De Huisvriend. Jaargang 1891

Het raadsel van Nijmegen.

De grondlegger van dat raadsel zou een ware ‘Blauwbaard’ geworden zijn, indien hij den leeftijd van Methuzalem had bereikt.

Nu trouwde hij slechts driemaal.

Naarmate hij ouder werd, nam hij eene jongere editie.

't Is maar goed, dat hij in dat trouwwerk door zijn ‘eigen’ dood gefnuikt werd, want in opklimmende reeks zou hij langzamerhand bij een zuigeling terecht zijn gekomen.

Hij begon zijn huwelijksloopbaan met twee weduwen, en eindigde met een maagdelijn.

Hij heette Huibert van zijn voornaam. Bij verkorting werd dit Huib; toen hij jong was werd hij geliefkoosd als Huibje, en zijne moeder zong:

‘Huibje, daar komen de paardetjes aan;
De paardetjes komen bij Huibje,’ enz. enz.

De familienaam van Huibert was Brakel. Sedert een paar eeuwen zoekt men nog altijd op den burgerlijken stand van Nijmegen naar zijn identiteit.

Naar de kleederdracht op afbeeldingen te oordeelen, verliest zijn ‘Dasein’ zich in de middeneeuwen. De nacht der eeuwen is dus over hem en zijn gewrocht heen gegaan.

Huibert Brakel dan trouwde, voor zijne eerste vrouw, zekere Anna, eene weduwe. Door dat huwelijk werd hij al terstond stiefpapa, want juffrouw Anna had een zoon, die Gijsbert was genaamd.

Huib en Anna kregen samen ook twee zoons. Zij werden Adam en Arend genoemd, om overeenstemming te hebben in de beginletters van hun namen met die hunner moeder. Zij droegen steeds roode rokken en roode kaproenen, en groeiden als roode koolen op.

Juffrouw Anna vond goed, na haar moederplichten vervuld te hebben, van dit ondermaansche af te stappen, en meneer Huibert Brakel liet geen gras over zijn weduwnaarspijn groeien.

De weduwen vielen nu eenmaal in zijn smaak en hij waagde een aanval op het hart van Beel, eene eerzame weduwe, die eene dochter rijk was, genaamd Jacomijn, of Jacomijntje.

[p. 457]

Het werd op deze wijze een gezellig huishouden, en toen er weer twee zonen waren geboren, konden vader en moeder met hun 6 kinderen tevreden zijn. Die twee zoons werden naar de aanvangsletter van moeders naam Beel, Bartel en Barend genoemd. Zij droegen groene kleederen, ter onderscheiding van de in rood ‘habyt’ gestoken halve broeders.

Nu vatteden stiefbroer Gijsbert en stiefzusje Jacomijn, die elkaar in niets bestonden, liefde voor elkaar op. Het huwelijk werd door de voogden goedgevonden, beklonken en bedronken.

Het huwelijksreisje was in die dagen nog onbekend; niettemin moest moeder al gauw aan de luiermand denken, en trachtte papa zich een wiegetouw te vlechten.

Charlotte, eene dochter, werd hun geboren.

Groote blijdschap bij de ouders, maar ook bij stiefgrootpapa Huibert Brakel, die juist zijn tweede vrouw

het raadsel van nijmegen.

zag wegkwijnen en al aan zijn derde dacht, waartoe hij dat stiefkleinkind had voorbestemd.

Daar zonder het overlijden van Huibert's tweede vrouw, Beel, het Nijmeegsch raadsel niet kon bestaan, meende zij afscheid van deze wereld te moeten nemen, haar man tranen doende schreien, zoodat men er de straat mede kon schrobben.

Huib was in dien tusschentijd oud geworden, maar eene nieuwe huwelijksmode had in Noviomagum burgerrecht verkregen.

Jonge meisjes trouwden liefst met oude heeren.

In omgekeerden zin deed alzoo ook Huibert Brakel. Hij kwam, zag en overwon bij Charlotte, zijn stiefkleindochter, en hun echt werd gezegend door de geboorte van twee schoone jongelingen, die steeds in het wit gekleed gingen.

De letter C, van den naam hunner moeder, krijgt men in herinnering door hunne namen: Casper en Coenraad.

Het moet een aardig gezicht geweest zijn als pa en moe, en het geheele huishouden, zoo Zondags eens gingen wandelen.

Pa een beetje oudachtig, steunende op den arm van Charlotte; vooruit liepen twee zonen uit het eerste huwelijk, twee zonen uit het tweede huwelijk, twee zonen uit het derde huwelijk, en dan waren ook nog in 't gevolg stiefzoon Gijsbert, en stiefdochter Jacomijn, vader en moeder van papa Huibert Brakel's derde vrouw.

Toen Pieter van Toorenburch, een Nijmeegsch dichter van den eersten rang - van onderen af - de familie eens tegenkwam, stemde hij dadelijk zijn lier, die toevallig aan een wilgenboom hing, en zong:

‘Heer Brakel trouwde na elkaar twee weduw-vrouwen:

Waarvan de eerste een soon, de tweede een dochter had,

En wyl de liefde hem tot syne Egaas 't hart besat,

Liet hij sijn stiefsoon en stiefdochter saamen trouwen.

