De Huisvriend. Jaargang 1892

Bijgeloof aangaande getallen en dagen.

Vooroordeel of bijgeloof schijnt een bijna onafscheidelijk deel te zijn van de menschelijke natuur. Bij sommige menschen is het zelfs een gevoel zoo sterk als godsdienst. 't Is waar dat de 19de eeuw met haar wetenschap en twijfelzucht veel van de ouderwetsche bijgeloovigheden uit onze kindsheid verdreven heeft, maar veel daarvan blijft nog over zelfs onder menschen van groote ontwikkeling en hoogeren stand, en zelfs onder hen die er op pochen boven alle godsdienstige vooroordeelen te staan.

't Is nog niet lang geleden dat men lezen kon hoe Mrs Bancroft, een engelsche actrice, een hoefijzer op de deuren van haar salons spijkerde en op die van de kleedkamers van het Prins van Wales-Theatre; de schoone mistress Langtry gaat nooit op het tooneel zonder een turkooizen ring, die haar door den prins van Wales gegeven is. De steen van dezen ring is zoo groot, dat, wanneer zij handschoenen draagt, zij dien naar den palm der hand moet verschuiven en wanneer zij in stukken speelt, waar zulk een groote ring ongepast schijnt, verbergt zij hem tusschen haar kleederen.

Sarah Bernhardt heeft een oude ceintuur van medaillons waarop de teekens van den dierenriem in prachtig drijfwerk gegraveerd zijn; zij moet afkomstig zijn van Napoleon die ze kreeg van Abdallah, Bey van Egypte. De groote actrice is nooit zonder

[p. 55]

dezen band, nu eens draagt zij hem over haar kleederen en dan weer om haar hals.

Ellen Terry gebruikt een kleinen flacon als talisman. Mary Anderson stelt haar vertrouwen in paarlen; Patti heeft een bijgeloovige liefde voor klimop, waarvan het blad een lievelingsfiguur voor haar is; en zoo zouden wij een menigte menschen kunnen noemen die oude munten, zonderlinge knoopen, talismans van allerlei soort dragen, waarvan zij vast gelooven dat deze hun geluk zullen aanbrengen, roem en fortuin bezorgen.

Nu echter wenschten wij hoofdzakelijk te spreken van de bijgeloovigheden en dwaze denkbeelden, verbonden aan sommige getallen en aan de dagen der week.

Het vooroordeel tegen zeker getal is een zonderling voorbeeld van bijgeloovige vrees, niettegenstaande alle overtuigende bewijzen die de rede en het verstand aanbrengen om de ongerijmdheid daarvan aan te toonen.

Een fransch schrijver zegt hiervan het volgende: ‘Als de mogelijkheid moet bewezen worden dat er een van de dertien personen, die aan tafel zitten, binnen het jaar zal sterven, zal men vinden hoe de kansen dat de dood zal plaats hebben, staan als omstreeks één tot één.

Deze berekening heeft, door middel van een valsche uitlegging, aanleiding gegeven tot het niet minder belachelijke vooroordeel dat het gevaar vermeden kan worden door een grooter getal gasten, hetgeen alleen het uitwerksel zal hebben de mogelijkheid te vermeerderen der gevreesde gebeurtenis.’

Het is moeilijk de reden der antipathie te vinden tegen het getal 13 of te weten welke samenloop van omstandigheden daaraan zulk een onbenijdbare reputatie gegeven heeft.

Eenigen zeggen dat het de datum is van het Laatste Avondmaal, en, evenals het vooroordeel tegen den Vrijdag, voortkomt uit het feit dat de Kruisiging dien dag plaats had. In elk geval hebben alle bijgeloovigen over de geheele wereld aan dag en datum een afschuw.

In Parijs moet een maatschappij bestaan, ‘le Quatorzième’ (de Veertiende) genaamd, die zich ten doel stelt gasten te leveren voor een maaltijd, in geval er dertien zijn. 't Is bedroevend te denken hoeveel prettige dinétjes bedorven werden, door den zoogenaamden kwaden invloed van dit noodlottige getal.

Zelfs onder de slimme, practische hedendaagsche Amerikanen, vindt men sporen van het vooroordeel, waarover wij spraken. Eenige der groote hotels in de Vereenigde Staten, zegt men, hebben geen kamer die met 13 genommerd is, daar sommige reizigers weigeren zouden daarin hun intrek te nemen. De moeilijkheid schijnt vermeden te zijn door het gehate nummer geheel over te slaan of door de eerste dertien kamers met letters te teekenen en eerst bij de 14de met het nummeren te beginnen.

Uit een levensbeschrijving van Richard Wagner blijkt, dat het gevreesde getal voor hem met bijzondere gelukkige gebeurtenissen verbonden was. Het was den 13 April 1845 dat hij den Tannhauser voltooide en den 13 Maart 1861 dat deze opera in Parijs werd opgevoerd; maar de toevalligheden, die zeker opmerkenswaardig zijn, begonnen met zijn geboorte. Hij werd geboren in 1813 hij stierf den 13den der maand, er zijn 13 letters in zijn naam en de som der cijfers van 1813 is 13.

