De Huisvriend. Jaargang 1892

Zij - de meerdere.
Door Siapa.

Wanneer dan de vrouw menigmaal deugd voor twee moet hebben, waarom wordt zij de zwakkere genoemd?
Carmen Sylva.

De tram hield stil.

‘Ik beloof u, mevrouw, ik zal mijn best doen om aan uw verzoek te voldoen.’ Met deze woorden, vergezeld van een eerbiedigen groet, verliet een heer van middelbaren leeftijd het voertuig. Een eindweegs verder stapte ook de dame, wie deze woorden gegolden hadden, er uit en begaf zich met veerkrachtigen tred naar hare woning.

Toen zij t'huis was gekomen, kon men 't haar aanzien, dat zij ernstig nadacht.

Zij had daar zulk eene aangename ontmoeting gehad.

Het was in haar eentonig leven der laatste jaren, sinds zij als weduwe uit Indië teruggekeerd was, eene bijzonderheid als zij eens met iemand in aanraking kwam, die belang in haar stelde.

Hoe gedrukt was zij nog dien zelfden morgen geweest! De kleintjes - zij had er twee - een blond meisje en een donkere krullebol met zijns vaders oogen, waren naar school gegaan. Zij had toen haar huishouden in orde gebracht en haar boekje bijgeschreven. Daar het tegen het einde der maand liep, had ze helaas! opnieuw gemerkt, dat het hier zelfs bij groote zuinigheid niet mogelijk was inkomsten en noodzakelijke uitgaven in evenwicht te brengen. Wat moest ze toch beginnen, als de kinderen grooter werden? Als Herman aanleg toonde tot studeeren en Annie niet meer op de gemeenteschool kon gaan? Voor zich zelve had ze weinig noodig en al behoorde zij niet tot die knappe huishoudsters die van een dubbeltje een gulden maken, met de kleederen althans deed ze wonderen. Niemand vermoedde dan ook dat het opgewekte, netgekleede vrouwtje soms zoo moedeloos kon turen op het schaarsch voorziene geldtrommeltje en de lange lijst der dagelijksche benoodigdheden.

Om zich toen een weinig te verzetten, had zij besloten zelf - in plaats van door de dienstbode - eenige inkoopen te doen en daarna eene zieke vriendin te bezoeken. Bij deze laatste had zij in alles op de lichtzijde der dingen gewezen, omdat zij geloofde dat het der zieke goed zou doen, en zoo was ook zij langzamerhand weer in vroolijker stemming gekomen. Het was echter door dit bezoek een weinig laat geworden, en zij had dus de tram genomen om op tijd voor de kleintjes t'huis te zijn.

De tram was leeg.

Doch juist bij het wegrijden was een heer opgestapt die, nadat hij een blik op haar geworpen had, met een opgewekt: ‘Wel, Mevrouw, woont u hier ook in de stad?’ tegenover haar was komen zitten.

De heer Van Tuil, zoo heette de binnengekomene, was een oud vriend van haar man geweest en zij hadden elkaar in Indië menigmaal ontmoet. Hij was langen tijd ongetrouwd gebleven. Eerst een jaar of vijf geleden had hij zijne vrienden verrast met zijne huwelijksannonce. Ofschoon onze weduwe - destijds nog de gelukkige mevrouw Vermeer - en haar echtgenoot hierover hartelijk verblijd waren geweest, zoo hadden toch later ontvangen berichten omtrent de uitverkorene van den heer Van Tuil hen wel eens met zorg voor diens geluk vervuld. Zijne jeugdige gade was eene gevierde schoonheid, doch even koud als behaagziek. Hare vriendinnen wisten van haar te vertellen dat zij nooit een man zonder fortuin zou getrouwd hebben. Was hij dat echter... hij mocht harentwege zelfs oud en afgeleefd zijn. Het gepraat van de jongelui, die als vlinders om elk jong meisje heenfladderen, verveelde haar reeds lang. Zij ging van haar zestiende jaar af naar bals en feesten en stelde er op haar tweeëntwintigste weinig belang meer in. Of zij ooit er van genoten had, kon niemand zeggen. Zij liet zich nooit met warmte over iets uit.

