De Huisvriend. Jaargang 1893

In den tower te Londen
door Jan Ouvrier.

In elk land bijna vindt men gebouwen, wier naam herhaaldelijk op de geschiedrolen voorkomt, steeds geschreven met roode, bloedroode letters. De meeste zijn verdwenen, meegesleurd door den vlietenden tijd, maar enkele zijn gebleven, gewoonlijk de voornaamsten.

Frankrijk heeft zijn Bastille gehad. Wij, Nederlanders, hebben Loevenstein en de Gevangenpoort; de Zwitsers, Chillon; de Italianen, de Brug der Zuchten; de Belgen, het Broodhuis.

En Engeland heeft zijn Tower, de vesting, die al de voorgaande overtreft als herinnering aan menschelijk leed en jammer uit vroeger tijden. Reeds zijn stichting vond plaats te midden van gedeukte helmen, met bloed bevlekte zwaarden, gehavende harnassen, omringd door een vernederd, overwonnen volk na het slagveld bij Hastings.

Dit Angel-Saksische koningshuis was vernietigd na een eeuwenlange heerschappij. De laatste heerscher over Engeland, koning Harold, was gesneuveld en zijn tegenstander, de hertog van Normandië, zetelde in Engeland, gesteund door een leger van 60,000 krijgers. Een groote, hooge, vierkante toren, de White Tower, werd op zijn bevel gebouwd door Gundulf, een Normandisch edele. Het was een hecht gebouw, dat het onderdrukte volk een voorstelling gaf der kracht, welke het verpletterd had.

De volgende vorsten omringden den toren met wallen, bastions en kleinere torens. Breede grachten werden gegraven, poorten gebouwd en ras werd het bouwwerk van Gundulf een onneembare vesting, Londen en de Theems beheerschend, een residentie en schuilplaats voor de vorsten, een veilige bewaarplaats voor hen, die zij vernietigen wilden, de schatkamer der Kroon, het wapenmagazijn van Engeland.

[p. 171]

Men heeft den Tower niet ten onrechte den achtergrond genoemd der bloedige dagen, die zoo veelvuldig in Engelands geschiedenis voorkomen. Dit gebouw is de band, waarin een goed deel van Brittanie's verleden ingebonden is.

En 't is nog even hecht als vroeger. De muren zijn gaaf, scheurloos, en 't zal eeuwen duren, eer deze opeenstapeling van torens van den Theemsoever verdwijnt.

Van verre gezien steekt boven alles de White Tower uit. De muren zijn gekanteeld, witte muren wisselen met de zwartroode steenkleur af. Op de hoeken vier torentjes met kleine venstergaatjes. Rondom dit hoofdgebouw lompe, ronde torens, door dikke wallen verbonden.

Door een hoog ijzeren hek treedt men de oude vesting binnen. 't Is er niet druk, want op Vrijdag moet er entree betaald worden. Voortwandelende heeft men een aardig gezicht op de torenwerken, hier en daar donker van kleur, of geheel bedekt met grijs pleister. Twee logge torens, de Middle Tower, sluiten den breeden weg af en door de deurlooze poort ziet men een langzaam hellenden weg.

Het is hier een aardig punt om een oogenblik te blijven rondkijken. In de breede, gedempte gracht voetballen een aantal soldaten in witte, blauwe en roode uniformen; vlug snellen de jonge, ranke gestalten heen en weer om den grooten bal in zijn vaart te stuiten en naar de tegenpartij te schoppen. De stijve rechte lijn der vestingwal wordt aangenaam onderbroken door klimopranken, die over de verweerde steenen naar beneden hangen.

Onder de grijze poorttorens loopt de schildwacht met groote stappen heen en weer. Hij heeft een witroode uniformjas aan: op den rug witte banden; een donkere broek; een hooge zwarte berenmuts op het hoofd. Andere soldaten, buiten dienst, met een vlug, gevouwen mutsje half op het hoofd, een dun, klein wandelstokje coquet in de hand, komen af en aan.

Als men door deze eerste poort gegaan is, wordt de weg smaller. Over een ophaalbrug gaat men door een tweede poort de Ryward Tower, even lang van vorm als zijn voorganger. Op zij van den weg is een ijzeren balustrade, een eindje van den muur verwijderd. Deze tusschenruimte is veel lager dan de weg en was vroeger gevuld met water. Halverwege leiden zes breede steenen trappen naar beneden, naar een ronde poort, gesloten door zware deuren, met zware, ijzeren bouten en traliën. De officieele naam van deze poort is de Traitor's Gate. Niet ten onrechte is dit kleine eindje, van de steenen trede tot de Verraderspoort, een via dolorosa genoemd. Dit was de ingang voor de gevangenen, onder wie velen waren, die hier aan deze poort een laatsten blik zouden slaan op het breede, donkerbruine water achter hen, de Theems, met haar drukke scheepvaart. Een geringe afstand en toch voor hen, ongelukkigen, even zwaar, en lang, en pijnlijk als eens de weg van Jeruzalem naar Golgotha. Ook hier werd deze kruisweg betreden door goeden en door kwaden....