Zijn eerste en beslissende indruk ten gunste zijner muzikale loopbaan werd op den 13den der maand ontvangen, toen hij de Freischütz hoorde, en dit stuk werd voltooid den 13 Mei 1820. Weber, de componist daarvan, stierf juist toen Wagner 13 jaar oud was. Het eerste optreden van Wagner als muzikaal persoon, dateert van den dag toen hij als student aan de Leipziger Academie optrad in 1831 en het tooneel te Riga, waarvan hij directeur was, werd geopend 13 September 1837. Het eerste van zijn Bayreuther drama's werd begonnen 13 Augustus 1876 en den 13 September 1882 was de laatste dag dien hij op die plaats doorbracht vóór dat hij Venetië verliet. Hij zag zijn vriend Listzt voor het laatst in die Italiaansche stad den 13 Januari 1883 en hij stierf den 13 Februari 1883 in het dertiende jaar van het nieuwe Duitsche keizerrijk. Nog verdient opmerking dat bij de opvoering van ‘der Freischütz’ die zooveel invloed uitoefende op Wagner's roeping, de voornaamste actrice mevrouw Schröder - Devrient was, die voor 't eerst in het openbaar optrad den 13 October 1819.

Dat er getallen zijn, die met den godsdienst in nauwe betrekking staan is een geloof, zoo oud als de wereld. Zoo werd de wereld in zeven dagen geschapen, de zevende dag moest heilig gehouden worden, de mensch gemaakt naar het beeld van Zijn Schepper, bestond uit drie deelen, lichaam, ziel, geest. In de mythologie had Hecate driedubbele macht, het zinnebeeld van Jupiter was een drievoudige bliksem, van Neptunus een drietand, van Pluto een driehoofdige hond; de Schikgodinnen waren drie, de Gratiën drie, de Furiën drie, de Muzen drie maal drie = negen in getal. De Romeinen beschouwden een even getal als ongelukkig, omdat, daar het gelijk kon verdeeld worden, het 't symbool werd van dood en ontbinding.

Het getal zeven is van onheuglijke tijden af als gewijd beschouwd. Zelfs Luther leerde dat men dit getal, wegens zijn herhaaldelijk voorkomen in de H. Schrift, voor heilig moest houden; en oude bijbeluitleggers, geloovende in zijn geheimzinnige macht, zeggen dat, omdat het 't getal der volmaaktheid is, wij onze vijanden zeventig maal zeven malen vergeven moeten. Verder wachtte de Almachtige zeven dagen vóór dat Hij den zondvloed liet komen. De ark rustte in de 7de maand en op den 17en dag der maand. Noach wachtte zeven dagen vóór hij de duif uitzond. Er waren zeven jaren van overvloed, toen zeven jaren van hongersnood in Egypte; Jacob, die zeven jaren diende voor Rachel, boog zeven malen voor Ezau. Met olie werd zeven malen gesprenkeld bij de wijding van Aäron. Er zijn zeven Kruiswoorden en zeven beden van het Onze Vader, verder zeven sacramenten, zeven hoofdzonden, zeven werken van barmhartigheid. Vroeger werd nooit aan een kind vóór den 7den dag een naam gegeven; vóór dien dag werd het nog niet beschouwd het volle leven te bezitten. De tanden

[p. 56]

komen in de 7de maand voor den dag en worden in het 7de jaar hernieuwd, wanneer het eerste tijdperk der kindsheid voorbij heet te zijn, en in de meeste landen wordt de mensch op driemaal zevenjarigen leeftijd voor mondig verklaard.

Op vier maal zeven jaar is de man in 't bezit zijner volle kracht; op 5 maal 7 is hij in de grootste drukte zijner zaken, op 6 maal 7 wordt hij ernstig en wijs of hij wordt het nooit; op 7 × 7 is hij op zijn hoogtepunt en van dien tijd daalt hij af; met 8 maal 7 is hij in zijn eerste klimaatjaar of jaar van gevaar, op 9 maal 7 in zijn grootste jaar van gevaar en tien maal zeven wordt door den koninklijken profeet, het natuurlijke tijdsverloop van een menschelijk leven genoemd.

Het getal zeven gaat ook niet alleen door alle fabelen en legenden der natiën, maar ook door hun authentieke geschiedenis en de nevelachtige overleveringen van hun godsdienst. Rome dat 7 koningen bezat, rustte statig op 7 heuvels. Wij hebben allen van de zeven wonderen der wereld gehoord. De Cella van het Pantheon wordt gesteund door zeven kolommen aan elke zijde en de Tempel van Jupiter Olympus is versierd door zeven kolommen in het oosten en westen en door 14 aan de kanten. De ouden schenen vast te gelooven dat elk gebouw, even als Salomons tempel, op zeven kolommen rusten moest. De Engelsche kathedralen en abdijkerken bewijzen, met vele andere, dat dit getal telkens zoowel in de oudere als in de nieuwere engelsche architectuur herhaaldelijk voorkomt.