En zulk eene vrouw had zich Van Tuil gekozen? Van Tuil met zijn werkzaam leven, met zijn rijken geest, met zijne behoefte aan sympathie, met zijne ernstige levensopvatting, met zijne verheven beschouwing over de vrouw en zijne overdreven eischen omtrent degene, die hij eens de zijne zou noemen!

Het was een raadsel!

[p. 100]

De standplaatsen der beide vrienden waren in de laatste jaren zoo ver van elkander verwijderd geweest, dat een door drukte haastig geschreven briefje hen nog slechts van hun wederzijdschen welstand op de hoogte had gehouden. Van Tuil was gehuwd - dat wisten zij - en kort daarop met verlof naar Europa vertrokken.

Mevrouw Vermeer had weinige maanden na hun vertrek onvergetelijke uren doorgebracht bij het ziekbed van haar man, die te ernstig en te plotseling was ziek geworden om aan repatrieeren te kunnen denken. Wat zij toen had geleden, kon niemand vertellen. Misschien - zoo zij spreken konden - stille ziekenkamer! Misschien de bloemen, die de ruischende palmen, waar zij neerblikten in de kopjes ten hemel hieven bij het heldere licht der maan en dan tegelijk de tengere vrouw zagen die soms handenwringend in de voorgaanderij heen en weer liep! Misschien de oude, trouwe baboe, die haar, als Toewan sliep, aanmaande om ook wat te rusten en, als zij ongerust werd over Njonja's onbeweeglijk wit gelaat met de gesloten oogen, zich over haar heenboog en de natte wangen bespeurde? Ja, zij allen hadden kunnen getuigen hoe lief zij dien stervenden man had gehad en wat 't haar had gekost hem af te staan!

En toch - het zware uur van scheiden bleef haar niet bespaard.

Met hare beide lievelingen was zij na den dood van hun vader naar hare geboorteplaats terug gekeerd. Met haar pensioen, zoo redeneerde men, kon zij in Holland veel beter toekomen dan in Indië. Daar was alles veel eenvoudiger! Daar was alles zoo goedkoop!

Dat was haar echter niet meegevallen, maar zij hoopte wel door de moeielijkheden heen te komen. In het eerst dacht zij dat de levensbeschouwing haar nog te vreemd was om niet af en toe teleurstellingen te ondervinden, en later - toen de tekorten niet afnamen, vatte zij het plan op de een of andere bezigheid te zoeken. In Indië deden dat zooveel weduwen, en zij werden niet alleen altoos voortgeholpen, maar men vond het zelfs lofwaardig dat zij er zich doorhielpen, en kennissen van vroeger bleven haar dezelfde beleefdheden bewijzen als in de dagen van voorspoed. Dáár was de geestige en beminnelijke vrouw van den aanzienlijken koopman, die bij zijn sterven, vrouw en kinderen zonder geld achterliet, straks als zij aan hare vrienden en door hun toedoen aan anderen, gebak verkocht of voertuigen verhuurde of les gaf, immers nog even welkom als huisgenoote als toen zij zelve nog gastvrouw kon zijn? Zou dit in het nog meer verlichte, onbekrompen Europa en rechtschapen Nederland nog niet veel beter gaan?

Deze beschouwing had zij echter spoedig laten varen. Men keek haar zoo verwonderd, ja zelfs eenigszins angstig aan, als vreesde men voor eigen beurs, zoodra zij van die plannen gerept had. Sinds zij niet meer uitging - en zij wilde het niet meer zoodra zij merkte dat het haar niet convenieerde - had de kring harer vrienden zich niet verder uitgestrekt dan tot een paar oudere vriendinnen, die ook meer of minder dergelijke ervaringen achter den rug hadden.

