De Huisvriend. Jaargang 1893

[p. 97]

Aan de oevers van de Ganges.
Met vier illustratiën.

Ofschoon Britsch-Indië tegenwoordig bijna even gemakkelijk doorreisd kan worden als Italië bij voorbeeld, is het toch nog een tamelijk onbekend land, waarover een sluier van geheimzinnigheid hangt.

Wie Nederlandsch-Indië goed kent en meent daardoor zich een goed denkbeeld te kunnen vormen van het land, waardoor de Ganges stroomt, vergist zich echter deerlijk. De beide landen verschillen geheel en al van aanzien. Java, Sumatra en de andere eilanden van den Archipel onderscheiden zich vóór alles door hun weelderigen tropischen plantengroei, het zijn ware ‘gordels van smaragd’. Deze wonderbare vegetatie is echter in Britsch-Indië, met uitzondering van Ceylon, ver te zoeken.

Wanneer men de uitgestrekte vlakte van Hindoestan met den spoorwagen doorreist, valt de gelijkenis van dit land met de Middel-Europeesche natuur het meest op; als men bosschen van palmbommen ziet, dan is men geneigd aan Egypte te denken, en toch ligt het grootste gedeelte van Britsch-Indië in de verzengde luchtstreek, maar de geringe vochtigheid der lucht is oorzaak van dezen schralen plantengroei.

Een ander dwaalbegrip is het van het rijke Indië te spreken. Vroeger, ten tijde van Alexander den Groote, was het zonder twijfel een ontzaglijk rijk land, niet alleen omdat het zulke bloeiende akkers bezat, maar vooral omdat er zoovele bronnen van nijverheid waren; nu echter zijn die oude bronnen verdroogd, zonder dat de nieuwe fabrieks-industrie der bevolking ten goede kwam.

En toch gaat het moeielijk een land, dat zooveel natuurlijke hulpmiddelen heeft en grootendeels zeer vruchtbaar is, arm te noemen, ofschoon er om de paar jaren altijd eenige honderdduizenden menschen aan hongersnood sterven.

Ook is de opvatting onjuist, dat de hedendaagsche Indiërs nog hetzelfde beschaafde volk zijn dat den Macedoniërs op hun zegetocht weerstand bood en letterkundige meesterstukken wrochtte, welke thans nog de bewondering opwekken van de beoefenaars der Sanskrietsche taal.

De tijd, het nationale verval, immigraties en bloedvermengingen hebben het oude Indië, evenals het oude Egypte of Griekenland, geheel opgeruimd. Wat zich uit de schipbreuk der oudheid gered heeft, zooals bij voorbeeld de uiterlijke godsdienstvormen, ziet er in zijn mummieachtigheid en ver-

tempelgebouwen en volksleven aan de oevers der ganges bij benares.

[p. 98]

steening half potsierlijk, half spookachtig uit.

Men overdrijft niet, als men zegt dat de meerderheid der 250 millioen inwoners van het hedendaagsche Indië een droomleven voert, zonder eenige werkkracht te ontvouwen.

Een reiziger, die, zonder buitengewone studiën gemaakt te hebben in land- en volkenkunde, het land doortrekt, zal alleen reeds door het uiterlijk, dus door huidkleur en kleeding de vier groote bevolkingselementen van Britsch-Indië van elkander leeren onderscheiden. Bijna altijd stemmen kleeding, ras en godsdienst met elkander overeen, zoodat men met onfeilbare zekerheid naar den uiterlijken mensch den inwendige beoordeelen kan.

In het zuiden vinden wij de overblijfselen der donkerkleurige oorspronkelijke bevolking vermengd met Indisch-Arische volkselementen. Deze slanke, goed gebouwde en dikwijls door opvallend edele trekken, die aan onze Zigeuners herinneren, zich onderscheidende menschen hebben een fraaie, grijszwarte gelaatskleur, die een scherpe tegenstelling vormt met het bruinzwart der negers. Men noemt hen op Ceylon Shingaleezen, in het zuiden van het Indische vasteland Klings of Tamulen. Hun godsdienst, hoewel in naam Brahmaansch, is vooral op Ceylon sterk vermengd met Bouddhistische en alle mogelijke heidensche elementen. Deels om het warmere klimaat, deels door hun geringere beschaving versmaden zij de omslachtige kleeding der Noord-Indiërs en stellen zich tevreden met het heupschortje.

