De Huisvriend. Jaargang 1891

Bloembollen.
Door Ph. Wijsman.
Met illustratiën van J. Hoynck van Papendrecht.

Het was een mooie, zonnige dag in het begin van April; een dag als uitgezocht om aan onze logés, mijnheer en mevrouw Haarsma uit Groningen, de in vollen bloeistaande Haarlemsche hyacinten- en tulpenvelden te laten zien en, tot aller genoegen, maakte Johan van Doorn, die met hart en ziel een ‘bollenman’ is, de wandeling met ons mede.

Onder vroolijk gekeuvel gingen wij den weg op naar het schilderachtige Heemstede, en spoedig werden onze reukorganen gestreeld door den heerlijken geur der hyacinthen. Nog eer wij aan de Koedieflaan gekomen waren, kregen wij de bloemen reeds in het oog.

‘Welk een bont tapiet!’ riep mevrouw Haarsma verwonderd uit. ‘Ik dacht dat die bloemen in groote menigte van dezelfde kleur werden geplant.’

‘Op de meeste velden is dat ook 't geval, mevrouw. Dit stuk bollenland maakt eenigszins eene uitzondering, hoewel u die “bonte tapijten” hier en daar nog wel eens op onze wandeling zal ontmoeten,’ zeide Johan.

Op verzoek der gasten, waarmee de Haarlemsche familie gaarne instemde, vertelde van Doorn nu het een en ander over de bollencultuur in deze streek.

‘Reeds voor ruim driehonderd jaren nam die een aanvang. Sommige welgestelde burgers der oude veste hadden

de amsterdamsche poort.

hun tuin en koepel buiten de stadswallen, waar zij 's avonds, na den arbeid in winkel en magazijn, of op het kantoor, van de welverdiende rust genoten. Door den handel met de “Morgenlanden” voerden zij bollen van vreemde en zeldzame bloemen hier in, en

[p. 130]

later oefenden zij zich in het aankweeken er van, tot versiering hunner kleine tuinen. Hoewel de middelen van vervoer schaarsch en slecht waren,

een schilderachtig plekje.

werden de bollen toch met betrekkelijk gering bezwaar overgezonden, daar een verpakking voor den tijd van eenige maanden hun geen kwaad bleek te doen. Waarschijnlijk zijn de eerste bloembollen in Holland geschenken van oostersche kooplieden geweest. In 1557 werd de hyacint hier ingevoerd en een paar jaren later de tulp. Uit afbeeldsels van bolbloemen in 1612 blijkt, dat zij reeds toen in voldoend aantal waren gekweekt om een niet onbelangrijk handelsartikel te vormen. Omstreeks dien tijd werd het voor de aanzienlijke dames aan het Fransche hof mode bloemen in hare keursjes te dragen. In het jaargetijde dat de tulpen bloeiden, waren deze vooral zeer gezocht; en de Haarlemsche bloemkweekers leverden tulpen in uitmuntende soorten en van de schitterendste kleurenpracht. Zoo gaf de mode der Fransche dames de eerste aanleiding tot den tulpenhandel in Holland, die later tot zulk eene hoogte zou worden opgedreven. De ridderlijke heeren aan het hof van Frankrijk zagen er niet tegen op hooge prijzen

overveen.

voor nieuwe bloemen of zeldzame kleurschakeeringen te besteden. Allengs werd het kweeken van tulpen een voordeelige zaak en het getal bollenkweekers nam spoedig toe, nu niet uit voorliefde tot de schoone bloem, maar uit zucht om geld te verdienen. De vraag naar tulpen werd helaas zoo groot, dat het aantal verkochte bollen dat der werkelijk bestaande bollen ver te boven ging. De prijs werd bespottelijk opgedreven. Binnen één jaar tijds verkocht men in eene Hollandsche stad bloembollen voor de waarde van tien millioen gulden. Die windhandel duurde van 1634 tot 1637. Toen daalden de prijzen, maar de handel in bloembollen was gevestigd en bloeide voort.

Toch bleef de vraag naar tulpen tot eigenaars van tuinen en verzamelaars van bijzondere soorten, bepaald. Het getal dezer liefhebbers begon reeds sterk te verminderen, toen men tot de gelukkige ontdekking kwam de bolbloemen ook 's winters en in de huiskamer te kunnen kweeken; hierdoor groeide het aantal liefhebbers weder even snel aan. Vooral hyacinten werden algemeen gezocht; het in gebruik komen van den spoorweg maakte de verzending van afgesneden bloemen zelfs mogelijk.

De streek waar de bollen het meest worden gekweekt, strekt zich tusschen Alkmaar en Leiden uit, met Haarlem als middelpunt. Zij ligt, zooals wij weten, onmiddellijk achter de duinen: op een uitstapje in die buurt kan men uit de coupé van den trein van den aanblik der bloemenvelden in hun schitterende kleuren genieten, maar altijd op een afstand. Daarom is een wandeling over Heemstede, Bennebroek, Bloemendaal en Overveen ver te verkiezen.’