Op den morgen dat zij den heer Van Tuil had ontmoet, had ze er zich echter weder toe laten verleiden om meer dan gewoonlijk over haar belangen te spreken. Hij had zoo belangstellend naar alles gevraagd en haar ook medegedeeld dat hij voorgoed in Europa bleef en in verschillende zaken was betrokken.

‘Dus altoos nog even ijverig?’ had zij gezegd en zijn antwoord daarop was geweest:

‘Gij kent mijn evangelie: de arbeid is de eenige troost der menschheid.’

‘Nu goed - dat was toen ge alleen waart en gij u daardoor van zelf weinig genot van het leven kondet voorstellen, maar nu - met uw vrouwtje, met uwe drie jongens, niet waar, gij hebt er drie?’

‘Om u te dienen, mevrouw!’

't Was zoo vreemd geweest dat hij niets van zijne vrouw verteld had! Misschien dacht hij wel, dat het haar minder belang inboezemde! En zij vergiste zich zeker als zij gemeend had, dat er zoo'n strakke uitdrukking op zijn gelaat was gekomen.

‘Nu,’ hervatte zij, ‘als gij toch in zooveel zaken zit, dan hebt gij misschien vandaag of morgen ook wel eens iets voor mij te doen. Van af copieeren tot boekhouden durf ik mijzelven best recommandeeren,’ voegde zij er lachend aan toe.

Toen stond de tram stil en had hij haar het antwoord toegevoegd, waarmede ons verhaal begint.

Omstreeks eene week na deze ontmoeting ontving mevrouw Vermeer een bezoek van den heer Van Tuil. Hij vond haar niet te huis. Dien zelfden avond werd haar de volgende brief gebracht:

Geachte Mevrouw!
Sedert eenigen tijd zoek ik een accuraten kopiïst voor het werk dat ik onderhanden heb. Zoudt gij dit op u willen nemen? Gij zoudt mij zeer verplichten, daar het door een vertrouwd persoon moet geschieden. Ik kan 't u tehuis zenden, doch zou sommige gedeelten met u moeten bewerken en wil daarvoor ten uwent komen.
Zoo gij echter hiertegen bezwaar hebt, zeg dan ronduit welke uren u het best convenieeren ten mijnent.
Uw dw. vriend V.T.

Zij las den brief twee- driemaal over! Hoe goed zorgde God voor haar! Dit was misschien het begin van een vroolijker toekomst! Van eene toekomst, waarin zij niet meer zoo angstvallig behoefde te zijn als Annie een ander kleedje moest hebben of Herman een begeerd nieuw boek!

Dan kon zij misschien weer nu en dan eene versnapering voor deze of gene meenemen; dan gelegenheid hebben om te profiteeren van een lezing of van iets anders, waardoor zij niet langer een plantenleven behoefde te leiden, maar weer de vleugels wat ruimer zou uitslaan! Zij had een gevoel alsof 't zoo reeds was en niet, dat zij nog beslissen moest of zij het aanbod kon aannemen.

Daarover was zij geen minuut in twijfel.

Zij nam pen en papier - schreef Van Tuil een brief vol dank en deed hem het voorstel, dat zij eenige avonden in de week bij hem aan huis zou

[p. 101]

haar eerste sieraad. Naar K. von Bergen. (Zie blz. 98).

[p. 102]

komen, om onder zijn toezicht het werk over te schrijven.

Het werd voor mevrouw Vermeer langzamerhand eene uitspanning naar de keurig ingerichte woning van dezen trouwen vriend in nood te gaan. Zij had zooveel oog voor de harmonie die daar heerschte tusschen weelde en schoonheidszin! Wel is waar was zij niet verder geweest dan door de marmeren gang met oostersche planten versierd, langs de met mollige loopers belegde trappen, naar de ruime studeerkamer. Als zij uit hare kleine woning, waar zij soms neiging voelde om de muren weg te duwen uit behoefte aan meer licht en lucht, daar kwam, scheen haar dit huis een paleis. De helder brandende lamp, het vroolijk spelende haardvuur, de zware portières en gordijnen, die groote schilderstukken tegen het donkerroode behangsel, die gezellige lessenaar en die met boekwerken overladen tafel - dat alles maakte op haar den indruk van volmaakt comfort.

