De Huisvriend. Jaargang 1891

Aan zee,
door Junius Jalbès.

‘Ik kan niet begrijpen,’ zei mijn echtgenoot, ‘hoe die kinderen vóór ons het uithouden. Ze draven heen en weer, ze ploeteren en graven, alsof er geen brandend heete zon boven hen is.’

‘Ach, Karel!’ antwoordde ik, ‘je bent blij, dat je gemakkelijk in een badstoel kunt zitten, en die kinderen verheugen zich, omdat ze aan het strand kunnen spelen. Jij zoekt hier rust en kalmte, zij

[p. 375]

echter vermaak en vroolijk spel, en dan voelen ze geen hitte!’

Ik durf niet ontkennen, dat de opmerking van Karel me een weinig hinderde.

Ik zat juist aandachtig naar de kleinen te kijken, ik benijdde hen, ik speelde, genoot met hen. Wat waren zij gelukkig, die kinderen, die zoo onbezorgd van het oogenblik konden genieten! Ik zou bijna wenschen in hunne plaats te zijn!

Wat een aardig krulkopje staat daar op dien zandhoop! Met vuurroode wangen, met vroolijke oogjes hanteert ze ijverig het houten schopje en werpt het opgeschepte zand overmoedig naar de aanrollende golfjes. Twee jongentjes in matrozenpakjes helpen haar de laatste hand aan het gegraven kanaaltje leggen. ‘Hier moet het nog iets dieper! Neen, niet aan het einde moet het dieper zijn, - rondom den zandhoop! Nu is het klaar!’ Triomphantelijk stapt het drietal op den zandhoop.

Een der knapen, die te veel aan den rand staat, voelt opeens het zand wegzinken. Hoe jammer! in de gracht is een dam gekomen. Die moet gauw weggeruimd worden, want aanstonds zal het zeewater de groeven vullen. ‘Daar komt er een! gilt het meisje, gauw Jan!’ Hij is juist klaar en springt op den heuvel, die weldra door het zilte water omringd is.

De vloed wordt hooger; golfjes ploffen schuimend tegen de standplaats der kleinen. Daar nadert een grootere! Plats! spat hij uiteen en neemt een gedeelte van den zandhoop mede. De voetjes der kinderen worden nat van het schuim, ze letten er niet op. Ze lachen, ze gillen van de pret. Eindelijk besluiten zij hun bolwerk te verlaten. De jongens stappen door het water of ze waterlaarzen aan de voeten hadden, het meisje voorzichtig op de teenen.

Nu zijn ze op het droge zand. De natte kousen en laarzen, het komt er niet op aan. Ze beginnen weer aan een nieuw gewrocht.

Ginds is een troepje kinderen bezig, het zeewater door gootjes in een gegraven kuil te leiden. Het zijn stellig Amsterdammertjes, want ze noemen den kuil het IJ en de gootjes het kanaal van IJmuiden.

Anderen hebben kousen en schoentjes uitgetrokken en vroolijk plassen zij door de golven.

De Katwijksche kinderen staan overal verspreid, met het bruine mutsje op het hoofd, de handen in den broekzak gestoken, kijken zij naar het spelen der stadskinderen of beproeven met ontbloote beenen een drooggebleven zandbank te bereiken en laten een scheepje op de baren dobberen.

‘Vindt je dat niet alleraardigst, Karel?’

‘Gus vrouw! ik denk over heel iets anders, hoe de zaken op het kantoor gaan zonder mijn toezicht.’

‘Zet toch die zorgen uit je hoofd, geniet van hetgeen je hier voor ons ziet; het zal thuis best losloopen. Beschouw eens dien gloed van licht, welke de grijsblauwe golven zoo fraai doet schitteren....

‘En die iemand, die er lang naar kijkt, blind zou maken.’

Ik zeg niets meer, leg mijn hoofd gemakkelijk tegen den wand der badstoel en tuur onafgebroken naar de beweeglijke watervlakte, waarop de golven zich schuimend verheffen, zich omkrullen en plassen of nedervallen om voor nieuwe plaats te maken. In het schitterende licht der zonnestralen, die ontelbare lichtende vlekjes op de zee tooveren, danst een scheepje. Het notendopje haast zich, met volle zeilen, om bij zijn makkers te komen, de pinken, die ginds aan den horizon als zwarte stipjes zichtbaar zijn.

Terwijl ik zoo zit te kijken, voel ik opnieuw, dat ik de zee liefheb. Het doet mij goed, dat afwisselende golvenspel, die lichtschakeeringen te zien en steeds blijft dit schouwspel voor mij nieuw en aantrekkelijk.

Hoe kan het ook anders! Mijn vader was koopvaardijkapitein; twee broers van mij zijn zeeofficieren. Men kon in geen kamer van mijn ouderhuis komen of men zag er schepen en herinneringen aan verre reizen. In de huiskamer stond op de groote, mahoniehouten kast een scheepje, dat sprekend geleek op het fregat, waarover vader het bevel voerde. Charlotte, deze naam stond met groote letters op den achtersteven.

