De Huisvriend. Jaargang 1892

In de lagunen-stad.

Grand Hôtel, Venetië, 15 April '92.

Lieve Amy.

Gaarne voldoe ik aan je wensch om je het een en ander van onze reis te vertellen. Om je alles mee te deelen, wat wij alzoo in dit heerlijke land zagen, zou mij moeielijk vallen, althans nu; zoo je wilt, kom ik er later nog wel eens op terug.

Het eenige, waar ik thans tijd voor heb, is om je in 't vervolg elken avond een verslag te geven van hetgeen wij overdag zagen.

Gelijk je aan het adres ziet, vertoeven wij op het oogenblik in Venetië, de beroemde lagunenstad. Je weet, ik ben op reis met oom en tante Smit en hun dochter Marie, die ongeveer van denzelfden leeftijd is als ik, doch vrij wat kalmer van natuur dan je dweepzieke vriendin. Ze lacht mij dan ook menig keer uit, als ik in geestdrift over iets geraak, doch ik stoor er mij niet aan.... en geniet.

En, ten einde je, al is 't dan ook op bescheiden schaal, mee te laten genieten, begin ik:

Wij vertrokken van ochtend om half elf uit Bologna, de arcadenstad, en kwamen hier tegen twee uur aan. Al dadelijk bij onze aankomst kregen wij een hoogst eigenaardigen indruk, doordat wij bij het verlaten van het station, inplaats van de helgekleurde hôtel-omnibussen, welke wij overal elders aantroffen, zwarte gondels zagen liggen. Wij stapten in een er van, en terwijl oom voor de bagage zorgde, keken wij, dames, eens rond. Tante was één en al verbazing en keerde zich, niettegenstaande haar corpulentie, telkens om, om 't geheele tooneel toch op te nemen. Marie daarentegen bleef zich gelijk en merkte phlegmatisch op, dat 't al heel laat werd voor 't déjeuner.

Vlak bij ons was een Cook's partij en het was allervermakelijkst om den leider (ik had haast gezegd den cornac) met de reizigers te zien omspringen. Precies een meester met zijn schooljongens, of beter nog een sergeant met zijn rekruten. - In Rome hadden wij ook eens zulk een gezelschap ontmoet en klonk het telkens bij het bezichtigen van een kapel of schilderij: ‘Now, ladies and gentlemen, the time is up, please go on.’

Wat mij 't meest trof toen wij eindelijk, na lang wachten, afvoeren, was de handigheid, waarmede de gondeliers hun booten sturen; zij gaan vlak langs elkander heen, zonder elkander aan te raken, en ze glijden zoo gemakkelijk mogelijk voort. Men voelt geen beweging, en 's avonds, als de maan haar zilveren stralen op 't water werpt en alles in een mystiek blauw waas hult, moet het zalig zijn in zulk een gondel te varen.

Ons hôtel was vrij ver van het station af gelegen en wij gingen een massa nauwe, vieze kanaaltjes door. Oom maakte de opmerking, dat Venetië minstens even hard een ververschingskanaal noodig had als Den Haag, en ik moest hem gelijk geven. De geuren, welke wij genoodzaakt waren op te snuiven waren alles behalve welriekend.

Het kanaal Grande maakt er echter een gunstige uitzondering op; het water is er heerlijk frisch; aan beide zijden bevinden zich grootsche, marmeren paleizen, terwijl een fraaie kerk met een prachtig versierden gevel en koepel zich trotsch verheft.

Eindelijk kwamen wij aan; oom en tante kregen een mooie kamer au premier, doch die, welke men Marie en mij als slaapvertrek aanbood, was zóó donker en ongezellig, dat wij een griezelig gevoel niet konden onderdrukken en beiden eenstemmig verklaarden, dat ze ons niet aanstond.

‘Was er geen andere voor ons?’

‘Jawel, er was nog wel eene, doch deze was veel kleiner en heelemaal boven in 't hôtel.’