Het dochtertje, twelk uyt dit paar is voortgekoomen,

Was qualyk seeven en tien jaar geworden oudt,

Of 't is met Brakel, haar stief groote-vaer getroudt:

Waardoor het Moeder wierd van haar vier halve oomen.

De soonen van zijn eerste, en tweede, en deese gade,

Sijn broeders, neeven, en oud-oomen met elkaar

Geweest van 's moeders zyde; een voorbeeld wonder raar!

Want sonder uytleg sal 't geen een van honderd raade.’

Heel Nijmegen liep dan ook uit om het levend Nijmeegsch raadsel te zien en te bewonderen, en naarmate dit familie-groepje aaneengesloten was, won de belangrijkheid van hun samenzijn.

Menige notaris trok zich de haren uit het hoofd, bij 't denkbeeld alleen, dat hij de kans liep om eene boedelscheiding te moeten opmaken, als Huibert Brakel eens kwam te overlijden, want in den mond der familie, die er van hield om in rijm te spreken, klonken steeds de geheimzinnigste verwantschaps-problemen.

[p. 458]

De jonge vrouw zei bij voorbeeld:

‘Merkt wel en ziet op dit verklaren mijn,

De twee in 't rood mijn vaders broeders zijn,

De twee in 't groen zijn mijn moeders broeders,
De twee in 't wit zijn mijn kinders. En ik moeder,

Heb van deze zes, den vader tot mijn man,

Dat Maagschapsgraat mij niet beletten kan.’

De twee in het rood, de zonen Adam en Arend, uit het huwelijk met Anna, mochten dan zoo zeggen:

‘'t Was ons leet zo 't was agter gebleven

Dat onse nicht waar onze vader gegeven:

Want zij is niet ons vaders nicht,

t Welck niemand zal geraden licht.’

Nauwelijks zwegen de monden der ‘rooden’, en liep men zich nog suf te denken over dat wonderlijke nichtschap, of de ‘groenen’ kwamen aan 't woord. Zij waren de zonen uit het tweede huwelijk met Beel, en waren genoemd Bartel en Barend.

‘'t Is wonder te merke in dezer figuren,

Want hij is ons vader in der natuuren,

Ende heeft onse nicht getrouwt;

t Welck ons nochtans niet en berouwt.’

Het zoeken naar de quadratuur des cirkels is een nietigheid bij het pogen om te trachten nader door te dringen in de oplossing der gegevens, voortspruitende uit de verhouding der ‘groenen’ tot de overige familie.

Maar men komt bij dat diepzinnige vraagstuk niet tot rust.

Nu zijn de twee witte jongelingen de woordvoerders. Zij heetten Casper en Coenraad, omdat hun moeder Charlotte heette. Zij zeggen:

‘Onser aller vader is den ouden man,

Onser tweeër moeder is de juffrouw dan,

Maar zegt ons, hoe 't dog kan koomen?

Dat ons broeders zijn ons moeders oomen.’

Toen de leden van den magistraat van Nijmegen van het singuliere geval hoorden, gingen zij in raadkamer, ende besoigneerden, ende na gebesoigneerd, gedisputeerd ende gediscutieerd te hebben, resolveerden zij ‘om de zeldzaamheid dezer geschiedenis het afbeeldsel en verhaal er van tot eene gedachtenisse op haar raadhuys ten toon te hangen,’ en de boekprinters vermenigvuldigden de schilderij door in hout eene copye te maken, en zij brachten het wonder tot ons, kinderen dezer eeuw.

Voor hen, die aan dit Nijmeegsch raadsel niet genoeg hebben, diene het volgende grafschrift:

‘Hier ligt een zoon¹) met zijne moeder,²)

Een dochter³) en haar vader⁴) meê.

Hier ligt een zuster⁵) en een broeder,⁶)

Een man⁷) en vrouw⁸) ter zelfder steê:

En dat zeer wonder is in schijn,

Omdat er maar drie lijken zijn.’

dat in goed Fransch luidt:

‘Ci-gît le fils, ci-gît la mère,

Ci-gît la fille avec le père,

Ci-gît la soeur, ci-gît le frère,

Ci-gît la femme et le mari;

Et ne sont que trois corps ici.’

De oorsprong en verklaring is lood om oud ijzer met het Nijmeegsch raadsel.

De zoon was met zijne (halve) moeder getrouwd, dus man en vrouw; dezen hadden een meisje gekregen, die derhalve de dochter, en tevens de zuster van den zoon was; of wel de zoon was met zijn (halve) zuster gehuwd, dus man en vrouw.

Duidelijker spreekt het uit de bijgevoegde cijfers in het hollandsche vers:

Een man⁷) en stiefvader⁴) huwt zijne stiefdochter³) (regel 2 en 4), uit welk huwelijk een zoon¹) wordt geboren, die tot zijne moeder²) ook in betrekking staat als broeder⁶) tot zuster⁵) (regel 1 en 3).

Derhalve is 1 de zoon, tevens broeder 6; 2 de moeder, tevens dochter 3, zuster 5 en vrouw 8; 4 de vader, tevens man 7.

Den Haag.

v. R.... n.