Ik maakte op de plaats eenige aanteekeningen, en toen ik opkeek, zag ik een onderofficier der wacht, een politieagent en een wachter op mij toetreden. Verwonderd over zooveel belangstelling wachtte ik hen af.

‘Mijnheer, maakt u daar schetsen?’ werd mij op gestrengen toon gevraagd. 't Was waar ook, ik had geheel vergeten in een vesting te zijn. Gelukkig had ik mij aan niets bezondigd, en toen de drie mannen mijn notitieboekje vol onleesbare krabels doorgezien hadden, kon ik verder gaan.

Mijn eerste gang was naar den Bloody Tower. Deze toren had vroeger een anderen naam, doch nadat Richard III de kinderen van Eduard IV hier had laten vermoorden, kreeg hij zijn tegenwoordigen titel van ‘bloedigen toren.’

Door een donker poortje treedt men een kleine, achtkantige zaal binnen, waar de juweelen der Kroon uitgestald liggen. In de diepe vensternissen vitrines met ridderorden en staatsiedegens; midden in het vertrek een hoog, zwaar, ijzeren hek, veel gelijkend op een vierkante berenkooi. Achter deze traliën, in glazen kasten kronen, schepters, zwaarden, bekers, sporen, alles van goud, bezet met diamanten, robijnen, pasels en saffieren. Het mooiste stuk is wel de kroon van Koningin Victoria, in 1838 vervaardigd. De ornamenten, soms ragfijn, vormen een meesterstuk van moderne goudskunst, 2783 diamanten zijn aan deze kostbare kroon gebruikt. Aan de voorzijde bevindt zich een groote robijn Deze prachtige steen werd in 1367 door koning Pedro van Castilië aan den Zwarten Prins geschonken. Later, in den slag van Agincourt, diende hij als helmsieraad van Hendrik V.

Ook een nabootsing van den beroemden Koh-i-Noor is hier. Een teleurstelling voor velen, die hoopten een der grootste diamanten der wereld te zien. Het is een zeldzaam gezicht, dit gevonkel van goud en zilver, gemengd met vlekkelooze ivoortint en helderglinsterende kleuren! En rondom deze kostbare verzameling donkere zware muren, getraliede venstertjes en kruisgewelven. Nergens eenige versiering; alles kaal, terugstootend, somber; een weinig passende omgeving voor de kroonjuweelen van het regeerend Vorstenhuis!

't Is goed, dat de bewakers door hun antieke, eigenaardige kleederdracht eenige afwisseling brengen in deze scherpe tegenstelling van mooi en leelijk. Zij dragen een staatsierok van zwart laken met roode biezen; op de borst het koninklijke wapen. Beefeaters of warders heeten zij. Oorspronkelijk waren het bedienden aan de koninklijke tafel. Nu zijn het de wachters geworden van dit oude gebouw. Overal ziet men hun welgedane gestalten naast de donkerblauwe politieagenten.

Naar de White Tower, den vierkanten hoofdtoren, voert een ietwat hellende weg.

In een hoekje aan zijn voet sluimeren en eenige vuurmonden, wier rust bewaakt wordt door een schildwacht. Op een groot, langwerpig plein exerceeren soldaten. Een tiental trappen gaat men door een smalle, sombere gang naar Banqueting Hall. In deze en de volgende zalen zijn talrijke wapenrustingen tentoongesteld. Overal zwaar geharnaste ruiters op rossen, gepantserd als hun meesters, voetknechten en pages, eveneens geheel in het ijzer. Zeer belangrijk zijn de 22 ruiterfiguren, in chronologische volg-

[p. 172]

orde opgesteld, welke een getrouw overzicht geven der wapenrustingen van Eduard I tot Jakob II. Sommige helmen, schilden en pantsers zijn prachtig bewerkt met fijne ornamentjes, die op het ijzer als 't ware ingesneden zijn; verscheiden platen en hoofdbedekkingen zijn gespleten of gedrukt en de onregelmatige snede der meeste bijlen en zwaarden toont aan, dat ze gebruikt zijn.