In Europa verstaat men onder Indiërs meestal alleen de ook niet meer onvermengd gebleven nakomelingen der voor vele duizenden jaren uit Iran geweken Ariërs. Inderdaad vormen deze eigenlijke Indiërs, die echter ten gevolge van gedurige bloedvermenging donkerbruin geworden zijn, de groote massa der bevolking van het keizerrijk. Alleen door hen wordt het dichtbevolkte Gangesland Bengalen en het Noord-Oosten van Indië bewoond.

Op de Bouddhistische hervorming is bij deze, onze Arische stambroeders, in de eerste duizend jaren na Christus zulk een belangrijke Brahmanische tegenhervorming gevolgd, dat er in het eigenlijke Indië volstrekt geen Bouddhisten meer zijn. Evenals de godsdienst dezer Brahmaansche Indiërs herinnert ook hun uiterlijk, als zij met kortgeschoren haar blootshoofds en met witte of gekleurde toga door de straten van Calcutta, Benares enz. wandelen, aan de Grieksch-Romeinsche oudheid. In het Noordwesten van Indië is het Brahmaansche Indische volkselement zoodanig met Midden-Aziatisch bloed vermengd, dat afwisselend op de eene plaats de Mahomedanen en daar dichtbij de Brahmanen in de meerderheid zijn.

Terwijl de mannelijke Mahomedanen meestal, ofschoon niet altijd, door de kleeding van de Brahmanen onderscheiden zijn, zoo is toch het verschil tusschen de vrouwelijke kleederdrachten nog veel duidelijker.

De Hindoevrouwen dragen namelijk rokken zooals bij ons de boerinnen, de Mahomedaansche daarentegen nauw sluitende tricotachtige en bepaald grappig er uitziende pantalons, van vuurroode kleur, zoodat men onwillekeurig aan Fransche soldaten moet denken. Neusringen, neusknoppen en de overlading van polsen en enkels met zware metalen ringen, zijn bij beiden gebruikelijk. Ook vindt men bij beiden het oorspronkelijk van de Hindoevrouwen afkomstige rijglijf, dat, daar het zich bij het bovenlijf bepaalt, alle voordeelen heeft van het Europeesche korset, zonder zijn nadeelen. Met zulk een korset werken de Hindoesche vrouwen der lagere volksklassen, zelfs op het veld, waarbij in de streken ten Noorden van Delhi haar hoofddoek niet zelden met kleine, schitterende spiegeltjes beplakt is.

Opgewekter dan bij de versteende Hindoes, is het leven van den kleinen volksstam der Parsi of vuuraanbidders, die sinds de verovering van Perzië door de Mahomedanen naar den omtrek van het tegenwoordige Bombay uitgeweken zijn; door afstamming en godsdienst kan men hen als de betrekkelijk onvermengd gebleven nakomelingen der oude Perzen beschouwen. Van verre kenbaar aan hun wit verlakt lederen, op een cylinderhoed of hoogen sjako gelijkende hoofdbedekking - ook dit vreemdsoortige kleedingstuk zou oorspronkelijk dagteekenen van het bekende hoofdsieraad der Dariussen en Smerdissen - onderscheiden zij zich van naderbij door een macaronikleurige tint, intelligente gelaatstrekken, gestalten die neiging tot gezetheid verraden, en een levendig, vriendelijk voorkomen, dat den Europeaan onwillekeurig en reeds wegens de tegenstelling met den ernstigen, ja zelfs grimmigen Hindoe aangenaam stemt.

Het vierde, groote bevolkings-element zijn de Bouddhistische Mongolen in Himalaya, die als naaste verwanten der naburige Tibetiaansche Centraal-Aziaten kunnen gelden, en de eveneens Bouddhistische inwoners van Birma, dat staatkundig tot het Britsch-Indische keizerrijk, aardrijkskundig daarentegen tot Achter-Indië behoort.

Al mag Indië ook met recht als een der belangrijkste landen der wereld beschouwd worden, zoo zal toch elke reiziger, die vooral Bengalen - d.w.z. het eigenlijke Indië bezoekt, zich teleurgesteld vinden, vooral met betrekking tot het leven op straat; want hij moge dagen en weken lang de straten van Calcutta doortrekken, ontelbare togadragers blootshoofds langs hem heen zien rennen, toch zal hij hoogstens één vrouwelijk wezen te zien krijgen.