In zulk eene omgeving zou zij eerst recht leven en genieten!

Het werk lag steeds klaar. Er gingen avonden voorbij waarop slechts de dienstbode, die haar thee bracht, haar zag.

Mevrouw Van Tuil kende zij slechts door het groote portret dat boven de lessenaar hing. Menigmaal had zij zich bij het beschouwen van die regelmatige gelaatstrekken, die groote bruine oogen met hunne koude en trotsche uitdrukking, dien kleinen mond te vast gesloten om lieflijk te kunnen glimlachen, afgevraagd: ‘zouden zij gelukkig zijn?’

Bij een harer eerste bezoeken had de heer Van Tuil flauwtjes aangeboden haar aan zijne vrouw voor te stellen, maar mevrouw Vermeer verzocht dit niet te doen, daar zij in hare tegenwoordige omstandigheden liever als eene vreemde wilde beschouwd zijn. En dat hij er niet verder op aandrong, was wel het bewijs, dat hij zich weinig genot van die kennismaking voor haar voorstelde. Hij bleef tegenover haar al de vormen in acht nemen, die hare vorige positie zou geëischt hebben.

Hoe aangenaam was het haar dan, als hij soms, omdat het werk die toelichting noodzakelijk maakte, uitweidde over zijne plannen, haar een inzicht gaf in zijne denkbeelden! Wat nam hij alles ernstig op en hoe bezield was zijn blik als hij de overtuiging uitsprak dat hij eens zou slagen en zijn naam op veler lippen komen, dat menigeen hem zegenen zou voor hetgeen hij voor volk en vaderland geweest was! En als zij dan als een leergierig kind elk woord van zijne lippen afkeek en bewonderend tot hem opzag, kon hij, haar blik opvangend, er zoo schertsend bijvoegen: ‘En mijn trouwe kameraad krijgt van dat alles ook haar deel!’

Als hij ongestoord en meestal zwijgend had zitten werken, was hij altoos opgewekt. Wanneer zij dan, uit vrees van hem te storen, stilletjes het werk opborg en wilde wegsluipen, omdat de klok tien wees - 't gewone uurtje waarop zij vertrok - keerde hij zich echter gewoonlijk haastig om en riep: ‘zoo, zoo, wilde mijn kameraad weggaan zonder groeten?’

Zoo zij echter eens geweten had hoe menigmaal zijn ernstige blik op haar gevestigd was, terwijl zij, gebogen over haar werk, meende dat ook hij aan den arbeid was! Welke zachte aandoeningen werden bij hem wakker bij het zien dezer jonge vrouw, die reeds zoo goed wist wat ‘the struggle for life’ beteekende en die zoo moedig streed! Die eenvoudige, donkere gestalte met het bleeke gelaat, dat niemand schoon zou noemen, maar dat versierd werd door een paar oogen, wier uitdrukking men moeielijk vergeten kon, had voor hem sinds eenigen tijd veel meer aantrekkelijks gekregen, dan de schoone vrouw die lusteloos boven lag of den tijd doodde in opera of concert.

Waarom zou hij zich langer moeite geven bij zijne vrouw belangstelling op te wekken voor hetgeen hem dag en nacht bezig hield? Had zij hem niet dikwijls verzocht met de voorlezing van deze of gene redevoering te wachten tot hare migraine over was? Was zij niet dikwijls onwel geworden en eensklaps naar bed gegaan, als hij zich voorgesteld had in haar gezelschap te genieten van zijne omgeving? Verveelde het haar niet zichtbaar als zij 't boek moest nederleggen om hem de thee in te schenken? Ging zij niet veel liever uit met hare vriendinnen dan met hem?