Als mijn vader van de reis thuisgekomen was, wachtten wij, kinderen, ongeduldig tot het ging schemeren. Mijne broers haalden snel pijp en tabakspot en ik reikte het lucifersdoosje aan. Dan ging de goede man aan het vertellen, totdat het klokje van gehoorzaamheid sloeg. Iederen avond had hij een nieuw verhaal en nooit verveelde het ons.

Eens kwam de tijd, dat hij uitvoer en niet terugkwam.... Op de terugreis verging zijn fregat met man en muis op de Hollandsche kust, ter hoogte van Scheveningen.

Wij waren weezen, want moeder werd op het vernemen dier noodlottige tijding door een beroerte getroffen.....

Jaren daarna bevond ik mij aan het strand. Toen was ik niet vol geestdrift voor de eeuwig schoone zee, toen was ik niet vroolijk bij het zien van zijn golvenrijk. Het scheen mij toe, dat ik aan den rand van een kerkhof stond welks groeven niet door menschenhanden gedolven waren. Ik zag geen liefelijk kalme watervlakte voor mij, neen! een monster, nooit verzadigd, nooit voldaan, dat met verlokkende golvenzangen, met onschuldigen lach den armen sterveling zocht te verstrikken.

Toch was die zee toen even kalm, even schitterend van zonnegloed als nu!

Langzamerhand verdween die bittere ontgoocheling. Ook mijn hart werd door de zee heroverd. Komt er soms eene weemoedige gedachte, vol verwijt in mij op dan zie ik naar de lachende kinderschaar aan haar boorden en ik voel, dat de zee een sirene is, die betooveren kan, vernietigen, verpletteren, maar die niettemin onweerstaanbaar is in al haar gratie!....

Terwijl ik zit te peinzen, is mij een oude visscher genaderd. Hij raakt even aan zijn pet en ziet mij aan. Ik meen op zijn geel, verweerd gelaat te lezen, dat de oude een praatje wil maken, en groet terug.

‘'t Ziet er hier anders uit dan van den winter,’ begon ik, ‘toen zag men niet veel meer dan sneeuw en ijs.’

‘Daar hebt u wel gelijk aan,’ antwoordt hij met beverige stem. ‘Ons, Katwijkers, beviel 't ook niet erg, mevrouw!’

Eene korte stilte volgt, daarna wijst hij met den linkerarm naar zee en hervat: ‘Daar heb ik twee en vijftig jaar op gevaren, mevrouw!’

[p. 376]

Hij zwijgt weer. Zijn blik dwaalt naar het geliefde element, vol onuitsprekelijken weemoed. Ik zie mijn echtgenoot aan, die met zijn hand een beweging maakt, alsof hij zeggen wil: 't is bedelarij!

Ik laat me niet afschrikken en vervolg: ‘Dat is een heele tijd, hoor! Nu ga je zeker niet meer op de vangst, is 't wel?’

‘Ik kan niet meer, ziet u; die zee, mevrouw, die zee heeft ons al veel gekost. Mijn twee zoons liggen daar, bij Engeland..... 't Is wonder, dat ik er ook niet lig, maar mijn arm is zeker genoeg!.... En toch wou ik, dat ik weer varen kon! Ik heb 't goed in 't huis; ik heb m'n eten op z'n tijd, maar nog eens op de vloot zijn, hé!’

‘Waarom kan je niet meer varen?’

‘Kijk, mevrouw, mijn arm is slap! Ja, ziet uwé, dat is daar ook gebeurd!’

‘Vertel ons dat eens,’ vraagt Karel, wien een verstrooiing niet onaangenaam schijnt te zijn, ‘maar steek eerst een sigaar op. Dat zal je wel niet te veel doen.’

‘Dank je, mijnheer; neen, sigaren, dat is geen kost voor ons, arme lui! 'k Wil hem wel hebben; 'k zal nu mijn pijp stoppen en dan bewaar ik mijn sigaar tot Zondag na kerktijd....’

Het pijpje wordt te voorschijn gehaald, gestopt en aangestoken en de oude man vervolgt, terwijl hij tracht, zooveel mogelijk het Katwijksche dialect te verbergen:

‘Zie je, mevrouw, dat is nou vijf en twintig jaar geleden, dat we bij malkander zaten. Toen ter tijd woonde ik nog te Scheveningen. “'k Ben blij,” zei mijn wijf tegen me, “dat je niet daar bent” - 't goeie mensch is al lang bij Onze Lieve Heertje - 't Stormde dien avond verschrikkelijk, mijn schoorsteen woei om, wat me nog een boel geld kostte.

'k Dronk net mijn bakje koffie uit, toen er geklopt werd.