Het sombere aanzien der donkere, logge muren heeft men trachten te verminderen door bijna alles met wapenen te bedekken. Verschillende figuren zijn er van gevormd. Zoo merkte ik een groote ster op, van breede sabelklingen gemaakt; daarachter een dubbele krans van laadstokken; in het midden een vorst van kromgebogen bajonetten. Verder groote cirkels van pistolen; zelfs is er een palm geheel van gekozen klingen samengesteld. En werkelijk maken deze symetrische figuren van zulke vreemdsoortige voorwerpen vervaardigd geen onaardigen indruk. In de Council Chamber, evenals de vorige, geheel gevuld met speren, tropeeën en harnassen, staat in het midden een treurige groep.

Een zwart blok met twee ronde inkepingen, een zware bijl, een donkerrood masker. In een glazen kast liggen ketenen en folterwerktuigen: de instrumenten van beul en rechter, symbolen der vroegere rechtspraak....

Een geheel anderen indruk maakt het dwaze masker van Will Sommers, den hofnar van Hendrik VIII. Het is een bronzen helm met grooten neus en tanden en onzinnigen bril.

Voor liefhebbers van wapenen is hier veel te zien, want niet alleen Britsche wapenen zijn hier, ook Grieksche, Romeinsche, Japansche, Chineesche en andere oorlogstoerustingen.

Op de tweede verdieping is de kapel van St. John. Breede ruiten schragen de randbogen, waarop het tongewelf rust. Deze zaal is een der fraaiste overblijfselen van Normandische bouwkunst.

De verdere ruimte in dezen toren werd gebruikt voor kerkers en folterkamer. In een der nauwste echter werd Sir Walter Raleigh jarenlang gevangen gehouden.

Schuin tegenover de White Tower staat de Beauchamp Tower. Het grootste vertrek in dezen toren is een der belangrijkste uit de vesting.

Het is een laag vertrek. Een getralied spitsboogvenster ziet uit op het slotplein. In de grauwe wanden zijn diepe nissen. In de muren zijn talrijke opschriften door gevangenen ingekrast, hetgeen vooral den kerker interessant doet zijn. Meestal staan er slechts de voorletters of namen, maar hier en daar zijn grootere inscriptiën zichtbaar.

Op zijde van den haard staat gegrift: ‘Geeft den mensch de eer, welke hem toekomt; hebt uw naasten lief; vreest God: eert den koning.’ Van denzelfden ongelukkige, die den 14 September zijn gevangenis voor het schavot verliet, is het roerende: ‘hoop op God.’ De graaf van Arundel, Philipp Howard, de zoon van den Hertog van Norfolk, den kampioen van Maria Stuart, wien haar hand toegezegd was en die zelf eens de gunsteling van Elisabeth heette, kraste in schrijfletters: ‘Hoe meer leed in deze wereld voor Christus, hoe grooter heerlijkheid met Hem in de toekomstige. Gij, o, Heer, hebt Hem met eer en roem geprezen. De nagedachtenis van den Rechtvaardige zal door alle eeuwen blijven. Arundel, Juni 22, 1587.’

Het zijn altemaal weeklachten, versteende tranen! Wanhoopskreten van ongelukkigen, die rijkdom en macht gekend hadden, van arme drommels die nooit geluk ontmoetten.

Hun namen en wapens, sommige vergezeld van een doodshoofd, staan hier: voor de meeste hunner het laatste werk dat zij doen zouden. Bijna op den achtergrond gedrongen door al die opschriften, meermalen met aardige ornamenten versierd, staat in kleine, bevende letters het woord:

JANE.

Wat al herinneringen wekt deze simpele naam op!

De koning Eduard VI was gestorven en de opvolgster in zijn testament aangewezen. Jane Grey nam zijn plaats in, echter niet uit eigen beweging, niet door eerzucht geleid. Het zestienjarige meisje was er wellicht te eenvoudig voor.

Op aandrang van haar schoonvader, vader, echtgenoot, na herhaaldelijk geweigerd te hebben, trad ze eindelijk op als koningin. De lijfwacht zwoer haar trouw en overal werd hare troonsbestijging bekend gemaakt. De eerzucht van de Dudley's, de familie van haar echtgenoot, was voldaan. Maar een mededingster trad op. Mary, de door haar geboorte wettige koningin, verzamelde hare aanhangers en naderde Londen. De hertog van Northumberland, Jane's schoonvader, maakte zich gereed haar met een leger te wederstaan. Na zijn vertrek uit Londen brak er een opstand uit. De mannen die Jane trouw gezworen hadden, die haar zelfs den troon opgedrongen hadden, verlieten haar zijde en huldigden Mary.