Welnu - hij zou zich tot zijn ouden trooster begeven - den arbeid. Dat die arbeid eene nieuwe bekoorlijkheid had verkregen en het studeervertrek hem meer dan ooit aantrok sinds mevrouw Vermeer er zat, dat hij vaak met zijne gedachten uit het salon met onweerstaanbare kracht naar die rustige plek werd getrokken, wist hij er de oorzaak van? Wij gelooven: ja! Maar hij was bevreesd den sluier op te lichten, die hem de waarheid zou onthullen. Die waarheid te erkennen zou hem dwingen tot verwijdering. Hij wilde daarom zijne gevoelens niet ontleden. Was deze vriendin hem niet als het ware op den weg gezonden om door haar invloed en belangstelling aan te vullen wat er in zijn huwelijk aan geluk ontbrak?

Zoo hij zich aan dien invloed onderwierp en zich aan die belangstelling verkwikte, wat schade kon iemand lijden?

Hij verwachtte genoeg van zijne zelfbeheersching om zich de gedachte, als zou hij zijne gevoelens ooit aan mevrouw Vermeer laten merken, als belachelijk op te dringen.

En zoo droomde hij voort en bemerkte zij niet eens dat het veelvuldiger voorkwam dat hij, juist als zij er was, iets noodzakelijk moest afwerken! Dat er langzamerhand niets meer in beider leven was dat niet, zij het ook in bedekte termen, besproken werd. Dat hij zich ongerust begon te maken over hare eenzame wandelingen naar huis. Zij vond het zoo natuurlijk dat hij, als hij toch naar de brievenbus of elders moest, haar tegelijk naar huis bracht!

En zij waren beiden zoo gelukkig in elkanders bijzijn! Daar was niets in hunne verhouding dat voor den toets der strengste critiek had moeten bezwijken en toch - zij wandelden op zoo gevaarlijke wegen!....

Het was half Juni. De familie Van Tuil ging naar Ostende. Mevrouw sukkelde. Waaraan? Dit wist niemand. Men veronderstelde algemeen aan de groote kwaal der ‘haute volée’: verveling. Voor een

[p. 103]

poosje althans zou Ostende hare ziekte wel genezen. De kinderen konden tevens de zeelucht genieten en Van Tuil was ook dikwijls verontrustend somber, meende zijne vrouw bij het bespreken dier zaak, na hare bestelling van de noodige élegante toiletten voor de badplaats!

Zij zouden drie maanden wegblijven en natuurlijk werden gedurende dien tijd mevrouw Vermeer's werkzaamheden gestaakt.

Zoowel Van Tuil als zij waren dien avond wonderlijk stil geweest, toen de eerste het plan besproken en den dag van vertrek genoemd had. Toen die dag aanbrak, had hij haar naar huis gebracht en bij het afscheidnemen een pakje met uitgezochte boekwerken overhandigd.

Hij had er schertsend bijgevoegd: ‘Ik ben bang dat ge u 's avonds zult vervelen.’

Nog voordat zij hem had kunnen bedanken, was hij met een hartelijken handdruk en een: ‘Tot weerziens, moedig kind!’ haastig vertrokken.

De drie maanden schenen Lize Vermeer als jaren toe. Misschien kwamen zij haar zoo lang voor, omdat zij de stemmen, die zich in haar gemoedsleven verhieven, niet meer tot zwijgen kon brengen.

Onnoodig en onmogelijk tevens was het haar zich te verhelen dat Van Tuil ongelukkig was en zij door een dieper gevoel dan van medelijden zich tot hem voelde getrokken.

Zij ontstelde bij die ontdekking!

Was zij dan zoo diep gezonken dat zij een getrouwd man liefhad? En nog grooter werd haar angst, toen zij al de stille bewijzen van toewijding van zijn kant naging! Wie voorzag haar toch telkens weer van bloemen, zoodat zij steeds door de geuren er van aan hem herinnerd werd?

