De Huisvriend. Jaargang 1892

De Chineezenwijk te San-Francisco.

Hoe kolossaal groot de uitgestrektheid van het Chineesche Rijk ook zij, - het omvat, zonder de bijbehoorende landen, circa 75,000 vierkante mijlen, met ongeveer 416 millioen inwoners, - toch schijnt die oppervlakte niet te kunnen voorzien in de behoeften harer bevolking, die onophoudelijk toeneemt. Daarom verhuist jaar uit jaar in een zeer groot aantal der zonen van het Hemelsche Rijk naar verre gewesten, om zich daar een nieuw vaderland te stichten; voornamelijk begeven zij zich naar de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, waar op sommige plaatsen groote menigten Chineezen bijeen wonen.

De onafgebroken immigratie van het gele ras deed ten slotte, bij de eigenaardig afgezonderde houding der Chineezen, waarin zij overal blijven volharden, herhaaldelijk onhoudbare toestanden op staathuishoudkundig en sociaal gebied voor de Unie ontstaan, en men behoeft er zich daarom niet over te verwonderen, dat de Amerikanen aan de Chineezen-quaestie bijzondere aandacht wijdden en maatregelen tegen den overgrooten toevloed in 't werk stelden.

Voornamelijk is het San Francisco, dat sedert lang het twijfelachtige geluk heeft genoten, den stroom dezer winzuchtige staartdragers aan te trekken. Sedert omstreeks veertig jaren heeft deze snel groeiende stad haar Chineezenwijk, en sedert dien tijd nam de menschengolf, die uit China over den grooten Oceaan vloeit, jaarlijks toe.

Vertrouwbare statistische opgaven begrooten de Chineezen-kolonie, die zich over geheel Californië verspreid heeft, op 150,000 zielen, waarbij ongeveer 6000 vrouwen; en 40,000 daarvan komen op San-Francisco alleen.

Hoewel nu de Chineezen over 't algemeen door de Amerikanen verafschuwd worden, erkent men toch bereidwillig, dat de Chinees een goed landarbeider, een bekwaam industrieel werkman, en bovenal een uitstekende huisbediende is. Voor de laatstgenoemde klasse neemt men gewoonlijk jongelieden, en de gemakkelijkheid, waarmede zij in den kortst mogelijken tijd aan de verplichtingen van hun dienstwerk voldoen, gepaard met eene buitengewone plooibaarheid van karakter, die het hun mogelijk maakt, zich naar alle neigingen en gewoonten hunner Amerikaansche meesters te schikken, maken dat hunne diensten bijzonder gezocht zijn. Daarbij zijn deze bedienden in den regel trouw, vooral in zulke huizen, waar zij stipt en onverkort hun loon ontvangen, want geld is voor den Chinees het éénige lokmiddel, hetzij dat hij het opspaart, wat gewoonlijk het geval is, hetzij dat hij zijn loon verspeelt, wat óók niet zelden voorkomt; genoeg: een goed gevulde beurs brengt bij den Chinees de genotrijkste aandoeningen teweeg. De Chineezen leggen bovendien niet alleen de grootste bedrevenheid aan den dag bij alle mogelijke werkzaamheden, die zij ter hand nemen, maar zij zijn ook uiterst vindingrijk, en daarbij in staat om bij schralen kost aanhoudend en onvermoeid te werken, zonder ook maar één dag aan rust te wijden. Hun doel is: zooveel dollars als maar eenigszins mogelijk is bij elkaar te schrapen, en daarna naar China terug te keeren, om na hunnen dood in den grond te rusten, waarop zij geboren zijn.

Deze wensch om in het vaderland begraven te worden, is zóó groot, dat alle in Amerika stervende Chineezen hun stoffelijk overschot naar China laten terug brengen, om het in den geboortegrond ter aarde te doen bestellen. Uit dien hoofde is het niets vreemds, dat geheele schepen vol Chineezen-lijken, of van het vleesch ontdane geraamten, de haven van San-Francisco uitzeilen en op den Stillen Oceaan gepraaid worden door stoombooten, die bestemd zijn om met een nieuwen toevoer van koelies de ontstane leemten weder aan te vullen.

In vroeger jaren zag men alleen in de Californiëstraat van San-Francisco Chineesche woningen van eenige beteekenis; tegenwoordig beslaan zij er, zooals wij zeiden, een geheele wijk, want de huizen en werkplaatsen, die vroeger bij buitenlandsche kooplieden, voornamelijk Franschen, Italianen en Mexikanen, in gebruik waren, zijn langzamerhand door hen verlaten, daar zij niet in de nabijheid van Chineezen wilden wonen. Doorwandelt men thans deze

[p. 415]

buurt, dan kan men zich verbeelden dat men in Tientsin of Kanton is.

