waren geraakt. Dat was eenvoudig onmogelijk! Maar ik zat er altijd met mijn rug naar toe, en zij rechts er van af; ook hadden wij ons aangewend, de kamer te verlaten zonder naar de schilderij te kijken. Bovendien bedekten wij haar 's zomers met een gazen gordijn, zoogenaamd voor de vliegen.

Maar ongelukkigerwijs was onze triomf slechts van korten duur. - Op zekeren dag gaf ik een dinertje ter eere van den beroemden Noordpool-reiziger Dr. Quansen, die hier een vergadering van het Aardrijkskundig Genootschap kwam bijwonen, en met wien ik een jaar geleden had kennis gemaakt. Het was juist in het hartje van den winter, dus geen tijd voor vliegen. Een gezelliger, onderhoudender dischgenoot dan onze gast was er op de wereld niet te vinden, en ook de overige vrienden, die wij uitgenoodigd hadden, verkeerden in de opgeruimdste stemming. Dr. Quansen vertelde juist onder de soep een komische historie van den Emir van Kaboel, en was tot aan de pointe gekomen, toen Dientje zijn bord verwisselde, waarbij hij toevallig opkeek en... de zwijnen met al de andere rampzalige ‘Verlorenen’ bemerkte.

Hoezeer hij een man van beschaving en goede vormen was, verloor hij op dit oogenblik toch zijne zelfbeheersching. De woorden bestierven op zijne lippen, en het duurde verscheidene seconden eer hij zich met een gedwongen lachje weder tot Jeanne wendde, om het gesprek voort te zetten. Natuurlijk keken de overige gasten de een na den ander ook al eens in de hoogte, om te zien wat den beroemden man zoo had doen ontstellen.

Jeanne vertelde later met tranen in de oogen, dat Dr. Quansen van dat oogenblik af met haar gesproken had op een toon alsof zij niet toerekenbaar ware geweest. Toen hij daarna weer uit Amsterdam vertrok, zonder ons ook slechts eene afscheids-visite te brengen, vond zij het zeer natuurlijk, dat hij niet nogmaals een huis wilde binnentreden, waar men zulk een monsterachtig gedrocht aan den muur had hangen.

Met Kerstmis ging Jeanne een paar dagen logeeren bij hare ouders, die in Leiden woonden, en nu riep ik nogmaals den behanger te hulp. Wij transporteerden het afschuwelijke ding thans naar mijne studeerkamer. Ik liet daar een boekenrek afbreken, en op de daardoor vrijkomende plaats de ‘Verlorenen’ aan den muur hangen. Zij hadden daar een totaal valsch licht, maar dat was des te beter. Ik plaatste mijn schrijftafel zóó, dat ik hun bij het schrijven den rug toekeerde, en mijne bezoekers.... beval ik in de bescherming des hemels aan.

Op Nieuwjaarsdag was Jeanne terug, en tante Betsy, die ons het gebruikelijke ‘heil en zegen’ kwam wenschen, bleef bij ons koffiedrinken. Slechts een paar dagen geleden had ik haar nog gezegd, hoe goed het licht in de eetkamer was, en ik had dus van schaamte wel in den grond willen zinken, toen ik zag, hoe zij van hare plaats - precies dezelfde, waarop de beroemde Dr. Quansen gezeten had - naar den muur keek, waar thans Vernet's ‘Gideon’ in plaats van de ‘Verlorenen’ hing.

De uitdrukking van verbazing op haar gelaat was niet te miskennen, - maar onze goede tante zeide niets.

‘Wij hebben de schilderij - uwe schilderij - den “verloren zoon”, naar mijne studeerkamer overgebracht, beste tante,’ zeide ik; en toen voegde ik er, als door een plotselinge ingeving, met den moed der vertwijfeling bij: ‘Ik zal de kinderen van de Zondagsschool uitnoodigen, de schilderij eens te komen bezichtigen.’