Wie koos de boeken uit die af en toe bezorgd werden aan haar adres?

Van waar kwamen de bezendingen speelgoed op St. Nikolaas of verjaringsfeesten voor de kinderen? Was het niet Van Tuil, die haar, ook zonder dat zij hem dorst danken, al die kleine verrassingen met zooveel kieschheid bereidde?

Hoe was ze zelfs laatst ontsteld, toen hij haar vroeg de inrichting harer woning eens te komen zien om misschien wat bij te kunnen dragen tot verfraaiïng!

Zij had daarop gezwegen.

En nu?

Niettegenstaande het verrijzen van al die innerlijke waarschuwingen, verlangde zij naar hem en beefde tegelijk terug voor dat weerzien.

Zoo hij eens even als zij tot de erkenning was gekomen van hunne dwaling?

Hij was zoo gedécideerd, zoo edel, zoo verstandig!

Zoodra hij zoo iets ontdekt had zou hij haar zeker mijden.

Ja, zeker, dat zou hij doen!

Het kwam er nu slechts op aan dat zij haar gevoelens niet toonde. En dat zou zij natuurlijk niet doen. Zij werd boos op zichzelve nu ze voelde dat haar dat nog strijd zou kosten. Hoe fier had zij zich niet menigmaal betoond en hoe zwak voelde zij zich nu!

Er is niets dat zoo de krachten sloopt, als inwendige strijd! Raadsels op te lossen, waartoe ons de noodige gegevens ontbreken! Banden te verscheuren, die niet knellen maar ons zacht gevangen houden! Verhoudingen tot een eind te brengen over den aard waarvan, wij zelven slechts kunnen oordeelen, verhoudingen, die meer of minder gevaarlijk zijn door het persoonlijk aandeel dat wij er in hebben!

Hoe tobde mevrouw Vermeer zich met al die vragen af!...

De Van Tuil's waren ongeveer twee maanden weg, toen mevrouw Vermeer reeds vijf nachten had gewaakt bij hare Annie!

De kleine had roodvonk in hevigen graad. Het briefje ‘Besmettelijke ziekte’ hield ieder verre.

Zij voelde zich o, zoo alleen in deze groote, groote wereld! En daarbij - het was alsof zelfs het gebed haar in den laatsten tijd geen troost meer gaf.

Kon het zijn dat er iets in haar leven was gekomen dat haar den toegang tot God versperde? Daar lag de kleine, wel rustig maar met hoogrood gekleurde wangetjes! De dokter had nog steeds de grootste rust en voorzichtigheid aanbevolen.

Beneden hoorde zij de oude meid zachtjes heen en weer loopen en in de kamer zelve was het getik der klok het eenige wat haar oor trof!

In haar binnenste stormde het!

Ook deze beproeving nog!... Kon zij maar eens iemand haar nood klagen! Hoe zou het haar hart verlichten!

Daar wordt zachtjes gebeld. Zij hoort eene mannenstem en tegelijk doet een vlugge tred op de trap haar opspringen. Al het bloed dringt haar naar het hart! Het dreigt te bersten, zoo bonst het!

De deur vliegt open!

‘Van Tuil, gij hier!’

‘Mijn eenige Lize!’

Het volgend oogenblik ligt zij in zijn armen.

Zij lacht - zij schreit - zij denkt niet meer! Zij weet alleen dat zoo straks alles donker en ledig was en zij nu haar gansche wereld omvat houdt. Die welluidende, mannelijke stem dringt als muziek in haar oor!...

‘Moeder! Annie wil drinken!’ roept het zwakke stemmetje ginds uit het bedje.

Van Tuil schrikt van de akelige bleekheid die haar gelaat bedekt als zij zich van hem losmaakt en naar de kleine gaat.

Zij blijven beiden voor het bedje staan, doch het duurt eene poos eer Van Tuil met gedempte stem eenige vragen doet en zij tevens hoort waarom hij zoo onverwachts terug kwam.