Men ziet de bedrijvige mannen voorbij rennen op hunne witte katoenen sokken, die als beenharnassen het onderbeen bedekken, op hunne zware schoenen met houten zolen, met hunne wijde korte broeken en blauwe of groene kielen, met hunne ronde, van reepen aaneengenaaide mutsen, of met monsterachtig groote strooien hoeden op, waaruit van achteren de lange haarvlecht hangt. Men ziet vrouwen met een leelijk waggelenden gang; gekleed zijn zij bijna als de mannen, en meestal buitensporig geblanket. Toch is er iets bewonderenswaardigs aan deze kleine, scherp-oogige dames, vooral bij de getrouwden, namelijk: de haardos. Dit torenhooge kunstwerk gelijkt, van achteren en op zijde gezien, sprekend op een paar groote vleugels; het is met den borstel spiegelglad gestreken, en zóó luchtig en licht, dat men zich met verbazing afvraagt, hoe de draagsters dit bouwgewrocht op het hoofd kunnen houden, ook ondanks den bijstand van tallooze haarspelden en kunstvolle papillotten, die het ondersteunen.

Niet minder dan twee uren tijds heeft eene vrouw noodig, om dien hoofdtooi in orde te brengen. De meisjes hebben niet het recht om het haar op zulk eene buitensporige wijze op te sieren. Hoeden dragen de Chineesche vrouwen niet; daarentegen ziet men er geen, die niet een waaier en een reusachtig zonnescherm in de hand houdt.

Langs al de straten in de Chineezenwijk van San-Francisco staan tallooze kraampjes en stalletjes, waarop negocianten de producten van hun land, meerendeels uit zeer aardig speelgoed en allerlei snuisterijen bestaande, te koop aanbieden. Daarachter liggen groote gewelven en magazijnen voor koopgoederen, godowns geheeten, die allerlei voor het Chineesche leven onmisbare artikelen bevatten en met veelkleurige adres- en andere uithangborden voorzien zijn. Hier is b.v. een vleeschwinkel, alwaar op de toonbank en de muurplanken een aantal van 't vet druipende worstjes en stukken kattenvleesch ter consumeering gereed liggen. Eenige schreden verder, en wij staan voor den ingang van een restauratie, ‘De vette hond’ geheeten, welks uithangbord niet den minsten of geringsten twijfel overlaat omtrent hetgeen hier den bezoekers wordt opgedischt. Deze industrieele lokaliteiten worden afgewisseld door tal van barbierswinkels, waar de wandelaar de bedrevenheid der baardkunstenaars kan gadeslaan, die gezichten en kruinen scheren, of met fabelachtige vlugheid de vlechten hunner klanten uitkammen en opnieuw strengelen.

Een der voornaamste bronnen van inkomst der Chineezen te San-Francisco is de reiniging van het lijfgoed der inwoners. Deze Chineesche waschkunstenaars berekenen slechts de helft van den prijs, die in Fransche of Amerikaansche inrichtingen van dien aard gevraagd wordt; maar het is een feit, dat de bewonderenswaardige witheid en de verblindende glans, die het waschgoed onder de handen der Chineezen aanneemt, slechts ten koste van de stof verkregen wordt, daar de Chineezen met lange, dikke knuppels het reinigingsproces volvoeren, zoodat dikwijls een spiksplinternieuw hemd reeds na de derde zuiveringsproef den laatsten adem uitblaast.

Vele Chineezen zijn ook koks, en men zou bijna niet kunnen gelooven, met hoeveel handigheid en met welk een genie zij dagelijks bewijzen leveren van de smakelijkste uitvindingen en ontdekkingen op het gebied der hoogere kookkunst.

Eindelijk bestaat er nog eene andere bezigheid, die door de Chineezen gretig gezocht wordt en waarbij zij overigens óók eene zeldzame bedrevenheid aan den dag leggen, namelijk het beroep van comprador of geldwisselaar op bankierskantoren of op de bureaux van den groothandel. Dit bedrijf bestaat vooral in het schacheren met baar geld, dat óók al zijn marktprijs heeft, evenals elke andere koopwaar. De comprador neemt het van zijne klanten in ontvangst, en beter dan iemand ter wereld verstaat de Chinees de kunst, om de valsche of minderwaardige geldstukken er uit te vinden. Werkelijk interessant is het om te zien, hoe de comprador b.v. een rol van twintig Mexikaansche piasters door zijne vingers laat glijden en daarbij met een zekere en vaste hand die stukken ter zijde werpt, welke niet het volle gewicht houden. De scherpte van zijn gehoor en het fijne gevoel zijner hand zijn voldoende om hem te verraden dat de zaak niet in den haak is.