Tante Betsy antwoordde wel niets; maar ik hoopte, dat zij zich niet beleedigd gevoelde.

Nog vóór ik naar bed ging, maakte ik mijne grove onwaarheid weder goed, doordien ik aan elk mijner Zondagsscholieren een uitnoodiging schreef, om Donderdagavond thee te komen drinken, - en allen kwamen.

Wij amuseerden de kinderen zoo goed als wij konden, en nadat zij een boterham gegeten hadden, wierp mijne vrouw mij een veelbeteekenenden blik toe, die mij tot handelen dreef.

‘Zoudt gij niet eens in mijne studeerkamer willen

[p. 191]

komen, om daar mijne groote schilderij van den “verloren zoon” te bekijken?’

‘O ja! heel graag!’ riepen zij allen in koor.

Wij togen door de gang naar mijne studeerkamer. De schilderij was goed verlicht; de kinderen plaatsten zich er voor; de heer Jansen, een der onderwijzers, stond aan den eenen kant, ik aan den anderen. Twee der meisjes gichelden, geloof ik. Nu kuchte ik eens een paar maal, en begon ik in dezer voege:

‘De voorstelling is deels realistisch, deels allegorisch. De groote zuilen in het midden scheiden, om zoo te zeggen, het tafereel van het heden en de tafereelen uit het verledene. Op het tafereel rechts ziet men den armen verloren zoon; hij is zoo bleek, omdat hij zoo'n honger heeft, en daarom kijkt hij ook zoo begeerig naar de bakken met draf. Ziet eens, hoe de zwijnen dien draf opeten, precies zooals het in den Bijbel staat! Op den achtergrond, op het tafereel van het heden, ziet men de dansers, en de menschen daar op de galerij zijn de muzikanten.’

Ik was alles behalve op mijn gemak terwijl ik dien banalen onzin uitsloeg, en de heer Jansen met een stok de figuren aanwees, die ik in mijne ‘uitlegging’ ter sprake bracht.

Geen der kinderen zeide een woord. De doodsche stilte, die in de vergadering heerschte, begon drukkend te worden; ieder gevoelde, dat er iets gezegd moest worden. Eensklaps verbrak Hein de Leeuw het algemeene stilzwijgen. Op de Zondagsschool zit hij altijd met zijn mond vol tanden, wanneer er vragen of versjes opgezegd moeten worden; maar thans riep hij plotseling met luider stem: ‘Zijn dat nu Engelsche varkens, of welk soort is het anders? Voor Hollandsche zijn de staarten te veel gedraaid, en de Engelsche hebben toch ook weer niet zulke lange pooten!’

Niet ik, maar de heer Jansen gaf het stoutmoedige antwoord: ‘Dat zijn varkens uit de stallen der Edomieten!’

Het geheele gezelschap barstte in een schaterend gelach uit; ik weet niet, waarover het meest: over de vraag of over het antwoord. Van een stichtelijke stemming was thans geen sprake meer. Ik was blijde, toen het negen uur sloeg en de kinderen huiswaarts keerden.

De winter was verstreken, en wij bevonden ons in de maand Maart. Gelukkig voor Jeanne en mij, was het een warme maand, en den 10den bespeurde ik twee groote vliegen op mijne vensterruit. Vroeger had ik ze terstond doodgeslagen, maar thans liep ik naar de linnenkast, haalde er het gaas uit en omhulde daarmede den ‘verloren zoon’, om hem tegen beschadiging te vrijwaren. Nadat ik dit met eigen hand gedaan had, gevoelde ik mij een tijdlang als van een drukkenden last bevrijd.

Het zou dwaasheid zijn, wanneer ik het wilde doen voorkomen, alsof wij binnen onze eigen vier muren in 't geheel geen schik meer in ons leven hadden. Integendeel: wij genoten van ganscher harte het goede des levens; maar toch ging er zeker geen voormiddag, geen namiddag, geen avond om, zonder dat de ‘verloren zoon’, of zijn vader, zijn oudste broeder of de slachter, een der dansers en danseressen, of misschien wel een der zwijnen, uit de afschuwelijke schilderij te voorschijn kwam, om onze vreugde en ons genot te bederven.