Deze opsluiting van alle vrouwen, zoowel van de hoogste als van de laagste klassen, is nergens ter wereld zoo streng, zelfs niet in de Mahomedaansche landen.

Wanneer in hoogst zeldzame gevallen een vrouw haar huis verlaat, dan wordt zij in een goed gesloten kast gedragen. In tegenstelling met het voor de hand liggend vermoeden, dat deze afsluiting der vrouwen door het invoeren van den Islam zou veroorzaakt zijn, beweren de leden van het Oudheidkundig Genootschap van Indië, dat deze gewoonte een oorspronkelijk oud-Indische was en eerder door de Mahomedanen van hen overgenomen is, dan omgekeerd. Opvallend is het ook dat de door geheel Indië ongesluierd rondwandelende Mahomedaansche vrouwen zich hier veel vrijer bewegen dan de Hindoesche dames.

In haar volle strengheid vindt men echter die afsluiting der vrouwen slechts in Calcutta en andere

[p. 99]

Bengaalsche kuststeden. Hoe verder landwaarts, hoe veelvuldiger men daar, bijv. reeds in het heilige Benares, vrouwen te zien krijgt, bij wie men echter niet het geringste spoor van coquetterie, veel meer een sombere uitdrukking bespeurt.

De wreede gewoonte der verbranding van de weduwen is door de Engelschen met zulk een goed gevolg bestreden, dat er in de laatste twintig jaren geen geval meer van bekend is. Bij honderden ziet men in Benares die kleine, in den bodem gegraven gedenksteenen, welke aan een ter eere van haar overleden echtgenoot verbrande weduwe herinneren. Met minder, of liever tot nu toe met volstrekt geen succes zijn de Engelschen ten strijde getogen tegen de kinderhuwelijken met hun noodlottigen nasleep van allerlei ellende. Reeds als zij twee, drie of vier jaar oud zijn, worden de meisjes uitgehuwelijkt en in de huishouding van haar toekomstige echtgenooten opgenomen. Wanneer deze sterven, moeten de arme schepseltjes levenslang weduwe blijven, en men weet welk een verachte, diep ongelukkige staat dit in Indië is, zoo ellendig dat in vroeger tijd de meesten den eervollen dood op den brandstapel verkozen, dan levenslang in spot en schande haar dagen voort te slepen.

Wanneer wij van Brahmaanschen godsdienst spreken, zoo is deze benaming, hoewel algemeen gebruikelijk, niet geheel juist, want de oude Trimourti of Drieeenheid (Brahma-Vishnou-Shiva) heeft zich in de Tweeëenheid (Vishnou-Shiva) veranderd, terwijl de oude Brahma, wiens naam overigens door de priesters als Brma wordt uitgesproken, geheel uit de mode is. Behalve onder de priesters, zullen er onder de honderd Hindoes heden ten dage negen en negentig zijn, die den naam van Brahma niet eens kennen. Brahmabeelden vindt men in de nieuwe tempels in het geheel niet meer, en zelfs in de oude heel weinig. De Hindoes vinden zeker, dat de oude Brahma zoo goed is, dat zij hem niet eens meer door hun vereering tot vriend behoeven te houden, terwijl zij den duivel door allerlei offers en gebeden moeten trachten te verzoenen.

Als duivel doet bij hen Shiva, de god des verderfs, dienst. Inderdaad zijn de tegenwoordige Indiërs meestal Vishnou-aanbidders; lieden, die tegelijk beide goden vereeren, vindt men niet. De Vishuisten en Shivaisten vormen twee geheel verschillende sekten. De bloeddorstige Shiva wordt ook wel de ‘groote god’ of Mahadeva genoemd. Zoo beheerscht de veranderlijke mode ook de hoogten van den hedendaagschen Indischen Olympus.

De lagere klassen aanbidden bovendien nog de godin Parbati of Dourga, de wreede gemalin van Shiva, en brengen haar bloedige offers; de middelklassen daarentegen houden het met den god der wijsheid Cosiech of den apengod Hanoman.

Bezoekt men de tempels der heilige Gangesstad Benares, dan wordt men bij iederen stap herinnerd aan de klassieke oudheid en aan de bouwvallen van Pompeï. Niet dat hun afgodsbeelden op de heerlijke idealen der Grieksche kunst gelijken, maar de bouw van menigen tempel, de kleeding der priesters, de offers der geloovigen, de vormen van den eeredienst zijn in Benares heden nog misschien met niet al te groote verschillen gelijk aan die, welke 2000 jaar geleden in Pompeï gebruikelijk waren.