Toch besloten wij die maar te nemen; de kamer is wel klein, doch niet onfrisch. Na ons wat gelaafd, verfrischt en opgeknapt te hebben, begaven wij ons door allerlei nauwe en donkere steegjes naar de beroemde St.-Markusplaats.

De aanblik van dit enorme plein was inderdaad merkwaardig.

Aan drie zijden is het omgeven door huizen in gothischen stijl, alle hetzelfde en aan elkaar verbonden. Verder loopt er langs het geheele plein een galerij, met de prachtigste winkels; voornamelijk ziet men er glaswerk, platen en voorwerpen van gesneden en ingelegd hout. De vierde zijde is bijna geheel ingenomen door de kerk van St. Markus, waaraan het plein zijn naam ontleent. Het is haast onmogelijk de pracht er van te beschrijven; groote heiligenbeelden in fraaie kleuren komen heerlijk uit tegen een achtergrond van goud; de mozaïeken zijn eenig en het beeldhouwwerk is overschoon.

Links bevindt zich de poort, welke naar de stad

[p. 428-429]

bij den woekeraar. Naar G. Portielje. (Zie bladz. 432.)

[p. 430]

leidt; boven den ingang is een reusachtige klok van blauw émail, die den tijd aangeeft, doordat de cijfers telkens verspringen. Voor deze poort staande, heeft men 't gezicht op de zee en op de overbekende leeuwen.

Naast de kerk is het, eveneens in gothischen stijl gebouwde Doge-Paleis.

Dan zijn er nog verscheiden café's, voor een waarvan wij plaats namen en ons tegoed deden aan de vermaarde Italiaansche limonade. Nauwelijks waren wij gezeten, of een vlucht duiven kwam op ons af. 't Waren de duiven van St. Markus; ze zijn zóó tam, dat ze voor niets en niemand bang zijn en uit elks hand eten. Tal van koopmeisjes en knapen bieden den bezoekers zakjes met maïskorrels aan, de geliefkoosde lekkernij dezer gevleugelde bedelaars, naar het schijnt.

Tegen etenstijd verlieten wij deze bekoorlijke plek, en na aan de Table d'Hôte te hebben gedineerd, brachten wij verder den avond in den tuin van het hôtel door.

Het was verrukkelijk, en wat het genot niet weinig verhoogde, waren de gondels met zangers, welke ons telkens voorbijgingen en zelfs soms een wijle bij ons stilhielden.

Nu eens was 't een tenor, die een krachtig lied deed hooren, dan weer zong een baryton een wegslepende melodie.

Meest waren het Italiaansche liederen, die wel mooi en eigenaardig, - doch tevens wat eentonig en melancholiek waren.

Wij gingen vroeg naar bed en werden door de zangers tot den ingang van Morpheus' paleis vergezeld (in figuurlijken zin versteht sich.)

17 April.

Onnoodig te zeggen, dat ik het laatste er 's morgens bijvoegde. Gisteravond was ik te moe om je iets te vertellen, en heb dus vandaag een dubbele taak.

Het weer was gisteren heerlijk zonnig en toch niet te warm; na het ontbijt maakten wij, gelijk wij het in elke plaats hadden gedaan, een ontdekkingstocht door de stad. Evenals den vorigen dag voerde onze weg ons door tal van nauwe straatjes. Langs de Ponto Vecchio kwamen wij aan de ‘Frari’- kerk, die in pracht wedijvert met die van St. Markus. O. a. is hier een heerlijk grafmonument, dat Canova met zijn leerlingen voor Titiaan vervaardigde, doch dat thans zijn eigen graf siert. Het is een heerlijk kunstwerk en de marmerbeelden, waaruit het bestaat, zijn fraai en natuurlijk gevormd en keurig afgewerkt. Verder is er de bekende Madonna van Bernini, een der schoonsten, welke wij op onze reis zagen, en dat zegt iets in het land der Madonna's. Het fijne, nadenkende gelaat der moeder heeft een verheven, kalme uitdrukking en vormt een groot contrast met het bevallige, bijna vroolijke kinderkopje.