Na een regeering van tien dagen legde Jane de kroon neder en verwisselde met haar echtgenoot het paleis voor een kerker in den Tower.

In dezen kerker werd haar echtgenoot opgesloten, zij zelf in een anderen toren. Wat moet er in het hart dezer zoo jonge vrouw omgegaan zijn, zij, die weinig de wereld nog kende en misschien geloofde aan menschentrouw! Hoe moest zij in de donkere cel tot bittere, smartelijke rijpheid gekomen zijn, na al die verloocheningen!

Het echtpaar werd ter dood veroordeeld, daarna begenadigd, doch toen er na een jaar een opstand uitbarstte, was dit voor het parlement van Mary een aanleiding, hen uit den weg te ruimen. Robert Guildford, die dezen naam in den wand gegrift had, werd op het schavot op den heuvel naast den Tower onthoofd, Jane zelf op de binnenplaats, vlak voor de Beacthamptower, waar een blauwe zerk, omringd door paaltjes, de plek van het schavot aanwijst. De koningin van tien dagen, het goede kind, nog te jong voor zulk een lotsverwisseling, scheen door haar lijden gestaald te zijn. Ze weigerde de hulp van den beul en deed zelf den witten doek om het hoofd. Knielende verklaarde zij, dat haar daden jegens Mary onwettig geweest waren, ‘maar toch wasch ik mijn handen in onschuld voor God, en voor U, goede Christenen, op dezen dag...’

Op zij van het groote gebouw der garnizoenskazerne staat een kerkje, dat van St. Peter. Een lief, aardig

[p. 173]

mijmering. (Zie blz. 174).

[p. 174]

gebouwtje van binnen, een echt kerkje, zooals men er weinig in Londen vindt. Alles is er doodeenvoudig Twee rijen bruingeel geverfde banken; een zijbank gescheiden door bogen en ruiten, en spitsboogvensters met kruiselings getraliede ruitjes. De achterpoort wordt geheel ingenomen door een breed, Gothisch venster en het met goud en kleuren versierde altaar. Rechts een aardig gebeeldhouwde preekstoel en links een zeer oud, bruinhouten grafmonument met levensgroote figuren van Carrarischmarmer.

Ik was de eenige bezoeker op dat oogenblik. Het was er zoo stil, zoo stil! Een zonnestraaltje speelde door de ruitjes en wierp zijn guitig lichtgeflonker op de banken en vensternissen. Dit lieve kerkje maakte op mij een onuitsprekelijk vredigen indruk, die mij de donkere, sombere kerkers en gangen van daareven deed vergeten.

Daar trad de bewaker, met vleezig gezicht en welgedane gestalte binnen. Zijn scherpe klanken hinderden mij geweldig. Ik wenkte hem, dat ik geen Engelsch verstond, maar dit voorwendsel hielp mij niet. Hij wees mij op een blinkend koperen plaat bij den ingang, waarop 32 namen stonden van mannen en vrouwen, hier begraven. 't Waren koninginnen, hertogen, graven, het geheele adelboek van Engeland, en achter ieders naam onthoofd 1535... onthoofd...

In het looppad wees de bewaker met den voet naar eenige blauwe zerken, waarop eveneens namen stonden met het jaartal van hun gewelddadigen dood.

Ik wendde hem den rug toe en liep naar het altaar. Ook daar volgde hij me en wees op een steenen plaat voor het altaar, die vermeldde dat hier begraven lagen: koningin Anna Boleyn en koningin Katherina Howard, de hertogin van Somerset en Northumberland. Weer onder bijvoeging van dat ontzettende beheaded!

De man werd me onuitstaanbaar. De aangename gewaarwording, die ik aan het stille, schijnbaar rustige van dit kerkje ontvangen had, was geheel verdwenen, vooral door de smakelijkheid, waarmee de welgedane bewaker mij dat alles wees, zooals een boer op een landbouwtentoonstelling vette koeien en ossen zou aanwijzen.

Ik verliet het kerkje en spoedig daarna de sombere vesting. Wel had ik een schriftelijke vergunning van den commandant, om al de torens te bezoeken, maar het was me onmogelijk verder gebruik ervan te maken. Ik verlangde buiten deze muren te zijn, in het drukke gewoel der straten, te midden der vlugge cabs en hotsende omnibussen, in het vrije leven eener moderne stad, waar mijn hart zonder huivering slaan kon.