Misschien werd ik door dezen staat van zaken, zonder dat ik het wist, versterkt in het besluit om het huis te sluiten, de meiden kostgeld te geven en een paar zomermaanden aan het Scheveningsche strand te gaan doorbrengen. Wij konden daar naar hartelust van de frissche zeelucht genieten, en zouden weinig of niets van de warmte hebben te lijden.

Hier brachten wij onzen tijd op de aangenaamste wijze door. Jeanne naaide, teekende en las zooveel als zij wilde. Ik zat volijverig met de pen in de hand, nam elken morgen een zeebad, en las 's middags de beste en nieuwste producten der litteratuur van den dag voor. Zoo doorleefden wij den zomer in vrede, zonder zwijnen en draf, zonder boetvaardige Verlorenen of jaloersche oudste broeders, totdat het September werd.

Op zekeren morgen zaten wij na het ontbijt met eenige kennissen gezellig te praten onder de veranda van het hotel, toen Van der Dijke naar mij toe kwam. Hij behoort tot die categorie van onaangename menschen, die heel graag een slechte tijding overbrengen.

‘Is u niet mijnheer Strachenius?’ vroeg hij.

‘Om u te dienen,’ antwoordde ik.

‘Uit Amsterdam?’

‘Ja, juist, - uit Amsterdam!’

‘Dan is ú zeker de hier bedoelde persoon,’ zeide hij; en tegelijk wees hij, niet zonder zichtbare voldoening, op een telegram in het Vaderland, dat hij in de hand hield. Het luidde aldus:

‘Amsterdam, 16 September. Heden namiddag te 5 ure ontstond hier een hevige uitslaande brand in de Vondelstraat, waarbij de huizen der heeren Beucheler en Strachenius nagenoeg geheel in asch gelegd werden. Ook de aangrenzende perceelen hebben veel geleden, vooral door waterschade.’

Ik deelde behoedzaam en langs allerlei omwegen de jobstijding aan mijne arme Jeanne mede, en daarop maakten wij ons zoo spoedig mogelijk gereed om naar Amsterdam terug te keeren. Nog even vóór ons vertrek kregen wij zekerheid door een telegram van neef Hovekamp: ‘Te laat; slechts weinig gered.’

Een paar uur later hadden wij de hoofdstad reeds in het gezicht. Toen wij te Halfweg even stopten, keek Jeanne mij met een veelbeteekenend glimlachje aan:

‘Enfin, Adriaan! één troost hebben wij ten minste toch,’ zeide zij.

‘Juist!’ antwoordde ik.

‘Wij zullen die afschuwelijke zwijnen nooit wederzien!’

‘Neen, nooit weder!’ zeide ik; ‘geen ongeluk zoo groot, of er is toch nog altijd een gelukje bij.’

Ik had aan neef Hovekamp teruggeseind, en hij stond mij met eenige andere vrienden aan het station te wachten.

‘Alles is zoo plotseling in zijn werk gegaan,’ zeide neef op meewarigen toon; ‘het kwam door een gasontploffing bij Beucheler, vlak naast u, en daarbij woei er een felle Noordwestenwind.’

‘Maar één ding zal u toch groot genoegen doen, mijnheer Strachenius,’ sprak de heer Jansen.

‘Wezenlijk?’ vroeg Jeanne verheugd; ‘en wat dan?’

[p. 192]

‘Toen de vlammen en de rook juist op het ergst waren, kwam de jonge Hein de Leeuw, een der leerlingen van uwe Zondagsschool, met drie makkers aansnellen. Zij klauterden de ladders op, sloegen de vensters der studeerkamer in, met zijn eigen zakmes sneed hij het groote doek uit de lijst uwer schilderij, - en die is dus gered!’