Een telegram had hem voor zaken teruggeroepen, en deze afgedaan zijnde had hij zich naar hare woning begeven om te zien hoe zij het maakte. Hij begreep niet hoe hij het zoolang zonder haar had uitgehouden! Hoe was hij ontsteld toen hij het briefje voor de deur las!

Morgen vertrok hij weer, maar nog slechts ééne maand en hij hoopte dat dan alles weder in orde zou zijn en de arbeid hervat kon worden!

Hij zou, vóórdat hij vertrok, nog even komen om naar het kind te zien.

Liefkoozend streek hij de kleine hand op het dek, maar de zieke wilde er niets van weten en keek

[p. 104]

met groote, vragende oogen naar dien vreemden heer, dien zij nooit bij mama had gezien.

Mevrouw Vermeer sprak bijna niet, maar hij schreef dit toe aan hare moeheid. Zij liet hem uit en hij drukte haar een kus op het voorhoofd:

‘Tot morgen!’

Die morgen kwam; maar in den nacht, die er aan voorafging, werd in de kamer der eenzame bij het bedje harer Annie een strijd gestreden zóó zwaar, dat de morgenschemering een gelaat bescheen, 'twelk in die weinige uren wel tien jaren ouder scheen geworden. 't Was bijna dag toen zij eenige oogenblikken rust had gezocht. En al was het kussen nat van tranen en al had zij de handen krampachtig gevouwen - de geregelde ademhaling getuigde van een verkwikkenden slaap.

Toen Van Tuil dien dag kwam, overhandigde de dienstbode hem uit haar naam een brief: ‘Mevrouw was te moe om iemand te zien en de kleine Annie liet wel bedanken voor het moois dat mijnheer gezonden had.’

En terwijl hij na leedbetuiging de groeten liet doen, stond daar boven eene kleine vrouwenfiguur met het hoofd tegen den deurpost geleund en ving die klanken gretig op!

Bij het dichtvallen der huisdeur was het haar alsof zij iets voelde wegnemen uit haar hart.

Het werd haar zoo zonderling te moede - de grond ontzonk aan hare voeten en alles werd donker.

‘Arme, lieve Mevrouw!’ riep de dienstbode ontsteld uit, toen ze haar bewusteloos vond. ‘Ze is heelemaal overstuur van dat waken.’

Met bevende handen brak Van Tuil den brief open en las haastig:

Waarde Vriend!
Gij zijt niet boos dat ik u wegzend? Niet boos, als ik bijna niet weet hoe te zeggen waarom? Is het ook wel noodig? Voelt gij het zelve niet?
Dank voor al de genegenheid aan mij en mijne kinderen bewezen. De herinnering er aan zal mij troostend bijblijven in al de jaren van strijd die mij misschien nog wachten.
Vaarwel! God zegene U!
L. Vermeer.

Zijne eerste opwelling was terstond terug te keeren - haar te verzekeren, dat zij niets van hem te vreezen had - dat haar wil hem eene wet zou zijn - dat - ja, wat zou hij haar al niet zeggen!

Hij moest echter voort en de tijd ontbrak om alles rustig te bepraten. Hij zou schrijven.

De passagiers van den waggon, waarin Van Tuil zich wierp, vonden dat hij vrij norsch en afgetrokken was. Het scheen of hij telkens den een of anderen ongeduldigen uitroep bedwong.

Geen wonder ook.

Daar werd een proces uitgemaakt in zijn gemoed. Een proces, waarin hij als schuldige voortrad en zijn geweten als beschuldiger. Zuiverder nog ware de voorstelling geweest als hij mede zijne vrouw als aanklaagster had zien optreden - maar zij gingen ieder zoo geheel hun eigen weg, dat hij niet eens geloofde dat zij zich die moeite ooit zou geven!