‘Is dat niet een zeer groote tocht, mijnheer van Doorn, een kleine voetreis?’ vroeg de ietwat zwaarlijvige mevrouw Haarsma, niet zonder een uitdrukking van schrik op haar goedig rond gelaat.

‘Veel te groot voor vandaag, mevrouw,’ klonk het geruststellend antwoord. En, tot mij gewend, voegde hij er bij: ‘Als wij onze wandeling eens door de Koedieflaan naar den Wagenweg namen, dezen volgden tot aan het Schoutenlaantje, en dan langs de Brouwersvaart en den Overveenschen weg terug. Dan zien wij bloemenvelden in keur.’

Ik vond zijn plan uitstekend bedacht; juist groot genoeg was die wandeling voor onze gasten, om er pleizier van te hebben.

‘Waarom toch worden deze uit den vreemde ingevoerde bloembollen bij voorkeur in Haarlem's omstreken geteeld?’ begon mijnheer Haarsma.

‘De duinstreek is bijzonder geschikt voor bollencultuur; de bolletjes verlangen een lichten, drogen zandgrond voor zich zelf en een vochtigen bodem voor hunne wortels. Nu is de vochtige grond van het westelijk Holland bedekt met een dunne laag zand, dat de zeewind van de duinen overbrengt; waar die zandlaag al te dun mocht zijn, is daarin

[p. 131]

gemakkelijk te voorzien. Aan den kant naar en om Heemstede vindt men onder den grond op een diepte van ongeveer een meter reeds water, en de bollenkweekers laten, vóór het planten der bollen, gaarne den grond “twee steek” omspitten, zooals zij het noemen, om aan het water gelegenheid tot opwerken te geven en aldus te zorgen geen drogen ondergrond te krijgen, waarvoor in zomers met weinig regen het gevaar niet te ontkennen valt.’

‘Ik zie rechts en links overal prachtige bloemvelden,’ zeide mevrouw Haarsma, met verrukking rondziende, toen men op den Wagenweg gekomen was. ‘Er wordt hier zeker op veel en uitgestrekte gronden aan de kweekerij gedaan?’

‘In 4882 waren hier nagenoeg 600 hectares grond voor bollenvelden bewerkt. Omstreeks 38 pCt. van die oppervlakte was met hyacinten beplant, 35 pCt. met tulpen en de overige 28 pCt. met andere bloembollen. Thans zijn ruim 800 hectares land in bloemenvelden veranderd en nog steeds komt er meer. Zoo heeft een paar

de brouwersvaart.

jaren geleden mijnheer Polman Mooij, een der eerste Haarlemsche bollenhandelaars en exporteurs, de buitenplaats Vredenhof - zie die eerste groote plaats links, wij hebben het hek reeds in 't gezicht - gekocht, en het uitgestrekte bosch aan de achterzijde voor een groot gedeelte laten sloopen. Daar heeft een zeer groot aantal arbeiders werk gevonden aan de bereiding van dat stuk land voor bollen. Wij zijn er nu juist. Hier aan den weg heeft het park er niets van zijne schoonheid bij verloren.’

‘Welke prachtige beuken! Die moeten in den zomer heerlijk zijn om onder te zitten! En hoe keurig onderhouden ziet het groote grasperk er uit; men ziet dat hier niet alleen een man van 't vak, maar een man van smaak tevens, woont.’

Mijnheer Haarsma, die ook een fraai buiten bij Groningen had, zou misschien wel wat langer hier hebben willen vertoeven, maar de jonge gids drong op voortwandelen aan. Daarom moest hij nu tevreden zijn met de inlichting dat de eigenaar van Vredenhof het oudste lid is der firma Polman Mooij, en dat dit kantoor uitgebreide zaken doet met Engeland en Amerika, met Frankrijk, Duitschland en Denemarken. Mijnheer Haarsma schreef het adres der Haarlemsche firma, in zijn notitieboek op.

Eenige groote bloemisten kweeken ook bollen uit warme landen in bakken en kassen. Sommigen zijn in het bezit eener zeer uitgebreide collectie amaryllis, en zij voorzien de geheele beschaafde wereld van die liefelijke bloem.

‘Op de velden is de gewone bloeitijd van tulpen en hyacinten van Maart tot half Mei. De bloemen in kassen en broeibakken bloeien in den laten zomer, of wel in den herfst. Van de bekende “pronkbedden”, uitgezocht schoone en zeldzame bloemen, worden bijna elken zomer in de tuinen van den heer Krelage - de bekende Haarlemsche firma Krelage en Zoon - eene schoone collectie ten toon gesteld. Zij zijn een bezoek ruimschoots waard. Een interessante steen, waarin drie tulpen en het jaartal 1755 staan gegrift, wordt door den heer Krelage vriendelijk aan zijne bezoekers getoond. Oorspronkelijk had deze steen den gevel versierd van een huis te Hoorn, De drie tulpen genaamd, welk huis in 1636 werd gezegd voor drie tulpen te zijn verkocht.’