In toga's gekleede, maar overigens erg bedelaarachtige priesters van de oude Brahmanenkaste omkransen uw hoofd met bloemen, als gij hun tempels binnentreedt. Waggelend wandelen de lichtgrijze koeien en heilige stieren door de tempelgangen, terwijl zij de bloemen, door de geloovigen op de Lingaof Phallusbeelden gestrooid, opeten. Vroeg in den morgen wemelt het op de trappen, die naar de Ganges voeren, van de vromen, die hun wandelingen ten uit voer brengen.

Overdag wordt onze reuk gekwetst door de lucht van gebrand vleesch, afkomstig van de lijkverbrandingen, want bijna aanhoudend worden deze duizenden van lijken, die men uit geheel Indië daarheen zendt, nadat ze even gebrand, maar volstrekt niet verbrand zijn, in de Ganges geworpen.

Vraagt men wat de kleine, op onze schoonheidsmoesjes gelijkende vlekken op de aangezichten der vrouwen beteekenen, dan krijgt men eerst geen antwoord, maar bij lang aanhouden en herhaald aanbieden van drinkgeld, hoort men eindelijk dat het teeltenen zijn, waaruit men den hoogeren of lageren graad van heiligheid der draagsters kan herkennen. Ook binnen de steden, zooals bijv. Delhi, wandelen heilige koeien in groot aantal rond, die op kosten van vrome stichtingen gevoed worden, om eindelijk van ouderdom te sterven.

Het succes der christelijke zendingen is bij dit wonderlijke volk, dat ondanks alle huichelarij, met taaie vasthoudendheid aan zijn godsdienst hecht, nog uiterst gering. De meeste inlandsche christenen vindt men in de Portugeesche bezittingen, vooral in Goa.

Onder alle beletselen tot een vrije ontwikkeling van het moderne Indië is er geen ergere dan het bijna iedere levensuiting in kluisters sluitende kastendom. In plaats van de vier oude kasten, zijn er tegenwoordig honderden, omdat kaste en stand bijna gelijkluidende begrippen zijn geworden. Zelfs de oude kaste der Brahmanen oefent sedert eenige jaren niet alleen hun priesterlijken werkkring, maar alle mogelijke ambachten uit. De oude soldatenkaste is onder den naam van Radschputen een afzonderlijke volksstam geworden.

Daar de koe een heilig dier is, zoo moet een Indiër, die een vat aanraakt waarin vleesch geweest is, zijn kaste verliezen. Wie met een Europeaan aan tafel zat, zou zelfs, als hij niets dan rijst at, eveneens er uitgestooten worden. Deze vooroordeelen beperken het gebruik van Brahmaansche bedienden door Europeanen tot een minimum. Alle mogelijke koks, oppassers enz., zijn Mahomedanen, die echter ook dikwijls van hun zoogenaamde kasten spreken en hierin een voorwendsel zoeken om dezen of genen dienst niet te verrichten.

Heeft men paard en rijtuig, dan zal de koetsier de dieren niet willen voeren; zelfs voor het kleinste paard moet men dan een staljongen houden. Op die wijze wordt het aantal bedienden, dat in groote huishoudens de verschillende werkzaamheden verricht, buitensporig groot. Men moet echter bekennen, dat hun loon ook belachelijk gering is; met twee anna's, ongeveer 20 cents, als dagloon, moet zulk

[p. 100]

een Indiër niet alleen zichzelf, maar ook dikwijls een talrijke familie onderhouden.

Het karakter van deze, door een duizendjarige slavernij bedorven menschen, kan men niet anders dan kruipend noemen. Gelijk men in Oostenrijk ieder die goed betaalt een baron, of in Italië een Excellentie noemt, zoo wordt een zoodanige in Indië als Maharadja of Grootkoning betiteld.

Iedere blanke is in Britsch-Indië alleen reeds door zijn huidkleur een geboren aristocraat, maar reeds door het kastendom bestaat tusschen Europeanen en inboorlingen, die daar bijv. nooit tegelijk aan een tafel zitten,

hindoevrouw uit den boerenstand.

een scherpere scheiding dan in eenig ander koloniaal gebied van onze aarde.