Aan weerszijden van deze groep staat een heiligenbeeld; beiden schoone, edele figuren. Wij zagen nog eenige kerken, doch deze waren niet bijzonder fraai; overal waren tal van schilderijen en beelden.

Onderweg namen wij de menschen, die wij ontmoetten, eens in oogenschouw; de vrouwen zijn hier lang zoo mooi en typisch niet als in 't Zuiden. Ze missen de donkere teint en den fluweelen oogopslag; ook zijn ze niet zoo schilderachtig gekleed als b.v. te Napels.

De meesten dragen een soort van shawl over haar hoofd en schouders. Het haar dragen ze boven op 't hoofd in een zeer onbevallig knotje.

Na het déjeuner gingen wij per stoomboot naar den Jardin Public, een fraai park, aan zee gelegen, van waar wij een heerlijk gezicht op de Lagunen hadden. De plantengroei is er weelderig en alles staat nu in vollen bloei. Midden tusschen het geboomte verrijst een standbeeld, aan de nagedachtenis van Victor Emmanuel gewijd.

Daar er anders niets in den tuin te zien was en wij nog veel hadden te bezichtigen, gingen wij weer scheep, ditmaal echter, voor de verandering, in een gondel. Wij gingen naar Ladi, dat een eind verder dan de ‘Jardin Public’ gelegen is, en namen van daar een tram naar Lido, een aardig badplaatsje aan de Adriatische zee. Het strand is zeer smal; een boomenrij loopt er langs en daarachter bevinden zich een paar hôtels.

Een er van: ‘l' Hôtel des Bains’, is van hout; er zijn slechts vier badkamertjes, doch een vrij gezellige conversatiezaal, waar een klein orkest flink zat te strijken. Ik had zeer gaarne eens een dansje gedaan, doch geen cavalier bij de hand hebbende, bedwong ik mijn verlangen en zeide er zelfs niets van tot mijn reisgenooten, uit vrees van uitgelachen te worden. Voor het hôtel was een klein terras, waar wij heel gezellig een poosje zaten en de enkele baders gadesloegen, die in 't zilte nat verkwikking en schoonheid zochten.

Wij bleven er niet lang en gingen op dezelfde manier, als waarop wij gekomen waren, naar Venetië terug. Wij lieten ons naar het St.-Markusplein brengen en hoorden daar een stukje muziek. Het was omstreeks vier uur en 't scheen de fashionable tijd te wezen, ten minste wij zagen er heel wat beau monde. Het volk was ook ruim vertegenwoordigd en hier, gelijk overal elders in Italië, nam het ijverig deel aan de publieke vermakelijkheden: alle musea en paleizen zijn steeds voor iedereen opengesteld; vandaar dat de kunstzin en de liefde voor het schoone zoo sterk bij de Italianen ontwikkeld zijn.

Oom trachtte ons dat breedvoerig uit te leggen, doch wij luisterden eigenlijk maar half; doordat wij den geheelen dag in de open lucht hadden doorgebracht, waren wij erg moe. Wij dineerden weer in ons hôtel en waren 's avonds voor niets anders geschikt, dan om een weinig te praten met de overige gasten. Toevallig troffen wij er een Engelsche familie aan, met wie wij in Rome kennis hadden gemaakt, en zoo ging de tijd snel voorbij.

Van ochtend gingen wij het eerst naar de St.-Markuskerk, dewijl men ons gezegd had, dat er een bijzonder groote mis, ter eere van ik weet niet welken Heilige, zou gevierd worden. Toen wij er kwamen, was er nog bijna niemand en hadden wij ruimschoots gelegenheid om de fraaie zoldering, die geheel van mozaïek is, te bewonderen.