Eerst voelde hij iets van wrevel tegenover Lize die zoo kleingeestig was! Daarna medelijden dat zij zich zoo liet beheerschen door dat kinderachtige geloof uit hare jeugd, dat er een God leeft, die te rein is om de zonde, zelfs die der gedachten, te kunnen dulden! Machtig en overstemmend echter was het gevoel van bewondering voor zooveel zelfbeheersching, zooveel moed. Hij kende haar te goed om niet te weten dat hij in den laatsten tijd haar bijna onmisbaar was geworden, even als zij wist, dat zij langzamerhand zijne daden en gedachten bestuurd had. Het was geene gril - geen plotseling opgekomen besluit - hij voelde het: het was een offer en hij kon het haar slechts verzwaren - niet beletten.

Hoe viel hij zich zelven tegen - hij - die meende door zijne geestkracht boven zijn hartstocht te staan!

Waarmede zou hij zich troosten! Wat was hem nu de arbeid! Voelde hij iets van zijn troost? Zijn evangelie liet hem koud in deze pijnlijke ure. Hij begon te twijfelen aan den god, dien hij zich zelven gemaakt had.

Hij voelde niets dan opstand tegen het noodlot dat hem op dezen weg wierp - bitterheid tegenover de maatschappij met haar vormendienst, maar bovenal bitterheid tegenover zijne vrouw, die door hare gevoelloosheid van hem gemaakt had, wat hij wist dat Lize hem zou toevoegen - een ontrouw echtgenoot - een eervergeten vader! Hoe kinderachtig vond hij dan weder zichzelven waar hij de schuld aan anderen gaf - hij die steeds beweerd had dat 's menschen vrije wil de daden bestuurt!

Het viel niet te ontkennen, - hij voelde zich schuldig. En - diep ongelukkig.

Niettegenstaande hij vermoeid aankwam, waren zijne jongens verrukt over papa's onverstoorbare vriendelijkheid bij hunne verhalen van wat er zoo al gebeurd was in die twee dagen. Zij konden elkander bijna niet uit laten spreken, zooveel ontdekkingen hadden zij aan het strand gedaan.

Kalm en vredig wierp de maan hare zilveren stralen op de ruischende golven en de blanke duinen.

Voor een der open vensters van het Badhôtel stond Van Tuil. Zijne oogen rustten op het panorama dat zich voor hem uitstrekte.

Zou er toch een Macht zijn, die de stormen, welke deze kalme wateren konden opzwiepen tot huizenhooge, toornige golven, ook weder deed zwijgen? Die den storm kon doen bedaren in zijn gemoed? Die het kille kon wegnemen, dat, bij de gedachte aan terugkeer in de studeerkamer zonder háár, hem beving!

Lize had hem zoo menigmaal eerst schuchter, later overredend over haar geloof in die Macht gesproken!...

Alles lag in diepe rust toen het venster gesloten werd. Nog even voor hij in de bedjes zijner jongens keek, zette hij zich neder en schreef:

‘Het zal zijn zooals gij wilt. Vergeef mij! Uw invloed op mijn leven blijft en zal mij ten goede

[p. 105]

worden. Vergeet nooit dat gij in elke moeielijkheid des levens mij moet roepen als uw vriend

Van Tuil.’

Hij deed den brief zelf in de bus van het hôtel en ging langzaam de trappen op naar zijne kamer!....

Van Tuil zorgde dat de veranderde verhouding geen invloed kon hebben op mevrouw Vermeer's levenswijze. Het ontbrak haar nooit aan werk, al kon ze niet gissen van welke zijde het kwam.

Zij heeft hem slechts ééns ontmoet, doch hij zag haar niet! 't Was jaren nà hun afscheid.

Ze was 's avonds wat stiller en bleeker dan gewoonlijk. Toen de zusterlijke huisgenoote, die sinds eenigen tijd haar lief en leed deelde, de armen om haar heen sloeg en vroeg wat haar deerde, antwoordde zij met dien kalmen glimlach, waaruit soms zooveel weemoed sprak:

‘Niets, lieve, morgen is het over. De tijd heelt de wonden - maar het litteeken doet soms ook pijn!’