't Was Kees, mijn maat, weet je. “Teun,” zei hij, “ga gauw mee, er wordt geschoten in zee! We gaan met de boot er uit en jij moet sturen.” - Ja, mevrouw ik ben altijd niet zoo geweest. De reeder zei eens: “Teun, je bent één van de beste maats, ik zal je nog eens stuurman maken.” Dat zei hij in het jaar '30, toen we op de groote vangst waren, en we kwamen een Ostendenaar tegen. De kerels scholden ons uit. “Daar heb je nou van die Belgen, die zoo'n praats hebben,” zei ik tegen Krijn Jansen, onzen stuurman, “we moesten ze eens aan boord komen.”

Nu, de maats hoorden het en ze waren allemaal klaar. In één oogenblik waren we aan boord; ze hadden wel een paar geweren, maar daar gaven we niet om.

Wij hadden ze gauw onder den duim. De vlag in top geheschen, zoo ging het naar Scheveningen terug.

We hadden nog niets gevangen, maar dat hinderde niemendal! We hadden wat wij nog nooit in de netten gevonden hadden: een pink van de Belgen!...’

De oogen van den grijsaard fonkelden, toen hij dit wapenfeit vertelde.

Toch boezemde het mij geen belangstelling in; ik verlangde vurig, dat hij zijn verhaal van daareven zou voortzetten. Het uitgedoofde pijpje werd weer aangestoken, en de gewezen visscherman hervatte:

‘O ja, ik zou vertellen van die schipbreuk!... Kees en ik waren in één oogenblik aan 't strand. Daar was heel wat volk bijeen, de reddingsboot stond gereed en bemand; de wacht was op ons. Toen hielpen ze allemaal een handje om de boot in zee te schuiven. 't Was een heele hijsch om door de branding te komen. Hoe dikwijls we teruggesmeten werden, weet ik niet meer! Ten laatste zagen we het schip, 't was een driemaster, of liever 't was er een geweest, want het had geen enkele mast meer!

‘'k Stuurde naar stuurboords zij. “Klets,” daar kwam een golf, die ons teruggooide. We probeerden toen aan bakboord te komen. Het was waratje hetzelfde liedje. Zoo ging dat spelletje een keer of zes. We werden allemaal boos, dat we onzen zin niet konden krijgen. “We zullen er komen,” riepen we. De riemen flink ingezet en vooruit ging het. Er was haast bij, want het fregat zonk! Weer waren we bij het wrak. Allemaal schreeuwden we: “Hou je goed, hou je taai!” Dezen keer waren we er heel dicht bij. Ik gaf het roer aan Kees en ging op de voorplecht staan om de lijn over te gooien. Het lukte; de arme duivels aan boord hadden hem te pakken. Maar kijk! daar komen er me een paar golven aanzetten, zoo hoog als ik ze nog nooit in mijn leven gezien heb. Ze sloegen over het schip, de lijn werd uit mijn vuist gerukt en ik zelf tegen eene bank gesmakt. Toen wist ik niet meer, wat er gebeurde.

Toen ik wakker werd, lag ik in mijn hut. Teuntje zat bij me en de chuurgijn was er ook en die peuterde aan mijn arm. 't Hielp niets; ik hield een lammen vlerk!’ -

‘En wat kwam er van die arme schipbreukelingen terecht?’ vroeg ik haastig.

‘Niets, mevrouw, niemendal! Ze waren voor de haaien!’

‘Hoe heette dat fregat?’

‘'t Was de.... ja, hoe heette dat schip alevel...’

‘Charlotte?’ vroeg ik met moeite.

De oude man knikte.

Zoo was het dus! Het vermoeden, langzamerhand in mij opgekomen, was dus niet zonder grond. Mijn vaders schip was het, waarvoor deze kloeke visscher en zijne makkers hun leven hadden gewaagd.

Voor de redding van hem en zijn matrozen hadden zij geworsteld met de opgezweepte golvenmassa.

Helaas! het was nutteloos geweest!

‘Heb dank daarvoor,’ fluisterde ik.... na eenige oogenblikken en greep de ruwe, verweerde hand, die ik wel had kunnen kussen.

Karel was ook ontroerd. ‘Kees,’ zeide hij, ‘maak dat je van avond in ons logies bent. We wonen aan 't strand vlak bij de Voorstraat.’

‘In dat huis met die veranda?’

‘Juist!’....

Des avonds ging de oude visscher met volle handen heen. Voor mij had hij een eigenaardige verrassing meegebracht. Het was een gebeeldhouwd plankje, waaraan de wormen hun vernielingswerk begonnen hadden; in vergulde letters, die hun glans reeds lang verloren hadden, stond het woord Charlotte er op te lezen. Hoe verheugd ik met dit naambordje van vaders fregat was, kunt ge zeker wel begrijpen.

Leiden, Juli 1891.