Een ander tafreel. Wij treden een Chineeschen tempel binnen. Het gebouw is van hout opgetrokken en heeft een erbarmelijk voorkomen. Als men er binnen komt, bespeurt men een overvloed van schilderijen, allen in de schreeuwendste kleuren, benevens de afschuwelijkste caricaturen, welke den toeschouwer tegengrijnzen uit de duisternis, die den achtergrond der afgodsbeelden vormt. In een kleine nis bij den ingang houdt zich een bonze (priester) op, die met schrijven bezig is en zich aanstelt als iemand die het verbazend druk heeft. Weldra komt er een Chinees aanloopen met een lang, bleek gezicht; hij is een toonbeeld van angst en schrik en siddert over zijn geheele lichaam, mompelt gebeden, die hij tot een blok hout schijnt te richten, welks sympathie hij hoopt te verwerven, legt eenige kleine muntstukken neder, en plaatst ten slotte een brandende fakkel, van gedroogden koemest en sandelhout-zaagsel saamgekneed, op een bankje, dat zich voor het afgodsbeeld bevindt.

Treden wij een woonhuis binnen, dan overvalt ons allereerst een gevoel van walging. Al dadelijk worden onze reukzenuwen, maar kort daarna ook onze oogen, pijnlijk aangedaan. Terwijl de neus door de kwalijk riekende uitdampingen van rottende visschen gefolterd wordt, die de Chineezen als smakelijke lekkernijen in kleine potjes bewaren, valt onze ontstelde blik op hoopen vol ongerechtigheid, die den weg versperren. In allerijl klimmen wij langs een ladderachtige trap naar boven, naar de eerste verdieping, en treden hier een kleine, muffe kamer binnen, een waar pesthol, waar dertig Chineezen, als in een harington opeengepakt, kris en kras door elkaar liggen, - dat is daar de Chineesche manier om den slaap te genieten! Men behoeft zich na dit alles waarlijk niet te verwonderen over de geduchte verwoestingen, die besmettelijke ziekten bij zulk een opeengepropt volkje veroorzaken, vooral wanneer die ziekten cholera, typhus en pokken heeten!

Van een particulier huis naar een opium-spelonk

[p. 416]

is maar ééne schrede. Het walgelijke schouwspel, dat ons hier wacht, is intusschen reeds zóó dikwijls geschilderd, dat ik er thans van afzie; het is echter den Chinees reeds tot een tweede natuur geworden.

Speelholen vormen de pendanten van de ongure schuilhoeken, die zooeven beschreven zijn. De Chineezen zijn namelijk allen uiterst hartstochtelijke hazardspelers, en elken avond, vooral Zaterdags, kan men zien, hoe zij hun weekloon tot den laatsten penny verkwisten in de speelholen, die door hunne landgenooten gehouden worden, bij wie de kunst van het ‘dobbelen’, of van het ‘corriger la fortune,’ gelijk de Franschen zich hoffelijker uitdrukken, niet minder bekend is dan in zekere Europeesche speelclubs. Die Chineezen, wien 't aan het noodige geld hapert, vergenoegen zich met een lot in een der talrijke loterijen te nemen, welke iederen avond trekkingen hebben.

Over de Chineesche schouwburgvoorstellingen te San-Francisco zal ik bij eene andere gelegenheid het een en ander mededeelen; maar ik wensch deze schets niet te besluiten, zonder de vraag te bespreken, in hoever de Chineezen den Amerikanen van nut geweest zijn en nog verder zijn kunnen.

Het is voorzeker een waarheid, dat dit ras winziek, hebzuchtig en gierig is, en dat bij hen al het geld, dat de zonen en dochteren van het Hemelsche Rijk naar zich toe schrapen, voor de circulatie totaal verloren is. Maar zij weten óók met matige verdiensten tevreden te wezen, en ze zijn onvermoeide arbeiders, vaardig in alles wat zij ter hand nemen. Ontegenzeggelijk heeft Californië aan den Chineeschen werkman zijne talrijke spoorwegen te danken; en wat den overigen Staten der Unie betreft, zou de reusachtige uitgestrektheid van den Pacific-spoorweg, die San-Francisco met New-York verbindt, niet binnen zoo korten tijd voor het publiek verkeer zijn opengesteld, als niet tal van Chineezen daaraan medegewerkt hadden. Dus is de werkzaamheid der koelies in ieder geval een weldaad voor Californië en voor de geheele Unie geweest; en wanneer men bedenkt, dat de beide helften der Republiek ter wille der negers (die met de vlijtige en bedaarde Chineezen in de verste verte niet te vergelijken zijn) een moorddadigen oorlog gevoerd en hen tot vrije burgers der Vereenigde Staten gemaakt hebben, dan is het moeielijk te begrijpen, waarom de Amerikaansche Regeering de strengste maatregelen tegen den verderen toevloed van Chineezen genomen heeft.