Daar zulk een kunstbeschouwing echter al heel spoedig een onaangename uitwerking op de halsspieren teweegbrengt en den bewonderaar tevens

[p. 431]

duizelig maakt, hadden wij er gauw genoeg van, en recht voor ons uit starende, wachtten wij op de dingen, die komen zouden. Dan eilacy! er kwam niets, en daar wij niet in Venetië waren, om in een leege kerk te zitten, vertrokken wij maar weer, na er een uur lang tevergeefs gewacht te hebben.

Wij besloten nu het Doge-Paleis te gaan bezichtigen, dat, gelijk ik reeds gezegd heb, er vlak naast was.

Wij zagen er prachtige schilderijen van de voornaamste Venetiaansche meesters, als: Paolo Veronese, Tintoretto, Palma, Giovano, Bassano e.a. Wat mij het meest trof was: ‘Het Paradijs’ van Tintoretto, een enorm doek en, naar de gids ons vertelde, de grootste schilderij in olieverf, welke er bestaat. De indruk, welken men er van krijgt, is eigenlijk te machtig, om in eens te kunnen opnemen, want er zijn zoo ontzettend veel figuren op, dat men op het eerste gezicht slechts een verwarde massa ontwaart. Om zulk een schepping naar waarde te kunnen beoordeelen, heeft men verscheiden dagen noodig, inplaats van de weinige oogenblikken, welke touristen er aan kunnen wijden.

In verbinding met het Doge-paleis staat de gevangenis met de beruchte lood-daken en de niet minder beruchte Brug der Zuchten.

De gruwelen aldaar - vooral in de middeleeuwen gepleegd - zijn te afgrijselijk, dan dat ik ze je in de gedachte wil brengen.

Wij zagen de verschillende cellen, doch ik kan niet zeggen, dat al die akeligheden mij erg interesseerden.

Ik vind, dat het tegenwoordige leven te veel treurigs bevat om zich nog te gaan verdiepen in het leed van vroeger tijden.

Bovendien houd ik niet van zulke kunstmatig opgewekte emoties.

Ten einde in een andere stemming te geraken, beklommen wij de ‘Campanile’, van waar wij een verrukkelijk gezicht op de stad hadden, een aanblik, die onvergetelijk is en die slechts een weldadigen invloed op oog en hart kan hebben. De koningin der Adriatische zee vertoonde zich aan ons in al haar verleidelijke schoonheid, en men zou wel een verhard scepticus moeten zijn, om weerstand te bieden aan de machtige bekoring, welke van haar uitgaat.

Ternauwernood kon ik er mij van wegscheuren, doch oom keek op zijn horloge en beweerde, dat het tijd werd om te gaan déjeuneeren.

Zoo komt de proza altijd de poëzie uitlachen in deze wereld.

Ik was in gedachten verdiept over al het schoone, dat ik zag, en inplaats van de wonderbare lagunen en de prachtige paleizen, werd ik herinnerd aan biefstuk en macaroni!

Na het déjeuner zagen wij achtereenvolgens de Ponto-Rialto en het Ghetto.

Het laatste was een merkwaardige plaats en schilderachtig door de onbegrijpelijke vuilheid en verwarring, welke er heerschten.

Te midden der onoogelijke huizen- en menschenmassa, zagen wij een beeldschoone vrouw, een heerlijke type, die gerust als model had kunnen dienen voor een der beroemde vrouwen uit het Oude Testament.

Wij zaten ook nog een poosje op het St.-Markusplein en begaven ons toen huis- of liever hôtelwaarts.

Ik bracht den geheelen avond door met schrijven, zoodat ik er nu kramp in de vingers van heb, adieu, dus voor heden.

La suite au prochain numéro!

Milaan, 19 April.

Vandaag kwamen wij hier aan; wij waren eigenlijk van plan om nog wat langer in Venetië te blijven; doch toen wij opstonden, stortregende het en zag de lucht zóó hopeloos grauw, dat er niets goeds van te verwachten was. Wij pakten dus in allerijl onze koffers en gingen in een overdekten gondel naar het station. Zelfs de vriendelijke lagunen-stad zag er somber uit!

En nu wil ik je nog even vertellen, hoe wij er onzen laatsten dag doorbrachten.