‘Is de cultuur der hyacinten bezwaarlijk voor den kweeker?’

‘De hyacint vereischt oneindig meer zorg dan de tulp, die eigenlijk overal groeien kan. De hyacint is bovendien een zeer bewerkelijke bloem, die bepaald kunstmatig tot haar tegenwoordige schoonheid is veredeld; oorspronkelijk was zij klein en van weinig beteekenis. Die verschillende kunstbewerkingen het hollen, snijden en van de moederbol kweeken te beschrijven, zou al te uitvoerig worden. Liever vertel ik u nog iets van het planten en bloeien der bollen, als u daar belang in stelt.’

‘Zeer gaarne zou ik er meer van willen weten,’ zeide onze Groningsche vriend, en Johan, die met zooveel opgewektheid over zijn vak kan spreken, begon opnieuw.

‘In October wordt het voor bollen bewerkte stuk land in bedden van 150 cM. breedte en paden van 40 cM. verdeeld. De grond wordt 5-8 cM. diep uitgegraven en de aarde aan den kant opgehoogd, waarna lijnen met een tusschenruimte van 10 cM. getrokken worden. Op deze worden de bollen op een afstand van 6-10 cM., al naar hunne grootte, gepoot. Hiertoe maakt men gaten van circa 8 cM., drukt er de bollen met het puntig gedeelte opwaarts in, en bedekt de strook voorzichtig met de uitgegraven aarde, om de bollen niet te doen omvallen. Vervolgens hoogt men de bedden in het midden een weinig op, om het afloopen van het water gemakkelijk te maken. Bij strenge koude worden de bloembedden even met stroo of bladeren gedekt, maar deze worden reeds vroeg in het voorjaar weer weggenomen.

Het afsnijden der bloemen geschiedt zoodra de bloem 3/4 van haar volkomen ontwikkeling bereikt

[p. 132]

heeft, om de krachten der plant te sparen en de ontwikkeling van den bol te bevorderen.

‘Als de bollen zijn uitgegroeid,

het poten der bollen.

hetwelk blijkt uit het geheel verdorren van bloem en loof, worden zij opgenomen, op den grond uitgespreid en nog eens met een dunne laag losse aarde bedekt. Onder deze bedekking blijven zij een paar weken, om dan, bij mooi weer, in de zon te worden uitgespreid, gedroogd en gezift, om aarde en vuil van de bollen te verwijderen. Die welke geschikt zijn voor verkoop en exportatie, worden uitgezocht, alsmede die voor hollen en snijbewerking, waarop allen in een droge, daarvoor ingerichte, schuur worden geborgen, namelijk op houten stellingen of tafels, ongeveer twee voet boven elkander, uitgelegd. Deze schuren moeten zeer luchtig en tochtig gehouden worden, om de schimmelvorming der bollen

het afsnijden der bloemen.

te voorkomen. Hier blijven zij rustig liggen, tot in October de tijd der planting is aangebroken.’

‘Waaraan kent men de goede of mooie soorten, boven de mindere?’

‘Bijzondere uiterlijke kenteekenen van hoogeren rang hebben de bollen niet; maar de gezonde bol is gemakkelijk van de zieke te onderscheiden, door afsnijding van den top waaruit het loof en de bloem ontspruit. Dan kan men zich er van verzekeren, of de schillen, waaruit de bol bestaat, eenig ziekelijk verschijnsel toonen. De hyacinten zijn aan verschillende ziekten onderhevig, voortspruitende uit den grond waarop zij staan en uit de in ons klimaat zoo wisselvallige weersgesteldheid; deze heeft vooral in den laatsten tijd groote verwoesting onder de hyacinten aangericht en duizenden bollen vernield.

Eene eigenaardigheid der cultuur van hyacinten en tulpen, moet ik u nog vertellen. De gronden waarop beide soorten geplant zijn, kunnen het daaropvolgend jaar niet dadelijk weder voor deze bollen dienst doen; eerst in het tweede jaar kan dit geschieden, tenzij men den grond, door hem twee voet te laten omspitten, opnieuw bewerkt.’

Onder het nuttig en onderhoudend gesprek, dat echter van tijd tot tijd door uitroepen van bewondering was afgebroken, hadden wij Haarlem weder bereikt. Gedurig waren wij op den Overveenschen weg blijven stilstaan, om de prachtig gekleurde bloemvelden, rechts en links, te bewonderen. Het was een verrukkelijk gezicht, die schakeering van satijn-wit, roomkleur, zalmkleur, licht rosé, vurig rood, blauw en paarsch, afgewisseld door zacht geel en schitterend oranje! Men moet het zelf zien om den indruk te begrijpen, die deze bloemvelden op een mooien zonnigen Aprildag maken.

Onze gasten waren zeer voldaan, en na onder vriendelijke dankzegging van Johan, die een vergadering moest bijwonen, te hebben afscheid genomen, kwamen wij in een recht opgewekte stemming tehuis.

Haarlem.