In Britsch-Indië heeft nooit een noemenswaardige vermenging van Europeesch of inlandsch bloed plaats gehad, zoodat 't aantal der kleurlingen uiterst gering is.

Terwijl alleenstaande ongehuwde mannen in Indië niet duurder behoeven te leven dan in Europa, zoo brengt de overdreven weelde in de Engelsche ambtenaarsfamiliën groote uitgaven met zich mede.

Weelderige gastmalen zijn, in verhouding met het aantal der Europeesche inwoners, in geen andere stad ter wereld zoo veelvuldig als in Calcutta, het middelpunt van het Engelsche gouvernement, dat echter overtroffen wordt door de moderne handels- en fabriekstad Bombay.

Onder de ziekten der Europeanen komt de malaria haast het meeste voor, zelden echter in zulk een gevaarlijken graad, dat het den dood ten gevolge heeft. Bij langer oponthoud lijdt echter de bloedvorming, wat ook wel de reden zal zijn waarom de Engelschman zijn kinderen naar Europa zendt.

Ongelukkig hebben de Engelsche dames niet het voorbeeld gevolgd der Hollandsche dames in onze koloniën, maar zijn bij haar, voor het heete en ontzenuwende klimaat ongeschikte, Europeesche kleeding gebleven. Rekent men daarbij de overdaad van feestmalen en bals, zoowel als de zorgen voor het huishouden, die in Indië het leven eener werkelijk nauwgezette huisvrouw tot een hel maken, dan zal men zich niet verwonderen, dat de meeste Britsch-Indische dames, ondanks haar veelvuldig paardrijden en andere bewegingen in de vrije lucht, er opvallend bleek uitzien.

Met betrekking tot de grondslagen van haar bestuur, kunnen de Engelsche beheerschers van Indië als de opvolgers der Mongolen gelden, wier officieele taal - het Hindoestansch -, wier beambtenkorps - de zoogenaamde babu's, die meest uit Bengalen stammen -, wier belastingstelsel, waaronder de drukkende grond- en zoutbelasting, door de Engelschen onveranderd zijn overgenomen.

Van Engelschen oorsprong daarentegen is het aanzienlijke spoorwegnet, dat echter meer tot strategische dan landhuishoudkundige doeleinden dient.

De Engelschen zijn zonder twijfel onschuldig aan den ondergang van het Indische volkskarakter; maar niet allen zijn 't er over eens of zij het uitsterven der Indische kunstnijverheid al dan niet op hun geweten hebben. Dit is zeker, dat de tegenwoordige voortbrengselen van de Indische kunst-industrie in geen vergelijking kunnen treden met die van vroegeren tijd, hoewel zij nog veel schoons tot stand brengen. Gedeeltelijk is de grootere navraag daaraan schuld en ook de omstandigheid, dat de Indische kunstgeest niet meer de noodige kracht heeft nieuwe banen in te slaan en de oude, overgeleverde vormen op voorwerpen van Europeesche herkomst over te brengen. Een gevolg daarvan was, dat Europeesche vormen de inlandsche verdrongen en in vereeniging met de fabriekmatige voortbrenging een algemeene

[p. 101]

indische lijkverbrandingsplaats bij benares.

verwildering van den smaak te voorschijn riepen.

De katoenspinnerijen in Bombay, hoe belangrijk die ook zijn, brengen slechts weinig geld en verdienste in het land, daar zij door Engelsche kapitalisten met Engelsch geld zijn opgericht geworden. De handel daarentegen mag zich in steeds toenemenden bloei verheugen.

Van een eigen nationaal streven der Indiërs kan men bitter weinig bespeuren; het hedendaagsche Indië is in alle opzichten een Engelsche kolonie geworden. Voor de Indiërs van onzen tijd kan men moeilijk in geestdrift geraken, maar hoogst belangwekkend blijven hun geschiedenis en litteratuur; nooit echter hebben zij, merkwaardig genoeg, eenigen zin voor geschiedenis getoond of geschiedkundige aanteekeningen gemaakt. Alles wat wij van hun verleden weten, danken wij aan de berichten der Chineezen, Grieken, Arabieren enz., maar niet aan die der Indiërs zelf.

Ook de Indische gebouwen en gedenkteekenen reiken slechts tot den Bouddhistischen tijd en veel minder ver in de oudheid dan men vermoedt.