Er bleef ons nog een van de belangrijkste dingen over, nl. het zien der paleizen; daar de meeste tot twee uur en enkele zelfs slechts tot twaalf uur voor het publiek toegankelijk zijn, gingen wij er dadelijk na het ontbijt op uit, natuurlijk per gondel.

Het is bepaald opmerkelijk, hoe spoedig men toch aan alles went, en dat op reis! Zoo vroeg oom ons geregeld te Venetië hoe laat hij de gondel zou bestellen, en het klonk niets vreemd. Wij waren er in die paar dagen al zoo aan gewoon geraakt, dat het ons niet meer inviel er verbaasd over te zijn.

Wij gingen het eerst naar het ‘Palazzo Cavalli’, dat thans behoort aan een zekeren Baron Franchetti. Sedert 1887 is men het aan 't restaureeren, en de gids vertelde ons, dat het denkelijk pas in '95 gereed zal zijn.

Toen tante dit hoorde, verbrak ze het stilzwijgen, dat ze over 't algemeen bij zulke gelegenheden bewaart, en riep ze verschrikt uit: ‘Neen, maar, wat zou ik dat afschuwelijk vinden, zoo lang werkvolk in huis te hebben!’ - Ze dacht, geloof ik, al aan de kopjes koffie en de glazen bier, welke zulk een geschiedenis haar kosten zou.

De trap alleen is een wonderwerk van kunst en is geheel van wit marmer; de muren zijn met de vreemdste en fraaiste marmersoorten ingelegd. Bovendien zijn er nog nissen in met een twaalftal beelden, de verschillende kunsten en wetenschappen vertegenwoordigende. Op een der portalen waren twee marmergroepen in medaillonvorm aangebracht. Nog nooit zag ik zulk een fraai gedecoreerd gebouw: alles was weelderig en kostbaar, zonder overladen of opzichtig te zijn. Zelfs de deuren, van massief hout, waren bezienswaardig; boven verscheiden er van stond het familiewapen met de spreuk: ‘honor ed labor’ (eer en arbeid).

Ook de vertrekken waren prachtig.

Het tweede paleis, dat wij bezichtigden, was dat van Albichi. Het wordt bewoond door een grafelijke familie, die er zelfs thans vertoeft, hetgeen echter niet belette, dat men het ons liet zien, zelfs het slaapvertrek der vrouw des huizes.

Dit paleis was niets in vergelijking van het andere en de verschillende vertrekken waren zoo bombas-

[p. 432]

tisch en phantastisch gemeubileerd, dat het veel had van het magazijn van een marchand de bric à brac.

Een salon, geheel in style Louis XVI, was echter prachtig.

De persoon, die ons rondleidde, liet ons alles, zelfs de familie-portretten in maskeradepakjes, zien.

Eenige Engelschen, die er tegelijk met ons waren, zetten hierover groote oogen op, en geen wonder; de Engelschman toch zegt, dat zijn huis zijn kasteel is, waarin hij zich naar welgevallen kan opsluiten, en gelijk zijn Fransche nabuur beweert: La vie intime doit être mûrée!

Daar wij nu genoeg van paleizen hadden, die per slot van rekening toch veel overeenkomst met elkander hebben, begaven wij ons naar de glasblazerij van Salviati.

Dit bezoek was bijzonder interessant; wij zagen er een kroon maken en sloegen al de verschillende bewerkingen met aandacht en bewondering gade. Wij zagen ook de magazijnen en kochten er eenige kleinigheden, om als souvenirs en cadeautjes mee te nemen naar Holland. Zoo verliep de ochtend, en de plannen, welke wij voor den middag hadden gemaakt, vielen in duigen, daar het onophoudelijk regende. Toch hadden wij van ons verblijf genoten, en die heerlijke dagen zullen bij mij steeds in dankbare herinnering blijven.

Hopende je niet te zeer verveeld te hebben, blijf ik met veel liefs,

t. à t.,

Thérèse Hoven.