Met opzet of door toeval speelt ook in de beroemde kathedraal van Keulen het getal zeven een groote rol. Het getal schijnt als het grondbeginsel genomen te zijn van alle schikkingen, waarin van een numeriek getal sprake is. Zoo zijn er zeven nissen voor de standbeelden aan de voornaamste deuren en aan de zij-ingangen. Zeven voetstukken voor beelden staan in de vestibule, zeven kapellen omringen het koor, dat versierd is door tweemaal zeven kolommen. In de vleugels zijn zeven maal acht pilaren, en vier maal zeven pijlers rijzen langs de muren omhoog. Het westerportaal is zevenmaal 33 voet wijd, de lengte van het groote gebouw is zeven maal 76 voet en de hoogte tot den top der voornaamste torens was op 7 maal 76 voet gesteld. De drie middelbeuken zijn zeven maal vijftien voet wijd. Niet alleen komt het getal zeven zoo veelvuldig voor in algemeene bouwkundige ontwerpen, maar ook in de kleinste bijzonderheden als de onderdeelen van decoratief werk.

Volgens een oud geloof, dat zeer algemeen in zwang was, hebben sommige buitengewone voorrechten altijd aan zevende zoons behoord. Men meende dat een zevende zoon als geneesheer geboren werd en een instinctmatige kennis had van de heelkunde en zelfs nu en dan wonderbare genezingen wist te volvoeren alleen door aanrakingen. Van daar dat, waar een zevende zoon geboren werd, de ouders zich verplicht achtten hem tot dokter op te leiden. Vele verhalen gaan er rond, over zulke heelmeesters, die gewoonlijk door enkele aanrakingen genezen zonder eenige medicijn te geven.

In de Schotsche hooglanden, een der bijgeloovigste streken der wereld, moet het geloof aan de macht van zulk een zevenden zoon nog in volle kracht zijn; diens geneesmethode bestaat in het leggen der handen op de zieke plaats en in het aanroepen der Heilige Drieëenheid. Eenige jaren geleden, zegt men, woonde er iemand op het eiland Jona, die genezingen volbracht door de pijnlijke plek met zijn hand te wrijven op twee opvolgende Donderdagen en Zondagen, en dit te doen in den naam der Drieëenheid. Op het eiland Lewis is het de gewoonte den patiënt een zesstuiverstuk te geven met een gaatje er in, waardoor een koord gestoken is om het om den hals te dragen; wanneer hij dit aflegt komt de ziekte weer terug. De Schotsche waarzegsters beroemen er zich op de zevende dochter van een zevende dochter te zijn, en winnen daardoor de gunst van het mindere volk. Nu nog leest men in Engeland advertenties in de couranten van mannelijke en vrouwelijke kwakzalvers, die ziekten beweren te kunnen genezen, welke door alle geneesheeren opgegeven zijn, omdat zij de zevende zoon of dochter van den zevenden zoon of dochter van een zevende kind zijn!

Chopin, de groote componist, had een bijzonderen afkeer van het getal zeven. Hij zou nooit logeeren in een huis dat het getal 7 droeg, hij zou nooit op een 7de of 17de op reis zijn gegaan. Het was in 1837 dat zijn noodlottige verhouding met George Sand een aanvang nam, in '47 dat zij verbroken werd, den 17den October stierf de groote musicus! Hoe zal men deze vreemde toevalligheden kunnen verklaren?

Bijgeloovigheden zijn ook veel verbonden aan den 6en dag der week. In een kortelings uitgegeven officieel rapport der fransche spoorwegen blijkt, dat het aantal reizigers bijna 20 percent vermindert op elken Vrijdag der week, ten gevolge der algemeene vrees om op dien dag een reis te beginnen. Dit bijgeloof had zulke vaste wortelen geschoten bij de matrozen en schippers van Philadelphia, dat de zaken er onder leden; eenige reeders besloten het vooroordeel op practische wijze te bestrijden. Een schip werd gebouwd waarvan het plan en de contracten op een Vrijdag werden geteekend. De kiel werd op Vrijdag gelegd; het liep op Vrijdag van stapel, het werd ‘Vrijdag’ gedoopt en ging op een Vrijdag onder zeil; ongelukkig echter voor de goede bedoelingen der eigenaars stootte het nog voor dat de dag om was tegen een kaai; de ontevreden bemanning gaf de schuld aan den ongeluksdag, hoewel niemand er aan twijfelde of zij zelf was schuld en oorzaak van het ongeval. Het schip werd nu Zaterdag herdoopt. Zoo algemeen is het vooroordeel, dat zelfs onder de koele Amerikanen weinige, zoo niet geene, stoomschepen op Vrijdag de havens verlaten.

Natuurlijk houdt de Vrijdag ook zijn slechten naam op met betrekking tot de huwelijken. Vier of vijf jaar geleden werd in Chicago uitgemaakt dat op de lijst der huwelijken gedurende acht maanden van het jaar er slechts 80 ongeveer op Vrijdag werden gesloten, terwijl het getal op andere dagen 400 à 500 beliep. Het denkbeeld dat de Vrijdag een ongeluksdag is, schijnt algemeen, en in vele beschaafde landen staat hij bekend als de beulsdag, omdat op dien dag de meeste doodvonnissen ten uitvoer werden gebracht.